Ο Soloúp, κατά κόσμον Αντώνης Νικολόπουλος, είναι ο δημιουργός σημαντικών graphic novels, όπως το «Αϊβαλί», ο «Συλλέκτης», η «Μάχη της πλατείας», ο «Ζοrμπάς».O δημιουργικός του κόσμος διαμορφώθηκε και επηρεάστηκε από τα βιβλία και τους συγγράφεις που διαβάζει από την παιδική του ηλικία. Μας εξομολογείται ότι διατηρεί μια βιβλιοθήκη «επίλεκτων» βιβλίων, δηλαδή έναν σχετικά μικρό αριθμό έργων που διατρέχουν την ανθρώπινη γνώση. Ανάμεσά τους είναι έργα του Ηράκλειτου, του Επίκτητου, του Αλμπέρ Καμί αλλά και του Φερνάντο Πεσόα. Το παράδοξο είναι ότι σε αυτήν τη βιβλιοθήκη των επίλεκτων συγγραφέων υπάρχει κι ένας συνθέτης, ο Μπαχ.Τι διάβασε για να μπεί στον κόσμο του Καζαντζάκη; Τι διάβασε για το «Αϊβαλί»; Μήπως ο Κόντογλου βρίσκεται πίσω από το graphic novel του για τη Μικρασιατική Καταστροφή; Αυτός είναι ο αναγνώστης Soloúp.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τη ζωγράφο Ευφροσύνη Δοξιάδη για τα βιβλία που την οδήγησαν στη ζωγραφική αλλά και στον πραγματικό κόσμο, για τον Σολωμό, τους τραγικούς, τον Σαίξπηρ και για τον φίλο της Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη.

Ο Στάθης Καλύβας ομολογεί  ότι η λογοτεχνία είναι η πρώτη ύλη για καταλάβει τον κόσμο κι αυτή που του δίνει έμπνευση για την δική του δουλειά ως πολιτικού επιστήμονα. Ανάμεσα στα βιβλία που συζητάει είναι η «Ορθοκωστά» του Θανάση Βαλτινού, «Η γιορτή του τράγου» του Μάριο Βάργκας Γιόσα, «Η σύντομη θαυμαστή ζωή του Όσκαρ Γουάο» του Τζούνο Ντίαζ, «Λιμόνοφ» και «Γιόγκα» του Εμανουέλ Καρέρ αλλά και βιβλία της Ανί Ερνό, του Μισέλ Ουελμπέκ, του Γκαστόν Λερού, του Ευγενίου Συ.  Στη διάρκεια της συζήτησης διαπιστώνουμε ότι στις αναφορές του κυριαρχεί η γαλλική λογοτεχνία. Το θέμα είναι βιογραφικό: η επιρροή της Γαλλίδας μητέρας του. Στον ναυτικό πατέρα του οφείλει την εμπειρία του Γεωργίου Βιζυηνού.

Η Ξένια Κουναλάκη παρουσιάζει την βιωματική σχέση της με τα βιβλία. Μιλάει για «Το καπλάνι της βιτρίνας» της Αλκης Ζέη (εκδ. Μεταίχμιο), «Νετανιάχου» του Τζόσουα Κοέν (εκδ. Gutenberg), «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο» του Λόρενς Ντάρελ (εκδ. Μεταίχμιο), «Ο αγώνας μου» του Κλάους Ούβε Κνάουσγκορντ (εκδ. Καστανιώτης), «Παραντάϊς» της Φερνάντα Μελτσόρ (εκδ. Δώμα), «Θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μαν (εκδ. Μεταίχμιο), «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης» της Σώτης Τριανταφύλλου (εκδ. Πατάκης), «Γιάντες» της Αμάντας Μιχαλοπούλου (εκδ. Καστανιώτης), «Πάπισσα Ιωάννα» του Εμμανουήλ Ροίδη (εκδ. Gutenberg), «Πράγματα που σκέφτεται η Παρθένος Μαρία όταν καπνίζει κρυφά στο μπάνιο» της Αλεξάνδρας Κ. (εκδ. Πατάκης), αλλά και για τα βιβλία του Φίλιπ Ροθ, της Ανί Ερνώ, του Ορχάν Παμούκ, τα διηγήματα της Βίβιαν Στεργίου και άλλα.  Τα βιβλία της Ξένιας Κουναλάκη «Στις ταινίες κλαίω στις πιο άσχετες σκηνές», «Οξυγόνο» και «Ο αντισημιτισμός στην Ελλάδα» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις.

Ο κόσμος του Παπαδιαμάντη, η Πηνελόπη Δέλτα της παιδικής της ηλικίας, οι μέντορες. καθηγήτριές της στο Ηράκλειο, οι αρχαίοι τραγικοί, ο Σαίξπηρ, η βιβλιοθήκη του Βασίλη Φωτόπουλου, η δουλειά της στις φυλακές με τα κείμενα και την ανάγνωση είναι όλα αυτά που συντελούν το αναγνωστικό σύμπαν της Εύας Νάθενα.

Τι γίνεται στη Θεσσαλονίκη κατά την διάρκεια της Κατοχής; Ο συγγραφέας Γιάννης Καρατζόγλου στο βιβλίο του «Μεσεγγυούχοι και Δοσίλογοι και το τέλος της εβραϊκής επιχειρηματικότητας στην κατοχική Θεσσαλονίκη» (εκδόσεις Επίκεντρο), παρουσιάζει πώς ανατράπηκαν όλα με την Γερμανική Κατοχή (1941-1944), στηριγμένος σε μεγάλη έρευνα σε αρχεία. Ο αφανισμός των Εβραίων, η λεηλασία των περιουσιών τους, ο δοσιλογισμός, η συμπεριφορά των θεσμικών οργάνων, η τύχη των «κατά την Κατοχήν πλουτισάντων», οι νέοι εύποροι αλλά και τι έγινε από την απελευθέρωση  μέχρι το 1950, αποτελούν κεφάλαια που εξετάζονται στο βιβλίο αλλά και θέματα της συζήτησης στο πόντκαστ αυτό.

Ο Μάνος Χατζιδάκις και η παιδική χορωδία των Ανακτόρων. Ο ύμνος των προσκόπων. Η κρητική του ταυτότητα και πόσο ένιωθε Κρητικός. Η «Αραπιά»του Βασίλη Τσιτσάνη και η αδιόρατη σχέση του Χατζιδάκι με τον Νίκο Σκαλκώτα και την Μάτση Χατζηλαζάρου. Το music room της Αμερικανικής Πρεσβείας και η ανακάλυψη του Μάλερ. «Το κυπαρίσσι» και το βαθύτερο μήνυμά του. Οι δεσμοί με τον Μίκη Θεοδωράκη.

Είναι το Πολυτυεχνείο μια νέα εθνική επέτειος; Ποια είναι τα αφηγήματα για το Πολυτεχνείο και για την περίφημη γενιά του; Πώς το Πολυτεχνείο έγινε ο καταλύτης για τις εξελίξεις στον χώρο της άκρας δεξιάς; Τι σημαίνουν σήμερα οι πολιτικές ταυτότητες «αριστερά» και «δεξιά» και τι σήμαιναν τον Νοέμβριο του 1973; Πώς βλέπουμε το Πολυτεχνείο μέσα από την οπτική και την πρακτική της μεταπολιτικής; Βιβλία για το Πολυτεχνείο:1. Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο», εκδόσεις Θεμέλιο2. Κωστής Κορνέτης, «Τα παιδιά της δικτατορίας», εκδόσεις Πόλις3. Ιάσων Χανδρινός (επιμ.), «Όλη η νύχτα εδώ - Μια προφορική ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου», εκδόσεις Καστανιώτη4. Ιερώνυμος Λύκαρης (επιμ.), «Πολυτεχνείο 1973: Το αίμα το αδικαίωτο ποτέ δεν ησυχάζει», εκδόσεις Καστανιώτη5. Σταύρος Λυγερός, «Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, μια ξεχασμένη κατάθεση», εκδόσεις Πατάκη6. Δημήτρης Παπαχρήστος, «Ζούσε τη ζωή του σαν να τη θυμόταν», εκδόσεις Καστανιώτη7. Δημήτρης Χατζησωκράτης, «Πολυτεχνείο '73 - Αναστοχασμός μιας πραγματικότητας», εκδόσεις Πόλις

Μια εντελώς άγνωστη πτυχή στην ελληνική ιστορία του 20ου αιώνα αποκαλύπτει ο Αχιλλέας Χεκίμογλου στο βιβλίο του «Ατομική Εποχή», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.Η έρευνά του δείχνει πώς η Ελλάδα προσπάθησε να γίνει πυρηνική δύναμη, χωρίς να τα καταφέρει, πέρα ίσως από την ίδρυση του Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών Δημόκριτος αλλά και την δημιουργία της ΔΕΗ. Το συναρπαστικό σε αυτό το βιβλίο, που καλύπτει την περίοδο από την ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι μέχρι το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ, είναι όμως οι απρόοπτοι πρωταγωνιστές.Πριν απ΄όλους η βασίλισσα Φρειδερίκη που την θεωρούσαν απόστολο της ατομικής ενεργειας, ένα είδος «ατομικής βασίλισσας». Ακόμη, ναύαρχοι το Πολεμικού Ναυτικού, ο πολεοδόμος Δοξιάδης, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αλλά και ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Συμπληρώνονται εξήντα χρόνια από την απονομή του βραβείου Νομπέλ στον Γιώργο Σεφέρη. Ο ποιητής ήταν ένας από τους τρείς που είχαν προκριθεί στην τελική φάση του βραβείου για το 1963. Οι άλλοι δύο ήταν επίσης ποιητές, ο Πάμπλο Νερούδα και ο Ουίσταν Χιού 'Ωντεν. Η επέτειος αποκτά επικαιρότητα με την έκθεση και παρουσίαση τεκμηρίων, εγγράφων, φωτογραφιών και κινηματογραφικών επικαίρων στο Μουσείο Μπενάκη, στο κτίριο της οδού Κριεζώτου. Πώς διαβάζουμε σήμερα τον Σεφέρη και πώς τον "βλέπουμε"; Υπάρχει και κάποιος άλλος Σεφέρης πέρα από τον θεσμικό και την αναπόφευκτη σύνδεσή του με το έθνος; Υπάρχει ένας Σεφέρης έκκεντρος ή εναλλακτικός; Ο Βασίλης Λαμπρόπουλος, ομότιμος καθηγητής στη νεοελληνική έδρα Καβάφη στα τμήματα Συγκριτικής και Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μϊσιγκαν  δίνει ενδιαφέρουσες απαντήσεις που ανοίγουν νέους δρόμους για το πώς βλέπουμε εμείς και οι άλλοι τον ποιητή.​

Σωτήρης Σουλιώτης μιλάει δέκα γλώσσες και διακρίνεται για τις μεταφράσεις του από τα νορβηγικά, τα σουηδικά και τα δανέζικα προς τα ελληνικά αλλά και από τα ελληνικά προς τα δανέζικα. Είναι ο μεταφραστής του μυθιστορήματος «Το άλλο όνομα» του Νορβηγού Γιον Φόσε, του φετινού νικητή του Νόμπελ Λογοτεχνίας. «Το άλλο όνομα» είναι μέρος της «Επταλογίας» του Γιόν Φόσε, που ο Σουλιώτης μεταφράζει για τις εκδόσεις Gutenberg.Γνωρίζουμε τη σκανδιναβική λογοτεχνία κυρίως από το Nordic noir αλλά και από το εξάτομο «Ο αγώνας μου» του Κάρλ Ούβε Κνάουσγκορντ. Η σκανδιναβική λογοτεχνία, τόσο η πεζογραφία όσο και η ποίηση, γραμμένη στα δανέζικα, στα σουηδικά, στα νορβηγικά, στα ισλανδικά, με τα βαθιά ανθρωποκεντρικά χαρακτηριστικά της, είναι μια τεράστια οικουμενική επικράτεια, που αξίζει να γνωρίσουμε. Υπάρχουν συγγραφείς που έχουν μεταφραστεί και μας περιμένουν. Ενδεικτικά: Πέτερ Χόε, Γκάιρ Γκούλικσεν, Περ Πέτερσον, Ίνγκε Κρίστενσεν, Νικολάι Στόκχολμ…  

Η Ελσα Μοράντε (1912-1985) είναι η συγγραφέας της μεταπολεμικής Ιταλίας αλλά και της μεταπολεμικής Ευρώπης, που αγαπήθηκε σε όλον τον κόσμο για το μυθιστόρημά της «Η ιστορία». Ανακαλύπτουμε τώρα το πρώτο μυθιστόρημά της , «Ψέμα και Μάγια», που είχε κυκλοφορήσει το 1948 και μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά. Η Μοράντε, που τότε ήταν παντρεμμένη με έναν άλλον Ιταλό μυθικό συγγραφέα, τον Αλμπέρτο Μοράβια, δούλευε αυτό το μυθιστόρημα για αρκετά χρόνια, σε όλη την διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και έως το 1947. Οταν εκδόθηκε, από τον εκδοτικό οίκο Einaudi προκάλεσε σοκ. Ενώ όλοι περίμεναν να είναι ένα μυθιστόρημα για τον πόλεμο, το «Ψέμα και Μάγια» αναφερόταν τελικά σε έναν παλιό ιταλικό κόσμο, κάπου στον ιταλικό Νότο, έχοντας στο κέντρο του τρεις γενιές γυναικών. Η ζωή των γυναικών αυτών κυλάει ανάμεσα στο ψέμα και στα μάγια, ενώ το μυθιστόρημα δανείζεται μορφικά πολλά στοιχεία, από την παράδοση, όπως, για παράδειγμα, από το μυθιστόρημα του Μαντσόνι «Οι αρραβωνιασμένοι». Η Μοράντε βάζει στο μυθιστόρημά της και αυτοβιογραφικά στοιχεία, για τα οποία μας μιλάει η μεταφράστρια του βιβλίου. Η κριτική στάθηκε αμήχανη απέναντι σε αυτό το πρώτο μυθιστόρημα της Μοράντε, ίσως γιατί δεν μπόρεσε να το κατατάξει. Αλλωστε πώς να κατατάξεις σ΄εκείνη την στρατευμένη εποχή ένα μυθιστόρημα που το θέμα του είναι ο έρωτας και οι μολύνσεις του. «Η κοινωνική μόλυνση που βασανίζει τον έρωτα είναι η πρώτη αιτία της παθολογίας του αλλά ταυτόχρονα αυτή που τον ισχυροποιεί». Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.​

Είμαστε έθνος αρχαίων; Ποιο είναι το εθνικό μας DNA; Ποια η σχέση «βιοεξουσίας» και «βιοπολιτικής» με την «αρχαιοπολιτική»; Πόσο η αρχαιοφιλία δημιουργεί κοινωνικούς αποκλεισμούς και νέες σχέσεις εξουσίας; Τι γίνεται με τα αρχαία σώματα και τα λευκά μάρμαρα; Πώς συνυπάρχουμε με τα μνημεία των άλλων και τις ανεπιθύμητες κληρονομιές; Πόσο έχει αλλάξει σήμερα η κλασική αρχαιολογία; Ο καθηγητής Δημήτρης Πλάντζος απαντά σε μια σειρά ερωτήματα που απασχολούν την σύγχρονη ελληνική κοινωνία αλλά και τις άλλες κοινωνίες που έχουν  το δικό τους παρελθόν, με αφορμή το βιβλίο του «Αρχαιοπολιτική», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.​

Η ποίηση της Όλιας Λαζαρίδου μοιάζει να βγαίνει μέσα από τα πιο κρυφά δωμάτια της ψυχής της και του νού της. Είναι ποίηση βιωματική, συναισθηματική και ταυτόχρονα σκληρή. Έχει όμως και την εξωστρέφεια των εικόνων που δημιουργούν οι στίχοι της και την δύναμη της απλής και καίριας γλώσσας της. Η συλλογή της «Η προσευχή του ελάχιστου» κυκλοφορεί από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας​

Πόσο ταυτίζονται το ταξίδι και ο τουρισμός; Είναι ίδιο το ταξίδι ενός επιβάτη κρουαζιερόπλοιου με το ταξίδι ενός μπάκπακερ; Είναι το ταξίδι καταναλωτικό προϊόν; Είναι δικαίωμα; Ο καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης Πάρις Τσάρτας γράφει για το «πλούσιο και πολύχρωμο πάζλ των ταξιδιωτικών μας εμπειριών» στο βιβλίο του «Τα ταξίδια της ζωής μας.Εμπειρίες, δικαίωμα, γιορτή»  που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική.  Στα έντεκα κεφάλαια του βιβλίου βλέπουμε όλες τις όψεις του σύγχρονου ταξιδιού, του εναλλακτικού και βιώσιμου τουρισμού, το lifestyle, τα νέα και παλαιότερα κοινωνικά και καταναλωτικά πρότυπα σε σχεση με το ταξίδι, την πολιτική ορθότητα ακόμη και τα ταξίδια του νού.

Το 1952, σε έκθεση της καλλιτεχνικής ομάδας «Αρμός», ο Γιαννης Τσαρούχης παρουσιάζει έργο του που απεικονίζει ναύτη καθισμένο αντίκρυ σε ένα μισοξαπλωμένο γυμνό άνδρα. Το έργο, που υπαινισσόταν μια ομοερωτική σχέση, προκάλεσε την επέμβαση της αστυνομίας, υποκινούμενη από την ηγεσία του Ναυτικού, για την απόσυρση του έργου. Το έργο αποσύρθηκε, γεγονός που προκάλεσε κρίση στον «Αρμό» και τελικά την αυτοδιάλυσή του.  Ο Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος παρουσιάζει το επεισόδιο και συζητάει, ιστορικά, τα θέματα  των αντιφάσεων των φιλελεύθερων εκσυγχρονιστικών ιδεών στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, τρείς και πλέον δεκαετίες  μετά τον θάνατο του Τσαρούχη, προτείνει να ξαναδούμε το έργο του ζωγραφου «με σεμνή αναίδεια», μέσα από νέα κριτικά εργαλεία που θα στοχεύουν στις ιδέες του για την τέχνη και την ηθική, στις στρατηγικές αυτοερμηνείας και στο θέμα του ομοερωτισμού στην ζωγραφική του και στον δημόσιο λόγο του. Γράφει ο Ματθιόπουλος: «Η πολύτροπη δημιουργία του δεν χρειάζεται πλέον επιμνημόσυνα και πρόσφορα, αλλά μόνο το αντίδωρο της κριτικής μελέτης».

O Νίκος Μπακουνάκης επιλέγει 20 + 1 βιβλία με κριτήρια το αναγνωστικό του γούστο, την ποικιλία των ειδών και την προϋπόθεση ότι είναι πρόσφατης παραγωγής

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την μεταφράστρια από τα εβραϊκά Μάγκυ Κοέν για την εβραϊκά γλώσσα και τους σύγχρονους ισραηλινούς συγγραφείς. Πήγε στο Πανεπιστήμιο της Χάϊφας να σπουδάσει Γαλλική και Συγκριτική Λογοτεχνία. Εκεί είχε καθηγητή της τον μεγάλο συγγραφέα Αβραάμ Γεοσούα, που δίδασκε... «Αντιγόνη». Ετσι άρχισαν όλα. Η Μάγκυ Κοέν  έγινε μεταφράστρια των σύγχρονων ισραηλινών συγγραφέων. Το όνομά της συνδέεται με την μεταφραστική τύχη στα ελληνικά του Αμος Οζ, του Αβραάμ Γεοσούα, του Άαρον Άπελφελντ αλλά και του Νταβίντ Γκρόσμαν και του νεώτερου Έτγκαρ Κέρετ. Μετέφρασε όμως και το «Καντίς για ένα αγέννητο παιδί» του ουγροεβραίου νομπελίστα Ίμρε Κέρτες, συγκλονισμένη από την αλήθεια της γραφής αυτού του μεγάλου συγγραφέα

Τζαμιά, χαμάμ, ιμαρέτ, μαχαλάδες είναι  μερικά από τα οθωμανικά μνημεία που υπάρχουν διάσπαρτα στην Ελλάδα, τεκμήρια ενός ιστορικού παρελθόντος και ταυτόχρονα κληρονομιά. Δίπλα σ'αυτά τα κατάλοιπα ενός υλικού πολιτισμού, υπάρχουν και τα άυλα οθωμανικά πολιτισμικά  και πολιτιστικά στοιχεία, όπως ο τούρκικος καφές, ο μπακλαβας ή ακόμη και το...χασίς. Η συζήτηση με τον καθηγητή Ηλία Κολοβό γίνεται με αφορμή τα βιβλία «Οθωμανικά Μνημεία στην Ελλάδα. Κληρονομιές και Διαπραγματεύσεις», που έχει συνεπιμεληθεί στις εκδόσεις Καπόν,  με τους Γιώργο Πάλλη και Παναγιώτη Πούλο, και το βιβλίο «Οι χασισοπότες», ένα κείμενα γραμμένο το 1915 από τον Χασάν Μπαχρή, αστυνομικό και καθηγητή Γαλλικών στην οθωμανική Κωνσταντινούπολη, που έχει μεταφράσει, μαζί με τον Μαρίνο Σαρηγιάννη, στις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Το βιβλίο «“Ο αγαπών σε, Μίτιας” - Γράμματα και ημερολόγια: 1928-1933», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις της Εστίας σε φιλολογική επιμέλεια και επίμετρο της καθηγήτριας Χριστίνας Ντουνιά, ανοίγει διάπλατα και φωτίζει ένα σκοτεινό δωμάτιο στον προσωπικό και λογοτεχνικό κόσμο του Μ. Καραγάτση (ψευδώνυμο του Δημήτρη Ροδόπουλου).   Παρουσιάζει έναν άντρα επιθετικό, μάτσο, με σεξουαλικές εμμονές και ταυτόχρονα ευαίσθητο, φίλο, αυτοσαρκαστικό, χαρακτηριστικά που βλέπουμε και στους ήρωές του. Αλλά η μεγάλη αποκάλυψη που βγαίνει μέσα από τα γράμματα αυτά και τα οποία ανταλλάσσει με τους φίλους του και συμφοιτητές του στη Νομική Αθηνών, Γιώργο Ρωμανό και Νίκο Καλαμάρη (Κάλας), είναι η έλξη που αισθάνεται για τον κομμουνισμό και την Οκτωβριανή Επανάσταση.   Αυτό δεν τον εμπόδισε, πολύ αργότερα, μετά τον Εμφύλιο, να μετακινηθεί δεξιότερα, στην περιοχή του κόμματος των Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη. Το επίμετρο της Χριστίνας Ντουνιά δείχνει ακόμη ότι ο Μ. Καραγάτσης, ο συγγραφέας του «Συνταγματάρχη Λιάπκιν» και του «Γιούγκερμαν», που είχε γεννηθεί το 1908, δεν ανήκει στο στενό πυρήνα της λεγόμενης γενιάς του '30. 

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την μεταφράστρια και καθηγήτρια Σλαβικών σπουδών Αλεξάνδρα Ιωαννίδου για το μεταφραστικό έργο της και για την περιπλάνησή της μέσα στον πολύπτυχο κόσμο της σύγχρονης σλαβικής λογοτεχνίας. Ξεκίνησε να σπουδάζει Σλαβικές γλώσσες, έχοντας γοητευτεί από την λογοτεχνία του Ντοστογιέφκσι. Το όνομα της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, ως μεταφράστριας, είναι ταυτισμένο με άπαντα τα πεζά του κορυφαίου Πολωνού συγγραφέα Μπρούνο Σουλτς αλλά και με το έργο της Όλγκα Τοκάρτσουκ, βραβείο Νομπέλ λογοτεχνίας. Έχει μεταφράσει πολλούς σύγχρονους σλάβους συγγραφείς, όπως τον βούλγαρο Γκιόργκι Γκοσποντίνοφ, το φετεινό Μπούκερ Ιντερνάσιοναλ, την Ρούμενα Μπουζάροφσκα, από την Βόρειο Μακεδονία, την Τατιάνα Τολστάγια, την Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, τον Βλαντιμίρ Μακάνιν αλλά και Ντοστογιέφκσι και Τσέχωφ. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Υπόθεση Γκράνιν. Η λογοτεχνική κριτική στο εδώλιο. Η δίκη της Επιθεώρησης Τέχνης το 1959», για την λογοκρισία που ασκούσε η αριστερά σε λογοτεχνικά έργα που δεν υπάκουαν στους κανόνες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

Το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών ιδρύθηκε το 1915, μέσα στον Α'Παγκόσμιο Πόλεμο. 'Ηταν ένα από τα πρώτα ινστιτούτα που ίδρυθηκαν στον κόσμο. Στο τέλος της οδού Σίνα το κτήριο του Ινστιτούτου εξελίχθηκε σε μια όαση γαλλοφωνίας αλλά και τέχνης, διαλόγου και ιδεών. Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην Κατοχή και ο αριθμός των μαθητών  του εκτινάχθηκε. Συνδέθηκε επίσης με την «διάσωση» αριστερών Ελλήνων διανοουμένων και την περίφημη αποστολή του πλοίου «Ματαρόα» τον Δεκέμβριο του 1945.  Εκεί οι Αθηναίοι είδαν για πρώτη φορά, αποσβολωμένοι και σοκαρισμένοι, Πικάσο και άλλους καλλιτέχνες της μοντέρνας. Και στην διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών του 1967 έγινε επίσης κέντρο αντίστασης και ελευθερίας. Ο καθηγητής Νικόλας Μανιτάκης παρουσιάζει αυτήν την πλούσια εκπαιδευτική, πολιτιστική και διπλωματική ιστορία στο βιβλίο του «Το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, 1915-1961», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ασίνη.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον Δημοσθένη Παπαμάρκο, δημιουργώντας μαζί το συγγραφικό πορτρέτο του συγγραφέα του «Γκιακ». Η συλλογή διηγημάτων «Μεταποίηση», που είχε κυκλοφορήσει το 2012 και επανακυκλοφορεί τώρα από τις εκδόσεις Πατάκη, ήταν κάπως σαν carte de visite του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Περιλάμβανε όλον τον κόσμο του, τα θέματά του, τη γλώσσα του, τις αναφορές.  Ο συγγραφέας του «Γκιακ» μιλάει σε αυτό το podcast για τον γενέθλιο τόπο του, το χωριό Μαλεσσίνα της Λοκρίδας, τα βιβλία του, το πρώτο μυθιστόρημά του, που το έγραψε στην ηλικία των 14 ετών, για τον πατέρα του, που ήταν και ο μέντοράς του, για την επιστημονική φαντασία, για τα κόμικ, για τον Αριστοφάνη και τον Ερωτόκριτο, για τον έρωτα, για το νέο συγγραφικό σχέδιο του. 

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, που είχε γεννηθεί το 1908, υπήρξε μια θρυλική προσωπικότητα της Θεσσαλονίκης κυρίως όμως ένας από τους σημαντικούς συγγραφείς μας που συνδύασε την μοντερνιστική γραφή, με στοιχεία αυτοβιογραφίας και μια πνευματικότητα που κατάγεται από τα βυζαντινά κείμενα αλλά και από τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς διανοούμενους.Εμφανίστηκε στην δεκαετία του 1930 με το μυθιστόρημά του «Ανδρέας Δημακούδης». Ακολούθησαν πολλά βιβλία που έχουν μείνει στη μνήμη των αναγνωστών, όπως «Ο πεθαμένος και η ανάσταση», «Το μυθιστόρημα της Κυρίας Ερσης» ή «Μητέρα Θεσσαλονίκη».Ο Πεντζίκης υπήρξε επίσης και σημαντικός ζωγράφος. Είχε δημιουργήσει περισσότερα από 1000 έργα, που βρίσκονται σήμερα διάσπαρτα σε πολλές συλλογές. Καταγόταν από πολύ εύπορη οικογένεια της Θεσσαλονίκης και από μικρός βρέθηκε σε περιβάλλον τέχνης και καλλιτεχνικών αναζητήσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι η αδελφή του Ζωή Καρέλη, που είχε γεννηθεί το 1901, ήταν σημαντική ποιήτρια.Ο Γαβριήλ Νικολάου Πεντζίκης διαχειρίζεται τώρα το έργο του πατέρα του και το αρχείο. Από το αρχείο θα δούμε σύντομα ανέκδοτα κείμενα του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη καθώς και αλληλογραφία του.

Το 1866 ένας νέος Έλληνας συγγραφέας, ο Εμμανουήλ Ροΐδης έφερε και πάλι στην επιφάνεια την ιστορία της πάπισσας Ιωάννας, της γυναίκας που έγινε ποντίφικας, χωρίς οι ειδικοί του Βατικανού να ανακαλύψουν ότι δεν είχε τα «προσόντα». Υπήρξε η Ιωάννα ή όχι; Υπήρχε στο Βατικανό η τελετουργία του ελέγχου των όρχεων του υποψήφιου ποντίφικα ή όχι;   Ο Ροΐδης, ένα είδος παντογνώστη, πήρε την ιστορία αυτή και την έκανε μυθιστόρημα. Το βιβλίο έγινε αμέσως μπεστ σέλερ αλλά κυρίως προκάλεσε τη μήνιν της ελληνικής εκκλησίας που καταδίκασε το μυθιστόρημα.  Η «Πάπισσα Ιωάννα» επανεκδίδεται τώρα από τις εκδόσεις Gutenberg, σε νέα πλήρη, αναθεωρημένη, σχολιασμένη και βελτιωμένη έκδοση από τον καθηγητή Δημήτρη Δημηρούλη. Η έκδοση  συνοδεύεται από παραρτήματα που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν τα υλικά της αποκήρυξης του μυθιστορήματος από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον Τάσο Αποστολίδη, πρωτοπόρο δημιουργό κόμικ στην Ελλάδα, για το τελευταίο του graphic novel με θέμα τη ζωή και τις ιδέες του αρχαίου φιλοσόφου. Ο Τάσος Αποστολίδης είναι από τους πρωτοπόρους του κόμικ και του graphic novel στην Ελλάδα. Ξεκίνησε το 1983 με την «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη κι από τότε τα κόμικ του με τις κωμωδίες του Αριστοφάνη έχουν πουλήσει πάνω από 1 εκατομμύριο αντίτυπα. Τα θέματά του είναι όλα από την περιοχή των αρχαίων κειμένων και της αρχαίας λογοτεχνικής παράδοσης. Μύθοι του Αισώπου, τραγωδίες, Οδύσσεια, Oλυμπιακοί Aγώνες και τώρα οι φιλόσοφοι. Το graphic novel «Αριστοτέλης», με εικονογράφηση του Αλέκου Παπαδάτου, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος και ήδη έχει κατακτήσει το κοινό με το χιούμορ του αλλά και με την ευρηματικότητα με την οποία ο Αποστολίδης κάνει τις ιδέες…κόμικ. Η πρώτη έκδοση του Αριστοτέλη έγινε στα γαλλικά, από τις εκδόσεις Νταργκώ ( Éditions Dargaud), που είναι οι εκδότες του Αστερίξ, και ακολουθούν εκδόσεις και μεταφράσεις σε πολλές γλώσσες, ακόμη και στα κορεατικά.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την κοινωνική ανθρωπολόγο Χριστίνα Πετροπούλου για τους περίφημους Γκρεκάνους του χωριού Γκαλλιτσιανό και την ελληνική γλώσσα της Νότιας Ιταλίας.Από άξεστοι και απολίτιστοι, οι Γκρεκάνοι της Καλαβρίας θεωρούνται σήμερα φορείς μιας ευγενούς παράδοσης. Η κοινωνική ανθρωπολόγος Χριστίνα Πετροπούλου δούλεψε στο χωριό Γκαλιτσιανό της Καλαβρίας, μια αητοφωλιά στο βουνό Ασπρομόντε, επί πολλά χρόνια, στην δεκαετία του 1980. Έκτοτε πηγαίνει συχνά στην περιοχή. Καρπός της έρευνας είναι σειρά δημοσιεύσεών της. Τοτελευταίο βιβλίο της «Τα εγγόνια του Ομήρου. Μνήμη, συγγένεια, ταυτότητα στο Γκαλλιτσιανό της Καλαβρίας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο, μας οδηγεί στην ιστορία, στην κοινωνία και στην σύγχρονη πραγματικότητα των ελληνόφωνων της Καλαβρίας.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον Μίνω Ευσταθιάδη για τα αστυνομικά μυθιστορήματά του και τον ήρωα του, έναν ελληνογερμανό ντετέκτιβ που κατάγεται από το Αίγιο.Ο Κρις Πάπας, γεννημένος ως Χρήστος Παπαδημητρακόπουλος στο Αίγιο, κατάγεται από Ελληνα πατέρα και Γερμανίδα μητέρα. Ξεκινάει την καριέρα του ως ντετέκτιβ από το Αμβούργο, μια καριέρα όχι και τόσο λαμπρή, που τον φέρνει όμως πάντα στο Αίγιο, σαν μια ειρωνεία λογοτεχνικής γεωγραφίας. Ο Πάπας είναι ο ήρωας στα μυθιστορήματα του Ευσταθιάδη «Ο δύτης» (2018), «Κβάντι» (2020) και «Σχέδια του χάους» (2022), που κυκλοφορούν όλα από τις εκδόσεις Ίκαρος. Σε όλα υπάρχει το έγκλημα. Μόνο που στον κόσμο του Ευσταθιάδη και του Κρις Πάπας το έγκλημα οδηγεί και στο θρίλερ, στο κοινωνικό μυθιστόρημα, στο μυθιστόρημα περιπέτειας, στην μεταφορά και στην αλληγορία.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Μένη Μαλλιώρη, ομότιμη καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, για την ύβρι των πολιτικών.Πριν από μερικά χρόνια κυκλοφόρησε στα ελληνικά το βιβλίο του γιατρού και πολιτικού Ντέϊβιντ Όουεν «Ασθενείς ηγέτες στην εξουσία» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.Μέσα από παραδείγματα ασθενών ηγετών και πολιτικών που έπασχαν από σωματικές ή ψυχικές νόσους, ο Οουεν προσπάθησε να αναδείξει την νοσολογική οντότητα του συνδρόμου της εξουσίας και να το κατοχυρώσει σαν ψυχικό νόσημα. Από τον Ρούζβελτ μέχρι τον Μιτεράν, τον Μπόρις Γέλτσιν και τον Τόνι Μπλερ, ο Οουεν έδειξε  τη σχέση πολιτικής και ασθένειας, μια σχέση  που μπορεί να οδηγεί τους πολιτικούς σε επικίνδυνες ενέργειες. Η ομότιμη καθηγήτρια Ψυχιατρικής  Μένη Μαλλιώρη  παρουσιάζει πτυχές αυτού του συνδρόμου, μέσα από την επικαιρότητα της πανδημίας του Covid, της διεθνούς πολιτικής (Πούτιν και Ουκρανία, Ερντογάν) αλλά και της ελληνικής πολιτικής σκηνής σήμερα.

Mε κέντρο την επανάσταση του 1821, η καθηγήτρια ιστορίας Αντα Διάλλα, στο βιβλίο της «Η Ρωσική Αυτοκρατορία και ο Ελληνικός Κόσμος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, εξετάζει τις τοπικές, ευρωπαϊκές και παγκόσμιες ιστορίες στην εποχή των επαναστάσεων. Ερωτήματα όπως τι συμβαίνει με την επανάσταση του 1821 αν την δούμε μέσα από την οπτική της Ρωσικής Αυτοκρατορίας διατρέχουν το βιβλίο αυτό, σε μια εποχή που ξανασυζητάμε τα θέματα πολέμου και ειρήνης με αφορμή την εισβολή στην Ουκρανία. Αλλά η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή του βιβλίου είναι το πώς κατανοούμε σήμερα την πολιτική εμπειρία του παρελθόντος.

Ο Νικόλας Ζηργάνος είναι ρεπόρτερ ερευνητικής και διεθνούς δημοσιογραφίας, που από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 ασχολείται με το θέμα της αρχαιοκαπηλίας.  Η έρευνα τον οδήγησε στην αποκάλυψη διεθνών κυκλωμάτων όπου συμμετείχαν Έλληνες αρχαιοπώλες, εφοπλιστές, ντίλερ, μουσεία, αρχαιολόγοι και ιστορικοί τέχνης με την συνεργασία διεφθαρμένων δημόσιων υπαλλήλων και αστυνομικών. Αυτή η πολύχρονη έρευνα αποτελεί τη βάση του αστυνομικού μυθιστορήματος του «Επιχείρηση ''Νόστος''. Ένα χρυσό στεφάνι και μια κόρη για τον Αλέξη Καρρά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος. Ήρωές του, ένας δημοσιογράφος κι ένας αδιάφθορος αστυνομικός που αποκαλύπτουν τον μηχανισμό και επιτυγχάνουν τον επαναπατρισμό δύο αρχαιοτήτων.

H λέξη «προσωπείο» παραπέμπει στην υποκριτική και στο δράμα. Η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας Κατερίνα Κωστίου, με το βιβλίο της "...ως όνομα ψιλόν, Η συγκρότηση και η λειτουργία του προσωπείου στην ποίηση του Κ.Π.Καβάφη», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη, προτείνει μια «συμπεριληπτική» και πιο αντικομφορμιστική ανάγνωση και οργάνωση της ποίησης του Αλεξανδρινού ποιητή γύρω από τρία προσωπεία: τα ερωτικά προσωπεία, τα προσωπεία της τέχνης και τα ιστορικά προσωπεία. Συγκροτεί έτσι μια οργανωμένη επικράτεια, με την δική της ηθική, ιδεολογία και συμπεριφορά που κατοικείται από τους «καβαφικούς πολίτες». Στο podacst ακούγονται τέσσερα ποιήματα του ποιητή.

Μπορεί ο ποιητής να ερμηνεύει, ως περφόρμερ την ποίησή του, μπροστά σε κοινό στο Πεδίο του Αρεως; Γιατί ένας νέος άνθρωπος έχει σήμερα την ανάγκη να γράφει ποίηση; Πώς στέκεται απέναντι στην παράδοση και στη γλώσσα; Πώς επηρεάζεται από παλιότερους ποιητές;Και πως βλέπει τις προκλήσεις της εποχής, την τεχνητή νοημοσύνη αλλά και τις «συνταγές» των σεμιναρίων δημιουργικής γραφής; Τι συμβαίνει αν ο ποιητής είναι ταυτόχρονα και φιλόσοφος;  Μια συζήτηση που τρέφεται από την τελευταία ποιητική συλλογή του Νίκου Ερηνάκη «ακόμα βαφτιζόμαστε» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κείμενα αλλά και από το φιλοσοφικό δοκίμιό του «Αυθεντικότητα και αυτονομία. Από τη δημιουργικότητα στην ελευθερία» που κυκλοφορεί από στις ίδιες εκδόσεις και που διακρίθηκε φέτος με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

«Θήλεις άγγελοι» είναι ο τίτλος του κειμένου του Παναγιώτη Ανδριόπουλου με θέμα τις γυναίκες που μόνασαν  σε ανδρικά μοναστήρια. Το κείμενο περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο «Χριστιανές γυναίκες στην αγία τράπεζα - Μελέτες για την αναβίωση του θεσμού των διακονισσών» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός σε επιμέλεια των Σπυριδούλας Αθανασοπούλου-Κυπρίου, Αικατερίνης Δροσιά και Αντωνίας Κυριατζή.   Όλα τα κείμενα του τόμου παρουσιάστηκαν σε συνέδριο με θέμα την επιστροφή των γυναικών στη λειτουργία, κάτι που γίνεται σήμερα μόνο στην προτεσταντική εκκλησία. Στο podcast γίνεται λόγος επίσης για τους ευνούχους στα μοναστήρια, τη θηλυκότητα, την απόκρυψη φύλου, τη διεμφυλικότητας και το πώς οι «βίοι αγίων» των γυναικών που μόνασαν ως άνδρες αποτελούν ύλη των σημερινών σπουδών φύλου (gender studies).  

Αυτός ειναι ο Νίκος Σκαλκώτας, από λαϊκή οικογένεια της Χαλκίδας, μουσική ιδιοφυία αλλά και μια δραματική ζωή. Αυτή είναι η Νέλλη Ασκητοπουλου, αστή, βιολονίστρια, ένα χρόνο μεγαλύτερή  του. Οι επιστολές που ανταλλάσσουν στη δεκαετία του 1920 (1921-1928), όταν ο Σκαλκώτας βρίσκεται για ανώτερες σπουδές στο Βερολίνο, παρουσιάζονται από τον εκδότη τους και επιμελητή Κωστή Δεμερτζή ως ένα επιστολικό μυθιστόρημα. Ενα συναρπαστικό υλικό που δείχνει όψεις του μεσοπολέμου αλλά και έρωτα, φιλία, σχέσεις, έμπνευση, μουσική, απογοητεύσεις.  Δείχνει επίσης ένα ψυχολογικό πορτρέτο και τις δύσκολες συνθήκες ζωής ενός ανθρώπου που θα γινόταν απο τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ου αιώνα.

Δεκαπέντε διηγήματα αποτελούν το νέο βιβλίο της Ερσης Σωτηροπούλου, μιας φωνής και μιας γραφής πολύ ιδιαίτερης, πολύ σύγχρονης, ελκυστικής αλλά και προκλητικής. Τα δεκαπέντε διηγήματα δεν είναι μόνο μυθοπλασία. Εχουν και αυτοβιογραφικά στοιχεία, μερικά μοιάζουν με δημοσιογραφικές μαρτυρίες. Όλα όμως μας οδηγούν στο εργαστήριο του συγγραφέα, στα θέματα, στις αγωνίες, στις επιρροές της Ερσης Σωτηροπούλου. Ποιοι την επηρρέασαν (ο Κάμμινγκς, ο Γκομπρόβιτς), οι ρευστές ταυτότητες και η κατασκευή περσόνας, το σεξ και η ερωτική επιθυμία, το θέμα του να «ανήκεις» κάπου, η οικογένεια και ιδιαίτερα η μορφή της μητέρας, η πολιτική και τα προβλήματα της εποχής, και ιδιαίτερα το υπαρξιακό θέμα ενός συγγραφέα για το πότε είναι έτοιμος να γράψει κάτι αποτελούν θεματικά μοτίβα σε αυτές τις μικρές ιστορίες που κυριολεκτικά διαβάζονται απνευστί.Γλώσσα άμεση, κρουστή, χωρίς τσιριμόνιες και καλολογικά.

Πριν από 80 χρόνια, τον Απρίλιο του 1943, κυκλοφόρησε στη Νέα Υόρκη  «Ο μικρός πρίγκηπας» το φιλοσοφικό και ποιητικό παραμύθι του Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ, που κατάκτησε αμέσως το κοινό-και όχι μόνο τα παδιά.  Σήμερα θεωρείται κλασικό και έχει μεταφραστεί σε εκατοντάδες γλώσσες. Η επιτυχία του είναι μεγάλη και στα ελληνικά, όπου έχει γνωρίσει αρκετές μεταφράσεις, μερικές από τις οποίες υπογράφονται από κορυφαίους συγγραφείς, όπως ο Στρατής Τσίρκας και η Αλκη Ζέη.  Ενας πιλότος που πέφτει με το αεροπλάνο του  στην έρημο Σαχάρα συναντάει ένα παραξένο, ξανθό παιδί, τον μικρό πρίγκηπα, που έχει πέσει κι αυτός από ψηλά, από τον αστεροειδή Β612. Μεταξύ τους αρχίζει μια συζήτηση, με την παρέμβαση κι άλλων ηρώων, ανάμεσά τους και μια αλεπού. Στο κέντρο του παραμυθιού είναι η ανθρώπινη ύπαρξη ενώ μια σειρά φράσεων από το βιβλίο, όπως η φράση της αλεπούς «τα μάτια δεν βλέπουν. Πρέπει να ψάχνεις με την καρδιά» είναι πλέον παροιμιώδεις. Ο Αντουαν ντε Σαίντ Εξυπερύ, που είχε γεννηθεί το 1900, ήταν πιλότος ταχυδρομικών αεροπλάνων. Σκοτώθηκε το 1944, πέφτοντας με το αεροπλάνο του κάπου στη Μεσόγειο, μεταξύ Κορσικής και Μασσαλίας. Η συγγραφέας Μαρίζα Ντεκάστρο τοποθετεί τον «Μικρό Πρίγκηπα» σε μια λίστα κορυφαίων βιβλίων μαζί με την «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων», τον «Ροβινσώνα Κρούσο», τον «Πινόκιο» αλλά και το «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα.

Στην ακμή της η ελληνική κοινότητα της Αιγύπτου αριθμούσε 120.000 ανθρώπους. Ήταν μια κανονική κοινωνία, με όλες τις τάξεις, τα κοινωνικά στρώματα και τα επαγγέλματα, εγκατεστημένη κυρίως στην Αλεξάνδρεια και το Κάιρο αλλά και στις πόλεις που αναπτύχθηκαν γύρω από την διώρυγα του Σουέζ. Οι Μπενάκηδες, οι Χωρέμηδες, οι Σαλβάγοι είναι από τις επιφανέστερες οικογένειες των Αιγυπτιωτών, στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας. Βαμβάκι και τραπεζικές εργασίες, ήταν ο χώρος της επιχειρηματικής δράσης τους. Η παροικία εζησε για περισσότερο από έναν αιώνα, έως και στη δεκαετία του 1950. Η αιγυπτιοποίηση της Αιγύπτου και η κρατικοποίηση των επιχειρήσεων οδήγησε τις παροικίες της Αιγύπτου στο τέλος τους. Όλο το διάστημα της ακμής τους και της δράσης τους οι Ελληνες της Αιγύπτου διατηρούσαν πυκνές σχέσεις με την Ελλάδα, έγιναν εθνικοί ευεργέτες και ανέπτυξαν μια πρώτης γραμμής πνευματική, καλλιτεχνική και λογοτεχνική σκηνή, που ο ποιητής Κ.Π.Καβάφης την διέσωσε για πάντα.

Η αναμέτρηση με το παρελθόν, η αρχαιολογία και το μέλλον στην Ελλάδα και το Ισραήλ. Στο βιβλίο «Αρχαιολογία, έθνος και φυλή, Αναμέτρηση με το  παρελθόν, αποαποικιοποίηση του μέλλοντος στην Ελλάδα και το Ισραήλ» δύο  καθηγητές αρχαιολογίας, ο Γιάννης Χαμηλάκης και ο Ράφαελ  Γκρήνμπεργκ,  συζητούν για τη σχέση ανάμεσα στην προέλευση της αρχαιολογίας και την ανάδυση του ελληνικού και του σιωνιστικού εθνικισμού, για τη σχέση της αρχαιολογίας και των σύγχρονων κρατών της Ελλάδας και του Ισραήλ.   Η συζήτηση των δύο καθηγητών, που αποτυπώθηκε σε βιβλίο, άρχισε και ολοκληρώθηκε στην διάρκεια των διαδοχικών κυμάτων της πανδημίας. Στην περίοδο, σε συνδυασμό με την κλιματική και την περιβαλλοντική κρίση, η ιδέα των ερειπίων συνδέεται με την αγωνία του καιρού μας. Και τα ερείπια των Αθηνών και της Ιερουσαλήμ συνδέονται μεταφορικά με την κρίση της εποχής αλλά ταυτόχρονα αποτελούν μια χειροπιαστή υλικότητα, που μιλάει για παρελθόν, παρόν και μέλλον.Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου σε μετάφραση Μιχάλη Λαλιώτη και επιμέλεια Δημήτρη Χατζηχαραλάμπους.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 οι Φιλελεύθεροι κάλεσαν στην Ελλάδα την βρετανική αστυνομία για να οργανώσει την Αστυνομία Πόλεων. Η Κέρκυρα, η Πάτρα, ο Πειραιάς και τέλος η Αθήνα, το 1925, απέκτησαν το νέο σώμα αστυνομίας, σε πλήρη διαφοροποίηση από την Χωροφυλακή, που, έτσι κι αλλιώς, ήταν τμήμα του στρατού. Η ίδρυση της Αστυνομίας Πόλεων, που τελούσε υπό βρετανική διοίκηση μέχρι και το 1932, σχετίζεται με την αναδιοργάνωση των σχέσεων κράτους και κοινωνίας κατά τον μεσοπόλεμο αλλά και με ένα νεο παράδειγμα αστυνόμευσης με στόχο τα ναρκωτικά, την πορνεία, τις χαρτοπαικτικές λέσχες.  Άοπλοι έως και το 1929, οι άντρες της Αστυνομίας Πόλεων συνδέθηκαν με τις παρακολουθήσεις, τις πεζές περιπολίες, την αντιμετώπιση του εσωτερικού εχθρού, δηλαδή τους κομμουνιστές, την ασφάλεια αλλά και με την σύνταξη δύο λεξικών με τα ιδιόλεκτα του κόσμου των ναρκωτικών και των ομοφυλοφίλων (καλιαρντά). Ο Αχιλλέας Φωτάκης, με την πρωτογενή έρευνά του στα βρετανικά και ελληνικά αρχεία ρίχνει φως σε ένα άγνωστο κεφάλαιο του μεσοπολέμου, που καθόρισε ολόκληρο τον 20ο αιώνα.

Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας της απονομής των βραβείων Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τι είναι όμως αυτό το βραβείο και πώς τηρούνται οι κανόνες μυστικότητας; Πώς λειτουργούν οι αθάνατοι της Σουηδικής Ακαδημίας που ψηφίζουν για το βραβείο; Ποιος ήταν ο Άλφρεντ Νόμπελ που άφησε την περιουσία για την χρηματοδότηση ενός παγκόσμιου βραβείου που θα φέρει το όνομά του; Γιατί με την αναγγελία κάθε Νόμπελ Λογοτεχνίας ξεσπάει ένας «εμφύλιος» στους λογοτεχνικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους, όπως έγινε και φέτος με το βραβείο στη Γαλλία Ανί Ερνό.

Λειτούργησε για περισσότερο από 60 χρόνια στη Δραπετσώνα, ως γκέτο σεξεργασίας. Σε μια έκταση 7,5 στρεμμάτων, σε κτίρια που θύμιζαν άσυλο, οι εργατικές πολυκατοικίες, το γκέτο των Βούρλων στέγασε τις σεξεργάτριες του Πειραιά με στόχο τον υγειονομικό, αστυνομικό και κοινωνικό έλεγχό τους. Οι συγγραφείς Σπύρος Παπαϊωάννου και Κώστας Βλησίδης παρουσιάζουν, μετά από πολυετή έρευνα, την ιστορία του γκέτο των Βούρλων στο βιβλίο τους «Το φρικτόν τέμενος της αμαρτίας», που εκδόθηκε από το Ινστιτούτο Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων. Δύο τόμοι, 360 σελίδες, με σπάνιο υλικό, ανάμεσα στο οποίο και οι αποκαλυπτικές φωτογραφίας που τράβηξαν οι απεσταλμένοι της Κοινωνίας των Εθνών.Ο πρώτος τόμος τεκμηριώνει την ιστορία των Βούρλων μέσα από τις πηγές. Ο δεύτερος παρουσιάζει την ανθρωπογεωγραφία των Βούρλων, τον χώρο και τους ανθρώπους. Η έκδοση αποτελεί πλέον σημαντικό κεφάλαιο της τοπικής ιστορίας, της ιστορίας της σεξουαλικότητας, της ιστορίας του περιθωρίου, της ιστορίας των φύλων.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον Πάνο Βλαγκόπουλο, καθηγητή της Ιστορίας της Μουσικής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, για τους δυτικοευρωπαίους που έφτιαξαν τις πρώτες συλλογές δημοτικών τραγουδιών.

Γιατί κοινοποιούμε το πένθος μας και τι συμβαίνει με την ψηφιακή παρουσία ενός χρήστη που έχει εγκαταλείψει τα εγκόσμια; Η συγγραφέας Μαρία Γιαγιάννου διερευνά το χώρο του Facebook όχι ως μια αχανή περιοχή όπου η ζωή κάνει το παιχνίδι της αλλά ως ένα νεκροταφείο υπό διαμόρφωση κι ένα σκευοφυλάκιο μνήμης. Το βιβλίο της R.I.F. (Rest in Facebook), που αποτελείται από μια διαδοχή posts, συνδυάζει μυθοπλασία, δοκίμιο και επιτάφια επιγράμματα, μερικά από τα οποία αποτελούν παρωδία ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας. Η αγωνία (επιθανάτια;)  για τη γραφή διαπερνά αυτό το υβριδικό πεζογράφημα. Αλλά παρά το θέμα του, το βιβλίο της Μαρίας Γιαγιάννου δημιουργεί αισιοδοξία  για το μέλλον της γραφής, που ίσως ξαναβρεί την ελευθερία της επιστρέφοντας στο αναλογικό παρελθόν της.

Ο Ελληνικός Στρατός έχει ηττηθεί στη Μικρασιατική Εκστρατεία και εγκαταλείπει την Ιωνία. Μια αποδεκατισμένη μεραρχία όμως περιπλανιέται κάπου στην Ανατολία, έχοντας ως επικεφαλής της έναν συνταγματάρχη. Ο Νέστωρ, αυτό είναι το όνομα του συνταγματάρχη, καταδιώκεται από τις ερινύες του, επειδή είχε διατάξει σφαγή αμάχων, και βρίσκει καταφύγιο στη μορφίνη αλλά και στους παλιούς μύθους, στην ελληνική μυθολογία. Στην απέλπιδα πορεία της η μεραρχία φτάνει σε μια πόλη-ουτοπία που δεν την έχει αγγίξει ο πόλεμος.  Ο Πάνος Καρνέζης «στήνει» τελικά ένα πολεμικό μυθιστόρημα, με φόντο την ΜικρασιατικήΕκστρατεία και την συντριβή της Μεγάλης Ιδέας στις ακτές της Ιωνίας, για να μιλήσει όχι για τον πόλεμο αλλά για το τραύμα, τις τύψεις, την μοναξιά, την απελπισία αλλά και την βαθιά ελπίδα για τη ζωή.

Μια ιστορία ενηλικίωσης αλλά και ματαίωσης με ήρωα έναν νεαρό φοιτητή της Σχολής Καλών Τεχνών που δεν θα γίνει όμως ποτέ ζωγράφος. Μια ιστορία που ξεκινάει το 1966 και φτάνει βαθιά στον 21ο αιώνα. Στο πρώτο πλάνο η προσωπική ζωή του ήρωα και οι συναισθηματικοί σεισμοί που τον αλλάζουν, στο δεύτερο η εποχή, το μεταίχμιο προς τη δικτατορία και μετά στη μεταπολίτευση.«Λάδι σε καμβά» είναι ο τίτλος του νέου μυθιστορήματος του Αλέξη Πανσέληνου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Με το βιβλίο αυτό συμπληρώνονται 40 χρόνια λογοτεχνικής παρουσίας του συγγραφέα, από το 1982, που κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων «Ιστορίες με σκύλους». Η τέχνη ως μουσική, χορός ή ζωγραφική αποτελεί ένα alter ego της τέχνης του Πανσέληνου, δηλαδή της τέχνης της γραφής.Το βρίσκουμε και πάλι στο νέο του μυθιστόρημα, «Λάδι σε καμβά», όπου ο ήρωας ξεκινάει με όνειρα να γίνει ζωγράφος. Το όνειρο συντρίβεται όμως, γίνεται ήττα και ματαίωση, αποτέλεσμα μιας μεγάλης περιπέτειας ζωής που ορίζεται τόσο από τις εξωτερικές συνθήκες (δικτατορία, πολιτικές, οικονομικές και οικογενειακές αλλαγές) όσο και από τον ταραγμένο εσωτερικό κόσμο του ήρωα.

​Ποιο είναι το έργο και το συγγραφικό πρόγραμμα του 30χρονου δημιουργού, πώς επινοεί τον εαυτό του, τι βλέπουν σ' αυτόν χιλιάδες νέοι αναγνώστες;Ο Εντουάρ Λουί, γεννημένος το 1992 ως Εντί Μπελγκέλ σε μία εργατική κωμόπολη της Βόρειας Γαλλίας, αποτελεί σήμερα από τις σημαντικότερες φωνές της γαλλικής λογοτεχνίας. Τα βιβλία του, που κυκλοφορούν όλα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αντίποδες, κινούνται γύρω από το βασικό μοτίβο της «επινόησης του εαυτού» και της «ταυτότητας».Παιδί μιας δυσλειτουργικής, προλεταριακής οικογένειας, απομακρύνεται από αυτήν, κυρίως από την κοινωνική και ιδεολογική συνθήκη της, μέσα από την εκπαίδευση και τη διεκδίκηση της σεξουαλικής του ταυτότητας. «Επινοεί» έναν νέο εαυτό, που δηλώνεται συμβολικά με τη δικαστική αλλαγή του ονόματός του, από Εντί Μπελγκέλ σε Εντουάρ Λουί.Το βιβλίο του «Να τελειώνουμε με τον Εντί Μπελγκέλ» κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2018. Ακολούθησαν τα «Η ιστορία της βίας», «Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου», «Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας» και «Αλλαγή: Μέθοδος», σε μετάφραση Στέλλας Ζουμπουλάκη.

Η Ανί Ερνό γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Δεν είναι τυχαίο ότι το μυθιστόρημά της «Τα χρόνια», που στη Γαλλία κυκλοφόρησε το 2008 (στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη) είναι το τέλειο αρχιτεκτόνημα της αφηγηματικής τέχνης της Γαλλίδας συγγραφέως.Με αυτό η Ερνό, αρνούμενη τη μυθιστορηματική μυθοπλασία και χρησιμοποιώντας την αυτοβιογραφία, όχι όμως στην παραδοσιακή μορφή της, δημιουργεί ένα καινούργιο, υβριδικό αφηγηματικό είδος, που η ίδια το ονομάζει autobiographie impersonnelle (διαπροσωπική αυτοβιογραφία).Γεννημένη το 1940, σε μια αγροτο-εργατική οικογένεια της Νορμανδίας, εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1974 για να αλλάξει με τη γραφή της και το στυλ της την αντίληψή μας για την λογοτεχνική αφήγηση. 

Η μεταπολίτευση είναι μια μακρά περίοδος, που αρχίζει με την πτώση της χούντας, το 1974, και φτάνει μέχρι την οικονομική κρίση. Ο καθηγητής Τζιόβας επιχειρεί την σύνθεση της πρώτης μεγάλης πολιτισμικής ιστορίας, όπου στο κέντρο της βρίσκεται η μετατόπιση από την πολιτική στην κουλτούρα.Το βασικο στοιχειο αυτης της νέας προσέγγισης είναι η θεώρηση της μεταπολίτευσης ως εποχής ταυτοτήτων. «Η έντονη πολιτικοποίηση των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης δίνει σταδιακά τη θέση της στην έμφαση σε θέματα ταυτότητας και η άρνηση της εθνικοφροσύνης στον προβληματισμό γύρω από την έννοια της ελληνικότητας». Το πώς συζητάμε το παρελθόν, τη γλώσσα, τη λογοτεχνία, τα ΜΜΕ, τον κινηματογράφο, τα κινήματα, τη σεξουαλικότητα και οι επανανακαλύψεις της Ελλάδας στα χρόνια της κρίσης είναι θέματα που παρουσιάζονται στα δέκα κεφάλαια του βιβλίου.

Ξέρουμε τον «Ερωτόκριτο», την «Ερωφίλη, την «Πανώρια», τον «Κατσούρμπο». Γνωρίζουμε τα ονόματα του Βιτσέντζου Κορνάρου ή του Γεωργίου Χορτάτση. Έργα και συγγραφείς της κρητικής λογοτεχνίας στα χρόνια της Αναγέννησης. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά τα λογοτεχνήματα και αυτοί οι συγγραφείς.Ο Στέφανος Κακλαμάνης, μετά από είκοσι χρόνια δουλειάς, μας παρέδωσε το τρίτομο έργο «Η Κρητική Ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης, 14ος-17ος αιώνας» που κυκλοφόρησε από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και αλλάζει εντελώς την οπτική και φυσικά τη γνώση μας γι’ αυτήν τη μεγάλη περίοδο. Δεκάδες έργα, πολλοί επώνυμοι συγγραφείς αλλά και άλλοι που μένουν ανώνυμοι, ελληνικά και ιταλικά να εναλλάσσονται ως δημιουργικές γλώσσες, αποκαλύπτουν έναν κόσμο που γεφυρώνει το Βυζάντιο με την ευρωπαϊκή Αναγέννηση και ιδιαίτερα την ιταλική.Με το τρίτομο έργο του Στέφανου Κακλαμάνη ανοίγει ουσιαστικά ένα νέο κεφάλαιο για τη μελέτη αυτής της περιόδου αλλά και για την απόλαυση των κειμένων που μας παρέδωσε η Κρητική Αναγέννηση.«Τα μάτια, να ‘ναι κι ανοιχτά, τη νύκτα δε θωρούσι/νύκτα και μέρα της καρδιάς τα μάτια συντηρούσι/Χίλια μάτια ‘χει ο λογισμός, μερόνυκτα βιβγλίζου/ χίλια η καρδιά και πλιότερα κι ουδέποτε σφαλίζου».

Η εκδοτική ιστορία των έργων του κρητικού συγγραφέα αριθμεί πολλές δεκαετίας. Ξεκινάει ενώ ο Καζαντζάκης είναι ακόμη εν ζωή, συνεχίζεται μετά τον θάνατό του, το 1957, και αναζωογονείται κάθε φορά που ένα γεγονός όπως για παράδειγμα μια κινηματογραφική ταινία ή η αντίδραση της Εκκλησίας, συνδέεται άμεσα με το «καζαντζακικό» έργο. Έτσι συμβαίνει και τώρα που αναγγέλλεται ο επανασχεδιασμός (rebranding) του μεγαλύτερου μέρους των βιβλίων του Νίκου Καζαντζάκη από τον σχεδιαστή Γιάννη Καρλόπουλο στις εκδόσεις Διοπτρα. Συζητάμε και πάλι τα θέματα της γλώσσας, των χαρακτήρων, της πλοκής στο έργο του συγγραφέα αλλά και θέματα ιδεολογίας, πολιτικής και σεξουαλικότητας.

Γνωρίσαμε τον Ιταλό συγγραφέα Τζόρτζιο Μπασάνι (1916-2000) από το μυθιστόρημά του «Ο κήπος των Φίντσι-Κοντίνι», ιδιαίτερα μέσα από την κινηματογραφική μεταφορά του από τον σκηνοθέτη Βιτόριο ντε Σίκα.Ο Μπασάνι, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Ιταλίας του 20ού αιώνα, παρέμενε μέχρι τώρα σχετικά άγνωστος για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Γεννημένος στη Φεράρα, σε εβραϊκή οικογένεια, ο Μπασάνι έζησε την εμπειρία του γκέτο, τους νόμους φυλετικής καθαρότητας του Μουσολίνι και τη μετάβαση της Ιταλίας από τον φασισμό στο μεταπολεμικό κόσμο. Κυρίως έζησε τη Φεράρα, μια πόλη ανάμεσα στην Μπολόνια και στην Αδριατική Θάλασσα, μια πόλη σχεδόν κλειστή –όχι μόνο γιατί είναι τοιχισμένη– και σκοτεινή. Ουσιαστικά η Φεράρα είναι η μεγάλη ηρωίδα της πεζογραφίας του Μπασάνι.Γνωρίζουμε τώρα τον Τζόρτζιο Μπασάνι με την πλήρη έκδοση του «Μυθιστορήματος της Φεράρας» σε μετάφραση Γιώργου Κεντρωτή, από τις εκδόσεις Gutenberg, ένα πολύπτυχο βιβλίο, που περιλαμβάνει τέσσερα μυθιστορήματα, ανάμεσα στα οποία «Ο κήπος των Φίντσι Κοντίνι», και δύο συλλογές διηγημάτων, όπου η Φεράρα αποτελεί το ενωτικό στοιχείο.Στο πολυβιβλίο αυτό, στο μυθιστόρημα «Τα χρυσά γυαλιά» παρουσιάζονται με συγκλονιστικό και πολύ πρωτότυπο τρόπο όχι μόνο οι διωγμοί αλλά και η κοινωνική περιφρόνηση για τους Εβραίους και τους ομοφυλόφιλους ενώ το μυθιστόρημα «Πίσω από την πόρτα» έχει ως θέμα του το μπούλινγκ, ίσως ένα από τα πρωιμότερα πεζογραφικά έργα όπου παρουσιάζεται με επίσης πρωτότυπο αφηγηματικό τρόπο ένα θέμα τόσο διαχρονικό.

Επτά συγγραφικές ταυτότητες, επτά διαφορετικά θέματα, επτά διαφορετικές προσεγγίσεις. Μιλούν ο Αλέξης Πανσέληνος για το μυθιστόρημά του «Λάδι σε καμβά» που κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, η Αμάντα Μιχαλοπούλου για τη νουβέλα της «Η μεταμόρφωσή της» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καστανιώτης, ο Πάνος Καρνέζης για το μυθιστόρημά του «Ο λαβύρινθος» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πατάκης, η Μαρία Γιαγιάννου για το πεζογράφημά της «R.I.F.,Ο θάνατος ατο φέϊσμπουκ» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Στερέωμα, ο Νίκος Μάντης για το μυθιστόρημά του «Κιθαιρώνας» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καστανιώτη, η Δήμητρα Κολλιάκου για το μυθιστόρημά της «Αταραξία» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πατάκης και ο Νίκος Βατόπουλος για το πεζογράφημά του «Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα, 1934-1944» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Ο Νικος Μπακουνάκης επιλέγει και παρουσιάζει 20 βιβλία, από την εκδοτική παραγωγή του 2022, για έξυπνες, διασκεδαστικές, συναρπαστικές, πρωτότυπες, αποκαλυπτικές και χρήσιμες καλοκαιρινές αναγνώσεις

Η Ρέα Γαλανάκη αναζητά μυθιστορηματικά τους γονείς της, τον Εμμανουήλ Γαλανάκη και την Αικατερίνη Παπαματθαιάκη, γιατρούς στο Ηράκλειο της Κρήτης. Τους ψάχνει μέσα στον χρόνο και μέσα στη μικροϊστορία, πριν παντρευτούν, πριν τη γεννήσουν, πριν συγκρουστεί μαζί τους, πριν συμφιλιωθούν. Τους αμφισβητεί, τους επινοεί, τους κατανοεί, τους σαρκάζει, τους συγχωρεί. Στο φόντο υπάρχει η μεγάλη ιστορία και η πλατιά γεωγραφία.

​Η Αρτεμις Λεοντή παρουσιάζει στη βιογραφία «Εύα Πάλμερ-Σικελιανού, Υφαίνοντας τον μύθο μιας ζωής», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Κατερίνας Σχινά, μια εντελώς διαφορετική Εύα, πολύ μακριά από την εξαγνισμένη εκδοχή της ζωής της. Ξαναβρίσκει τα στοιχεία της αντικουλτούρας, της ανατροπής, του queer, στην αρχική έννοια του παράξενου αλλά και στη σύγχρονη εκδοχή του, που χαρακτήριζαν τον βίο της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού. Μέσα από τα πέντε κεφάλαια του βιβλίου της δείχνει τις πολλές εκδοχές της ταυτότητάς της ηρωίδας της: σαπφική ερμηνεύτρια, υφάντρα, σκηνοθέτρια, συνθέτρια, συγγραφέας, σύζυγος, ερωμένη, περιθωριακή, πολιτικά ριζοσπαστική.​​

'Ενα απολύτως επίκαιρο και χρήσιμο δοκίμιο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις όπου ο συγγραφέας προσπαθεί να υποστηρίξει (με επιτυχία) ότι η διάκριση μεταξύ προοδευτικής και συντηρητικής πολιτικής συνεχίζει να έχει νόημα, αν και όχι το νόημα που είχε κάποτε. Γιατί, όπως γράφει ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης, οι έννοιες είναι προϊόντα της ιστορίας, αλλάζουν μαζί με τις ανθρώπινες κοινωνίες. Δοκίμιο, με αφηγηματική ποιότητα, όπου η τεκμηρίωση στηρίζεται στο έργο θεωρητικών και στοχαστών αλλά και σε λογοτεχνικά έργα και σε δημιουργήματα της ποπ κουλοτύρας.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον Θεόδωρο Γρηγοριάδη για την τελευταία συλλογή διηγημάτων του «Η νοσταλγία της απώλεια», ένα πανόραμα της σύγχρονης ζωής (ομολογημένης και ανομολόγητης) μέσα από το βίωμα του συγγραφέα«Η νοσταλγία της απώλειας» είναι η νέα συλλογή διηγημάτων του Θεόδωρου Γρηγοριάδη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. 30+1 διηγήσεις, που χαρακτηρίζονται από αμεσότητα, δύναμη μεταφοράς και αυτοβιογραφικά στοιχεία που χάνονται όμως μέσα στις πολλαπλές λογοτεχνικές περσόνες του συγγραφέα. Τα διηγήματα κατανέμονται σε τρείς κύκλους, με θεματικά μοτίβα την απώλεια, τα παθήματα και τα όρια (γεωγραφικά, κοινωνικά, ταυτότητας).

Μερικοί τον θεωρούν προφήτη, χιλιάδες σε όλον τον κόσμο τον λατρεύουν, πολλοί τον μισούν, αλλά όλοι τον διαβάζουν. Τα μυθιστόρημά του δεν είναι μόνο ίντριγκα, είναι και ιδέες που μας προσφέρουν ερμηνευτικά κλειδιά για την εποχή μας. Ο Γιώργος Καράμπελας, που έχει μεταφράσει επίσης την «Σεροτονίνη», το προηγούμενα μυθιστόρημα του Ουελμπέκ, ξεκλειδώνει τα μυστικά του Γάλλου συγγραφέα.

Εκατό χρόνια από τον θάνατο του Μαρσέλ Προύστ (18 Νοεβρίου 1922) το θέμα που μας απασχολεί είναι γιατί εξακολουθεί να μας γοητεύει και να μας υπνωτίζει το μεγάλο μυθιστόρημά του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο». Τι καινούργιο φέρνει αυτή η επέτειος και τι είναι αυτό το μυθιστόρημα; Σίγουρα δεν είναι μια ανεκδοτολογική αυτοβιογραφία, όπως δεν είναι και η γραφική πλέον ιστορία της μαντλέν. Ο Παναγιώτης Πούλος, που ανέλαβε να ολοκληρώσει τη μετάφραση αυτού του κορυφαίου έργου του 20ού αιώνα, την οποία είχε αρχίσει ο Παύλος Ζάννας στη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, όντας έγκλειστος στις φυλακές της Αίγινας, μας παρουσιάζει όψεις του μυθιστορήματος αλλά και του ίδιου του Προυστ. Ανάμεσα στα θέματα που θίγονται είναι κι αυτό της σεξουαλικότητάς του.

Η πολιτική αεροπορία στην χώρα μας αναπτύχθηκε μέσα στον Εμφύλιο Πόλεμο. Μάλιστα το καλοκαίρι του 1948 διέθετε ένα από τα τελειότερα εσωτερικά αεροπορικά δίκτυα του κόσμου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 το αεροδρόμιο του Ελληνικού αναπτυσσόταν ραγδαία και βρισκόταν ανάμεσα στα δεκαπέντε πρώτα διεθνή αεροδρόμια του κόσμου, έχοντας μεγαλύτερη κίνηση από αυτό της Ρώμης. Από τους πρωτοπόρους της ανάπτυξης των αεροπορικών συγκοινωνιών στην Ελλάδα ήταν ο σμηναγός Στέφανος Ζώτος, που υπέγραφε άρθρα πολεμικής ως Σμηναγός Χ. Εχοντας ως βασικό χαρακτήρα το πρόσωπο αυτό ο συγγραφέας Αχιλλέας Χεκίμγλου ανασυσταίνει την ιστορία της πολιτικής αεροπορίας, που είναι ταυτόχρονα και η πολιτική ιστορία του τόπου στο μεσοπόλεμο, στην διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και στις δεκαετίαες 1950 και 1960 όταν ο Αριστοτέλης Ωνάσης γίνεται ο δημιουργός της Ολυμπιακής. Ο Ωνάσης, ο Παπάγος, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο βασιλιάς Παύλος, η Φρειδερίκή είναι οι άλλοι ήρωες αυτού του συναρπαστκού αφηγήματος.

Το βιβλίο αυτό αφηγείται τις ζωές ανθρώπων που έζησαν στις ακτές της Αδριατικής κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, όταν η περιοχή μετασχηματίστηκε από βενετική λίμνη σε πεδίο πολεμικών συγκρούσεων ανάμεσα σε παλιές και νέες αυτοκρατορικές δυνάμεις και αναδυόμενα έθνη-κράτη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι γνωστοί σε μας, γιατί ακούνε στα ονόματα Ούγκο Φόσκολο, Ανδρέας Κάλβος, Διονύσιος Σολωμός (και οι τρείς από την Ζάκυνθο), Ιωάννης Καποδίστριας, Ανδρέας Μουστοξύδης αλλά και Μάριος Πιέρης και Ανδρέας Παπαδόπουλος-Βρεττός. Είναι άνθρωποι που μετεωρίζονται ανάμεσα σε πατρίδες, θρησκείες, γλώσσες, Δύση και Ανατολή.

Το Μπάουχαους γεννήθηκε μετά τον Α' Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα στις δραματικές συνθήκες αθλιότητας και μεγαλείου της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Έφτασε στην Ελλάδα σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, ταυτισμένο με το μοντέρνο κίνημα. Το παράδοξο είναι ότι αυτό το κίνημα για «τον σχεδιασμό της ζωής» το εισήγαγε στην Ελλάδα...το κράτος, η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, στο πλαίσιο του μεγάλου προγράμματος κατασκευής νέων σχολικών κτηρίων. Εκεί που το Μπάουχαους βρήκε όμως το απόλυτο πεδίο εφαρμογής ήταν η πολυκατοικία. Ακόμη και σήμερα ένας μεγάλος αριθμός πολυκατοικιών του αθηναϊκού κέντρου δείχνει με ποιον τρόπο οι 'Ελληνες «δοκίμασαν» την εμπειρία της μοντέρνας παράδοσης.

Ξάνθη, Κομοτηνή, Διδυμότειχο, Χαλκίδα, Βέροια, Αίγινα. Ο Ηλίας Μεσσίνας μας οδηγεί σ' ένα ταξίδι στην Ελλάδα με σταθμούς τις συναγωγές του ελληνικού εβραϊσμού. Πολλές έχουν κατεδαφιστεί, ακολουθώντας κι αυτές τη μοίρα των εβραϊκών κοινοτήτων μετά το Ολοκαύτωμα. Ο συγγραφέας αναζητάει όμως τα ίχνη τους και τα βρίσκει ακόμη κι αν είναι κρυμμένα κάτω από τα χαλίκια, όπως συμβαίνει με το δάπεδο της συναγωγής στο Διδυμότειχο. Πέρα όμως από τηγ αναζήτηση των ιερών τόπων, το βιβλίο είναι μια διαδοχή ιστοριών που διαβάζονται ως διηγήματα, με ήρωες πραγματικούς ή επινοημένους ανθρώπους. Για παράδειγμα στο τελευταίο κεφάλαιο, που επιγράφεται «Αίγινα» και όπου στο κέντρο του βρίσκεται το δάπεδο αρχαίας συναγωγής του νησιού , οι ήρωες είναι ένας Γερμανός αρχαιολόγος, ο Βέλτερ, και μια αμερικανοεβραία συνάδελφός του, η Μπελ Μαζούρ. Μια στενή σχέση, ίσως και ερωτική, σε μια ταραγμένη εποχή, στην δεκαετία του 1930.

Τι μας συνδέει και τι μας χωρίζει με την Ρωσία; Τι μας συνδέει και τι μας χωρίζει με το Πατριαρχείο της Μόσχας; Το βιβλίο «Ελληνορωσικά» του Παναγιώτη Ανδριόπουλου διερευνά σημαντικές όψεις των σχέσεων των δύο χωρών, που υπερβαίνουν τις διεθνείς σχέσεις και την γεωπολιτική και απλώνονται στην εσωτερική πολιτική ακόμη και στην ιδεολογία και στις νοοτροπίες.  Το Πατριαρχείο της Μόσχας έχει απλώσει πολύ το χέρι στου στην ελληνική εκκλησία, μέσα από μία επεκτατική πολιτική. Από την άλλη πλευρά ο πολιτισμός  των δύο χωρών και οι δημιουργοί τους  έχουν έρθει, πολλές φορές αρκετά κοντά. Στο βιβλίο βλέπουμε την «συνεργασία» Δημήτρη Μητρόπουλου και Σοστακόβιτς  ή του Χατζιδάκι με το έργο του Προκόφιεφ.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον ποιητή και μεταφραστή Γιάννη Αντιόχου για το ποίημα του Τ.Σ.Έλιοτ «Ερημη χώρα», με αφορμή τα 100 χρόνια από την έκδοσή του. Το 1936 ο Γιώργος Σεφέρης μετάφρασε την «Έρημη χώρα» (Τhe Waste Land) του Έλιοτ και το ποίημα πέρασε σχεδόν αμέσως στον κανόνα της ελληνικής ποίησης του 20ου αιώνα. Αρκετά χρόνια αργότερα ο δίσκος του Μάνου Χατζιδάκι «Πασχαλιές μέσ’ απ’ τη νεκρή γη», τίτλος δανεισμένος από τους πρώτους στίχους του ποιήματος του Έλιοτ, έκανε την «Έρημη χώρα» ακόμη πιο δημοφιλή στο ελληνικό κοινό. Εκατό χρόνια μετά την πρώτη έκδοση το ποίημα απασχολεί συνεχώς τους μελετητές, από τον συμβολισμό μέχρι τα queer studies, κυρίως όμως ενδιαφέρει τους αναγνώστες. Ανάλογα με τον αναγνώστη το ποίημα μεταμορφώνεται. Ο Γιάννης Αντιόχου πρότεινε μια νέα μετάφραση της «Έρημης χώρας», που κυκλοφόρησε το 2017 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη σε έναν τόμο μαζί με τα ποιήματα «Προύφροκ» και «Κούφιοι άνθρωποι». Το βιβλίο αγαπήθηκε και τώρα κυκλοφορεί σε τέταρτη έκδοση από τις εκδόσεις Κείμενα. Το επίμετρο του Αντιόχου, ένας είδος συνομιλίας με τον Έλιοτ αλλά και με τον Σεφέρη, δίνει στο σημερινό αναγνώστη πολλά κλειδιά για να κατανοήσει αυτό το κορυφαίο έργο του μοντερνισμού.

Ανήκουν σε διαφορετικές γενιές, εθνικότητες και αισθητικές αντιλήψεις. Έχουν όμως ένα κοινό: αντέχουν στο χρόνο. Μέσα από συνεντεύξεις τους και κείμενα ξαναβρίσκουμε την Πίνα Μπαους, τον Μωρίς Μπεζάρ, την Τρίσα Μπράουν, τη Λουσίντα Τσάϊλντς, τον Μερς Κάνιγκχαμ, τον Γιαν Φαμπρ, τον Ουίλιαμ Φορσάϊθ, την Αν Τερέζα ντε Κέρσμαεκερ, τον Γίρζι Κίλιαν, την Μαγκύ Μαρέν, τον Ζοζέφ Νατζ, τον Οχάντ Ναχαρίν, τον Λόιντ Νιούσον, την Ζουζού Νικολούδη και τον Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιήθηκε από το ρωσικό κράτος τόσο κατά την αυτοκρατορική περίοδο όσο και κατά την σοβιετική «ως μοχλός πολιτισμικού εκρωσισμού (russification) στο εσωτερικό μέτωπο και όργανο ήπιας διπλωματίας στο εξωτερικό». Το ίδιο κάνει τώρα και ο Πούτιν Η Μόσχα διεκδικεί τη θέση της Τρίτης Ρώμης, δηλαδή της νέας οικουμενικής πρωτεύουσας της Ορθοδοξίας, εναντίον της «εκφυλισμένης» Δύσης. Πατριαρχείο και Κρεμλίνο ταυτίζονται σε μια αυτοκρατορική, νεοιμπεριαλιστική πολιτική. Ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται όμως ότι απειλεί την ιδέα της «Τρίτης Ρώμης» και του «ρωσικού κόσμου».

Στο μελλοντολογικό μυθιστόρημα του Βλαντίμιρ Σορόκιν «Πίσω από το μεγάλο ρωσικό τείχος» η Ρωσία έχει γίνει πάλι αυτοκρατορία, κλεισμένη πίσω από ένα τεράστιο τείχος, όπου κυριαρχεί η μεσαιωνική βία αλλά με την χρήση όλης της τεχνολογίας της επιτήρησης και όπου ο λαός ζει υπνωτισμένος, λατρεύοντας τη σλαβική ψυχή και μισώντας την Δύση.  Ο Αντρέϊ Κούρκοφ ζεί στο Κίεβο, γράφει στα ρωσικά και τα βιβλία του μας βοηθούν να καταλάβουμε την μετακομμουνιστική Ρωσία, το αυτοκρατορικό όραμα του Πούτιν,  το «νέο πατριωτισμό», την υφαρπαγή της ρωσικής γλώσσας από το πουτινικό καθεστώς, τις γκρίζες και τις υγειονομικές ζώνες. Γελάει όταν ακούει τον Πούτιν να λέει ότι η Ουκρανία είναι δημιούργημα του Λένιν και χαρακτηρίζει τον Ρώσο ηγέτη «πύθωνα» που θανατώνει τους αντιπάλους του προκαλώντας τους ασφυξία. Η λογοτεχνία λειτουργεί τελικά ως μαρτυρία ή καλύτερα ως μηχανισμός αποκάλυψης της σύνθετης και τρομακτικής πραγματικότητας σε αυτό που ονομάζουμε «ρωσική επικράτεια». 

Με τις τέσσερις συλλογές διηγημάτων του που έχουν εκδοθεί σε ένα διάστημα περίπου 20 ετών (η πρώτη το 2003, η τελευταία το 2017) ο Χρήστος Οικονόμου θεωρείται ως ο σημαντικότερος διηγηματογράφος της νέας γενιάς. Από τη συλλογή «Η γυναίκα στα κάγκελα» (2003) στη συλλογή «Κάτι θα γίνει θα δεις» (2010) που τον καθιερώνει, κι ύστερα στη συλλογή «Το καλό θα ρθεί από τη θάλασσα» (2014) έως την τελευταια συλλογή «Οι κόρες του ηφαιστείου» (2017), ο Χρήστος Οικονόμου δείχνει ότι μπορεί να μεταμορφώνεται χωρίς να χάνει όμως το συγγραφικό στίγμα του.  Το αμερικανικό βραβείο Chowdhury Prize in Literature  για την αμερικανική έκδοση της συλλογής «Το καλό θα ρθεί από την θάλασσα» («Good will come from the sea» σε μετάφραση Κάρεν Εμερικ) του δίνει διεθνή αναγνώριση. Με το βραβείο ενισχύεται ταυτόχρονα και η ορατότητα της ελληνικής λογοτεχνίας στον τόσο δυσπρόσιτο αγγλοσαξωνικό κόσμο.

Ο Χάρυ Χάλερ, ο ήρωας στον «Λύκο της στέπας» του Χέρμαν Χέσε, ένα έργο του 1917, ακούει την τζαζ της δεκαετίας του 1920. Τότε, αυτή τη μουσική των μαύρων της Αμερικής την θεωρούσα «Ναυτία» ταυτίζει την τζαζ με την απελευθέρωση. Προαναγγέλλεται η εποχή του υπαρξισμού. Ο Τσάρλι Πάρκερ γίνεται ήρωας του Χούλιο Κορτάσαρ ή του Τζακ Κέρουακ. Το μυθιστόρημα noir είναι ταυτισμένο με την ατμόσφαιρα της τζαζ. Το ίδιο συμβαίνει και με το πολιτικό είδος του neo-polar. Κούντερα, Τζόναθαν Κόου, Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα, Ιταλο Καλβίνο, Μπορίς Βιάν, η τζαάζ διαπερνάει το έργο τους. Η λογοτεχνία του 20ου αιώνα είναι τζαζ.

Ζούμε σήμερα το μεγάλο παράδοξο ή τη μεγάλη σχιζοφρένεια από τη μια να απαιτούμε διάφανη κυβέρνηση, ανοιχτή κοινωνία, να αποκαλύπτουμε όλες τις πτυχώσεις του εαυτού μας στα κοινωνικά δίκτυα και από την άλλη να ζητούμε την προστασία των δεδομένων μας.  Τι είναι όμως η διαφάνεια;. Ποια είναι η έννοιά της; Πότε εμφανίζεται ως ιδέα; Με ποιες άλλες έννοιες σχετίζεται; Ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Στέφανος Γερουλάνος στο πρωτότυπο βιβλίο του «Η διαφάνεια και οι κριτές της. Μια ιστορία της μεταπολεμικής γαλλικής σκέψης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, ανατρέχει στη μεταπολεμική γαλλική σκέψη (από τον Σαρτρ ως τον Φουκώ), όπου ο η διαφάνεια αντιμετωπιζόταν με καχυποψία. Ο «κρυστάλλινος εαυτός» συνδεόταν με τον ολοκληρωτισμό, τον δωσιλογισμό, την αστυνόμευση. Οι ιδέες αυτές είναι και σήμερα επίκαιρες για την αντιμετώπιση σύγχρονων ψευδαισθήσεων που έχουν σχέση με την εξουσία και τον καταναγκασμό.

Σύμφωνα με την απογραφή του 1928 περισσότεροι από 1,2 εκατομμύρια πρόσφυγες και ανταλλάξιμοι έφτασαν στο ελληνικό κράτος μετά το 1922 αν και η απογραφή είναι σίγουρο ότι δεν καταγράφει τον πραγματικό αριθμό. Πώς αποκαταστάθηκαν; Πώς δημιουργήθηκαν οι αστικοί και οι αγροτικοί οικισμοί. Πόσα ζώα, πόσα δέντρα και δεντρύλια, πόσοι σπόροι, πόσα γεωργικά μηχανικά και εργαλεία εισήχθησαν για να δοθούν στι πρόσφυγες. Η αποκατάσταση των προσφύγων είναι σίγουρα μια εποποιία κι ένα επίτευγμα, από το οποίο όμως δεν λείπουν και τα μελανά στοιχεία.

Ο «Οδυσσέας»  του Τζέιμς Τζόυς είναι σήμερα ένα από τα κλασικά  έργα της λογοτεχνίας του 20ου αιώνα, αλλά όταν εκδόθηκε το 1922 θεωρήθηκε «νοσηρό». Η κυκλοφορία του απαγορεύτηκε στην Βρετανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, για τις περιγραφές αυνανισμού, αφόδευσης κλπ. Όταν άρχισε να κυκλοφορεί ελεύθερα στον αγγλοσαξωνικό κόσμο, από την δεκαετία του 1930, είχε κιόλας δημιουργήσει τον μύθο του. Το είχε υποδεχθεί θερμά ο Τ.Σ. Έλιοτ, του οποίου «Η έρημη χώρα» είχε εκδοθεί την ίδια χρόνια. Έναν αιώνα μετά την έκδοσή του, ο «Οδυσσέας» εξακολουθεί να δοκιμάζει λογοτεχνικές θεωρίες, γλωσσολογικές θεωρίες, τις μετααποικιακές σπουδές και τις σπουδές φύλου και φυσικά τις αναγνωστικές αντοχές. Το μυθιστόρημα εξελίσσεται σε μία μόνο μέρα, 16 Ιουνίου 1904, στο Δουβλίνο. Είναι μια μέρα από την ζωή του ήρωα του μυθιστορήματος  Λίοπολντ Μπλουμ, πωλητή διαφημίσεων, της τραγουδίστριας γυναίκας του Μόλλι και του φίλου του ποιητή Στίβεν Ντένταλους. Η δομή του μυθιστορήματος παραπέμπει την ομηρική «Οδύσσεια». Η 16η Ιουνίου, γνωστή πλέον ως Bloomsday, από το όνομά του ήρωα, εορτάζεται ως εθνική εορτή στο Δουβλίνο. Ο «Οδυσσέας» άρχισε να συζητείται στην Ελλάδα από πολύ νωρίς, στην δεκαετία του 1930.

Η Μάτση Χατζηλαζάρου γεννήθηκε το 1914 και πέθανε το 1987. Εζησε μια ζωή μέσα στην τέχνη και στην ποίηση και δημιούργησε ένα έργο που, μολονότι έμεινε αρκετά χρόνια παραγνωρισμένο, σήμερα διαβάζεται με φανατισμό. Κι όχι μόνο από τους happy few. Η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων της  με τίτλο «Ποιήματα, 1944-1985», από τον Ίκαρο, επανεκδόθηκε μέσα στο 2021. Η Μάτση υπήρξε σύζυγος του Ανδρέα Εμπειρίκου αλλά η ποίησή της δεν είναι σουρεαλιστική.  Η ίδια την χαρακτήριζε «συνειρμική». Θεωρείται πάντως ως πολυτιμότερη ερωτική ποιήτρια.

Ο Ρόδης Ρούφος πέθανε πολύ νέος, 48 ετών, το 1972, κι έτσι δεν πρόλαβε να οργανώσει ο ίδιος την «αποκατάστασή». Από την δεκαετία του 1950, μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματός του «Η Ρίζα του μύθου»,  με θέμα την αιματηρή δεκαετία του 1940, που αποτελεί το πρώτο μέρος της μυθιστορηματικής τριλογίας του «Χρονικό μιας σταυροφορίας» είχε κατηγορηθεί ότι εκφράζει δογματικά την εθνικοφροσύνη. Σε συνδυασμό με ότι είχε θεωρηθεί επίγονος της «αμαρτωλής» για ορισμένους, κυρίως για την Αριστερά, Γενιάς του '30, περιθωριοποιήθηκε και παρεξηγήθηκε. Πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του, ανακαλύπτουμε ένα σημαντικό συγγραφέα αλλά και δοκιμιογράφο.

Εκδόθηκε στη δεκαετία του 1990, μετά από επώαση 30 ετών, και θεωρήθηκεαμέσως  κορυφαίο μυθιστορήματα της αμερικανικής λογοτεχνίας. «Το τούνελ» του William Gass, μέσα από μια πυκνή αφήγηση που συνδυάζεται οργανικά με μια ιδιότυπη τυπογραφική εμφάνιση, σχεδόν ιδιοσυγκρασιακή, μας οδηγεί στα μείζονα θέματα της εποχής μας, στον καθημερινό φασισμό και στο πρόβλημα των ηγετών και της ηγεσίας. Ο ήρωάς του, ένας απογοητευμένος ιστορικός, αφήνει στην άκρη το έργο της ζωής του για την ενοχή και την αθωότητα στην χιτλερική Γερμανία, για να σκάψει, κυριολεκτικά και συμβολικά, ένα τούνελ στη δική του ζωή, στη γλώσσα, στα συναισθήματά του.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με την ιστορικό τέχνης Μαριλένα Κασιμάτη για τον Σάξωνα αρχιτέκτονα που μεταμόρφωσε την Αθήνα της εποχής του Γεωργίου του Α’. Με αφορμή το βιβλίο της «Αναμνήσεις του Ερνστ Τσίλλερ» που κυκλοφορεί από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας. Ο Ερνστ Τσίλερ έφτασε στην Ελλάδα το 1861 για να επιβλέψει το εργοτάξιο της Ακαδημίας Αθηνών. Εζησε στην Αθήνα 62 χρόνια, έως τον θάνατό του, το 1923. Είναι παράδοξο και μυθιστορηματικό ότι αυτός ο αρχιτέκτονας, επιχειρηματίας και αρχαιολόγος, που σχεδίασε και έκτισε περί τα 500 κτήρια υψηλής κατασκευαστικής και αισθητικής αξίας, πέθανε σε Πτωχοκομείο. Μολονότι αμφισβητήθηκε από τους μοντερνιστές άφησε μεγάλη κληρονομιά, χτίζοντας ιδιωτικά και δημόσια κτήρια, ανάμεσα στα οποία θέατρα και εκκλησίες.

O Νίκος Μπακουνάκης παρουσιάζει τα Χριστούγεννα ως λογοτεχνική φαντασίωση. Από τον Παπαδιαμάντη και τον Ντίκενς έως την Ζυράννα Ζατέλη, Τα «Χριστουγεννιάτικα διηγήματα» του Παπαδιαμάντη, που «πακεταρίστηκαν» πολύ νωρίς από τις εκδόσεις Φέξη στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα έχουν δημιουργήσει, για τους περισσότερους από μας, ένα λογοτεχνικό αντίβαρο στη βικτωριανή λογοτεχνία των Χριστουγέννων, που είναι κυρίαρχη εδώ και περίπου δύο αιώνες. Tα βικτωριανά Χριστούγεννα τα επέβαλε οριστικά η λογοτεχνία με τη νουβέλα του Καρόλου Ντίκενς «Α Christmas Carol» («Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία») που κυκλοφόρησε στις 19 Δεκεμβρίου 1843 και στις λίγες μέρες που ακολούθησαν, μέχρι τα Χριστούγεννα, είχε πουληθεί σε 6.000 αντίτυπα . Ο Ντίκενς είχε γράψει τη νουβέλα μέσα σε δυο μήνες. Είναι ο μόνος, μεταξύ των σύγχρονων συγγραφέων, που δημιούργησε μια τόσο πειστική εικόνα ευτυχίας. Ισως γι’αυτό είχε αυτή την καθολική υποδοχή και αποδοχή.

Ο Νίκος Μπακουνακης παρουσιάζει τους τίτλους που χαρακτήρισαν την εκδοτική χρονιά που φεύγει. Ένας απολογισμός της εκδοτικής και αναγνωστικής χρονιάς μέσα από είκοσι τίτλους που συζητήθηκαν ή που που άφησαν το αποτύπωμά τους. Μια επιλογή από όλες τις κατηγορίες και τα λογοτεχνικά είδη όπου συναντάμε τον Σαρλ Μποντλέρ, την Λουίζ Γκλυκ, την Ζυράννα Ζατέλη, τον Ζορζ Σιμενόν, την Σιμόν ντε Μποβουάρ, τον Ανδρέα Μιαούλη, τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, τον Σάμιουελ Μπέκετ, τον Σάιμον Κρίτσλυ, τον Γιώργο Σεφέρη και την Ιωάννα Τσάτσου,την Γόντα φαν Στιν, την Νάσια Διονυσίου, τον Χανς Φάλαντα, τον Εντουάρ Λουί, τον Ανδρέα Κάλβο, τον Αλέξη Παπαχελά, τον Παναγή Παναγιωτόπουλο, τον Στρατή Παπαιωάννου. Από το μυθιστόρημα στην ποίηση, από το δοκίμιο στην έρευνα, από την ιστορία στην αυτοβιογραφία.

Το περιμέναμε δώδεκα χρόνια. Επιτέλους, το μυθιστόρημα της Ζυράννας Ζατέλη «Ορατή σαν αόρατη» εκδόθηκε, ολοκληρώνοντας την τριλογία «Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους», πουάνοιξε το 2001. Στο νέο μυθιστόρημα ξαναβρίσκουμε την Λεύκα, την κεντρική ηρωίδα της τριλογίας, που αποτελεί το μυθιστορηματικό alter ego της συγγραφέως. Η ηρωίδα μας οδηγεί στο εργαστήριο της γραφής της και μας αποκαλύπτει τα φαντάσματά της. Ο αναγνώστης αισθάνεται ότι η Λεύκα λέει πολύ περισσότερα για τη Ζυράννα, παρά η  ίδια η συγγραφέας για τον εαυτό της. Παρόλα αυτά  η Ζυράννα Ζατέλη, σ' αυτή τη συζήτηση, ανοίγει την πόρτα του μυθιστορηματικού εργαστηρίου της, παρουσιάζει τα μυθιστορηματικά υλικά της (όνειρα, ζώα, φύση, αριθμοί. ατμόσφαιρες), μιλάει για την ηθική της γραφής και φυσικά διαβάζει αποσπάσματα από το βιβλίο της.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Γκόντα φαν Στιν ( Gonda Van Steen) για ένα άγνωστο κεφάλαιο της ιστορίας μας, τις υιοθεσίες παιδιών στην Αμερική. Με αφορμή το βιβλίο της «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα: Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός, σε μετάφραση Αριάδνης Λουκάκου. Πάνω από 3.000 βρέφη και παιδιά στάλθηκαν για υιοθεσία στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την δεκαετία του 1950 και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960. Η πλειοψηφία τους ήταν ορφανά, εξώγαμα, έκθετα και εγκαταλελειμμένα. Το «κίνημα» των υιοθεσιών είχε πολιτικά, ανθρωπιστικά και οικονομικά χαρακτηριστικά. Κάποια στιγμή, η οικονομική πλευρά έγινε πιο σημαντική από τις άλλες έτσι ώστε το «κίνημα» να παίρνει διαστάσεις κανονικού εμπορίου παιδιών. Οι βασικοί πρωταγωνιστές στις υιοθεσίες ήταν Ελληνες και Ελληνοαμερικανοί δικηγόροι αλλά και τα ιδρύματα «τροφοδοσίας», κυρίως τα Βρεφοκομεία Πατρών και Αθηνών και το ίδρυμα Άγιος Στυλιανός της Θεσσαλονίκης. Ο Άγιος Στυλιανός συνδέθηκε με μεγάλο σκάνδαλο εμπορίας, που ξέσπασε το 1962 και άλλαξε την κατεύθυνση των υιοθεσιών: όχι πια προς την Αμερική αλλά προς την Ευρώπη, ιδιαίτερα την Ολλανδία. Αυτό το άγνωστο κεφάλαιο της μεταπολεμικής ιστορίας φέρνει για πρώτη φορά στο φως η Γκόντα φαν Στιν, η κάτοχος της έδρας Κοραή στο King's College του Λονδίνου, με το βιβλίο της «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα: Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου».

Ο Μπένης Νατάν συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για το βιβλίο του «Το μέλλον ήταν στο παρελθόν του», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Είναι η ιστορία του πατέρα του Μωύς Νατάν που επέζησε του Άουσβιτς, όπου έχασε την γυναίκα του και τις κόρες του, και ξανάχτισε τη ζωή του στη Θεσσαλονίκη.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με την Μαρία Φαφαλιού για όψεις της ζωής ποινικών κρατουμένων με αφορμή το βιβλίο της «Γυναίκες στη φυλακή» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Μια συζήτηση για τον Πορτογάλο συγγραφέα του «Αναρχικού τραπεζίτη» με την συστηματική μεταφράστρια του στα ελληνικά Μαρία Παπαδήμα.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον Βαγγέλη Προβιά, μεταφραστή του βιβλίου «Οι γυναίκες που επιβίωσαν- Η οικογένεια που έζησε 50 χρόνια σχιζοφρένειας και άλλαξε ό,τι γνωρίζουμε γι' αυτή», του Robert Kolker, για την ασυνήθιστη ιστορία της οικογένειας Γκάλβιν, με δώδεκα παιδιά, έξι από τα οποία διαγνώστηκαν με σχιζοφρένεια -περίπτωση που αποτέλεσε σταθμό στην κατανόηση της νόσου.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον ψυχίατρο – ψυχαναλυτή, ποιητή και συγγραφέα Θανάση Χατζόπουλο με αφορμή τα δύο πρόσφατα βιβλία του: το ψυχαναλυτικό δοκίμιο «Πανδημία και περιοριστικά μέτρα - Ο ψυχισμός απέναντι στον θάνατο και στους περιορισμούς του» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός και το βιβλίο για μικρά και «μεγάλα» παιδιά «Ο Κύριος Δαίμων & Η γυναίκα με την πέτρινη γλώσσα» με ζωγραφιές του Μιχάλη Μανουσάκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον Χρήστο Αστερίου συγγραφέα του αφηγήματος «Μικρές αυτοκρατορίες: MURATTI / Ένας αποχαιρετισμός» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Ένας 70χρονος ψάχνει την ιστορία των Μουράτογλου, μια αυτοκρατορία Ελλήνων καπνοβιομηχάνων που κατέκτησαν την Ευρώπη με τα τσιγάρα Muratti.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον ποιητή και μεταφραστή Δημήτρη Χουλιαράκη για τον Γκαζαλί Ντελή Μπιραντέρ, αυλικό ποιητή, ηδονιστή και ιδιοκτήτη θερμών λουτρών για αισθαντικούς στην Κωνσταντινούπολη του 16ου αιώνα με αφορμή το βιβλίο «Η μονιά των λυγερών» σε μετάφραση από τα τουρκικά και οθωμανικά που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροδακιό.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον ιστορικό Δημήτρη Αρβανιτάκη για την επτάτομη έκδοση με όλα τα έργα του ποιητή και διανοούμενου που μόλις ολοκληρώθηκε από το Μουσείο Μπενάκη.

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον Δημήτρη Κράλλη, καθηγητή βυζαντινής ιστορίας στον Πανεπιστήμιο Simon Fraser του Βανκούβερ, για τη ζωή και τη δράση ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου στην Κωνσταντινούπολη, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Βίος και πολιτεία ενός βυζαντινού μανδαρίνου» στις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με την Αργυρώ Μακάρωφ, την επίμονη μεταφράστρια του έργου του Βέλγου συγγραφέα, δημιουργού του επιθεωρητή Μαιγκρέ.

Ο αναπληρωτής καθηγητής Βασίλης Βαμβακάς συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για το βιβλίο «70 χρόνια ελληνικής έντυπης διαφήμισης» που συνεπιμελήθηκε με την Κλειώ Κεντερελίδου και ομάδα φοιτητών και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο και το Ινστιτούτο Επικοινωνίας Ελλάδος. Ποιος είναι ο ρόλος της διαφήμισης στην μεταπολεμική κοινωνία, πόσο άλλαξε τα καταναλωτικά ήθη και πόσο επηρέασε τα κοινωνικά στερεότυπα;

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον συγγραφέα Σωτήρη Δημητρίου για το μυθιστόρημά του «Ουρανός απ’ άλλους τόπους» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Ένα μυθιστόρημα γλώσσας όπου η Ηπειρώτισσα, εκατοντάχρονη ηρωίδα αφηγείται την ζωή της και την ιστορία της.

Ο Νίκος Μπακουνάκης παρουσιάζει νέους τίτλους που μόλις κυκλοφόρησαν ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν.

Το «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη» του Ηλία Παπαδημητρακόπουλου, τον «Διάλογο για την τέχνη και την πολιτική» μεταξύ των Κεν Λόουτς και Εντουάρ Λουί, την μεγάλη νουβέλα του Βασίλη Βασιλικού για την Μαρία Κάλλας «Ντίβα – Το χρονικό μιας μαρτυρίας που δεν γράφτηκε» καθώς και το «Γυρί», το μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη που σκιαγραφεί τη ζωή στην ομώνυμη συνοικία της Πάτρας.

Ο συγγραφέας και ποιητής Αναστάσης Βιστωνίτης συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τόπους και ανθρώπους με αφορμή το βιβλίο του «Η κοίτη του χρόνου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Ο Νώντας Τσίγκας, επιμελητής του βιβλίου «Ίων Δραγούμης, τα κρυμμένα ημερολόγια, Οκτώβριος 1912 - Αύγουστος 1913» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τις άγνωστες ημερολογιακές σελίδες του διπλωμάτη, πολιτικού και λογοτέχνη. Η παράδοση της Θεσσαλονίκης, ο Βενιζέλος, η Μαρίκα Κοτοπούλη. 

Ο Νίκος Μπακουνάκης επιλέγει είκοσι βιβλία για τις καλοκαιρινές διακοπές ‒ λογοτεχνία, αστυνομικά, βιογραφίες, δοκίμια.  Αναγνωστικές προτάσεις από την παραγωγή του πρώτου εξαμήνου του 2021.

Ο δημοσιογράφος Γιάννης Παπαδόπουλος συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τους πρωταγωνιστές της υγειονομικής κρίσης με αφορμή το βιβλίο του «Κυματοθραύστες», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος

Η Σταματία Λαουμτζή συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για την Καβαφική έμπνευση με αφορμή το βιβλίο της «Κ.Π. Καβάφης και Δημοτικό Τραγούδι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Η ποιήτρια, λυρική τραγουδίστρια, μεταφράστρια και ραδιοφωνική παραγωγός Λένια Ζαφειροπούλου συζητάει με τον Νίκο Μπακουνάκη για τη σχέση ποίησης και μουσικής, για τις λέξεις και τους ήχους, με αφορμή τη μετάφραση του σαιξπηρικού έργου «Ο βιασμός της Λουκρητίας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.

Ο καθηγητής Παναγής Παναγιωτόπουλος συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τα μεσαία στρώματα στην Ελλάδα, την ελληνική οικογένεια και τις νέες κοινωνικές ανισότητες, με αφορμή το βιβλίο του «Περιπέτειες της μεσαίας τάξης – Κοινωνιολογικές καταγραφές στην Ελλάδα της ύστερης μεταπολίτευσης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Η καθηγήτρια Ιστορία της Τέχνης Αρετή Αδαμοπούλου συζητάει με τον Νίκο Μπακουνάκη για τις μεγάλες διεθνείς εικαστικές εκθέσεις που έγιναν στην Αθήνα στις δεκαετίες 1950 και 1960, με αφορμή το βιβλίο της «Τέχνη και ψυχροπολεμική διπλωματία- Διεθνείς εικαστικές εκθέσεις στην Αθήνα (1950-1967)» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press.

Ο Ερρίκος Σοφράς συμπληρώνει 30 χρόνια μεταφραστικού έργου και συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τις επιλογές του: από τον ποιητή του θεάτρου Νο Ζεάμι στον Σαίξπηρ, από την Έμιλι Ντίκινσον στον Ώντεν και από τον Μποντλέρ στον Σάντρο Πέννα.

Ο καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Στρατής Παπαϊωάννου συζητάει με τον Νίκο Μπακουνάκη για έναν διανοούμενο και μια εποχή που ανατρέπουν όλα τα στερεότυπα, με αφορμή το βιβλίο του «Μιχαήλ Ψελλός, η ρητορική και ο λογοτέχνης στο Βυζάντιο», που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για το διήγημα, την έμπνευση, την γλώσσα, τη μεταμόρφωση της καθημερινότητας με αφορμή το βιβλίο του «ΠΡΟΣΟΧΗ: εποχιακή διέλευση βατράχων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη

Ο ιστορικός Στράτος Δορδανάς συζητάει με τον Νίκο Μπακουνάκη για τη γερμανική κατασκοπεία και προπαγάνδα στην Ελλάδα κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο με αφορμή το βιβλίο του «Οι Αργυρώνητοι», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Ο ποιητής, μεταφραστής και καθηγητής της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας, Νάσος Βαγενάς, μιλάει στον Νίκο Μπακουνάκη για τον Αλεξανδρινό ποιητή και την αντοχή της ποίησής του

Ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Θεόδωρος Παπαγγελής συζητάει με τον Νίκο Μπακουνάκη για τον Λουκρήτιο και το «Περί Φύσεως», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.

Ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Ακαδημίας, συζητάει με τον Νίκο Μπακουνάκη για την επέτειο των 200 χρόνων, με αφορμή την έκδοση The Greek Revolution: A Critical Dictionary που συνεπιμελήθηκε με τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά στις εκδόσεις Belknap Press του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

O ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για την ένταξη των Ελλήνων Εβραίων στην εαμική αντίσταση με αφορμή το βιβλίο του «Συναγωνιστές – Το ΕΑΜ και οι Εβραίοι της Ελλάδας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψηφίδες.  

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον Παντελή Μπουκάλα για το δημοτικό τραγούδι, την τόλμη και τα ραγίσματά του, με αφορμή τη σειρά δοκιμίων που γράφει και θα ολοκληρωθεί σε 12 τόμους.

Ο Νίκος Μπακουνάκης παρουσιάζει νέους τίτλους που μόλις κυκλοφόρησαν. Ο Καζούο Ισιγκούρο και η τεχνητή νοημοσύνη, ο Αμερικανικός Φιλελληνισμός, ο Νίτσε, το Oλοκαύτωμα, ο πόθος και η επιθυμία, ο Μάνος Ελευθερίου, οι υπηρέτριες, η ποίηση του Ορφέα Απέργη και του Θανάση Χατζόπουλου.

Η Ιωάννα Αβραμίδου, μεταφράστρια του μεγάλου μυθιστορήματος «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» ( εκδόσεις Gutenberg) συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τον συγγραφέα και την εποχή του. Η παρακμή αλλά και το μεγαλείο της εποχής της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Η διδάκτορας Συγκριτικής Φιλολογίας Εμμανουέλα Κάντζια συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για αυτόν τον γνωστό/άγωστο συγγραφέα της γενιάς του '30, με τη σύντομη αλλά μυθιστορηματική ζωή, με αφορμή την έκδοση των δημοσιευμένων έργων του από την Εταιρεία Κοινωνικού Έργου και Πολιτισμού και το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

Η κριτικός, ποιήτρια και μεταφράστρια Μαρία Τοπάλη συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη με αφορμή την ανθολογία «Ποίηση με πείσμα» που επιμελήθηκε στις εκδόσεις Αντίποδες.

Η ιστορικός Χριστίνα Κουλούρη συζητά με τον Νίκο Μπακουνάκη για τις εθνικές επετείους, τις παρελάσεις, το νέο και το αρχαίο παρελθόν και για το πώς η ιστορία γίνεται μύθος και η μνήμη, μνημείο. Με αφορμή το βιβλίο της «Φουστανέλες και χλαμύδες» από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον κοινωνιολόγο Δημήτρη Υφαντή για μια σκοτεινή πλευρά του ελληνικού Μεσοπολέμου, με αφορμή το βιβλίο του «Αυτός που έσπασε τις βιτρίνες - Γιώργης Ζάρκος: 54 μέρες εγκλεισμού στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Αθηνών» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.

Η Αμάντα Μιχαλοπούλου συζητάει με το Νίκο Μπακουνάκη για την αρρενωπότητα και θηλυκότητα στη λογοτεχνία. Μιλάει επίσης για τη Φαίδρα, τη Λολίτα αλλά και τη γυναίκα του Θεού, για τον ερωτισμό και τη σεξουαλικότητα στο μυθιστόρημα.