នៅចិន បន្ទាប់ពី​លោក​ស៊ី ជីនពីង បានបើកប្រតិបត្តិ​ការ​បោសសំអាតអំពើពុករលួយ នៅក្នុងជួរមន្ត្រីបក្ស​​កុម្មុយនិស្ត ពេលនេះ គឺដល់វេនវិស័យធនាគារ ​ហិរញ្ញវត្ថុម្តង ដែលកំពុងតែប្រឈមខ្លាំង​។ គិតចាប់ពីដើម​ឆ្នាំ​២០២៤​នេះ​មក ថ្នាក់ដឹកនាំក្នុង​វិស័យ​ធនាគារ និង​​ហិរញ្ញវត្ថុ​​ចិន​ជាច្រើននាក់ ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួន ដោយចោទ​ពីបទប្រព្រឹត្តិអំពើរលួយ។​ បញ្ហានេះ បានមកបន្ថែមធ្វើ​ឲ្យ​បរិយាកាស កាន់តែភ័យ​បារម្ភ ខណៈវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ​ចិនពេលនេះ កំពុងជួបវិបត្តិទន់ខ្សោយរួចទៅហើយ​។​ ចាប់តាំងពីឡើងកាន់អំណាចមក លោកស៊ី ជីនពីង បានយកការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ជាអាទិភាព។ អំពើពុករលួយ ដែលចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅ មិនថាក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋបាលសាធារណៈ និងនៅតាមសហគ្រាសរដ្ឋ​។ ផ្អែកតាមការចុះ​ផ្សាយ​របស់កាសែត Global Times នៅឆ្នាំ​២០២២ យ៉ាងហោចណាស់ មានមនុស្ស​៤លាន​៨សែននាក់ ដែលត្រូវ​បានគេផ្តន្ទាទោស ពីបទប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយនៅចិន​។បន្ថែមពីនេះទៀត ចំនួន​នីតិវិធីស៊ើបអង្កេត ដែលគេបានធ្វើទៅលើមន្ត្រី​រដ្ឋការ​ធំៗ បានកើនឡើង ៤០% ក្នុងឆ្នាំ​២០២៣ បើប្រៀបធៀបទៅឆ្នាំ​២០២២។ នេះបើផ្អែកតាមការចុះផ្សាយ របស់កាសែតហុងកុង South China Morning Post។ ហើយ​ថ្មីៗនេះ លោក​ប្រធានាធិបតីចិន​ស៊ី ជីនពីង បានប្រកាសថារដ្ឋាភិបាល​លោក នឹងប្រឹងប្រែងបោសសំអាតអំពើពុករលួយស៊ីសំណូក នៅ​ក្នុង​វិស័យហិរញ្ញវត្ថ ធនាគារ និងនៅតាម​ក្រុមហ៊ុន​សហគ្រាស​រដ្ឋចិន​។​គួរកត់សំគាល់ថា ចាប់តាំងពីក្រោយ​វិបត្តិកូវីដ​១៩មក គឺសេដ្ឋកិច្ចចិនបានជួបបញ្ហាជាបន្តបន្ទាប់។ វិស័យ​ធនាគារហិរញ្ញវត្ថុចុះទន់ខ្សោយ​ខ្លាំង វិបត្តិក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យ បំណុលសាធារណៈឡើងប៉ោង ចំណែក​ការចំណាយ​វាយវាយ​​របស់ប្រជាជន ក៏កាន់តែ​ចុះថយ ដែលធ្វើ​ឲ្យសេដ្ឋកិច្ចនៅទ្រឹង​។​ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ វាគឺជារឿងត្រឹមត្រូវណាស់។ ក៏ប៉ុន្តែនៅចិន តម្លាភាពនៅក្នុងនីតិវិធីនីមួយៗ វា​ពុំមានឡើយ។ ហេតុផលនយោបាយ អាចនៅពីក្រោយ​ពាក្យ​ស្លោក “ប្រយុទ្ធនឹងអំពើពុករលួយ​” ក៏ថាបាន​។លោក Alex Payette អគ្គនាយក​ ការិយ​ល័យប្រឹក្សាយោបល់​ Celsius Group នៅកាណាដា បាន​លើកឡើងថា ធាតុពិត​ទៅ រឿងស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ច គឺវាមិនមែនជា​អាទិភាពធំរបស់​លោក​ ស៊ី ជីនពីងប៉ុន្មានទេ​។ ​បើទោះបីជាបក្សកុម្មុយនិស្តចិន ផ្អែកខ្លាំង​លើ​កត្តាសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បី​បំបិតមាត់​ប្រជាជនចិនឲ្យសំងំនៅស្ងៀមកុំតវ៉ា តែលោកស៊ី ជីនពីង ចង់សង្កត់ផ្នែកខ្លះនៃសេដ្ឋកិច្ចឲ្យជាប់ កុំឲ្យ​របូតពី​កណ្តាប់អំណាចរបស់​បក្ស​។សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីដើមខែមករានេះ លោកស៊ី ជីនពីងបានអំពាវនាវ ឲ្យ​មន្ត្រីចិនគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ត្រូវតែប្រឹងប្រែងឲ្យ​បានទ្វេដង ដើម្បី​ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង​អំពើពុករលួយ ក្នុងវិស័យធនាគារហិរញ្ញវត្ថុ​។ អ្នកដែលគាំទ្រ​ លោកស៊ី ជីនពីង បាន​អះអាងថា ប្រតិបត្តិការនេះចាំបាច់ណាស់ ព្រោះវានឹង​ធ្វើឲ្យ​អភិបាលកិច្ចនៃវិស័យនេះមានភាពស្អាតស្អំ​។ តែទន្ទឹមនឹងនេះ អ្នកដែលរិះគន់វិញ បាន​លើកឡើងថា លោកស៊ី ជីនពីងកំពុងតែចង់​បោសសំអាត​អ្នក​ដែលប្រឆាំងនឹងគោលនយោបាយលោក នៅក្នុងវិស័យ​សេដ្ឋកិច្ចហិរញ្ញវត្ថុ​។យោងតាមការចុះផ្សាយ​របស់​បណ្តាញព័ត៌មានចិន ប៉ុន្មានសប្តាហ៍​ចុងក្រោយនេះ មានមនុស្សជាច្រើននាក់ ដែលត្រូវគេចាប់ខ្លួន ដោយ​ចោទពីបទពុករលួយ ក្នុងនោះមានដូចជា អតីតមន្ត្រីទទួលខុសត្រូវនៅតាមធនាគាររដ្ឋចិន នៅអាជ្ញាធរ​គ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការធនាគារ​ ឬនៅ​សហគ្រាសរដ្ឋផ្នែក​នាំប្រេងចូល ឬផ្នែកថ្នាំជក់ជាដើម។ជាក់​ស្តែង​ ​អតីតអគ្គនាយកធនាគាររដ្ឋចិន Everbright ឈ្មោះ Tang Shuangning ដែលត្រូវបាន​គេចាប់ខ្លួន នៅ​​ដើមខែនេះ ហើយ​ដែលត្រូវ​បាន​បណ្តាញ​ព័ត៌មានចិន ទំលាយរឿងរ៉ាវ ស្តីពី​អំពើ​រំលោភអំណាច ស៊ីសំណូក ចាយប្រាក់ក្រុមហ៊ុន​ដើម្បីដើរកម្សាន្ត​ជាដើម​ល។ល។ ចំណែកទូរទស្សន៍ CCTV បានផ្សាយ​ អត្ថបទសារភាព​ទទួលកំហុស របស់​អតីតគ្រូបង្វឹកក្រុមកីឡាបាល់ទាត់ជម្រើស​​ជាតិ​ចិន ឈ្មោះ Li Tie។ ជននេះ បានសារភាពទទួលស្គាល់ថា ខ្លួន​ធ្លាប់បានរៀបចំការប្រកួតក្លែងក្លាយ ទទួលប្រាក់សំណូក និង​​បាន​សូកប៉ាន់ប្រាក់រាប់សែនដុល្លារ ដើម្បីទទួលបានមុខតំណែង​។លោកស្រី Vivienne Shue សាស្ត្រាចារ្យ​នៅសកលវិទ្យា​ល័យ Oxford ដែលតាមដានការចុះផ្សាយ​មិនលោះថ្ងៃ ស្តីពី​ការចាប់វែកមុខ មនុស្សពុករលួយនៅចិនប៉ុន្មានសប្តាហ៍​មកនេះ បាន​លើកឡើងថា ​​​មតិសាធារណៈចិនពេញចិត្តខ្លាំងនឹងប្រតិបត្តិការនេះ ព្រោះវាមកបញ្ជាក់ថា​ ការយល់ឃើញរបស់ពួកគេគឺមិនខុសទេ។ ពោលគឺមន្ត្រី​ករិយាល័យធិបតេយ្យរបស់ចិន​ សុទ្ធិតែពុករលួយ គិតតែពី​លាភសក្ការៈខ្លួនឯង។ ប្រការនេះ នឹង​ហុចផលវិជ្ជមាន​ទៅលើមុខមាត់លោកស៊ី ជីនពីង​។​ដោយឡែក លោក Andrew Wedeman សាស្ត្រាចារ្យ​ជំនាញ​ចិន នៅសកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ Géorgie បាន​លើកឡើងថា អាចមានហេតុផលពីរ​នៅពីក្រោយ​ប្រតិបត្តិការបង្ក្រាបនេះ។ ទី១ គឺវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ ធានាគារ មានដិតដាមដោយ​អំពើស៊ីសំណូក​សូក​ប៉ាន់មែន ឬទី២ គឺមក​ពី​លោកស៊ី ជីនពីង មើលឃើញថាវិស័យនេះ កាន់តែឯករាជ្យខ្លាំងឡើង ហើយដែលអាចបង្កហានិភ័យ​ ដល់​អំណាចរបស់​លោក ទៅថ្ងៃខាងមុខ​។លោក​សាស្ត្រាចារ្យ Andrew Wedeman បាននិយាយប្រៀបធៀបថា ប្រតិបត្តិការ​បោសសំអាតអំពើពុករលួយនៅចិន​ គឺមិន​ខុសពីសង្គ្រាម​ដែល​សហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើនៅវៀតណាមនោះទេ។ ពោលគឺ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ មានចំនួន​មនុស្ស​រងគ្រោះកាន់តែច្រើន តែគ្មានពន្លឺថាសង្គ្រាមនេះចប់នៅពេលណា​។ លោកអះអាងថា ស្ថានភាពនេះ នឹងបន្ត​រហូតទាល់តែចប់អាណត្តិរបស់​លោកស៊ី ជីនពីង​៕

ថ្ងៃពុធទី ៥ ធ្នូនេះ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម និង អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ មួយថ្ងៃក្រោយមក ពោលគឺថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី ៦ ធ្នូ លោក ពូទីន នឹងទទួលជួបប្រធានាធីបតីអ៊ីរ៉ង់លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី នៅទីក្រុងមូស្គូ។ នេះបើតាមការឲ្យដឹងពីសំណាក់វិមានក្រេមឡាំង។ គួរបញ្ជាក់ថា លោកពូទីន បន្តជួបប្រជុំជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំសំខាន់ៗ បើទោះបីជាបណ្តាប្រទេសបស្ចិមលោកនានា ព្យាយាមដាក់ទណ្ឌកម្មលើរុស្ស៊ី ដោយធ្វើយ៉ាងណាឲ្យប្រទេសនេះឯកោតែឯង លើឆាកអន្តរជាតិ។ យោងតាមសម្តីរបស់អ្នកនាំពាក្យនៃវិមានក្រេមឡាំងលោក ឌីមីទ្រី ប៉េស្កូវ លោកពូទីន ត្រូវជួបជាមួយប្រធានាធីបតីអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម លោក ម៉ូហាម៉េដ បិន ហ្សាយ៉េដ អាលណាយ៉ាន ដើម្បីពិភាក្សាអំពីទស្សនវិស័យសហប្រតិបត្តិការនានារវាងប្រទេសទាំង២ និង ស្ថានការណ៍ទូទៅ ក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា។ បន្ទាប់មក នៅទីក្រុង រីយ៉ាដ ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត លោកពូទីន នឹងជួបជាមួយក្សត្ររជ្ជទាយាទព្រះអង្គម្ចាស់ ម៉ូហាម៉េដ បេនសាលម៉ាន។ ប្រមុខរដ្ឋទាំងពីរ នឹងពិភាក្សាគ្នាអំពីវិស័យ ពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ និង នយោបាយអន្តរជាតិ។ជុំវិញស្ថានការណ៍អន្តរជាតិ លោកពូទីន នឹងលើកឡើងអំពីជំលោះដ៏ក្តៅគគុករវាង អ៊ីស្រាអែល​ និង ប៉ាឡេស្ទីន។ ជុំវិញប្រធានបទនេះ លោក ពូទីន បានទិតៀន និងបរិហារ អ៊ីស្រាលអែល ថាបានបង្កមហន្តរាយមនុស្សជាតិនៅតំបន់ហ្កាហ្សា ថែមទាំងអំពាវនាវឲ្យបង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដែលឯករាជ្យ ។ ក្នុងជំនួបតាមអនឡាញ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូល ហ្សេ២០ កាលពីចុងខែវិច្ឆិកាលោកពូទីន ធ្លាប់បានលើកយកប្រធានបទហ្កាហ្សា ដើម្បីវាយបកទៅកាន់ក្រុមប្រទេសបស្ចិមលោកវិញ ថាពុំប្រកាន់គោលជំហរស្មើភាព ដោយរួមគ្នាថ្កោលទោសរុស្ស៊ីពីបទវាយលុកចូលអ៊ុយក្រែន តែបែរជាឈរឱបដៃមើល ទង្វើសម្លាប់រង្គាលលើប្រជាជនស៊ីវិលប៉ាឡេស្ទីន។ ក្នុងជំនួបជាមួយមេដឹកនាំនៅមជ្ឈិមបូព៌ានេះ លោកពូទីន ក៏បានលើកឡើងពីគោលជំហររបស់រុស្ស៊ី ក្នុងការកាត់បន្ថយការផលិតប្រេងឆៅ យ៉ាងហោចណាស់រហូតដល់ចុងខែមីនាឆ្នាំ ២០២៤។ លោកពូទីន អះអាងថាការកាត់បន្ថយនេះ គឺដើម្បីរក្សាលំនឹងនៃតម្លៃប្រេងឆៅ ក្នុងពិភពលោក ពោលគឺ ស្របជាមួយគោលនជំហររបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ដែលជាសមាជិកសំខាន់មួយទៀតរបស់ Opep+ ដែលជាអង្គការប្រមូលផ្តុំបណ្តាប្រទេសផលិតប្រេងកាតធំៗ នៅលើសកលលោក។បន្ទាប់ពីទស្សនកិច្ចនៅមជ្ឈិមបូព៌ា លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន នឹងទទួលជួបចរចាជាមួយប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី នៅទីក្រុងមូស្គូ ក្នុងថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី៧ធ្នូ​។ នេះបើតាមអ្នកនាំពាក្យនៃវិមានក្រេមឡាំង លោក ឌីមីទ្រី ព៉ស្កូវ។ គួររំឮកថា កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅ លោកពូទីន បានទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅអ៊ីរ៉ង់ ខណៈពេលដែលប្រមុខការទូតរុស្ស៊ីលោក ស៊ែរហ្គៃ ឡាវ្រូវ ក៏មានវត្តមានដែរនៅទីក្រុងតេអេរ៉ង់ ក្នុងខែតុលាឆ្នាំ ២០២៣។នៅក្នុងកិច្ចជំនួបថ្មីនេះ ប្រទេសទាំងពីរគ្រោងនិយាយពិភាក្សាគ្នាលើសំណុំរឿងសំខាន់ៗទ្វេភាគីដូចជា ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច បញ្ហានានាក្នុងតំបន់និងក្នុងពិភពលោក ដោយផ្តោតជាពិសេសលើស្ថានការណ៍នៅហ្កាហ្សា។ នេះបើតាមការឲ្យដឹងពីភ្នាក់ងារព័ត៌មានរបស់អ៊ីរ៉ង់ IRNA ។គួរបញ្ជាក់ដែរថា បណ្តាប្រទេសបស្ចិមលោក ចោទប្រកាន់អ៊ីរ៉ង់ថាបានចូលដៃចូលជើងជាមួយរុស្ស៊ីក្នុងបរិបទសង្គ្រាមអ៊ុយក្រែន ដោយបញ្ជូនដ្រូនបំពាក់គ្រាប់ផ្ទុះឈ្មោះ Shahed រាប់សិនគ្រឿងទៅឲ្យរុស្ស៊ី យកទៅវាយប្រហារ ដ៏សង្គ្រប់លើទឹកដីអ៊ុយក្រែន។មកទល់បច្ចុប្បន្ន លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន កម្រធ្វើដំណើរចេញពីប្រទេសរុស្ស៊ីណាស់ ពោលគឺលោកទៅកាន់បណ្តាប្រទេសណា ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តជំនិតៗរបស់រុស្ស៊ីតែប៉ុណ្ណោះ។ ការណ៍នេះ បណ្តាលមកពីលោកពូទីន គ្មានគេទទួលស្វាគមន៍ និងរាប់រក នៅតាមប្រទេសបស្ចិមលោក ហើយលោកមាន ឈ្មោះក្នុងដីការចាប់ខ្លួន​របស់តុលាការអន្តរជាតិ ពីបទចាប់ជម្លៀសកុមារ អ៊ុយក្រែន យកមកប្រទេសរុស្ស៊ី ។ជាក់ស្តែង លោកពូទីន ពុំមានវត្តមានទេនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអន្តរជាតិសំខាន់ៗក្នុងពេលថ្មីៗនេះ មានជាអាទិ៍ ជំនួបកំពូលរវាងប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចជឿនលឿនហៅកាត់ថាហ្សេ២០ នៅឥណ្ឌា កាលពីខែកញ្ញាកន្លងទៅ និង ជំនួប ប្រ៊ីក (ប្រស៊ីល រុស្ស៊ី ឥណ្ឌា ចិន និង អាហ្វ្រិកខាងត្បូង) ដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង កាលពីខែសីហា។ លោកពូទីន ធ្លាប់បានពោលថា លោកពុំចូលរួមក្នុងកិច្ចជំនួបទាំងនេះ ដើម្បីជៀសវាងបង្កអំពុលទុក្ខ ដល់ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ។ចំពោះជំនួបកំពូលអំពីកាអាសធាតុ COP28 ដែលកំពុងដំណើរទៅក្នុងប្រទេស អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម ក៏វិមានក្រេមឡាំងពុំបាន បញ្ជាក់ពីវត្តមានរបស់លោកពូទីនដែរ៕

ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី ៩ វិច្ឆិកា ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បានបំពេញទស្សនកិច្ចនៅ ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន ខណៈពេលដែលមេដឹកនាំតួកគី លោក អ៊ែរដូហ្ហាន និងមេដឹកនាំអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី ទៅកាន់ប្រទេស អ៊ូសបេគីស្ថាន។ ប្រទេសទាំងពីរ ដែលស្ថិតក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល កំពុងក្លាយជាឆាកប្រកួតប្រជែងគ្នា កាន់តែខ្លាំងឡើងៗ រវាងក្រុមប្រទេសមហាអំណាចធំៗ។   ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី ៩ វិច្ឆិកា ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បានបំពេញទស្សនកិច្ចនៅ ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន ខណៈពេលដែលមេដឹកនាំតួកគី លោក អ៊ែរដូហ្ហាន និងមេដឹកនាំអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី ទៅកាន់ប្រទេស អ៊ូសបេគីស្ថាន។ ប្រទេសទាំងពីរ ដែលស្ថិតក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល កំពុងក្លាយជាឆាកប្រកួតប្រជែងគ្នា កាន់តែខ្លាំងឡើងៗ រវាងក្រុមប្រទេសមហាអំណាចធំៗ។    នៅទីក្រុង Astana ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន លោក ពូទីន ត្រូវបានទទួលស្វាគមន៍ដោយ សមភាគី លោក កាស៊ីម ជូម៉ាត តូកាយ៉េវ ប្រធានាធិបតីកាហ្សាក់ស្ថាន និង ជាសម្ព័ន្ធមិត្តចាស់វស្សា របស់លោកពូទីន។ ដំណើរទស្សនកិច្ចថ្មីនេះ គឺធ្វើឡើង មួយសប្តាហ៍ក្រោយទស្សនកិច្ច របស់លោកប្រធានាធិបតីបារាំង អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង ក្នុងប្រទេសតែមួយ។  ក្នុងពេលតែមួយ នៅទីក្រុង Tachkent រដ្ឋធានី អ៊ូសបេគីស្ថាន ដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បូង ពុំឆ្ងាយប៉ុន្មាន ពីកាហ្សាក់ស្ថាន មានជំនួបកំពូលមួយទៀត ស្តីពីសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ ដែលមានវត្តមានជាអាទិ៍ ពីសំណាក់ លោកប្រធានាធិបតី តួកគី និង អ៊ីរ៉ង់។គួរបញ្ជាក់ថា តាំងពីខ្លួនបានផ្តើមការវាយលុកទន្ទ្រានលើ អ៊ុយក្រែន ក្នុងពេលជាងមួយឆ្នាំមកនេះ រុស្ស៊ី កំពុងបាត់បង់ឥទ្ធិពលក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល ដែលខ្លួនធ្លាប់ក្តោបក្តាប់ពីដើមរៀងមក។ ចំណែក ប្រទេសចិន ដែលមានព្រំប្រទលជាប់គ្នានឹងរុស្ស៊ី ក៏សំឡឹងឃើញឱកាសនេះ ដើម្បីពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅអាស៊ីកណ្តាល ក្រោមបរិបទនៃមហាគម្រោងផ្លូវសូត្រថ្មី ដែលទាញស្រូបប្រទេសដ៏ច្រើនក្នុងតំបន់។ដោយខ្លាចបាត់បង់ឱកាសល្អ ប្រទេសធំៗផ្សេងទៀតមាន សហភាពអឺរ៉ុប អាមេរិក អ៊ីរ៉ង់ និង តួកគី បានស្វះស្វែង ពង្រឹងវត្តមានខ្លួន និង រឹតចំណងសាមគ្គីភាពជាមួយ ប្រទេសនានានៅអាស៊ីកណ្តាល ដូចមានសកម្មភាពការទូតដ៏មមាញឹក នាប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ​ ជាតឹកតាងស្រាប់។គួររំឭកដែរថាអំឡុងពេលជាង​ ៣ ទសវត្សរ៍ក្រោយពីសហភាពសូវៀតបានដួលរលំទៅ បណ្តាប្រទេស នៅអាស៊ីកណ្តាល បានធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិតានតឹង ដែលបណ្តាលមកពីជម្លោះផ្ទៃក្នុងរ៉ាំរ៉ៃ។ ដូច្នេះ ដំណើរទស្សនកិច្ចថ្មីៗពីសំណាក់ប្រទេសមហាអំណាចធំៗ គឺជាដំណើរវិជ្ជមានមួយ ដែលប្រទេសអាស៊ី កណ្តាល ចាំបាច់ត្រូវទាញយកប្រយោជន៍ ដើម្បីពង្រីកវិសាលភាពរបស់ខ្លួន ក្នុងទំនាក់ទំនងការទូត និង ពាណិជ្ជកម្ម។ជំនួបរវាងលោក ពូទីនង និង កាស៊ីម ជូម៉ាត តូកាយ៉េវ ប្រធានាធិបតីកាហ្សាក់ស្ថាន ប្រព្រឹត្តទៅក្នុងទម្រង់ ស្ងប់ស្ងាត់ ដោយពុំមានបញ្ចេញខ្លឹមសារនៃកិច្ចចរចានេះឲ្យដឹងឮជាសាធារណៈឡើយ។ គួររំឭកថា លោក តូកាយេវ គឺជាអ្នកការទូតដ៏ប៉ិនប្រសប់ម្នាក់ ពោលគឺលោកចង់រក្សាទំនាក់ទំនង និង កិច្ចសន្ទនា ជាអចិន្ត្រៃយ៍ ជាមួយគ្រប់បណ្តាប្រទេសទូទៅ មិនថាបស្ចិមលោក ឬ មេដឹកនាំ រុស្ស៊ី ចិន និង តួកគី។នេះគឺជាលើកទី​២ ដែលលោកពូទីន មកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅអាស៊ីកណ្តាល ក្នុងពេលមួយខែចុងក្រោយ នេះ។ កាលពីដើមខែតុលា លោកពូទីន បានទៅប្រទេសកៀរហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន ដែលជាដំណើរទស្សនកិច្ច ក្រៅប្រទេសលើកទី១ បន្ទាប់ពីតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ បានចេញដីកាឲ្យចាប់ខ្លួនរូបគាត់ពីបទ «ចាប់ជម្លាសកុមារាអ៊ុយក្រែន មកកាន់ប្រទេសរុស្ស៊ី »។លោក អ៊ែរដូហ្កាន លេចមុខជាថ្មី នៅឯទីក្រុង Tachkent ប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន ឯណោះវិញ មេដឹកនាំ ៩ ប្រទេស បានរួមប្រជុំក្នុងជំនួបកំពូល ដែលរៀបចំឡើងដោយ អង្គការសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច OCE ។ប្រធានាធិបតីតួកគី លោកអ៊ែរដូហ្កាន ដែលមានវត្តមានម្តងហើយនៅអាស៊ីកណ្តាល កាលពីសប្តាហ៍មុន បានជួបជាថ្មីជាមួយសមភាគី ដែលមកពីបណ្តាប្រទេសអតីតសាធារណរដ្ឋសូវៀតក្នុងតំបន់ ព្រមទាំង នាយករដ្ឋមន្ត្រី ប៉ាគីស្ថាន និង ប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី។ប្រទេសជាម្ចាស់ផ្ទះនៃជំនួបកំពូលនេះ បានប្រកាសជាមុនថា បញ្ហាសង្គ្រាមរវាង ពួកហាម៉ាសប៉ាឡេស្ទីន និង អ៊ីស្រាអែល នឹងពុំត្រូវលើកយកមកជជែកគ្នាឡើយ។ តែ បើតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន ផ្លូវការអ៊ីរ៉ង់ IRNA បានឲ្យដឹងថា អ៊ឺរ៉ង់បានឆក់យកឱកាសនេះ ដើម្បីលើកយកប្រធានបទសង្គ្រាម ហាម៉ាស-អ៊ីស្រាអែល មកដាក់លើតុពិភាក្សា ឲ្យខានតែបាន។ប្រធានបទសំខាន់ៗ ដែលត្រូវបានលើកយកនិយាយគ្នាដែរ គឺកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមនុស្សធម៏ និង វិស័យដឹកជញ្ជូន ដ្បិតប្រទេសនៅអាស៊ីកណ្តាល ស្ថិតក្នុងទីតាំងភូមិសាស្ត្រមួយ ដែលគ្មានច្រកសមុទ្រ ចេញចូល។ ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ ប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល ព្យាយាមរកផ្លូវ ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បី ភ្ជាប់បណ្តាញគមនាគមន៍ទៅកាន់សមុទ្រ ដោយត្រូវឆ្លងកាត់តាមប្រទេសប៉ាគីស្ថាន ជាឧទាហរណ៍។ថ្វីបើបច្ចុប្បន្ន រុស្ស៊ី កំពុងរងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីបស្ចិមលោក ក៏រុស្ស៊ីនៅតែបន្តធ្វើជាដៃគូខានពុំបាន សម្រាប់អាស៊ីកណ្តាល។ យ៉ាងណាមិញ រុស្ស៊ី ចាំបាច់ត្រូវរក្សាវត្តមានរបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់នេះ មានជាអាទិ៍ លើវិស័យថាមពល ព្រោះថាក្រោមទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ទីផ្សារថាមពលរបស់រុស្ស៊ីនៅអឺរ៉ុប បានបិទសឹងទាំងស្រុង។ដើម្បីសម្រេចគោលដៅនេះ ម៉ូស្គូ បានដាក់ចេញគម្រោងធំៗ លើវិស័យថាមពល មានដូចជា ការផ្គត់ផ្គង់ ឧស្ម័នធម្មជាតិ ដល់ប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន ដោយឆ្លងកាត់តាមដែនដីកាហ្សាក់ស្ថាន ព្រមទាំងប្រកាន់ គោលជំហរជាប្រទេសឈានមុខគេ លើគម្រោងសាងសង់ស្ថានីយអគ្គិសនីបរមាណូ ស្ថានីយវារីអគ្គិសនី ក្នុងប្រទេសនានានៅអាស៊ីកណ្តាល ដើម្បីប្រជែងជាមួយអឺរ៉ុប និង ចិន៕

ទស្សនាវដ្តីអាមេរិកាំង The US News & World Report ចុះផ្សាយថ្ងៃទី ៣០ តុលា ដោយយោងលើ ការស្ទង់មតិ​ក្រុមអ្នកជំនាញចំនួន ១៧.០០០ នាក់ មកពីទូទាំងពិភពលោក បានទាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថា កងទ័ពរុស្ស៊ីឈានមុខគេលំដាប់លេខ ១ ក្នុងលោក ពោលគឺខ្លាំងជាងកងទ័ព សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលឈរនៅលេខរៀងទី២។ រីឯ ប្រទេសទាំង ៨ ដែលមានកងទ័ពខ្លាំងៗ បន្ទាប់ពីរុស្ស៊ី និង អាមេរិក រួមមាន៖ កងទ័ពចិន អ៊ីស្រាអែល កូរ៉េខាងត្បូង អ៊ុយក្រែន អ៊ីរ៉ង់ អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ និង តួកគី។ ប្រទេសដែលមានកម្លាំងកងទ័ព ជាប់លេខចុងក្រោយគេ គឺមាន ប្រទេស លុចសំបួរ សិង្ហបុរី អេស្តូនី ហូឡង់ និង នូវែលហ្សេឡង់។ ក្នុងបញ្ជីចំណាត់ថ្នាក់ « កងទ័ពដែលឈានមុខគេ » រុស្ស៊ីបានទទួលពិន្ទុ ៩៤,៣ លើ១០០ ពិន្ទុ ។ តែបើគិតលើកត្តា « ឥទ្ធិពលមេដឹកនាំ » និង « ឥទ្ធិពលនយោបាយ » ទស្សនាវដ្តី The US News & World Report ផ្តល់ឲ្យរុស្ស៊ី ពិន្ទុ ១០០ លើ ១០០ តែម្តង។ក្នុងដំណើរចាត់ថ្នាក់ដូចមានខាងលើ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ ចាប់អារម្មណ៍ជាបឋម ទៅលើ ចំនួនយន្ដហោះចម្បាំង ចំនួនសព្វាវុធមីស៊ីល បូករួមទាំងមីស៊ីល Hypersonique ដែលជាប្រភេទអាវុធ មានល្បឿនលឿនជាងសម្លេងដល់ទៅរាប់សិបដង ហើយដែលគេចាត់ទុកថាគឺជា អានុភាពយោធាសំខាន់ មួយរបស់រុស្ស៊ី។ដោយឡែក The US News & World Report ក៏ចង្អុលឲ្យឃើញថា បើយោងទៅលើតក្តាដាក់ពិន្ទុទាំង ៧៣ ពោលគឺផ្សេងពីបរិបទយោធា និង ឥទ្ធិពលនយោបាយ ក្នុងចំណោមប្រទេសឆ្នើមៗដាច់គេនៅលើ ផែនដី រុស្ស៊ី ជាប់ត្រឹមលេខ ៣៧ ប៉ុណ្ណោះ ខណៈពេលដែល អ៊ុយក្រែន ជាប់លេខ ៦៨។ ឯប្រទេស នាំមុខគេ ក្នុងបណ្តាប្រទេសទាំង ៨៧ ដែលមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជី គឺមាន ស្វីស កាណាដា និង ស៊ុយអែត។ផ្សេងពីនេះ ចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសខ្លាំងជាងគេ ក្នុងក្របខណ្ឌសម្ព័ន្ធអន្តរជាតិ គឺអាមេរិកឈរនៅលេខរៀទី១ បន្ទាប់មកមាន អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ និង បារាំង។ រុស្ស៊ី ជាប់លេខ ៥។ឆ្លើយតបទៅនឹងលទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវខាងលើ អ្នកជំនាញយោធារុស្ស៊ីដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់ គឺលោក Alexandre Mikhailovski បានបញ្ចេញយោបល់ដូចតទៅ៖ ពាក្យថា « រុស្ស៊ី » និង « អានុភាពយោធា » គឺថា ពុំអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបានឡើយ។ ហេតុដូចម្តេច បានជា The US News & World Report ដាក់អានុភាពយោធារុស្ស៊ីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទី ១ លើកម្លាំងទ័ពអាមេរិក? ចម្លើយគឺស្ថិត ក្នុងរបៀបវិនិច្ឆយ របស់ទស្សនាវដ្តីនេះផ្ទាល់។ យ៉ាងណាម៉ិញ គួររំឭកថា ជាងមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ  រុស្ស៊ីបានដក់ជាប់ក្នុងផ្នត់គំនិតនៃមហាជនទូទៅ ដែលយល់ថា រុស្ស៊ីជាប្រទេសមួយដែលភ្ជាប់ខ្លួនទៅនិង អានុភាពសឹកសង្គ្រាម ពិតប្រាកដមែន។ ជាក់ស្តែង ក្នុងដំណើរប្រតិបត្តិការយោធាពិសេសនៅអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីរមែងប្រើ សព្វាវុធទំនើបៗបំផុត តួយ៉ាង មីស៊ីល Hypersonique ជាដើម។ នេះគឺជាមូលេហតុ ដែលនាំឲ្យ ពួកអ្នកជំនាញយោធាក្នុងលោក ដែលឆ្លើយតបនឹងសំនួរនៃក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវរបស់ The US News & World Report បានផ្សារភ្ជាប់ប្រទេសរុស្ស៊ី  ទៅនឹងអានុភាពយោធា ដោយស្វ័យប្រវត្តិ។  អ្នកឯកទេសរុស្ស៊ីរូបនេះ ក៏កត់សម្គាល់ដែរថា ក្នុងបញ្ជីចំណាត់ថ្នាក់ ដែលចុះ ផ្សាយដោយទស្សនាវដ្តីអាមេរិកាំងនោះ គេបានទៅស្ទង់មតិប្រជាជន នៅតាមបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់  ប្រទេសអាហ្វ្រិក អាស៊ី និង អាមេរិកខាងត្បូង ដែលគេដឹងជាទូទៅថា សុទ្ធសឹងជាប្រទេសដែល តែងគាំទ្រ និង សាទរ ចំពោះសកម្មភាពនានារបស់រុស្ស៊ី នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ជាចុងក្រោយ លោក Alexandre Mikhailovski បានបន្ថែមថា៖ ការដែលកម្លាំងទ័ពរុស្ស៊ី ជាប់លេខរៀងទី១ ឈ្នះលើអាមេរិកដូច្នេះ នឹងអាចជាគុណប្រយោជន៍មួយសម្រាប់ ប្រទេសរុស្ស៊ី។ គួរបញ្ជាក់ថា ជាង ៣ ទសវត្សរ៍ ក្រោយពីសហភាពសូវៀតបានដួលរលំក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ មនុស្សទូទៅ នៅលើផែនដី តែងនាំគ្នាគិតថា អាមេរិក ជាប្រទេសមហាអំណាចទី១ ផ្នែកកងទ័ព។ ក៏ប៉ុន្តែ ការយល់ឃើញនេះ កំពុងផ្លាស់ប្តូរ ដូចមានបង្ហាញនៅក្នុងរបាយការណ៍ The US News & World Report ៕

ថ្ងៃពុធទី ២៥ តុលា រុស្ស៊ីបានបាញ់សាកល្បងមីស៊ីលបាលីស្ទិកច្រើនគ្រាប់ ក្នុងគោលដៅត្រៀម « ការវាយប្រហារនុយក្លេអ៊ែរចាស់ដៃទៅលើអ៊ុយក្រែន » ។​ គួរបញ្ជាក់ថា ការបាញ់សាកលុ្បងនេះ គឺធ្វើឡើ់ង ចំពេលដែលរុស្ស៊ី កំពុងប្រុងប្រៀបដកខ្លួនចេញពី សន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ ដែលហាមប្រាមមិនឲ្យមានការសាកល្បងអវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ ក្រុមមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រុស្ស៊ី ធ្លាប់បានគម្រាមជាច្រើនលើកថា រុស្ស៊ីនឹងប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ក្នុងសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន ដែលបានផ្ទុះឡើង កាលពីខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២២។ ផ្ទុយទៅវិញ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន តែងនិយាយជារឿយៗ ប្រាប់អន្តរជាតិ កុំឲ្យបារម្ភអំពីបញ្ហានេះ។តែ ក្នុងថ្ងៃពុធទី ២៥ តុលា លោកពូទីន បានចុះត្រួតពិនិត្យការហាត់សមយុទ្ធរបស់ទ័ពរុស្ស៊ី ដែលក្នុងនោះ មានការបាញ់សាកល្បង គ្រាប់មីស៊ីលបាលីស្ទិកអន្តរទ្វីបពីរប្រភេទពោលគឺ ប្រភេទ Yars បាញ់ចេញពីព្រលានអវកាស Plessetsk នៅប៉ែកពាយ័ព្យប្រទេសរុស្ស៊ី និង ប្រភេទ Sineva បាញ់ចេញពី នាវាមុជទឹកក្នុងសមុទ្រ Barentz ។ ជាមួយគ្នានេះ យន្ដហោះទម្លាក់គ្រាប់បែប ប្រភេទ Tu-95 MS ក៏បានបាញ់ចេញគ្រាប់មីស៊ីលបណ្តែតររយៈចម្ងាយខ្លី ដែលអាវុធប្រភេទនេះ ត្រូវបានរុស្ស៊ីប្រើក្នុង ប្រតិបត្តិការវាយប្រហារនៅអ៊ុយក្រែន។ សូមបញ្ជាក់ថា ប្រតិបត្តិការសមយុទ្ធខាងលើ ត្រូវបានចុះផ្សាយ ជាផ្លូវការ ពីសំណាក់វិមានក្រេមឡាំង។រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិរុស្ស៊ី លោក Sergey Shoigu បានបំភ្លឺថា ការបាញ់សាកល្បងនេះ គឺធ្វើឡើងដើម្បី ត្រៀមបំរុងការវាយបកទ្រង់ទ្រាយធំ ពីកងកម្លាំងនុយក្លេអ៊ែររុស្ស៊ី ក្នុងករណីដែលមាន ការវាយប្រហារ នុយក្លេអ៊ែរពីសត្រូវ។  ទូរទស្សន៍រដ្ឋរបស់រុស្ស៊ី បានចាក់ផ្សាយវិដេអូខ្លីមួយ ដែលក្នុងនោះគេឃើញ លោក  វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន កំពុង ស្តាប់របាយការណ៍​ពីសំណាក់ លោក Sergey Shoigu និង នាយអគ្គសេនាធិការកងទ័ព លោក Valeri Guerassimov ក្រោយពីសមយុទ្ធនេះបានបញ្ចប់ទៅ។គួររំឭកថា គោលការណ៍នុយក្លេអ៊ែររបស់រុស្ស៊ី បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ៖ រុស្ស៊ីនឹងប្រើអាវុធបរមាណូ ក្នុងរូបភាពនៃការការពារខ្លួនមួយមុខប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺ សម្រាប់តែក្នុងករណីណា ដែលរុស្ស៊ីរងការវាយប្រហារទ្រង់ទ្រាយធំ  ដោយអាវុធប្រល័យរង្គាល ឬ ក្នុងករណី ដែលខ្លួនរងការវាយប្រហារ ដោយអាវុធដែលមានចុះក្នុងសទ្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ តែអាចបង្កឲ្យមានមហន្តរាយដល់ប្រទេសរុស្ស៊ី។  ការដកខ្លួនចេញពី សន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិប្រតិបត្តិការសមយុទ្ធខាងលើ ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយឲ្យសាធារណជនក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីបានដឹង ជាទូទៅ។ នៅថ្ងៃដដែលនេះ ព្រឹទ្ធសភា និង ក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធរុស្ស៊ី បានអនុម័តការលុបចោល សច្ចាប័ន ស្តីពី សន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិហាមប្រាមការសាកល្បងនុយក្លេអ៊ែរ  ឬ ហៅកាត់ថា TICEN ដែលក្រុងម៉ូស្គូ បានចុះហត្ថលេខាកាលពី ២៣ ឆ្នាំមុន។គួរបញ្ជាក់ថា ព្រឹទ្ធសភារុស្ស៊ី បានអនុម័តការលុបចោលនេះ ជាឯកច្ឆន្ទ ទៅតាមសំណើរបស់ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន។សម្រាប់ម៉ូស្គូ ការបោះបង់សន្ធិសញ្ញានេះ គឺក្នុងគោលដៅ ស្តារឡើងវិញនូវសមភាពផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រ របស់ខ្លួន ជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលកន្លងមកតែងបានបដិសេធ ចុះហត្ថលេខាលើសទ្ធិសញ្ញា ខាងលើ។ការលុបចោលនេះ នាំឲ្យពិភពលោកព្រួយបារម្ភ ចំពោះដំណើរវិលត្រឡប់ជាថ្មី នៃការប្រជែងបំពាក់ គ្រឿងសព្វាវុធ កំញើញដាក់គ្នារវាងរុស្ស៊ី និង អាមេរិក។ គួររំឭកថា ក្រោយពេល សហភាពសូវៀត បានរលំរលាយទៅ រុស្ស៊ីបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ចុងក្រោយបំផុតក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ខណៈអាមេរិក បានសាកល្បងចុងក្រោយបង្អស់ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២។កាលពីដើមខែតុលាកន្លងទៅ លោក ពូទីន ធ្លាប់បានអះអាងថា ប្រទេសរុស្ស៊ី ពុំបានកណត់ថា នឹងត្រូវ ចាប់ផ្តើមសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ឡើងវិញ ឬ យ៉ាងណានោះទេ។ ប៉ុន្តែ គួរកត់សំគាល់ថា ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រុស្ស៊ី បានដកខ្លួនចេញពីសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិជាច្រើន ស្តីពីការរំសាយសព្វាវុធ ជាពិសេសគឺ កិច្ចព្រមព្រៀងដែលបានចុះជាមួយអាមេរិក នៅឆ្នាំ ២០១០ ក្រោមឈ្មោះថា New Start ។នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២៣ រុស្ស៊ី បានដាក់ពង្រាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរតាក់ទិក ដែលមានកម្លាំងផ្ទុះ ខ្សោយជាងគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ នៅក្នុងប្រទេសបេឡារុស ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តទី១របស់ខ្លួន និង ជាប្រទេសដែលមានព្រំដែនជាប់នឹងសហភាពអឺរ៉ុប។អនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរុស្ស៊ី លោក Sergey Riabkov បានថ្លែងនៅថ្ងៃពុធថា ប្រទេសរបស់គាត់សុខចិត្ត ចរចា អំពីការត្រួតពិនិត្យលើសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរ លុះត្រាតែក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដែលជាខ្នងបង្អែកយោធា និងហិរញ្ញវត្ថុចម្បងរបស់ អ៊ុយក្រែន ឈប់ប្រកាន់ឥរិយាបថជា « សត្រូវ » ទល់នឹងម៉ូស្គូ។សូមរំឭកថា រុស្ស៊ី និង អាមេរិក មានផ្ទុកសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដល់ទៅជាង ៩០% នៃចំនួនអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ សរុប ដែលមាននៅលើផែនដីយើង។នៅចុងបញ្ចប់ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ធ្លាប់បានសម្តែងអំណួតថា រុស្ស៊ីកំពុងសាកល្បងមីស៊ីល ប្រភេទ Bourevestnik និង Sarmat ដែលអាចទំលាយប្រព័ន្ធខែលមីស៊ីលនានា ដែលមានប្រើក្នុងលោក នាពេលបច្ចុប្បន្ន៕

ថ្ងៃអង្គារទី ១៧ តុលា អ្នកតំណាងរាស្ត្រ​រុស្ស៊ីបានអនុម័ត ក្នុង​សម័យប្រជុំពិភាក្សា​លើកទី១ កម្មវត្ថុ​ឆ្ពោះ​ទៅលុបចោល ការផ្តល់​សច្ចាប័ន​ដោយរុស្ស៊ី លើ​សន្ធិសញ្ញា​ដែល​ហាមប្រាម​ទាំងស្រុង ការសាក ល្បង​នុយក្លេអ៊ែរ ហៅកាត់ថា TICEN។ ជាការដកខ្លួន​ចេញជាថ្មី ពី​គន្លង​កម្មវិធី​មិនរីកសាយភាយអាវុធ​ប្រល័យលោក ក្នុង​ផ្ទៃនៃ​ជម្លោះ​នៅអ៊ុយក្រែន និង ក្នុងផ្ទៃនៃវិបត្តិ​ជាមួយ​បស្ចិមលោក។ ការពិភាក្សានេះ ប្រព្រឹត្តទៅសឹងភ្លាមភ្លែត ក្រោយពីលោកប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បាន បញ្ជូនសារ​ទៅសភាឌូម៉ាថា តើប្រទេសរុស្ស៊ី គប្បី​សាកល្បងឡើងវិញឬទេ អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួន។ ជាលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ក្នុងសភាឌូម៉ា ដែលជាសភាជាន់ក្រោមនៃសភារុស្ស៊ី គ្រប់តែពួកអ្នកតំណាង រាស្ត្រ ទាំង ៤១២ នាក់ ដែលវត្តមានក្នុងសម័យប្រជុំនោះ​បានបញ្ចេញសម្លេង​គាំទ្រជាឯកច្ឆ័ន្ទដល់ ការលុបចោលទៅការផ្តល់សច្ចាប័ន កាលឆ្នាំ ២០០០ ដល់ អត្ថបទសន្ធិសញ្ញា​ដោយក្រុងម៉ូស្គូ។ការលុបចោលនេះ បំបះ​ឲ្យកើតឡើងជា បរិយាកាសភ័យខ្លាចចំពោះ ការងើបឡើងវិញនៃ ការសាក ល្បងនុយក្លេអ៊ែរ និង ចំពោះ ការរត់ប្រណាំងបំពាក់សព្វាវុធជាថ្មី ។ រុស្ស៊ី តាំងពី សហភាពសូវៀត រលំរលាយទៅ មិនដែលធ្វើការសាកល្បងបែបនេះទេ ។ ការសាកល្បងលើកចុងក្រោយធ្វើដោយសហភាពសូវៀត គឺ កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ចំណែក សហរដ្ឋអាមេរិក គឺ កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២។ លោក ពូទីន បានប្រកាស នៅដើមខែតុលាថា រុស្ស៊ីអាច លុបចោលការផ្តល់សច្ចាប័នលើ សន្ធិសញ្ញា ហៅកាត់ថា TICEN ជាចម្លើយតបនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមិនព្រមផ្តល់សច្ចាប័នលើឯកសារនេះ ឡើយ។“ ខ្ញុំនៅមិនទាន់ត្រៀមនិយាយឡើយ តើរុស្ស៊ី ត្រូវឬមិនត្រូវ ធ្វើការសាកល្បងឡើងវិញ “ - លោក ពូទីន  បន្តមកទៀត ទាំងអួតអាងអំពីការអភិវឌ្ឍន៍មីស៊ីលថ្មីៗ មានកម្លាំងសែនខ្លាំងក្លា ដែលអាចពាំនាំក្បាល​គ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ សម្បូរបែប។តាំងពីសង្គ្រាមឆាបឆេះ នៅអ៊ុយក្រែន ក្នុងខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២២ លោក ពូទីន ឧស្សាហ៍និយាយប៉ះលើ ការប្រើជា យថាហេតុ អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។សន្ធិសញ្ញាហាមប្រាមទាំងស្រុង ការសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ពោលគឺ នៅលើដី ក្នុងអាកាស និង ក្នុងទឹក ហៅកាត់ថា TICEN ត្រូវបានបើកចំហ សម្រាប់ទទួលការចុះហត្ថលេខា គឺក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៦ ប៉ុន្តែ វាមិនបាន ចូលជាធរមានសោះឡើយ ពីព្រោះវាមិនបានទទួលការផ្តល់សច្ចប័ន ដោយចំនួនប្រទេសដែល ត្រូវការ ជាចាំបាច់ ពីក្នុងចំណោម៤៤ ប្រទេសដែលមាននៅលើដែនដីខ្លួន គឺ ទីតាំងនុយក្លេអ៊ែរនានា ពេលដែល សន្ធិសញ្ញានេះបានប្រសូត្រមក។ការផ្តល់សច្ចាប័ន ជាទង្វើដែលសឲ្យឃើញថា រដ្ឋនោះឯង​យល់ព្រមភ្ជាប់ខ្លួន ទៅនឹងកាតព្វកិច្ចចែងដោយ សន្ធិសញ្ញានោះ។រុស្ស៊ី បារាំង និង អង់គ្លេស បានផ្តល់សច្ចាប័ន ប៉ុន្តែ សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន អ៊ីរ៉ង់ អេហ្ស៊ីប អ៊ីស្រាអែល គ្រាន់តែបានចុះ ហត្ថលេខា ប៉ុន្តែមិនបានផ្តល់សច្ចាប័នទេ ។ ចំណែក ឥណ្ឌា ប៉ាគីស្ថាន កូរ៉េខាងជើង មិនបានចុះហត្ថលេខា ក៏ដូចជាមិនបានផ្តល់សច្ចាប័នឡើយ។ ស្មើគ្នាខាងយុទ្ធសាស្ត្រ នៅថ្ងៃអង្គារទី​១៧​តុលា មុនដល់ការបោះឆ្នោតនៃពួកអ្នកតំណាងរាស្ត្រ ប្រធានសភាឌូម៉ា លោក Viatcheslav Volodine បានថ្លែងថា ត្រូវតែលុបចោល ការផ្តល់សច្ចាប័ននោះ​ដោយក្រុងម៉ូស្គូ កាលពី ២៣ ឆ្នាំមុន ដើម្បី ការពារប្រជាពលរដ្ឋរុស្ស៊ី និង ទ្រទ្រង់ ឲ្យស្មើគ្នា យុទ្ធសាស្ត្រនៅក្នុងលោក។ គាត់សង្កត់ធ្ងន់ដូចតទៅ ៖ ក្រុង វ៉ាស៊ីនតោន ត្រូវតែយល់​ជារៀងរហូតទៅថា អនុត្តរភាព សហរដ្ឋអាមេរិក មិនដែលនាំមកនូវអ្វីដែលល្អសោះឡើយ ។ លោក Volodine ថែមទាំងលំអិតថា ៖ ការលុបចោលការផ្តល់សច្ចប័នលើសន្ធិសញ្ញានេះ គឺ បណ្តាលមកពី សង្គ្រាមដែល តាម យោបល់គាត់បញ្ឆេះឡើង ដោយ ក្រុង វ៉ាស៊ីនតោន និង ព្រុចសែល ទល់នឹងរុស្ស៊ី។ ម៉្លោះហើយ បានជា គំរាមបច្ចុប្បន្ន តម្រូវឲ្យរុស្ស៊ី រកដំណោះស្រាយថ្មី។ តាំងពី ពេលចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការវាយសម្រុកទៅលើអ៊ុយក្រែន លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បានចាក់ នឹងកាំបិត ជាច្រើនលើកទៅលើរបបមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ពេញមួយរដូវក្តៅកន្លងទៅ លោកពូទីន បាន ចាប់ផ្តើម ពង្រាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរតាកទិក នៅបេឡារុស ប្រទេសដែលជំនិតបំផុតនឹងរុស្ស៊ី និងដែលបម្រើជាស្ពាន សម្រាប់ប្រតិបត្តិការវាយលុករុស្ស៊ី នៅអ៊ុយក្រែន។កាលពីខែកុម្ភៈ រុស្ស៊ីបានផ្អាកទៅហើយ សមាជិកភាពខ្លួន ក្នុងសន្ធិសញ្ញាស្តីអំពី ការរំសាយសព្វាវុធ នុយក្លេអ៊ែរ ហៅថា New Start ចុះជាមួយ សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីចុងក្រោយ រវាង រុស្ស៊ី និង សហរដ្ឋអាមេរិក ។ លោក ពូទីន ថែមទាំង ចោទបស្ចិមលោកថា ចេះតែខំបន់ឲ្យក្រុងម៉ូស្គូ ធ្លាក់ក្នុង បរាជ័យយុទ្ធសាស្ត្រ នៅ អ៊ុយក្រែន តែម្តង។សេចក្តីសម្រេច​របស់រុស្ស៊ី លុបចោល ការផ្តល់សច្ចាប័នលើ សន្ធិសញ្ញា TICEN ត្រូវបានបរិហារជាឯកច្ឆ័ន្ទ ដោយ រាល់មហាអំណាចខាងលិច ។ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំង លោក ចូ បៃដិន មើលឃើញ សេចក្តីសម្រេចនេះ ថាជា “ កំហុសធ្ងន់ធ្ងរ"។រុស្ស៊ីដែលបន្តកេរ្ត៍ ពីមហាអំណាចសូវៀត រួមជាមួយ សហរដ្ឋអាមេរិក ក្តាប់ក្នុងដៃខ្លួន ដល់ទៅ ៩០% នៃរាល់តែអាវុធ នុយក្លេអ៊ែរ ដែលសព្វថ្ងៃ មាននៅក្នុងលោក ៕

ចាប់តាំងពីក្រុមហាម៉ាស បានវាយសម្រុកទៅលើអ៊ីស្រាអែលកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ទី ៧ តុលា កន្លងទៅ ទីភ្នាក់ងារការទូតរបស់រុស្ស៊ី នៅពុំទាន់បញ្ចេញជំហរច្បាស់លាស់ណាមួយ ចំពោះសង្គ្រាមទ្វេភាគីនេះ នៅឡើយទេ។ តែ គេសង្កេតឃើញ​ មានសញ្ញាខ្លះៗ ដែលបង្ហាញថា រុស្ស៊ី ទំនងជាគាំទ្រភាគី ប៉ាឡេស្ទីន។ រុស្ស៊ី ហាក់កំពុងព្យាយាមទាញយកប្រយោជន៍ពីការផ្ទុះហិង្សា រវាងអ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាឡេស្ទីន ដោយដើរតួជាអ្នកកាន់ជំហរកណ្តាល ដែលទង្វើនេះអាចបង្កជាគ្រោះថ្នាក់ ប្រសិនបើរុស្ស៊ី ភ្លាត់ស្នៀត។ ការវាយសម្រុកសម្លាប់រង្គាលនៃក្រុមហាម៉ាស នៅលើទឹកដីអ៊ីស្រាអែល បានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃសៅរ៍ទី ៧ តុលា ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃខួបកំណើតគម្រប់៧១ ឆ្នាំ នៃលោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន។ តាមអ្នកជំនាញខ្លះយល់ថា ភ្លើងសង្គ្រាមដែលផ្ទុះឆាបឆេះភ្លាមៗ រវាង អ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាឡេស្ទីន គឺជាកាដូធ្លាក់ពីលើមេឃមកដល់ដៃ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី ដ្បិតលោកពូទីន យល់ថាសង្គ្រាមថ្មីនេះ នឹងបង្វែរអារម្មណ៍អន្តរជាតិ ឲ្យងាកចេញពីសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន។ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកវិភាគឯទៀតវិញ បរិយាកាសហិង្សា រវាងចលនាហាម៉ាស និង អ៊ីស្រាអែល ជម្រុញវិស័យការទូតរុស្ស៊ី ឲ្យធ្លាក់ក្នុងស្ថានការណ៍មួយ ពុំងាយស្រួលឡើយ ព្រោះថារុស្ស៊ី កំពុងជាប់ឈ្មោះជាប្រទេស ដែលឯកោខ្លាំង នៅលើឆាកអន្តរជាតិ ស្រាប់។ល្បែងតុល្យភាពដ៏លំបាកមួយ ប្រតិកម្មជាផ្លូវការភ្លាមៗ ពីសំណាក់ទីក្រុងម៉ូស្គូ ក្រោយការវាយលុករបស់ក្រុមហាម៉ាស គឺជា​រូបភាពមួយ ដែលពិភពលោក ស្គាល់ថាជា “ ល្បែងរុស្ស៊ី ដើរតួជាអាជ្ញាកណ្តាល ” ។ “យើងកំពុងព្រួយបារម្ភក្រៃលែង​ ​” នេះជា សំដីរបស់អ្នកនាំពាក្យវិមានក្រេមឡាំង លោក ឌ្មីទ្រី ពេស្កូវ  កាលពីថ្ងៃសៅរ៍មុន។ ចំណែក លោក Mikhail Bogdanov ដែលជាប្រេសិតពិសេស របស់ក្រេមឡាំង ទទួលបន្ទុកតំបន់មជ្ឈឹមបូព៏ា បានអំពាវនាវ ឲ្យភាគីបដិបក្ខទាំងសងខាង “បញ្ឈប់ការបាញ់គ្នា”។“នេះគឺជាឥរិយាបទ ដែលគេបានទាយទុកមុនស្រាប់។ ជាទម្លាប់ យុទ្ធសាស្ត្រទី១របស់រុស្ស៊ី ក្នុងករណីមានជម្លោះនៅប្រទេសផ្សេង គឺការសំដែងនូវគោលជំហរជាអន្តរការី ក្នុងទម្រង់ នៃការជួយសម្រួលភាពតានតឹង ដើម្បីប្រយោជន៍រួម” នេះជាការពន្យល់ របស់លោក Ivan Klyszcz  ដែលជាអ្នកឯកទេសខាងនយោបាយការបរទេសរបស់រុស្ស៊ី ជាពិសេសជាមួយបណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិក នៅមជ្ឈមណ្ឌល International Center for Defence and Security in Estonia ។ ។តែមិនយូរប៉ុន្មាន ល្បែងតុល្យភាពរបស់រុស្ស៊ី  ដូចមាននិយាយពីខាងលើ ចាប់ផ្តើមផ្អៀងទៅ “ការពារផលប្រយោជន៍ប៉ាឡេស្ទីន ទោះបីជារុស្ស៊ីពុំទាន់ប្រកាសឲ្យឃើញ គោលជំហរ ជាផ្លូវការត្រង់ៗរបស់ខ្លួន នៅឡើយ  នេះជាការលើកឡើងរបស់លោកDanilo delle Fave អ្នកជំនាញ ផ្នែកប្រទេសរុស្ស៊ីដែលធ្លាប់ធ្វើការនៅ International Team for the Study of Security (ITSS) នៅទីក្រុង Verona ប្រទេសអ៊ីតាលី។ លោក ធ្លាប់បានធ្វើការសិក្សាវិភាគ អំពីទំនាក់ទំនងរវាងម៉ូស្គូ ជាមួយ អ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាឡេស្ទីន។ដំណើរនៃការលំអៀងពីសំណាក់រុស្ស៊ីទៅរក ប៉ាឡេស្ទីន នេះ អាចចែកចេញជា ៣ ដំណាក់កាល។ទី១ យោងតាមកាសែតបារាំង Le Monde លោក Ramzan Kadyrov  មេដឹកនាំខេត្តឆេឆេនីដែលជាដែនដីចំណុះសហព័ន្ធរុស្ស៊ី ដែលភាគច្រើនលើសលប់ នៃប្រជាជនរស់នៅកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម បានបង្ហាញជំហរ គាំទ្រប៉ាឡេស្ទីន ដោយត្រង់ៗ តែម្តង។ គួររំឭកថា រុស្ស៊ី តែងប្រើឈ្មោះមេដឹកនាំអ៊ីស្លាមរូបនេះ ដើម្បីបញ្ជូនសារទៅកាន់ បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់។ទី ២ លោក Ivan Klyszcz បន្តទៀតថា ៖ នៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អសប ក្នុងឱកាសនៃកិច្ចប្រជុំវិសាមញ្ញ ក្នុងលក្ខណៈបិទជិត ពោលគឺពុំមានវត្តមានសារព័ត៍មាន ឬ មហាជននានា “ រុស្ស៊ី ត្រូវគេសង្ស័យថា បានរាំងស្ទះ មិនឲ្យការអនុម័តសេចក្តីថ្កោលទោស អំពើវាយប្រហាររបស់ក្រុមហាម៉ាស លើអ៊ីស្រាអែល អាចឈានទៅដល់ការសម្រេចបាន ។ជំហានទី៣ លោក Ahmed Aboul Gheit រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអេហ្ស៊ីព និង ជាអគ្គលេខា នៃ សម្ព័ន្ធប្រទេសអារ៉ាប់ បានអញ្ជើញមកកាន់ក្រុងម៉ូស្គូ កាលពីថ្ងៃចន្ទ កន្លងទៅ ហើយតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានផ្លូវការរុស្ស៊ី Tass លោក Mahmoud Abbas ប្រមុខរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ក៏គ្រោងធ្វើដំណើរមកកាន់រុស្ស៊ី​ ដូចគ្នាដែរ។ទំនាក់ទំនងកាន់តែជិនស្និត ជាមួយចលនា ហាម៉ាស ផ្ទុយមកវិញ ពុំមានសញ្ញាអ្វីមួយ ដែលសឲ្យឃើញថា ម៉ូស្គូ បានទាក់ទងទៅ អ៊ីស្រាអែល ក្រោយការវាយប្រហារ ពីសំណាក់ក្រុម ហាម៉ាស ឡើយ។ ពុំតែប៉ុណ្ណោះ រុស្ស៊ី ថែមទាំងអវត្តមាន ក្នុងឱកាសដែលបណ្តាប្រជាជាតិនានាដ៏ច្រើនលើសលុប នាំគ្នាសំដែងសាមគ្គីភាពជាមួយ ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលដែលរងគ្រោះ ដោយការវាយប្រហារនោះ។ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន នៅថ្ងៃអង្គារទី ១០ តុលា បែរជាបានអំពាវនាវ ឲ្យបង្កើត “ រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន” ទៅវិញ។លោក Ivan Klyszcz វិភាគបន្តទៀតថា៖ ចំណុចមួយ​ ដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍នោះ គឺជំនួបរវាង រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេរសរុស្ស៊ី និង លោក Ahmed Aboul Gheit រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអេហ្ស៊ីព ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ទៅតាមការចង់បានរបស់ ប្រទេសសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់។ ការណ៍នេះ បង្ហាញថា រុស្ស៊ីដែលជាប្រទេសសមាជិកអចិន្ត្រៃយមួយ ក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អសប គឺជាគោលដៅសំខាន់បំផុត សម្រាប់បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ក្នុងតំបន់ ដោយប្រទេសទាំងនេះរំពឹងថា នឹងអាចបង្កើតបាននូវគោលជំហរ រួមមួយជាមួយរុស្ស៊ី ចំពោះស្ថានការណ៍នៅ អ៊ីស្រាអែល និង នៅតំបន់ Gaza ។ដែលពោលពីខាងលើនេះ គឺសឲ្យឃើញថា សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ចង់បានម៉ូស្គូមកជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន ក្នុងបរិបទនៃជម្លោះ អ៊ីស្រាអែល-ប៉ាឡេស្ទីន។ សូមរំឭកថា “ដើមឡើយ សហភាពសូវៀត ធ្លាប់គាំទ្រអ៊ីស្រាអែល ដែលពេលនោះអ៊ីស្រាអែល គឺជារដ្ឋទើបតែកើតថ្មីថ្មោងនៅឡើយ ពោលគឺកាលនោះប្រទេសនេះ ស្ថិតក្រោមអំណាចនៃអតីតរាជាណាចក្រ បស្ចិមលោកនិយម។ ទាំងនេះ គឺជាសំដី របស់អ្នកវិភាគឈ្មោះ Danilo delle Fave ។ តែចាប់ពីក្រោយទសវត្សរ៍ ឆ្នាំ ១៩៧០ មក ម៉ូស្គូ ងាកទៅគាំទ្របុព្វហេតុប៉ាឡេស្ទីនវិញ ដ្បិតរុស្ស៊ី យល់ថានេះគឺជា មធ្យោបាយល្អមួយ ដើម្បីទាក់ទាញពិភពអារ៉ាប់ ដែលពុំសូវចូលចិត្តអាមេរិកស្រាប់ ឲ្យមកជ្រកក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន។តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រាល់ទំនាក់ទំនងនានា ជាមួយនឹងចលនាហាម៉ាស គឺពុំមែនជារឿងងាយស្រួលនោះទេ។ គួររំឭកថា តាំងពីដើមមក រុស្ស៊ី តែងរក្សាគម្លាតឆ្ងាយ ពីចលនាឥស្លាមនិយមនានា ដូចមានករណីសម័យសង្គ្រាមនៅឆេឆេនី ជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។ ទន្ទឹមគ្នានេះ រុស្ស៊ី ពុំភ្លេចទេថា មានជនជាតិរុស្ស៊ី ដល់ទៅជាង ១ លាននាក់ ដែលកំពុងរស់នៅក្នុង ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលសព្វថ្ងៃ ដូច្នេះទោះចង់ឬមិនចង់ រុស្ស៊ី ចាំបាច់ត្រូវបញ្ជៀសអ៊ីស្រាអែល កុំឲ្យធ្លាក់ក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម។ចាប់ពី ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០០០ និង ក្រោយពីចលនាហាម៉ាស បានឈ្នះការបោះឆ្នោតនៅតំបន់ Gaza ក្នុងឆ្នាំ ២០០៦ មក ទំនាក់ទំនងនានាជាមួយប៉ាឡេស្ទីន បានជួបប្រទះនូវបញ្ហាស្មុគស្មាញច្រើន។ រុស្ស៊ី សំឡឹងឃើញភាពតានតឹងនេះ គឺជាឱកាសល្អមួយ ដើម្បីក្តាប់ឥទ្ធិពលគោលនយោបាយការទូតរបស់ខ្លួន ក្នុងតំបន់នេះ ខណៈដែលប្រទេសបស្ចិមលោក​ បដិសេធដាច់អហង្ការ ពុំទទួលស្គាល់ជាដាច់ខាត នូវវត្តមានចលនាហាម៉ាស ដែលគេចាត់ទុកជាអង្គការភេរវកម្មនិយម។ នេះគឺជា វិធីសាស្ត្រមួយរបស់រុស្ស៊ី ដើម្បីដណ្តើមយកសំឡេងគាំទ្រ ឈ្នះលើសហរដ្ឋអាមេរិក ពីសំណាក់ប្រទេសនានាក្នុងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៏ា នេះបើតាម សេចក្តីសន្និដ្ឋានរបស់ អ្នកវិភាគ នៃអង្គការ International Team for the Study of Security (ITSS) នៅក្រុង Verona ប្រទេសអ៊ីតាលី៕

ថ្ងៃសៅរ៍ ទី​៧តុលា ចលនាអ៊ីស្លាម​ប៉ាឡេស្ទីនហាម៉ាស បាន​បើកការ​វាយ​ប្រហារ​ទ្រង់ទ្រាយធំ និង​ដ៏សាហាវបំផុត​មិនធ្លាប់មានពីមុនមក នៅ​ក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល​ បើគិតចាប់ពីពេលដែលក្រុម​នេះ បានកាន់​កាប់អំណាចទាំងស្រុង នៅតំបន់ហ្កាហ្សា នៅឆ្នាំ​២០០៧។ ការវាយឆ្មក់របស់​ក្រុមហាម៉ាសនេះ បាន​ធ្វើឲ្យផ្ទុះឆេះ​ក្លាយជាសង្គ្រាម​ ដោយអ៊ីស្រាអែលបាន​សន្យាថា​ នឹងកំទេច​​ក្រុមហាម៉ាសឲ្យ​រលាយក្លាយជាផេះ​។ គិតត្រឹមថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី​១២តុលា ប្រតិបត្តិការវាយឆ្មក់​ទ្រង់ទ្រាយធំរបស់​ក្រុមហាម៉ាស បាន​ផ្តាច់ជីវិតមនុស្ស​ប្រមាណ​១២០០នាក់​នៅអ៊ីស្រាអែល និងរបួសជាច្រើនពាន់នាក់ទៀត។ អ៊ីស្រាអែលបាន​បើកការវាយ​ប្រហារឆ្លើយតបវិញ ទៅលើ​តំបន់​ហ្កាហ្សា ដោយ​បានបាញ់​មីស៊ីល​ជិញ្ជ្រុំ​ ៥ជាប់គ្នា បណ្តាលឲ្យស្លាប់​មនុស្សយ៉ាង​ហោច​១២០០នាក់ ដែលក្នុងនោះមានស្ត្រី​ និង​កុមារប៉ាឡេស្ទីនជាច្រើននាក់ ព្រមទាំងមានរបួសប្រមាណ​៣០០០នាក់។ អាជ្ញាធរអ៊ីស្រាអែលបានអះអាងថា គេបានសម្លាប់​សមាជិក​ក្រុមហាម៉ាស ចំនួនយ៉ាងហោច១៥០០នាក់ ដែលបានសំរុកចូលទឹកដីអ៊ីស្រាអែលកាលពីថ្ងៃសៅរ៍​។ជាមួយនឹង​គ្រាប់រ៉ូកែត ចំនួន​ប្រមាណ​៥០០០គ្រាប់ ដែល​ក្រុមនេះបានអះអាងថាបានបាញ់ទៅលើអ៊ីស្រាអែល ក្នុងរវាងប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ ក្រុមហាម៉ាសកំពុងតែ​មានឈ្មោះល្បីរន្ទឺ ​ត្រូវបាន​គេនិយាយដល់យ៉ាងព្រោងព្រាត សឹងពាសពេញពិភពលោក។ ពីខាងអាល្លឺម៉ង់ លោក​អធិការបតី អូឡាហ្វ ស្ហុលស៍ បាន​ប្រកាស​នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​ទី​​១២​តុលា​ថា អាជ្ញាធរអាល្លឺម៉ង់ នឹងបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្ន ដើម្បីហាមឃាត់​សកម្មភាពទាំងអស់នៅលើទឹកដីអាល្លឺម៉ង់ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹង​ក្រុម​ហាម៉ាស​ប៉ាឡេស្ទីន។ លោក​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ ក៏បាន​ថ្លែងអំពាវនាវ ទៅកាន់​លោក ម៉ាសមូដ អាបាស ប្រមុខដឹកនាំអាជ្ញាធរ​ប៉ាឡេស្ទីន​ ថា​ត្រូវដល់ពេល​​ចេញមុខ ថ្កោលទោសអំពើព្រៃផ្សៃរបស់​ក្រុមហាម៉ាស។ក្រុមហាម៉ាសមានប្រវត្តិបែបណា?ប្រវត្តិរបស់​ក្រុមហាម៉ាស គឺមិនអាចផ្តាច់ចេញបានទេ ពី​តំបន់​ហ្កាហ្សា។ ពាក្យ “ហាម៉ាស” គឺជាពាក្យអក្សរកាត់ បានមកពីពាក្យពេញថា​ Harakat Al Muqawarma Al Islamiya ដែលយើងអាចបក​ប្រែមកថា « ចលនានៃការ​​តស៊ូអ៊ីស្លាម »។ ចលនា​នយោបាយ​និង​​ប្រដាប់​អាវុធ​នេះ ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៧ ដោយមេដឹកនាំ​ម្នាក់ឈ្មោះ Cheikh Ahmed Yassine។ចាប់តាំងពីពេល​ដំបូង ចលនាហាម៉ាស មានមនោគមន៍វិជ្ជាស្និទ្ធនឹងក្រុមចលនាភាតរៈអ៊ីស្លាមនៅអេហ្ស៊ីប។ ពោលគឺ ក្រុមហាម៉ាស មានគំនិត​បង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដោយយក​​សាសនាអ៊ីស្លាមជាច្បាប់កំពូល និងមានឆន្ទៈឈាន​​ទៅកំទេចអ៊ីស្រាអែល។ យ៉ាងណាមិញ នៅក្នុង​អត្ថបទ​គោល​នៃចលនានេះ គឺមានខ្លឹមសារ​រើសអើងស្អប់ខ្ពើមមកលើជនជាតិជ្វីហ្វ។ តាំងតែពីតំបូង ក្រុមហាម៉ាសបាន​រីកដុះដាលចាក់ឬស នៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ដែលប្រមូលផ្តុំទៅដោយ​ជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីន ដែលបានរត់ភៀសខ្លួន ក្រោយ​ការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល នៅឆ្នាំ​១៩៤៨​។ពីមុនមក សកម្មភាពយុទ្ធសាស្ត្រ​របស់​ក្រុមហាម៉ាស គឺជាការ​ធ្វើប្រតិបត្តិការវាយ​ប្រហារភេរវកម្មអត្តឃាត ដើម្បីសម្លាប់​ប្រជាជន​ស៊ីវីលអ៊ីស្រាអែល។ ប្រតិបត្តិការភេរវកម្មនេះ គឺទទួលបន្ទុក​ដោយ​ កងកម្លាំង​ Izz al-Din al-Qassam ដែលជាមែកធាងប្រដាប់អាវុធ របស់​ក្រុមហាម៉ាស។ បើនិយាយលើ​ផ្នែក​នយោបាយវិញ ក្រុមហាម៉ាស ប្រឆាំងដាច់ខាត ទៅនឹង​កិច្ចព្រមព្រៀងអូស្លូ ឆ្នាំ​១៩៩៣ ដែល​អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន បានចុះហត្ថលេខាជាមួយអ៊ីស្រាអែល ហើយ​ដែលធ្លាប់ជាក្តីសង្ឃឹមនៃការឈានទៅ​កសាងសនិ្តភាព​ មុននឹងអ្វីៗត្រូវរលាយ​ក្លាយជាផេះ។ចាប់ពីឆ្នាំ​២០០០ ក្រុមហាម៉ាស បានចាប់​ផ្តើម​ប្តូរយុទ្ធសាស្ត្រ ដោយបាន​បាញ់​គ្រាប់រ៉ូកែតចេញពីតំបន់​ហ្កាហ្សា ឆ្ពោះមកកាន់ទឹកដីអ៊ីស្រាអែល​។​ ក្រុមហាម៉ាស​កាន់តែ​មានសន្ទុះរឹងមាំឡើង នៅក្នុងអំឡុងពេល ចលនា Intifada លើក​ទី​២ នៅរវាង​ដើម​ទសវស្សឆ្នាំ​២០០០។ធ្វើផ្គរធ្វើភ្លៀងតែម្នាក់ឯងនៅតំបន់ហ្កាហ្សា​នៅឆ្នាំ​២០០៦ ចលនាហាម៉ាស បាន​ឈាន​ទៅ​ឈ្នះ​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោតសភាប៉ាឡេស្ទីន ជាមួយនឹងសំឡេងឆ្នោត៥៦%។ ជ័យជំនះនេះ បាន​ធ្វើឲ្យ​ក្រុមហាម៉ាសកាន់តែមានមោទនៈភាព ហើយ​បាន​បង្កើតឲ្យ​ការ​ប្រេះឆាកាន់តែខ្លាំងឡើង ជាមួយ​ក្រុមហ្វាតា ដែលជាអង្គភាពនយោបាយ​ដ៏សំខាន់​មួយទៀតរបស់ប៉ាឡេស្ទីន​។ សង្គ្រាម​ស៊ីវីល​ក៏​បានផ្ទុះឡើងរវាងចលនា​ប៉ាឡេស្ទីនទាំង២នេះ ហើយទីបំផុត ក្រុមហ្វាតា បានបង្ខំចិត្ត ចាកចេញ​ពីតំបន់​ហ្កាហ្សានៅឆ្នាំ​២០០៧ ដោយទុក​ឲ្យ​ក្រុមហាម៉ាសធ្វើ​ផ្គរធ្វើភ្លៀង គ្រប់គ្រងយ៉ាងផ្តាច់ការនៅតំបន់ហ្កាហ្សាតែម្នាក់ឯង តាំងតែពីពេលនោះមក​។គួររំលឹកថា ជម្លោះប្រដាប់អាវុធរវាង​ក្រុមហាម៉ាស និង​អ៊ីស្រាអែល ធ្លាប់​បានកើតឡើងច្រើនដឹងមកហើយ។ នៅឆ្នាំ​២០១៤ ភាគីទាំង​២បាន​ចុះកិច្ចបទឈប់បាញ់ជាមួយគ្នា ហើយ​កាលនោះ អ៊ីស្រាអែលគិតស្មានថា បានវាយ​បំផ្លាញសមត្ថភាពប្រយុទ្ធរបស់ក្រុមហាម៉ាសបានទាំងស្រុង។ តែតំបន់ហ្កាហ្សាទាំងមូល នៅតែស្ថិតក្នុងកណ្តាប់​ដៃរបស់​ក្រុមហាម៉ាសដដែល។ ស្រាប់តែនៅឆ្នាំ​២០២១ ប្រវត្តិសាស្ត្របានជាន់ដានម្តងទៀត ជាមួយនឹងការផ្ទុះសង្គ្រាម​សារជាថ្មី។ ក្រុមហាម៉ាស មិនត្រឹមតែមិនចុះខ្សោយទេ តែថែមទាំងមានសមត្ថភាពសព្វាវុធកាន់តែសំបូរបែប ជាមួយនឹងគ្រាប់រ៉ូកែតដ៏ច្រើនសន្ធឹក បាញ់ចូលកាន់តែជ្រៅ​ទៅក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល​។ នៅឆ្នាំ​២០២១ ក្រុមហាម៉ាស មានសមាជិក​ដែលជាកងកម្លាំងប្រយុទ្ធ ចំនួន​ប្រមាណ​ ៤ម៉ឺននាក់។​ប្រឈមនឹងកម្លាំងកើនឡើងរបស់​ក្រុមហាម៉ាសនេះ អ៊ីស្រាអែល បានប្រឹងប្រែងអភិវឌ្ឍន៍​ប្រព័ន្ធខែល​មីស៊ីល ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាព។ តែយ៉ាងណា ប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដែលគេតែងអួតសរសើរនេះ បានបង្ហាញចំណុចខ្សោយ​ កាលពី​ថ្ងៃសៅរ៍ទី​៧តុលាកន្លងទៅនេះ។ គ្រាប់រ៉ូកែតជាច្រើនរយគ្រាប់របស់ពួកហាម៉ាស បានរបូតហោះចូលទៅវាយ​កំទេចអគារជាច្រើនទីតាំង ក្នុងទឹកដី​អ៊ីស្រាអែល​។​លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រតំបន់ហ្កាហ្សា​អស់រយៈពេល​១៦ឆ្នាំមកហើយ ដែលប្រជាជន​តំបន់ហ្កាហ្សាត្រូវរស់នៅ ក្នុង​កណ្តាប់ដៃដែក​របស់​ក្រុមហាម៉ាស។ មានទទឹង​ចន្លោះ ពី៦ ទៅ១២គីឡូម៉ែត្រ និង​បណ្តោយ​ប្រវែង​៤១គីឡូម៉ែត្រ​ តំបន់ហ្កាហ្សា​​មានផ្ទៃដី​ប្រមាណ​តែ​៣៦០គីឡូម៉ែត្រក្រឡាតែប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺ​ជា​ភូមិសាស្ត្រដ៏​តូចចង្អៀត។នៅខាង​លិច តំបន់ហ្កាហ្សា បែរមុខជាប់​សមុទ្រម៉េឌីទែរ៉ាណេ នៅខាងជើង និង​ខាងកើត គឺជាប់អ៊ីស្រាអែល ហើយនៅ​ខាងត្បូង ជាប់ព្រំដែនអេហ្ស៊ីប។ ហ្កាហ្សា សឹងតែត្រូវកាត់ផ្តាច់ពីពិភពខាងក្រៅ ហើយជាពិសេសនោះ គឺនៅដាច់ឆ្ងាយ​ពី​ដែនដី​ប៉ាឡេស្ទីន មួយចំហៀងទៀត គឺតំបន់ស៊ីហ្សកដានី។ ហ្កាហ្សា មានច្រកចេញចូលតែ​៣ទីតាំងតែប៉ុណ្ណោះ គឺនៅខាងជើង ឈ្មោះ​ចំណុច Eretz ជាមួយអ៊ីស្រាអែល ខាងត្បូងឈ្មោះចំនុច Kerem Shalom ជាមួយអ៊ីស្រាអែលដែរ និង​ចំនុចមួយទៀត​ឈ្មោះ Rafah ជាមួយអេហ្ស៊ីប​។មាន​​ប្រជាជន​សរុប ប្រមាណ​២លាន​៣សែននាក់ តំបន់ហ្កាហ្សាមានដង់ស៊ីតេប្រជាជន ដល់ទៅជាង ៥០០០​នាក់​ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ពោលគឺជាតំបន់ ដែលមានមនុស្ស​រស់នៅណែនណាន់តាន់តាប់។ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននៅតំបន់ហ្កាហ្សា សំបូរយុវជនក្មេងៗ ដែល​អាយុជាមធ្យម គឺ​២១ឆ្នាំ​។ ២ភាគ៣ នៃប្រជាជនទាំងអស់ គឺមាន​នឈ្មោះជា​ជនភៀសខ្លួន។ កត្តាជីវភាពវិញ គឺក្រីក្រណាស់ ព្រោះថាតំបន់ហ្កាហ្សា ពុំមាន​ភោគផល​ធនធានធម្មជាតិ​អ្វីឡើយ ក្រៅតែពីការនេសាទនៅក្នុងសមុទ្រ​។ បិទខ្ទប់ គ្មានទំនាក់ទំនងជាមួយពិភពខាងក្រៅ គឺមានតែក្រុមហាម៉ាសតែមួយគត់ ដែលគ្រប់គ្រងអំណាច​ និងធ្វើព្យុះធ្វើភ្លៀង នៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា។​ហាម៉ាសជាក្រុមភេរវកម្ម ឬក៏ជាតំណាងស្របច្បាប់នៃចលនារំដោះប៉ាឡេស្ទីន?ការទទួលស្គាល់ ឬការចាត់ទុកក្រុមហាម៉ាស គឺមានការប្រែប្រួល មិនដូចគ្នាទេ។ សម្រាប់អ៊ីស្រាអែល ក៏ដូចជាក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច ជាក់ស្តែង សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបជាដើម គឺក្រុមហាម៉ាសជាក្រុមភេរវកម្ម​។ ចំណែក​អាហ្ស៊ីបវិញ ចាត់ទុក​កងកម្លាំង Izz al-Din al-Qassam ដែលមែកធាងប្រដាប់អាវុធរបស់​ក្រុមហាម៉ាស ថាជាក្រុមភេរវកម្ម​ ព្រោះកងកម្លាំងនេះមានទំនាក់ទំនង ជាមួយ​ពួកចលនា​ជីហាត​ស៊ូនីត នៅតំបន់ស៊ីណៃរបស់អេហ្ស៊ីប។ដោយឡែក ក្រុមហាម៉ាសខ្លួនឯង មើលក្នុងកញ្ចក់ឃើញខ្លួនឯង ថាជា​ចលនាដ៏ស្របច្បាប់បំផុត តំណាងឲ្យ​ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន។ ភាពស្របច្បាប់ដែល​កាន់តែរឹងមាំ ក្រោយជោគជ័យក្នុងការបោះឆ្នោត​ឆ្នាំ​២០០៦។ តែតាំងពីនោះមក ការបោះឆ្នោតមិនត្រូវបានគេរៀបចំទៀតឡើយ នៅតាមដែនដី​ប៉ាឡេស្ទីន មិនថានៅ​ហ្កាហ្សា ឬនៅស៊ីហ្សកដានី។​ ក្រុមហាម៉ាសប្រកាសថា ការរំដោះប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន គឺជា​បុព្វហេតុដ៏ធំ និងជាកាតព្វកិច្ចខ្លួន​ក្នុងនាមជាអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម​។ ហើយបុព្វហេតុនេះ មានការជួយទំនុកបម្រុងគាំទ្រ ពីបណ្តាប្រទេសអ៊ីស្លាម​មួយចំនួន តួយ៉ាង កាតាដែលជួយ​ផ្តល់ប្រាក់រាប់រយលានដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំ និងក្រោយមកមានអ៊ីរ៉ង់ ដែលជួយជាគ្រឿងសព្វាវុធ ដើម្បីវាយ​ប្រហារអ៊ីស្រាអែល។ អាវុធរបស់អ៊ីរ៉ង់ ត្រូវបានបញ្ជូនចូល​ទៅតំបន់ហ្កាហ្សា តាមបណ្តាញសំងាត់ នៅតាមរូងក្រោមដី​នៅភាគខាងត្បូង​។ក្នុងក្របខណ្ឌគោលនយោបាយ​ផ្ទៃក្នុងវិញ ក្រុមហាម៉ាស មានទំនោរចង់បង្កើតរដ្ឋអំណាចផ្តាច់ការ ឈរច្បាប់កំពូលនៃសាសនាអ៊ីស្លាម។ ការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស ត្រូវបានគេរាយការណ៍ជារឿយៗ តួយ៉ាង ការចាប់ឃាត់ខ្លួន អំពើទារុណកម្ម ការប្រហារជីវិតក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ ការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញ​មតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មានជាដើម។ល។ ជាងនេះទៀត ក្រុមហាម៉ាស ត្រូវបានគេចោទជាញឹកញាប់ ថាបានប្រើ​ប្រាស់ប្រជាជនស៊ីវីល ជាក់ស្តែង គឺកុមារ ដើម្បីធ្វើជាខែលការពារ​អគារ​ និងទីកន្លែងលាក់ខ្លួន ពីការ​បាញ់​មីស៊ីលរបស់​អ៊ីស្រាអែល​។ ក្រុមហាម៉ាសមិនត្រឹមតែមិនបដិសេធទេ ថែមទាំងបានអះអាងថា “គ្រប់មធ្យោបាយទាំងអស់គឺវាសក្តិសម ដើម្បី​ឈានទៅសម្រេចបុព្វហេតុចំបង គឺការកំទេចអ៊ីស្រាអែល​”។តើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ហ្កាហ្សា លំបាក​កម្រិតណា?ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដែល​តំបន់ហ្កាហ្សា ស្ថិតនៅក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច​ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។ វាគឺជាលទ្ធផល នៃភាពជោគជ័យកាន់តែរីកធំ របស់​ក្រុមហាម៉ាសផង និងជា​បរាជ័យរបស់ក្រុមនេះផង ដែល​គ្មានសមត្ថភាពស្រោចស្រង់ជីវភាពរបស់​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន​។ ប្រ​ជាជន​តំបន់ហ្កាហ្សា មានចំណូលប្រចាំថ្ងៃ ក្រោម​២ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ ពោលគឺទាបជាង​ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានី ១ជា២ដង​។ពី១ឆ្នាំទៅ១ឆ្នាំ ប្រជាជនតំបន់ហ្កាហ្សា មានអារម្មណ៍ខ្លួនត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិ និង​បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់​ផ្សេងទៀត​បំភ្លេចចោល ជាពិសេសក្រោយការ​ការខិតចូលកៀកគ្នា រវាង​អ៊ីស្រាអែល និងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់មួយចំនួន​​ តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងAbraham។ អត្រាអ្នកអត់ការងារធ្វើនៅតំបន់ហ្កាហ្សា មាន​ដល់ទៅ​៥០%។ ចរន្តអគ្គីសនី​ ត្រូវកាត់ផ្តាច់ជាញឹកញាប់ បរិមាណទឹកស្អាតប្រើប្រាស់ ក៏មានកំណត់​។ វិបត្តិកូវីដ​១៩ បានផ្ទុះឡើង បន្ថែមការលំបាកទ្វេរដងដល់​ប្រជាជននៅហ្កាហ្សា។ក្រុមការងារមនុស្សធម៌នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ជាក្តីសង្ឃឹម និងបង្អែក​ដ៏សំខាន់បំផុត សម្រាប់ប្រជាជន​នៅហ្កាហ្សា។ ក្រៅពីការនេសាទ ហ្កាហ្សា គ្មានធនធានអ្វីទាំងអស់។ ហើយការនេសាទទៀតសោត ត្រូវបាន​អាជ្ញាធរអ៊ីស្រាអែល ដាក់កំហិត និង​រារាំង​ជាបន្តបន្ទាប់។ ទាំងអ៊ីស្រាអែល ទាំងអេហ្ស៊ីប គឺបានអនុវត្តគោលនយោបាយបិទខ្ទប់សេដ្ឋកិច្ច ទៅលើតំបន់ហ្កាហ្សា ដើម្បីដាក់សំពាធលើ​ក្រុមហាម៉ាស។ស្ថានការណ៍​នេះ បាន​ចិញ្ចឹម​បំប៉ននូវសេចក្តីឈឺចាប់ និងទឹកចិត្តខឹងក្រេវក្រោធ របស់ពពួកសមាជិក​ក្រុមហាម៉ាស។​ តែទន្ទឹមគ្នានេះ ស្ថានការណ៍លំបាកនេះ ក៏គឺជាលទ្ធផលនៃ​កង្វះសមត្ថភាពគ្រប់គ្រង​ របស់ក្រុមហាម៉ាសខ្លួនឯងដែរ។ គឺក្រុមហាម៉ាសខ្លួនឯង ដែលពុករលួយ បក្សពួកនិយម ប្រមូលប្រាក់​ចែកចាយ​តែ​ក្រុមគ្នាឯង មិនគិតប្រឹងប្រែងកសាង​អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច​នៃតំបន់ហ្កាហ្សា។ សេដ្ឋកិច្ចតំបន់ហ្កាហ្សា រស់​បាន​ដោយសារតែការ​ជួញដូររត់ពន្ធ ផ្លូវងងឹតនៅ​ច្រកRafah ជាមួយអេហ្ស៊ីប។ ប្រទេសកាតា គឺជាអ្នកទំនុកបំរុងចិញ្ចឹមក្រុមហាម៉ាស ដោយផ្តល់​ប្រាក់​ច្រើនរយលានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ព្រោះថា​កាតានិង​ហាម៉ាស មានទំនោរមនោគមន៍វិជ្ជាដើរតាមក្រុមភាតរៈអ៊ីស្លាមដូចគ្នា៕

ថ្ងៃអង្គារ ទី ៣ តុលា រដ្ឋសភាអាមេនី បានផ្តល់សច្ចាប័នលើ សេចក្តីសម្រេចភ្ជាប់ប្រទេសនេះ ទៅនឹងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ CPI។ ទង្វើនេះបានបង្កនូវក្តីខឹងសម្បា ពីសំណាក់ក្រុងម៉ូស្គូ ដែលថ្កោលទោសថា នេះជាសេចក្តីសម្រេច ពុំត្រឹមត្រូវ និង វង្វេងវង្វាន់​។ ការណ៍នេះ រំលេចឲ្យឃើញពី ទំនាស់ថ្មី រវាងប្រទេសទាំងពីរ ដែលធ្លាប់ជាសម្ព័ន្ធមិត្តពីដើមមក តែអំណើះតទៅ ប្រែក្លាយជា សត្រូវ មើលមុខគ្នាលែងចំទៅវិញ។ ក្រុមតំណាងរាស្ត្រអាមេនី បានបោះឆ្នោតដើម្បីផ្តល់សច្ចាប័នដល់ លក្ខន្តិកៈក្រុងរ៉ូម ដែលជា សន្ធិសញ្ញាស្ថាបនិក នៃតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ CPI ដោយមានសម្លេងគាំទ្រចំនួន ៦០ ទល់នឹងសម្លេងជំទាស់តែ ២២។សម្រាប់ប្រទេសរុស្ស៊ី ការភ្ជាប់ខ្លួនរបស់អាមេនី ទៅនឹងតុលាការ CPI គឺជាដំណឹងអាក្រក់មួយ។ គួរំឭកថា កាលពីប៉ុន្មានខែមុន តុលាការ CPI បានចេញដីកាម្តងរួចមកហើយ តម្រូវឲ្យចាប់ខ្លួនលោក ប្រធានាធិបតី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ចំពោះ “ ការនិរទេស” កុមារាកុមារីអ៊ុយលក្រែន មកប្រទេសរុស្ស៊ី។អ្នកនាំពាក្យវិមានក្រេមឡាំង លោក ឌ្មីទ្រី ពេស្កូវ បានទិតៀន សេចក្តីសម្រេច របស់រដ្ឋសភាអាមេនីថាជា “ ក្កីភាន់ច្រឡំសុទ្ធសាធ” ហើយបន្តថាទង្វើនេះ នឹងបង្កើនភាពល្អក់កករកាន់តែខ្លាំង ក្នុងទំនាក់ទំនងឧភតោភាគីនៃប្រទេសទាំងពីរ ។ អ្នកនាំពេលដដែលនេះ បន្តថា អាមេនី គួរតែរក្សាចំណងសម្ព័ន្ធភាព ជាមួយរុស្ស៊ី ជាជាងបង្កឲ្យកើតមានទំនាស់ រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ប៉ុន្តែ ចំពោះ អាមេនី វិញ ការភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹង តុលាការនេះ គឺជាក្តីសង្ឃឹមមួយ ដើម្បីទទួលបាននូវ ការការពារបន្ថែមទៀត តទល់នឹងប្រទេស អាស៊ែរបែដហ្សន់ ជាប្រទេសជិតខាង ដែលខ្លាំង និង មានអំណាចជាង។  គួរបញ្ជាក់ថា អាស៊ែរបែដហ្សន់ ទើបនឹងដណ្តើមបាន ជ័យជំនះ យោធា រហ័សដូចផ្លេកបន្ទោរ លើពួកឧទ្ទាមជាតិអាមេនី ដែលបានផ្តាច់យកទឹកដី កាលពីជាង ៣០ ឆ្នាំមុន នៅក្នុងតំបន់ ការ៉ាបាក់ ដែលសព្វថ្ងៃស្ថិត នៅក្នុងដែនដីអាស៊ែរបែដហ្សន់។ភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹង តុលាការ CPI គឺ មានន័យ“ បង្កើតជាការធានាថែមទៀត សម្រាប់អាមេនី តទល់នឹង អាស៊ែរបែដហ្សន់  នេះជាសេចក្តីថ្លែងការរបស់ លោក Eghiche Kirakosian  មន្ត្រីអាមេនីទទួលបន្ទុក កិច្ចការ របស់តុលាការអន្តរជាតិ ក្នុងពេលបើកសម័យប្រជុំពិភាក្សា ជុំវិញបញ្ហាផ្តល់សច្ចាប័ននេះ កាលពីនៅថ្ងៃអង្គារកន្លងទៅ។ ថ្លែងនៅពីមុខ ក្រុមតំណាងរាស្ត្រអាមេនី លោក Eghiche Kirakosian   បានសង្កត់ធ្ងន់ដូចតទៅ ៖ ការផ្តល់សច្ចាប័នដល់ លក្ខន្តិកៈក្រុងរ៉ូម គឺជាការធានា ទល់នឹង ការលុកលុយជាយថាហេតុ ពីអាស៊ែរបែដហ្សន់ មកលើអាមេនី ហើយដែលការធានានេះ ស្ថិតក្នុង សមត្ថភាព របស់តុលាការ CPI ។គួររំឭកថា អាមេនី បានចុះហត្ថលេខា លើ លក្ខន្តិកៈក្រុងរ៉ូម ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ដែលកាលនោះ ពុំបានផ្តល់ សច្ចប័នភ្លាមទេ ដោយហេតុថា ចំណុចមួយចំនួនក្នុងសំណុំឯកសារនោះ គឺផ្ទុយនឹង រដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្លួន។ តែ ឧបសគ្គនេះ ត្រូវបានដកចេញទៅហើយ។យ៉ាងណាមិញ បណ្តាគណបក្សប្រឆាំង ដែលក្តាប់បានអាសនៈចំនួន ៣៦ លើ ១០៧ អាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភាអាមេនី បានប្រឆាំងតវ៉ា នឹងការបើកសម័យប្រជុំពិភាក្សាបញ្ហាផ្តល់សច្ចប័ន បែបទាន់ហន់ ហើយបានដើរចេញពីសាលប្រជុំ។តាំងពីថ្ងៃព្រហស្បត៏សប្តាហ៍មុន វិមានក្រេមឡាំង បានព្រមានថា រុស្ស៊ីនឹងចាត់ទុក ការភ្ជាប់ខ្លួន របស់អាមេនី ទៅនឹង តុលាការ CPI ថាជាការប្រកាសសត្រូវនឹងគ្នា។តំណាងផ្លូវការរបស់វិមានក្រេមឡាំង លោក ពេស្កូវ បន្ថែមទៀតថា ៖ ទោះយ៉ាងណា យើងសង្ឃឹមថា សេចក្តីសម្រេចទាំងនេះ នឹងពុំជះឥទ្ធពលអវិជ្ជមានមកលើ ទំនាក់ទំនង រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ភាពល្អកកករថ្មីនេះ កើតឡើង ចំពេលដែលទំនាក់ទំនង រវាង អាមេនី និង រុស្ស៊ី កំពុងឆ្លងកាត់ បរិយាកាសអួរអ័ព្ទ។ក្រុង Erevan ប្រទេសអាមេនី បានខិតទៅជិតប្រទេសបស្ចិមលោកបន្តិចម្តងៗ ក្នុងប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ​ ដ្បិត រុស្ស៊ី ដែលធ្លាប់ជាសម្ព័ន្ធមិត្តពីមុន បានបោះបង់ខ្លួន ក្នុងគ្រាដែល អាស៊ែរបែដហ្សន់ បានវាយលុកកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ទៅលើ តំបន់ ការ៉ាបាក់។ តែការយល់ឃើញដូច្នេះ​ ត្រូវ វិមានក្រេមឡាំង បដិសេធច្រានចោលទាំងស្រុង ។អស់រយៈពេល ៣ ឆ្នាំមកហើយ ដែលរុស្ស៊ី បានដាក់ពង្រាយកងទ័ពមួកខៀវរបស់ខ្លួន ឲ្យឈរជើងថែរក្សាសន្តិភាព នៅលើតំបន់ ការ៉ាបាក់ ពោលគឺក្រោយពីមានការវាយប្រហារពីខាង អាស៊ែរបែដហ្សន់។ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ ក្រុមកងទ័ពមួកខៀវនេះ ត្រឹមតែបានឈរ ឱបដៃមើល ខណៈ អាស៊ែរបែដហ្សន់ បានបើកយុទ្ធនាការវាយលុកដ៏គំហុក មកលើការ៉ាបាក់ លើកចុងក្រោយនេះ។  ចំណែកខាងរុស្ស៊ីឯណោះវិញ នៅថ្ងៃអង្គារ លោករដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិរុស្ស៊ី Sergey Shoigu បានកោតសរសើរ នូវសកម្មភាពរបស់ក្រុមកងទ័ពមួកខៀវរបស់រុស្ស៊ី ថែមទាំងសំដែងអំណរគុណ ដល់កងទ័ពនេះ ចំពោះ “ការលះបង់ និង ភាពម៉ឺងម៉ាត់ ក្លាហាន” របស់គេ ដោយបានជួយបញ្ចៀស កុំឲ្យជម្លោះនៅតំបន់ ការ៉ាបាក់ កាន់តែធ្លាក់ក្នុងសភាពដុនដាប។ជាតុល្យាការ ប្រតិបត្តិការវាយលុកពីអាស៊ែរបែដហ្សន់ មកលើ ការ៉ាបាក់ បានបង្កឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ ប្រមាណ ៦០០ ។តាំងពីការវាយប្រហារនេះបានចាប់ផ្តើម ប្រជាជនជនជាតិអាមេនី ដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ ការ៉ាបាក់ ប្រមាណ ១សែន ២ ម៉ឺននាក់ បាននាំគ្នាភៀសខ្លួន ទៅប្រទេសអាមេនី ក្នុងចំនួន ១ សែន ៥.០០០ នាក់ ទៅហើយ ពោលគឺធ្វើឲ្យ ការ៉ាបាក់ សឹងតែក្លាយជា វាលរហោស្ថាន ឥតមនុស្សរស់នៅ។ការ៉ាបាក់ គឺជាតំបន់ភ្នំ ដែលភាគច្រើនលើសលប់នៃប្រជាជនដែលរស់នៅទីនោះ គឺជាជនជាតិអាមេនី។ ប្រជាជនអាមេនី ចាត់ទុកថាទឹកដីនេះ ថាជាកម្មសិទ្ធរបស់ខ្លួន តាំងពីសម័យដូនតារៀងមក។ ជាក់ស្តែង ក្នុងឆ្នាំង ១៩៩១​​ ការ៉ាបាក់ បានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគី ផ្តាច់ខ្លួនចេញពីពី អាស៊ែរបែដហ្សន់ ដោយមានការគាំទ្របស់អាមេនី ស្របពេលដែល សហភាពសូវៀត ត្រូវរលំរលាយទៅ។ការប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីនេះ គឺពុំត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយ សហគមអន្តរជាតិឡើយ។ ក្នុងអំឡុងពេលជាង ៣ ទសវត្សរ៍មកនេះ ការ៉ាបាក់ បានធ្លាក់ក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមជាមួយ អាស៊ែរបែដហ្សន់ ជាច្រើនសារ ពោលគឺក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៨, ១៩៩៤ និង ២០២០។ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្នានេះ បានបំពុលទំនាក់ទំនងរវាង អាមេនី និង អាស៊ែរបែដហ្សន់ ដែលបានក្លាយជាសត្រូវស៊ីសាច់ហុតឈាមនឹងគ្នា តាំងពីពេលនោះមក។ប្រទេសអាមេនី ក៏បានបានចោទទាហានអាស៊ែរបែដហ្សន់ ថាបានរំលោភព្រំប្រទល់ខ្លួន កាលពីខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០២១ ដើម្បីតាំងការត្រួតត្រាលើ ចំណែកមួយតូច នៃដែនដីនៅជាយដែនរបស់ខ្លួន៕

អំណឹះតទៅ រុស្ស៊ីនាំចេញប្រេងឆៅរបស់ខ្លួន​ ក្នុងតម្លៃខ្ពស់ឆ្ងាយ លើសពីកម្រិតតម្លៃអតិបរមា ដែលកំណត់ដោយ ក្រុមប្រទេសមហាអំណាចឧស្សាហកម្មទាំង ៧ ឬ ហៅកាត់ថា G7។ ពោលគឺ ក្រុមប្រទេស G7 បានកំណត់តម្លៃអតិបរមា ត្រឹមតែ ៦០ ដុល្លារ ប៉ុណ្ណោះ ក្នុងមួយធុងបារីល។ តើនេះសឲ្យឃើញថា ទណ្ឌកម្មបស្ចិមប្រទេស ទៅលើរុស្ស៊ី ពុំមានប្រសិទ្ធភាពដូចការព្រាងទុកឬ ?  គេដឹងថា រុស្ស៊ីបានប្រញាប់ប្រញាល់ ស្វែងរកដៃគូពាណិជ្ជកម្មថ្មីៗនៅអាស៊ី ជាពិសេស គឺ នៅ ចិន និង ឥណ្ឌា ដែលសុទ្ធសឹងជាប្រទេស បដិសេធមិនគោរពតាម របបទណ្ឌកម្មខាងលើ។ រុស្ស៊ី ទទួលបានផលចំណេញយ៉ាងកាក់កប ដ្បិតប្រេងឆៅរុស្ស៊ីដែលលក់ចេញទៅក្រៅ គឺរួចពន្ធច្រើន បើធៀបនិងតម្លៃផ្លូវការ។ បច្ចុប្បន្ននេះ រុស្ស៊ី កំពុងលក់ប្រេងឆៅរបស់ខ្លួន ក្នុងតម្លៃខ្ពស់ជាងឆ្ងាយពី តម្លៃដែលកម្រិតត្រឹម ៦០ ដុល្លារដូចបញ្ជាក់ពីខាងលើ និង ពុំចាំបាច់មានធានារ៉ាប់រង ពីបណ្តាក្រុមហ៊ុននៃបស្ចិមប្រទេស។  ដ្បិតថា ការតំណត់តម្លៃអតិបរមានេះ គឺ ត្រូវគេអនុវត្តចំពោះតែ នាវារុស្ស៊ីដឹកប្រេង ដែលត្រូវមានធានារ៉ាប់រង។ តាមកាសែតអង់គ្លេស Financial Times  ៣ភាគ៤ នៃ ប្រេងឆៅដែលនាំចេញដោយបណ្តាក្រុមហ៊ុនរុស្ស៊ី ក្នុងខែសីហា ត្រូវបានដឹកតាមនាវា ដែលគ្មានការធានារ៉ាប់រងទេ។ លើសពីនេះទៀត ម៉ូស្គូ ទទួលបានផលចំណេញច្រើន ពីសំណាក់បណ្តាប្រទេសជាឈ្មួញកណ្តាលមួយចំនួនមាន តួកគី និង អេមៀរ៉ាតអារ៉ាបរួម ដែលសុទ្ធសឹងជាមិត្តរបស់រុស្ស៊ី និង ជាទីដែលប្រេងឆៅរុស្ស៊ីត្រូវឆ្លងកាត់។ចាប់ពី ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ២០២៣ នេះមក ម៉ូស្គូ ទទួលផលចំណេញបានពេញទំហឹង ពីស្ថានភាពពាណិជ្ជកម្មមួយ ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា“ មេឃស្រឡះ” នៅតាមទីផ្សារប្រេង ដូចអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតដែរ រុស្ស៊ីបន្តរួមចំណែកធ្វើឲ្យប្រេងឡើងថ្លៃ ដោយប្រើវិធីកាត់បន្ថយបរិមាណទំនិញដែលត្រូវនាំចេញ ក្នុងក្របខណ្ឌនៃ អង្គការ OPEP+ ។ មួយវិញទៀត ការលស់ពន្ធដែលអនុវត្តចំពោះ បែបបទនេះនៃប្រេងឆៅ បានរួញខើចទៅ។ អស់ប៉ុន្មានខែ ប្រេងឆៅរុស្ស៊ី ម៉ាក Oural ត្រូវបាននាំចេញដោយមានការធ្វើសម្បទានឲ្យវិញ រហូតដល់ ៤០ ដុល្លារ បើធៀបទៅនឹងតម្លៃនៅទីផ្សារ។ ការលស់ពន្ធនេះ បានធ្លាក់ដល់ ១២ ដុល្លារ ក្រោយមានការចេញ ផ្សាយ ពេលថ្មីៗ ដោយសាលាសេដ្ឋកិច្ចក្រុងគៀវ។ តាមប្រភពដដែល រវាង ខែ កក្កដា និង ខែ សីហា តម្លៃ ប្រេងឆៅរុស្ស៊ីដែលនាំចេញ បានហក់ឡើងពី ៥៥ ដុល្លារ ដល់ ៧៣ ដុល្លារ ក្នុង មួយ បារីល។ចំណូលបន្ថែម បានមកពីការនាំចេញប្រេង បន្តដើរតួជាកត្តាសំខាន់ នៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ី  កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនេះ ស្ថិតក្នុងកម្រិតប្រហែល ១,៥% នេះបើផ្អែលតាមអង្គការ មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ FMI ។ ការណ៍នេះ គឺជាដំណឹងល្អសម្រាប់ វិស័យហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ​ក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី។ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន គ្រោងបង្កើនថវិកាសម្រាប់វិស័យការពារជាតិរហូតដល់ ៧០%  ក្នុងឆ្នាំ ២០២៤។  ធនាគារ BERD ជា ធនាគារអឺរ៉ុបបង្កើតឡើងសម្រាប់ផ្តល់ជំនួយដល់ បណ្តាអតីតសាធារណរដ្ឋសូវៀត យល់ស្របនឹងការទស្សន៍ទាយនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ី ពីសំណាក់ FMI ។ ប៉ុន្តែ ធនាគារដដែលនេះ ក៏សំដែងការខកចិត្ត ដោយបន្លឺក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា៖ យើងសង្ឃឹមថា ទណ្ឌកម្មទាំងអម្បាល់ម៉ាន មុខជានឹងមានប្រសិទ្ធិភាពខ្លាំងជាងនេះ !។ តែដើម្បីឲ្យទណ្ឌកម្មលើរុស្ស៊ីមានប្រសិទ្ធិភាពជាងនេះ អ៊ុយក្រែន ចង់ឃើញការរឹតគំនាបកាន់តែខ្លាំងលើរុស្ស៊ី ដោយបន្ទាបតម្លៃប្រេងឆៅ នាំចេញរបស់រុស្ស៊ី  ឲ្យធ្លាក់ក្រោម ៦០ ដុល្លារក្នុងមួយធុងបារីល និង ដោយចាត់វិធានការចាំបាច់ផ្សេងៗទៀត។ ឧទាហរណ៍ ការហាមមិនឲ្យនាំចេញ ត្បូងពេជ្រពីរុស្ស៊ី គឺជាប្រធានបទមួយ ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងការពិភាក្សា នៃក្រុមប្រទេស G7។ វិធានការមួយទៀត គឺប្រទេសសមាជិកអឺរ៉ុប ត្រូវព្យាយាមគោរពតាមបម្រាមមួយ ដែលហាមឃាត់មិនឲ្យមានការនាំចេញនៃ គ្រឿងផ្សំនានា ដែលគេប្រើក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មយោធា ហើយដែលត្រូវឆ្លងកាត់តាមបណ្តាប្រទេសទី ៣ ។ នេះក៏ព្រោះតែ គេសង្កេតឃើញថា ការនាំចូលរបស់រុស្ស៊ីនៃ គ្រឿងផ្សំផ្សេងៗដ៏មានតម្លៃ តួយ៉ាង Semi-conducteurs បានកើនឡើងដល់កម្រិតមួយ ស្មើនឹងអំឡុងពេល មុនផ្ទុះសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន។  អ៊ុយក្រែន អំពាវនាវឲ្យអឺរ៉ុប ឈប់នាំចូល ឧស្ម័នធម្មជាតិរុស្ស៊ីដែលបង្ហាប់ជាទឹក ហៅថា GNL អឺរ៉ុបដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងរុស្ស៊ី តាមរយៈផលិតផល ប្រេងឆៅ និង ធ្យូងថ្ម។ ប៉ុន្តែ អឺរ៉ុបពុំរាប់បញ្ចូល ឧស្ម័ន ទេ ពោលគឺធ្វើដូច្នេះ ដើម្បីបញ្ចៀសដំណើរខ្វះខាត ក្នុងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបមួយចំនួន ដែលត្រូវការធនធានថាមពលនេះ ដោយខានពុំបាន។ ទន្ទឹមនឹងគ្នានេះ គិតតាំងពីពេល ដែលគេកាត់ផ្តាច់បណ្តាញបំពង់បង្ហូរឧស្ម័នរុស្ស៊ីទៅអឺរ៉ុប ប្រទេសទាំង ២៧ ក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប បានរកធនធានធម្មជាតិផ្សេងមកជំនួស តួយ៉ាងការបង្កើនការនាំចូល នៃឧស្ម័នធម្មជាតិបង្ហាប់ជាទឹក ហៅថា GNL ពី សហរដ្ឋអាមេរិក ជាឧទាហរណ៍ ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលគួរឲ្យសោកស្តាយនោះ គឺផ្ទុយពីការរំពឹងទុក ប្រទេសខ្លះទៀតនៃសហគមអឺរ៉ុប បែរជានាំចូល ឧស្ម័ន GNL ក្នុងបរិមាណក្រាស់ក្រែលតែម្តងពី រុស្ស៊ី ដោយមានស្ថិតិអឺរ៉ុបជា តឹក តាងស្រាប់។ ជាក់ស្តែង ក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ ប្រទេស បែលហ្ស៊ិក និង អេស្ប៉ាញ បាននាំចូលឧស្ម័ន GNL ផ្ទាល់ពីរុស្ស៊ី។ ក្រុង ម៉ាឌ្រីត ដែលបច្ចុ​ប្បន្ន ជាប្រធានផ្លាស់វេននៃ សហភាពអឺរ៉ុប គ្រោងបញ្ឈប់ការនាំចូលនេះ ដ្បិតថាជាទង្វើមួយ ផ្ទុយនឹងវិធានការនៃទណ្ឌកម្មអឺរ៉ុប ដែលមានគោលដៅរឹតបន្តឹងប្រាក់ចំណូល របស់រុស្ស៊ី ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការទិញពីរុស្ស៊ី គឺដាក់អឺរ៉ុបឲ្យស្ថិតក្នុងដែនអំណាច នៃវិមានក្រេមឡាំង។  ប៉ុន្តែ ចង់ឬមិនចង់ ក្នុងឆ្នាំនេះ អឺរ៉ុប នៅតែនាំចូលដល់ទៅ ១៦% នៃឧស្ម័ន GNL ដែលមានប្រភពទៅពី រុស្ស៊ី៕

របាយការណ៍ស្ដីអំពីវិបត្តិស្បៀងអាហារសកលឆ្នាំ២០២៣បង្ហាញថា ភាពអត់ឃ្លាន កង្វះអាហារូបត្ថម្ភ និងវិបត្តិស្បៀងអាហារនៅតែមានកម្រិតខ្ពស់គួរឲ្យព្រួយបារម្ភនៅឡើយ។ ប្រជាជនជិត ២៤០លាននាក់នៅក្នុង ៤៨ប្រទេសកំពុងប្រឈមមុខនឹង អសន្តិសុខស្បៀងធ្ងន់ធ្ងរ។ របាយការណ៍សកលស្តីពីវិបត្តិស្បៀងអាហារឆ្នាំ២០២៣ របស់កម្មវិធីស្បៀងអាហារពិភពលោក ឬគេស្គាល់ថា អង្គការ WFP បង្ហាញអំពីក្ដីបារម្ភនៅក្នុងកម្រិតខ្ពស់នៅឡើយ ចំពោះវិបត្តិស្បៀងអាហាររបស់ពិភពលោក។ កត្តាផ្សេងៗ រួមមាន បញ្ហាជម្លោះក្នុងតំបន់ វិបត្តិសង្គ្រាម វិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ច បញ្ហាអាកាសធាតុប្រែប្រួលខ្លាំង និងការរឹតត្បិតលើការនាំចេញស្បៀងអាហារ នៅតែបន្តបង្កហានិភ័យនៃភាពអត់ឃ្លាន និងកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ ដល់មនុស្សរាប់លាននាក់។ នេះ​បើ​យោង​តាមការចេញផ្សាយរបស់ EU Science Hub។ផ្អែកលើទិន្នន័យចុងក្រោយបំផុតចាប់ពីខែមករា ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ យើងអាចសង្កេតឃើញថា ប្រជាជនពិភពលោកយ៉ាងហោចណាស់ជិត ២៤០លាននាក់នៅទូទាំង៤៨ប្រទេសដែលវិបត្តិស្បៀងអាហារស្ថិតក្នុងកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ។ ប្រទេសដែលមានងាយរងគ្រោះបំផុត រួមមាន សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ នីហ្សេរីយ៉ា ស៊ូដង់ អេត្យូពី អាហ្វហ្គានីស្ថាន យេម៉ែន បង់ក្លាដែស បាគីស្ថាន ស៊ូដង់ខាងត្បូង និងសូម៉ាលី។ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងនេះ មីយ៉ាន់ម៉ា ដែលជាប្រទេសមួយនៅតំបន់អាស៊ាន ក៏ធ្លាប់ស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង១០ ដែលងាយរងគ្រោះខ្លាំងបំផុតផងដែរ ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ប៉ុន្តែមីយ៉ាន់ម៉ាមិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូលក្នុងការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនោះទេ ដោយសារទិន្នន័យមិនគ្រប់គ្រាន់ស្តីពីអសន្តិសុខស្បៀងធ្ងន់ធ្ងរក្នុងឆ្នាំ២០២៣។ហេតុអ្វីវិបត្តិស្បៀងអាហារសកលនៅតែមានកម្រិតខ្ពស់?យ៉ាងហោចណាស់មានហេតុផលចម្បងៗបី ដែលបានកើតឡើងដំណាលគ្នា និងមានទំនាក់ទំនងរវាងគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយបានរុញច្រានឱ្យវិបត្តិស្បៀងអាហារនៅតែមានកម្រិតខ្ពស់។ ទីមួយ៖ បញ្ហាជម្លោះក្នុងតំបន់ បញ្ហាសង្គ្រាម និងវិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ចបញ្ហាជម្លោះក្នុងតំបន់ វិបត្តិសង្គ្រាម និងភាពអសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់នៅតែជាកត្តាឈានមុខគេនៃវិបត្តិអសន្តិសុខស្បៀងអាហារ។ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង១០ដែលងាយរងគ្រោះបំផុតចំពោះវិបត្តិស្បៀងអាហារ មានប្រទេស៨ទៅហើយដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់មានជម្លោះ។ សង្គ្រាមរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនបានធ្វើឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារពិភពលោកកើនឡើងខ្លាំង ជាពិសេសនៅឆ្នាំ២០២២ ហើយវាបង្កឱ្យមានហានិភ័យនៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះកាន់តែមានភាពផុយស្រួយ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និងវិបត្ដិនៃការឡើងថ្លៃទំនិញជាទូទៅ ឬគេស្គាល់ថា វិបត្តិអតិផរណា ក៏បានធ្វើឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារកើនឡើងកាន់តែខ្ពស់ផងដែរនៅក្នុងទីផ្សារនៃប្រទសទាំងនេះ។ វាបង្កផលប៉ះពាល់ខ្លាំងណាស់ដល់ប្រជាជន ជាពិសេសនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសដែលមានចំណូលទាប ហើយមានកម្រិតបំណុលសាធារណៈខ្ពស់។ នៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះ រដ្ឋាភិបាលគ្មានថវិកាសម្រាប់នាំចូលស្បៀងអាហារឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ទីពីរ៖ បញ្ហាអាកាសធាតុ ក្តៅពេក ស្ងួតពេក និងភ្លៀងពេកនាពេលបច្ចុប្បន្ន ពិភពលោកប្រឈមនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុខ្លាំង ពេលខ្លះ ក្ដៅពេក រាំងពេក និងភ្លៀងខ្លាំងពេក។ ជាឧទាហរណ៍ រលកកំដៅខ្លាំងក្នុងឆ្នាំ២០២២ បានបំផ្លាញផលិតកម្មស្រូវសាលីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌា។ ឆ្នាំនេះ​​ជា​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ​ជាប់​គ្នាៗហើយដែល​ឥណ្ឌា​បាន​ដាក់​កម្រិត​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ។ ឧទាហរណ៍ផ្សេងទៀត អាហ្សង់ទីនដែលជាប្រទេសនាំចេញសណ្តែកសៀងដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោក និងជាប្រទេសផលិតពោតកំពូល បានទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏អាក្រក់បំផុតរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេល ៦០ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាប្រទេសនាំចេញប្រេងដូងធំជាងគេលើពិភពលោក បានហាមឃាត់ការនាំចេញរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលខ្លីកាលពីឆ្នាំមុន។ ទីបី៖ ការទប់ស្កាត់ការនាំចេញស្បៀងអាហារកើនឡើងនៅតំបន់អាស៊ី យោងតាមសារព័ត៌មានសិង្ហបុរី CNA ការរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករ និងការអនុវត្តនយោបាយកំណត់តម្លៃអង្ករ កំពុងបង្កជាហានិភ័យដល់វិបត្តិស្បៀងអាហារសម្រាប់តំបន់អាស៊ី។ កាលពីចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ឥណ្ឌាបានរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករ ដើម្បីគ្រប់គ្រងការកើនឡើងតម្លៃអង្ករក្នុងស្រុក និងការធានាការផ្គត់ផ្គង់គ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។ ឥណ្ឌាជាប្រទេសនាំចេញអង្ករដ៏ធំបំផុតលើពិភពលោក។ កត្តានេះបានបង្កឱ្យមានភ័យស្លន់ស្លោយ៉ាងខ្លាំងនៅទូទាំងទីផ្សារពិភពលោក ហើយវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ភ្លាមៗដល់ប្រទេសយ៉ាងច្រើន ជាពិសេស បណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ី និងនៅអាហ្រ្វិក ដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើអង្ករឥណ្ឌា។ នេះ​បើ​តាម​សារព័ត៌មាន Al Jazeera។អង្ករគឺជាស្បៀងអាហារចម្បងរបស់ប្រជាជនជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោក ហើយអង្ករជាង ៥០០លានតោនត្រូវបានប្រើប្រាស់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌា​មាន​ចំណែក​៤០​ភាគរយ​នៃ​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ​ពិភពលោក ដោយ​មាន​ប្រទេស​សំខាន់​ផ្សេង​ទៀត​គឺ​ថៃ វៀតណាម ប៉ាគីស្ថាន និង​សហរដ្ឋអាមេរិក។យោងតាមលោក Shirley Mustafa នៅអង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (FAO) ការរឹតបន្តឹងការនាំចេញបែបនេះធ្វើឱ្យទីផ្សារមានអស្ថិរភាព ហើយវានាំឱ្យតម្លៃស្បៀងកើនឡើងនៅទូទាំងពិភពលោក ជាពិសេសវានឹងប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសក្រីក្រដែលស្វែងរកទិញអង្ករបន្ថែមទៀត ដោយខ្លាចថាមានវិបត្តិការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ។ក៏ប៉ុន្តែ ឥណ្ឌាមិនមែនជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលដាក់ចេញវិធានការទប់ស្កាត់ការនាំចេញនោះទេ។ សរុបមក ប្រទេសចំនួន២០បានដាក់កំហិតលើការនាំចេញទំនិញស្បៀងអាហារសំខាន់ៗរបស់ពួកគេ នេះបើយោងតាមការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយបំផុតរបស់ធនាគារពិភពលោកនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។យោងតាមរបាយការណ៍សកលស្តីពីវិបត្តិស្បៀងអាហារឆ្នាំ២០២៣ របស់កម្មវិធីស្បៀងអាហារពិភពលោក វាជារឿងបន្ទាន់សម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានៃភាពអត់ឃ្លាន និងកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ៕

អស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍ វៀតណាមដែលជាប្រទេសមានអំណាចមធ្យម តែងតែព្យាយាមរក្សាតុល្យភាពរវាងមហាអំណាចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមាននយោបាយអាទិភាពមួយ "ចិនទីមួយ អាមេរិកបន្ទាប់"។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលការប្រជែងគ្នារវាងចិន និងអាមេរិកកាន់តែកើនឡើង ស្ថានភាពហាក់បង្ខំឱ្យវៀតណាមត្រូវខ្វល់ខ្វាយពិចារណាកាន់តែខ្លាំងលើនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន។ តើវៀតណាមមើលឃើញយ៉ាងណារវាងអាមេរិក និងចិន? ថ្មីៗនេះ លោក Joe Biden ប្រធានាធិបតីអាមេរិក បានមើល​រំលងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន នៅ​ទីក្រុង Jakarta ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ប៉ុន្តែបែរជាបាន​ទៅ​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​ផ្លូវ​រដ្ឋ​នៅ​ប្រទេស​វៀតណាម​នៅ​ថ្ងៃ​ទី១០ ខែ​កញ្ញាទៅវិញ។ ផ្អែកតាមការចេញផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន The Economist លោក Joe Biden គឺ​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​ទី​ប្រាំ​ដែល​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ប្រទេសវៀណាម ហើយការធ្វើដំណើរលើកនេះពិតជាមានសារៈសំខាន់បំផុតចាប់តាំងពីជំនាន់លោកស្រី Bill Clinton ក្នុងឆ្នាំ២០០០។តើវៀតណាមមើលឃើញយ៉ាងណារវាងអាមេរិក និងចិន?ការ​ប្រជែង​គ្នា​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន​បានក្លាយជាប្រធានបទ​យ៉ាងសំខាន់ ​សម្រាប់នយោបាយការបរទេស​វៀតណាម។ នេះបើយោងតាមលោក Nguyen Cong Tung សាស្រ្ដាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យជាតិតៃវ៉ាន់ ដែលបានចុះផ្សាយអត្ថបទវិភាគមួយនៅគេហទំព័រសកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរី។នៅក្នុងបញ្ហាប្រជែងដណ្តើមឥទ្ធិពលគ្នានេះ វៀតណាមគឺជាតួអង្គសំខាន់មួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ នាពេលកន្លងមក វៀតណាមបានគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនបានយ៉ាងល្អជាមួយអាមេរិក និងចិន ទោះបីជាត្រូវប្រឈមមុខនឹងសម្ពាធកាន់តែខ្លាំងក៏ដោយ។គោលនយោបាយការពារជាតិ “ទេបួន”នៅក្នុងនយោបាយវៀតណាម រដ្ឋវៀតណាមតែងតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលនយោបាយយូរយាលរបស់ខ្លួនក្នុងការមិនមានសម្ព័ន្ធភាពយោធា ប៉ុន្តែអាចមានភាពបត់បែន និងអនុវត្តន៍ទៅតាមភាពជាក់ស្តែង នៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រការទូតរបស់ខ្លួន។ គោលនយោបាយការពារជាតិ “ទេបួន - four-nos” នេះ ត្រូវបានគូសបញ្ជាក់នៅក្នុងសៀវភៅសស្ដីពីការពារជាតិវៀតណាមឆ្នាំ២០១៩។ នយោបាយ “ទេបួន” រួមបញ្ចូល “ទេចំពោះសម្ព័ន្ធភាពយោធា” “ទេចំពោះការចងភាគីជាមួយប្រទេសមួយប្រឆាំងនឹងប្រទេសមួយផ្សេងទៀត” “ទេចំពោះមូលដ្ឋានយោធាបរទេស” និង “ទេចំពោះការប្រើកម្លាំង ឬការគំរាមកំហែងប្រើកម្លាំងក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនោះទេ”។ទោះជាយ៉ាង​ណា នយោបាយនេះបាន​ប្រែប្រួល​បន្តិច​ម្តងៗ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០២១មក មេដឹកនាំវៀតណាម រួមទាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី Pham Minh Chinh បានចាប់ផ្តើមនិយាយថា វៀតណាម "ជ្រើសរើសអ្វីដែលត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ និងមិនប្រកាន់ភាគីណាទេ"។ នៅក្នុងឃ្លានេះ ពាក្យ​គន្លឹះដូចជា “ត្រឹមត្រូវ និង​យុត្តិធម៌” (lẽ phải, công lý) គឺមានន័យថា វៀតណាម​អាច​បត់​បែន​បាន​ ហើយក៏អាចមានការ​បកស្រាយច្រើនផងដែរលើអត្ថន័យរបស់វា។ នេះ​ជា​សញ្ញា​ដល់រដ្ឋាភិបាលចិន និងអាមេរិក​ថា វៀតណាម​អាចប្រកាន់​ខ្ជាប់​នូវ​គោល​នយោបាយ “ទេ​បួន” ក៏ប៉ុន្តែវៀតណាម​ក៏នៅ​តែ​បើក​ចំហ​ចំពោះ​លទ្ធភាព​នៃ​ការ​ជំរុញ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ផ្នែក​សន្តិសុខ​ជាមួយ​មហាអំណាច​ខាងក្រៅ​ផ្សេងទៀត ប្រសិនបើ “សិទ្ធិ ​យុត្តិធម៌ និង​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ” របស់វៀតណាម​ត្រូវ​បាន​បំពាន​ដោយ​ភាគី​ម្ខាងទៀត។ប្រវតិ្តសាស្រ្តបង្រៀនវៀតណាមថា វាជារឿងប្រថុយណាស់ក្នុងការពឹងផ្អែកលើមហាអំណាចមួយប្រឆាំងនឹងប្រទេសមួយទៀត ព្រោះវៀតណាមតែងតែខាតបង់ខ្លាំង នៅពេលណាដែលមហាអំណាចទាំងនោះត្រូវគ្នាវិញ។"ចិនទីមួយ អាមេរិកបន្ទាប់"ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ​គឺ​ជា​ផ្នែក​មួយដ៏ចម្បងបំផុត នៅក្នុងនយោបាយការបរទេសរបស់​វៀតណាម​។ ប្រទេស​វៀតណាម​ស្ថិត​នៅ​ជាប់​នឹង​ប្រទេស​ចិន​ដែល​បាន​ធ្វើ​អាណានិគម​លើខ្លួន អស់​រយៈពេល​ជាង ១០០០ឆ្នាំ​។ កត្តានេះធ្វើឱ្យវៀតណាមដឹងច្បាស់ណាស់ ក្នុងការពិចារណាលើប្រតិកម្ម និងផលប្រយោជន៍របស់ចិន មុនពេលដែលវៀតណាមសម្រេចចិត្តត្រូវសហការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ឬមហាអំណាចខាងក្រៅផ្សេងទៀត។ ជាឧទាហរណ៍ វៀតណាមមានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការបង្កើនទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយអាមេរិកដល់កម្រិតយុទ្ធសាស្ត្របន្ថែមទៀតលើវិស័យការពារជាតិ និងសន្តិសុខ ដោយសារតែមានការព្រួយបារម្ភថា ទង្វើបែបអាចជាសញ្ញានៃការប្រឆាំងចិន។ប្រវត្តិសាស្ត្របង្រៀន​វៀតណាម​ម្ដង​ទៀត នោះគឺ "ចិនទីមួយ អាមេរិកបន្ទាប់"។ នេះប្រហែលជាមូលហេតុដែលមេដឹកនាំវៀតណាមជាច្រើន បានព្យាយាមបង្ហាញថាប្រទេសចិនគឺជារឿង “អាទិភាពកំពូល” នៅក្នុងគោលនយោបាយការបរទេសរបស់វៀតណាម។ទង្វើសំខាន់ជាងវាចា។ ជាឧទាហរណ៍ ពីមុនវៀតណាមបង្កើនទំនាក់ទំនងជាមួយអាមេរិក ក្នុង “ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ strategic partnership” មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់វៀតណាមជាច្រើនបានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសចិន។ អគ្គលេខាធិកា Nguyen Phu Trong បានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងប៉េកាំងក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ហើយសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃលេខាធិការដ្ឋាន លោក Truong Thi Mai បានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងប៉េកាំងក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០២៣។អស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍ យុទ្ធសាស្រ្តការទូតរបស់វៀតណាមក្នុងការរក្សាតុលភាពរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ហាក់មានប្រសិទ្ធភាព ក៏ប៉ុន្តែវាហាក់លឿនពេកក្នុងការវាយតម្លៃថាតើវិធីសាស្រ្តនេះគឺត្រឹមត្រូវ ហើយបន្ដឋិតថេរទៅមុខតទៀត ព្រោះថា​វាក៏​អាស្រ័យ​លើ​ថាតើ​ការ​ប្រជែង​គ្នា​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន​នឹង​ទៅ​ដល់​កម្រិត​ណា។ សម្រាប់មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់វៀតណាម ពួកគេតែងតែចង់មើលឃើញថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងចិននឹងមាននយោបាយល្អមួយ សម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសអំណាចមធ្យមដូចជាវៀតណាមដែលចង់មានផ្លូវឯករាជ្យរបស់ខ្លួន៕

១ឆ្នាំក្រោយ​ការ​ស្លាប់​នាង អាមីនី និង​ បាតុកម្ម​ពេញ​១ឆ្នាំដែរ​ ទោះបី​គ្មាន​ផ្លាស់ប្តូរ​របប​ដឹកនាំ​នយោបាយក្តី​ និង​​មិនទាន់​មាន​កំណែទម្រង់ធំដុំ​អ្វីឡើយ​ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលក្តី ​ប៉ុន្តែ ​ទិដ្ឋភាព​​ក្នុងសង្គម​​ មាន​របត់​​ផ្លាស់ប្តូរ​​យ៉ាង​ខ្លាំង។ ​​ពាក្យ​ស្លោកតែបីពាក្យ​យ៉ាងខ្លីដ៏​ល្បីល្បាញ គឺ​ «ស្រី ជីវិត និង​សេរីភាព»​ ត្រូវ​​ផ្សព្វផ្សាយ​ច្រើនទៅៗ ហើយ​នារីអ៊ីរ៉ង់​​ក៏​ច្រើន​ឡើងៗ បដិសេធ​​​ទម្លាប់ចាស់ ហ៊ានងើបឈរ​​ប្រឆាំង​ និង​ហ៊ាន​បោះចោលកំណាត់​ទទូល​ក្បាល។​ ថ្ងៃទី​១៦កញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ នាង មាហ្សា អាមីនី ​ Mahsa (Jina) Amini ជាតិ​អ៊ីរ៉ង់​ ដើមកំណើត​គួដ​ ត្រូវ​ប៉ូសិល​ចាប់ឃាត់ខ្លួន ​ព្រោះតែ​មិន​បាន​ពាក់​កំណាត់​ទទូលក្បាល ឲ្យ​ត្រឹមត្រូវ​ ហើយ​នាង​ត្រូវ​ស្លាប់​បាត់​បង់​ជីវិត។​ មរណភាព​យុវតី ២២ ឆ្នាំ​រូបនេះ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ផ្ទុះ​​​បាតុកម្មពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស​ ស្ទើរតែ​ពេញ​ ១ ឆ្នាំមកហើយ​។​​រ​ដ្ឋអំណាច​អ៊ីរ៉ង់ គំរាម​កំហែង​ និង ​ធ្វើ​ទុក្ខ​បុកម្នេញ​ជាញឹកញយ ទៅលើគ្រួសារនាង។ នៅថ្ងៃខួប​ស្លាប់​កូនស្រី ១ឆ្នាំ ឪពុក​នាង អាមីនី ត្រូវ​នគរបាលអ៊ីរ៉ង់​ ​ហៅ​ទៅ​សាកសួរ​នៅប៉ូស្តិ៍​ប៉ូលិស និងត្រូវ​​ហាម​ឃាត់​ក្រុម​​គ្រួសារ​មិន​ឲ្យ​រៀបចំ​ធ្វើ​ពិធីបុណ្យ​រំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធ​  ទោះបីជា ​បុណ្យ​តាម​ប្រពៃណី ឬបុណ្យ​បែប​​សាសនា ​ក៏ដោយ​ក្តី ក៏ត្រូវ​​ហាម​ដែរ​។បាតុកម្មពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស​ រងការ​បង្ក្រាប​ ស្លាប់​មនុស្ស ជាង​ ៥០០ នាក់​ ចាប់ខ្លួនរាប់ពាន់​នាក់ រយៈ​ពេល​មួយ​ឆ្នាំ នារី​អ៊ីរ៉ង់ ចេញ​មុខ​ច្រើន​ឡើងៗ​ រិះគន់​រដ្ឋអំណាច និងថ្កោលទោស​​ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស ​ជាចំហ​។ ស្រីៗ​ បដិសេធ មិនពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល​​ និង​ថែមទាំង​ នាំគ្នា​កាត់​សក់ បង្ហោះ​ផ្សព្វផ្សាយ​តាម​បណ្តាញសង្គម និង​ទីសាធារណៈ ជាការសម្តែង​មតិ​ប្រឆាំង​នឹង​កម្លាំង​រដ្ឋអំណា​ច​។ ចលនា​បាតុកម្ម​ផុសផុល​ពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស។​កម្លាំង​គនរបាល​ឆ្មាំបដិវត្តិ​អ៊ីរ៉ង់ ក៏​បាន​ប្រើ​កម្លាំង​បាយ ​បង្ក្រាប​បាតុករ និង​​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​​ ​ស្លាប់​មនុស្ស​យ៉ាងតិច​ ៥៥០ នាក់។​ ក្នុងចំណោម​អ្ន​កស្លាប់បាត់បង់​ជីវិត​ ក៏មាន​ក្មេងៗ ប្រមាណ​​៧០នាក់ ស្រីៗ​ ជិត​ ៥០ ​នាក់ដែរ​។​ នេះបើយោង​តាម​ អង្គការ​សិទ្ធិម​នុស្ស​អ៊ីរ៉ង់​ IHR។ ក្រៅ​ពីស្លាប់​ គឺត្រូវ​ចាប់ខ្លួន។​ បាតុករ​ ប្រុសស្រី ប្រមាណ ២ម៉ឺន ២ពាន់នាក់ ត្រូវ​ប៉ូលិសរដ្ឋអំណាច អ៊ីរ៉ង់​ចាប់ខ្លួនឃុំ​ខ្លួន​។ ​អង្គការ​ការពារសិទ្ធមនុស្ស Amnesty International   ​ បាន​បញ្ជាក់ថា បាតុករ​ប្រុសៗ ៧​ នាក់​ ត្រូវ​កាត់ទោស​ប្រហារ​ជីវិត​។ចំណែក អ្នក​កាសែត ដែល​តាម​ស៊ើប​​អង្គេត​ករណី​ឃាតកម្ម​លើ​យុវតី អាមីនី ក៏​ត្រូវ​នគរបាល​អ៊ីរ៉ង់​ចាប់ឃុំខ្លួន។ សូម្បីតែ មេធាវី ការពារក្តីឲ្យ​គ្រួសារ​នាង អាមីនី ក៏ត្រូវ​រងបណ្តឹង​ពីការ​ឃោសនា​ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល​ និង​អាចប្រឈម​មុខ​ជាប់​ពន្ធនាគារ​ យ៉ាង​ហោច ៣ ឆ្នាំ​។ប្រទេស​លោក​ខាង​លិច​ ផុសផល​គាំទ្រ​បាតុករ តែរដ្ឋអំណាច​អ៊ីរង់​ចាត់ទុក​ជាសត្រូវ​ខួប​១ឆ្នាំ​ បាតុកម្ម​និងការ​សម្តែង​មតិ​ផ្សេងៗ​ ត្រូវ​រៀបចំ​ធ្វើឡើង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អ៊ីរ៉ង់​ផ្ទាល់ ហើយ​នៅ​បរទេស។ បាតុកម្ម​គាំទ្របាតុករ​​ មាន​នៅប្រទេស​​កាណាដា អាមេរិក អូស្ត្រាលី អង់គ្លេស  និង​បណ្តាល​ប្រទេស​ជាច្រើន​ក្នុង​រង្វង់​សហភាព​អឺរ៉ុប ដែល​ប្រទេស​ទាំងនោះ សុទ្ធតែ​បាន​ចូលរួម​ចំណែក​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​លើពួក​​ថ្នាក់ដឹកនាំ​អ៊ីរ៉ង់​។ ហើយ​ពេលនេះ បាតុករ​​ក៏​នៅតែ​ស្នើ​ឲ្យ​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​បន្ថែម​ទៀត ទៅលើ​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីរ៉ង់។នៅក្នុង​ឱកាស​​ខួប​១ឆ្នាំនេះ ក្រៅពីមិន​ទៅ​យកចិត្ត​គ្រួសារ​ជន​រងគ្រោះ​ ប្រធានាធិបតី​អ៊ីរ៉ង់ Ebrahim Raïssi បែរ​ជា​ជ្រើស​រើស​ទៅ​គោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធ​ ខាង​គ្រួសារ​ប៉ូលិស​ ដែល​ធ្លាក់​ខ្លួន​ស្លាប់ ​​​ក្នុងហេតុការណ៍​​បង្ក្រាប​​បាតុករ​។ ប្រមុខរដ្ឋ​អ៊ីរ៉ង់​ថែមទាំង​​ថ្លែង​ចំហក​ទៀត​ថា «គម្រោង​ការ​​​ចង់​ផ្តួល​រំលំ​រដ្ឋាភិបាល​ ពី​សំណាក់​សត្រូវ​ គឺត្រូវ​បរាជ័យ»។ «ពួក​សត្រូវ​អ៊ីរ៉ង់ ដែល​បាន​ផ្សំ​គំនិត​ ​​បញ្ឆេះ​កម្លាំង​បាតុករ​ មាន​ចេតនា​បង្កអស្ថិរភាពក្នុង​ប្រទេស​​​ តែទីបំផុត ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ខ្លួន អស់សង្ឃឹម​ និង​បរាជ័យ​ធ្លាក់​ទឹក​។»​​បង្កើន​សាមគ្គីភាព​ជាមួយ​ស្ត្រី​អ៊ីរ៉ង់ការ​ផុសផុលបាតុកម្ម មិនមែន​តែស្រីៗ​ទេ គឺ ប្រុសៗដែរ ដេល​ចូលរួម​ចលនា​បាតុកម្ម ហើយ​និង​ចូលរួម​ជ្រោម​ជ្រែងកម្លាំង​​ស្រ្តី​។ មួយ​វិញទៀត​ ក្រុមអ្នក​​សិល្បៈ អ្នកចេះ​ដឹង​ មនុស្ស​ជាច្រើន​ស្រទាប់​វណ្ណៈ​សង្គម បាន​ផ្តុំ​គ្នា​នៅលើ​គំនិត​១​ថា «ស្រី​ត្រូវមាន​ជីវិតរស់​នៅ​ក្នុងសេរីភាព​»។ ដូច្នេះហើយ​ ម្នាក់ៗ​ប្រឹង​​សម្តែង​មតិ តស៊ូ​តាម​គ្រប់​មធ្យោបាយ​ដែល​ខ្លួន​អាច​ធ្វើ​ទៅបាន​។ ជាក់ស្តែង​ វិចិត្រករខ្លះ គាំទ្រ​ខាង​បាតុករ​ ​ បាន​បញ្ចេញគំនូរ​​ដែល​បង្កប់​ន័យ​ប្រឆាំង​រដ្ឋអំណាច​ ហើយចំណែក​ ​ផលិតករភាព​យន្ត​ និង​អ្ន​កដឹកនាំ​រឿង ក៏​ផលិតធ្វើ​​កុន​ ដែល​មិនតម្រូវ​ឲ្យ​ នារីៗ ​តួសម្តែង​ ពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល​ ទេ។​ ករណីនេះ​ ក៏​មាន​ប៉ូលិស​អ៊ីរ៉ង់ បាន​ទៅរំខាន​ដល់​កន្លែង​កំពុង​ថត​ក៏មាន។​នៅ​អ៊ីរ៉ង់ អ្នកកាសែត​បរទេស​ ​កត់​សម្គាល់​ថា ​បាតុកម្ម​១ឆ្នាំមកនេះ នារី​ក្មេងៗ​ ជំទង់ៗ ហាក់​កែប្រែផ្នត់​គំនិត​ និងផ្លាស់ប្តូរ​ទម្លាប់​ ជា​​ច្រើ​ន​។ ពួក​​ស្រី​ៗ​កាន់តែច្រើនៗឡើង បាន​ ហ៊ាន​ផ្គើន​នឹង​វិធានការ​រដ្ឋអំណាច​។ ​នៅ​កន្លែងធ្វើការក្រុម​ហ៊ុន​ខ្លះ​ នារីៗ​​ ហ៊ាន​ដល់​ស្លៀក​ខោខៅប៊យ ពាក់អាវយឺត និង​មិន​ពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល​ទេ។​ ក្រុមហ៊ុនដែល​ករណី​បែបនេះ ត្រូវ​រងការព្រមានពីសមត្ថកិ​ច្ច ហើយ​ ហាង​កាហ្វេ មួយ​ចំនួន​ នៅ​​អ៊ីរ៉ង់ ត្រូវ​ប៉ូលិស​ បង្ខំ​ឲ្យ​បិទទ្វារ​ ព្រោះតែ​បាន​ទទួល​ភ្ញៀវ​ស្រីៗ​ដែល​មិន​ពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល។​​នៅថ្ងៃទី​១៦កញ្ញា ខួប​១ឆ្នាំ ដែល​នាង អាមីនី ស្លាប់ យុវបុរសម្នាក់ ត្រូវ​នគរបាល​បាញ់​ស្លាប់ ។​ បុរសនេះ គឺត្រូវ​គេ​ដឹង​ថា បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​គេ​ឯង​ឲ្យ​តស៊ូ​បាតុកម្ម​តទៅ​ ​៕

ថ្មីៗនេះ ឥណ្ឌាគឺជាប្រទេសធំមួយដែលបានដាក់កម្រិតលើការនាំចេញអង្ករទៅកាន់ទីផ្សារពិភពលោក ។ រឿងនេះបានរុញច្រានឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារពិភពលោកកើនឡើង។ មើលឱ្យស៊ីជម្រៅ កត្តាផ្សេងៗ រួមបញ្ចូល លក្ខខណ្ឌអាកាសធាតុប្រែប្រួលខ្លាំង ការរឹតត្បិតការនាំចេញស្បៀងអាហារពីប្រទេសផ្សេងៗ និងវិបត្តិភូមិសាស្ត្រនយោបាយ សុទ្ធតែបានធ្វើឲ្យសន្តិសុខស្បៀងអាហាររបស់ពិភពលោកមានហានិភ័យកាន់តែខ្លាំង។ ការរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករកាលពីចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ដើម្បីគ្រប់គ្រងការកើនឡើងតម្លៃអង្ករក្នុងស្រុក និងការធានាការផ្គត់ផ្គង់គ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ដែលជាប្រទេសនាំចេញអង្ករដ៏ធំបំផុតលើពិភពលោក បានបង្កឱ្យមានភ័យស្លន់ស្លោនៅទូទាំងទីផ្សារពិភពលោក ហើយវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ភ្លាមៗដល់ប្រទេសយ៉ាងច្រើន ជាពិសេស បណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ី និងនៅអាហ្រ្វិក ដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើអង្ករឥណ្ឌា។ នេះ​បើ​តាម​សារព័ត៌មាន Al Jazeera។ពីរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា ប្រទេសឥណ្ឌាត្រូវបង្ខំចិត្តធ្វើបែបនេះ ដោយសារតែសេណារីយ៉ូមិនល្អនៃបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងលក្ខខណ្ឌអាកាសធាតុមិនអំណោយផលនៅក្នុងប្រទេសខ្លួន ដើម្បីផលិតអង្ករ។ ស្ថិតិបង្ហាញថា ការហាមឃាត់ការនាំចេញអង្ករថ្មីៗនេះទំនងប៉ះពាល់ដល់មួយភាគបួននៃការនាំចេញអង្កររបស់ប្រទេសនេះ។យ៉ាងណាក៏ដោយ មើលជារួម ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ភាពតានតឹងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងការទទួលបានទិន្នផលទាបពីការផលិតស្បៀង កំពុងធ្វើឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារសកលកើនឡើង និងការរំពឹងទុកនៃភាពអត់ឃ្លានក៏កើនឡើងផងដែរ។ក្តៅពេក ស្ងួតពេក និងភ្លៀងពេកនាពេលបច្ចុប្បន្ន ពិភពលោកប្រឈមនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុខ្លាំង ពេលខ្លះ ក្ដៅពេក រាំងពេក និងភ្លៀងខ្លាំងពេក។ ជាឧទាហរណ៍ រលកកំដៅខ្លាំងក្នុងឆ្នាំ២០២២ បានបំផ្លាញផលិតកម្មស្រូវសាលីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌា។ ឆ្នាំនេះ​​ជា​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ​ជាប់​គ្នាៗហើយដែល​ឥណ្ឌា​បាន​ដាក់​កម្រិត​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ។ឧទាហរណ៍ផ្សេងទៀត អាហ្សង់ទីនដែលជាប្រទេសនាំចេញសណ្តែកសៀងដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោក និងជាប្រទេសផលិតពោតកំពូល បានទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏អាក្រក់បំផុតរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេល ៦០ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាប្រទេសនាំចេញប្រេងដូងធំជាងគេលើពិភពលោក បានហាមឃាត់ការនាំចេញរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលខ្លីកាលពីឆ្នាំមុន។ការទប់ស្កាត់ការនាំចេញកើនឡើងអង្ករគឺជាស្បៀងអាហារចម្បងរបស់ប្រជាជនជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោក ហើយអង្ករជាង ៥០០លានតោនត្រូវបានប្រើប្រាស់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌា​មាន​ចំណែក​៤០​ភាគរយ​នៃ​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ​ពិភពលោក ដោយ​មាន​ប្រទេស​សំខាន់​ផ្សេង​ទៀត​គឺ​ថៃ វៀតណាម ប៉ាគីស្ថាន និង​សហរដ្ឋអាមេរិក។យោងតាមលោក Shirley Mustafa នៅអង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (FAO) ការរឹតបន្តឹងការនាំចេញបែបនេះធ្វើឱ្យទីផ្សារមានអស្ថិរភាព ហើយវានាំឱ្យតម្លៃស្បៀងកើនឡើងនៅទូទាំងពិភពលោក ជាពិសេសវានឹងប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសក្រីក្រដែលស្វែងរកទិញអង្ករបន្ថែមទៀត ដោយខ្លាចថាមានវិបត្តិការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ។នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ ដើម្បីធានាការផ្គត់ផ្គង់ក្នុងស្រុកឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ឥណ្ឌាបានព្យាយាមរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករចេញពីឥណ្ឌា តាមរយៈការតំឡើងពន្ធគយ។ ប៉ុន្តែ​យុទ្ធសាស្ត្រ​នេះបរាជ័យ ព្រោះថា ទោះបីជាមានការតំឡើងពន្ធក៏ដោយ ក៏ការនាំចេញអង្ករពីប្រទេសឥណ្ឌាបានកើនឡើង ២៥ភាគរយនៅចន្លោះខែកញ្ញា និងខែមីនា បើធៀបនឹងឆ្នាំមុន។ ជាលទ្ធផល ដោយសារឥណ្ឌាបានហាមឃាត់ការនាំចេញអង្ករមួយចំនួន នោះតម្លៃអង្ករពិភពលោកបានកើនឡើងបន្ថែមទៀត។ តម្លៃ​អង្ករ​បាន​ឡើង​ដល់​កម្រិត​ខ្ពស់​បំផុត​ក្នុង​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ២០២៣។ វាជាកម្រិតខ្ពស់មិនធ្លាប់មានរាប់ចាប់​តាំង​ពី​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ២០១១ នេះ​បើ​យោង​តាមអង្គការ FAO។លោក Joseph Glauber អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយអាហារអន្តរជាតិបានប្រាប់សារព័ត៌មាន Al Jazeera ថា "តម្លៃអង្ករសថៃដែលជាទូទៅគេប្រើប្រាស់ជាតម្លៃគោលសម្រាប់អង្ករផ្សេងៗ បានកើនឡើងប្រហែល ១៤ភាគរយចាប់តាំងពីការប្រកាសរឹតត្បិតការនាំចេញរបស់ឥណ្ឌា។"ក៏ប៉ុន្តែ ឥណ្ឌាមិនមែនជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលដាក់ចេញវិធានការទប់ស្កាត់ការនាំចេញនោះទេ។ សរុបមក ប្រទេសចំនួន២០បានដាក់កំហិតលើការនាំចេញទំនិញស្បៀងអាហារសំខាន់ៗរបស់ពួកគេ នេះបើយោងតាមការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយបំផុតរបស់ធនាគារពិភពលោកនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។ភាពអត់ឃ្លានកើនឡើងប្រហែល ៩.២ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោក ចន្លោះពី៦៩១លាននាក់ទៅ ៧៨៣លាននាក់បានប្រឈមនឹងភាពអត់ឃ្លានក្នុងឆ្នាំ២០២២ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ FAO។ ដូច្នេះ គេអាចរំពឹងថា ការរឹតត្បិតការនាំចេញស្បៀងអាហារសកលកាន់តែច្រើន និងការកើនឡើង​តម្លៃស្បៀង​អាហារ​​នឹង​នាំឱ្យ​មាន​ភាពអត់ឃ្លាន​ពិភពលោក​កាន់តែ​ខ្ពស់​៕

ការធ្លាក់ចុះវិស័យអចលនទ្រព្យនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមបានធ្វើឱ្យក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍជាច្រើនកំពុងប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិបំណុល និងវិបត្ដិលំហូរសាច់ប្រាក់។ វិបត្តិនេះកំពុងបង្កបញ្ហាយ៉ាងច្រើនដល់ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍ ក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់សម្ភារសំណង់ អតិថិជន និងធនាគារ ហើយនិងសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូល។ នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ចំនួនក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យថ្មីបានធ្លាក់ចុះប្រមាណ៦១ភាគរយធៀបនឹងឆ្នាំមុន នៅក្នុងរយៈពេល៥ខែដំបូងនៃឆ្នាំ២០២៣នេះ ស្របពេលដែលក្រុមហ៊ុនជាង៥៥០ត្រូវប្រកាសក្ស័យធន។ នេះបើយោងតាមសារព័ត៌មានវៀតណាម The Vietnam News newspaper។ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍអចលនទ្រព្យដែលកំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ បានផ្អាកគម្រោងរាប់ពាន់ ក្នុងតម្លៃទឹកប្រាក់សរុបប្រមាណជិត ៣៤ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ នេះបើយោងតាម សមាគមអចលនទ្រព្យជាតិវៀតណាម។ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក Le Minh Khai បានប្រាប់រដ្ឋសភាវៀតណាម នាពេលកន្លងមកថា វិស័យអចលនទ្រព្យបានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់ការគ្រប់គ្រងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងសកម្មភាពធុរកិច្ចក្នុងវិស័យផ្សេងៗទៀតផងដែរ។សមាគមអចលនទ្រព្យវៀតណាមបានលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីៗថា "បញ្ហានៅក្នុងវិស័យនេះនៅតែមិនអាចដោះស្រាយបាននៅឡើយ ហើយវាធ្វើឱ្យក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍត្រូវប្រឈមបញ្ហា ជាពិសេសវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ និងបញ្ហាមិនអាចទទួលបានប្រភពលុយបន្ថែម។ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនទាំងនោះត្រូវលង់ក្នុងភាពលំបាកយូរជាងនេះ ការក្ស័យធនដ៏ធំនឹងជៀសមិនរួចទេ។"នាពេលបច្ចុប្បន្ន ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍជាច្រើនកំពុងប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិបំណុល និងវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ ហើយវាបានធ្វើឱ្យទាំងធនាគារ និងអ្នកទិញផ្ទះស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការផ្ដល់កម្ចីបន្ថែម ហើយប្រជាជនរារែកពន្យារពេលបង់ប្រាក់ និងមិនហ៊ានវិនិយោគលើវិស័យនេះទេ។យោងតាមសារព័ត៌មាន The Financial Times នាពេលកន្លងមក រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានអនុវត្តវិធានការរឹតត្បិតលទ្ធភាពទទួលបានកម្ចី និងបានចាប់ខ្លួនមហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យដោយចោទប្រកាន់លើបទក្លែងបន្លំ។ ក្នុងនោះ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានចាប់ខ្លួនឧកញ៉ា Truong My Lan កាលពីឆ្នាំមុន ដែលជាប្រធានក្រុមហ៊ុន Van Thinh Phat Holdings ហើយបានជំរុញឱ្យធនាគារ Saigon Commercial Bank និងធនាគារកណ្តាលវៀតណាមធ្វើអន្តរាគមន៍ដើម្បីធានាដល់អ្នកដាក់ប្រាក់បញ្ញើ។នៅក្នុងទីផ្សារតំបន់ គេអាចសង្កេតឃើញវិបត្តិស្រដៀងគ្នានេះនៅក្នុងប្រទេសចិន ដែលក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យត្រូវប្រឈមនឹងវិបត្តិខ្វះសាច់ប្រាក់ អស់រយៈពេលជាង២ឆ្នាំមកហើយ ក្រោយអាជ្ញាធរចិនបានផ្លាស់ប្តូរនយោបាយកំណត់ទំហំកម្ចី។ នាពេលថ្មីៗ ក្រុមហ៊ុន Evergrande ដែល​ជា​ក្រុមហ៊ុន​អភិវឌ្ឍ​អចលនទ្រព្យ​ជំពាក់​បំណុល​គេច្រើន​បំផុត​លើ​ពិភពលោក​ បាន​ដាក់​ពាក្យ​ការពារ​ក្ស័យធន​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក​ក្នុង​ខែ​នេះ។នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍបានពង្រីកសកម្មភាពរបស់ខ្លួនយ៉ាងគំហុក និងលឿនខ្លាំង ពីមុនវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ដោយទទួលបានប្រភពលុយយ៉ាងច្រើនពីធនាគារក្នុងស្រុក និងទីផ្សារមូលបត្របំណុល ក៏ដូចជាការបង់រំលោះរបស់ប្រជាជនទូទៅ។ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមក នៅពេលប្រឈមនឹងវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍធំៗ និងក្រុមអភិវឌ្ឍតូចៗរាប់រយត្រូវបង្ខំចិត្ដប្រកាសឱ្យក្ស័យធន ហើយគម្រោងរាប់ពាន់ត្រូវបានផ្អាក។វិបត្តិនេះបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ការស្តារសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសវៀតណាម ក្រោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩។ វៀតណាមគឺជាប្រទេសមួយដែលមានសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់លឿនបំផុតរបស់អាស៊ី កាលពីឆ្នាំមុន ប៉ុន្តែធនាគារពិភពលោកបានកាត់បន្ថយការព្យាករណ៍កំណើនសេដ្ឋកិច្ចវៀតណាម នៅក្នុងខែនេះ មកនៅត្រឹម ៤,៧ ភាគរយនៅឆ្នាំនេះ ធៀបកំណើន ៨ភាគរយកាលពីឆ្នាំមុន ដោយលើកឡើងពីការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកធ្លាក់ចុះខ្សោយ។ផ្អែកតាមនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក Pham Minh Chinh ដោយសារវិស័យអចលនទ្រព្យរួមចំណែកប្រហែល ១៥ភាគរយនៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ នោះវិបត្តិនៅក្នុងវិស័យនេះពិតជាបានជំរុញឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមធ្លាក់ចុះមកត្រឹម ៣,៣២ភាគរយប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងត្រីមាសទីមួយ ឆ្នាំ២០២៣នេះ៕

ចន្លោះពីថ្ងៃទី ២១ ដល់ ២៤ សីហាខាងមុខ ស្ថានីយអវកាស Luna-25 ដែលរុស្ស៊ី បាន បង្ហោះចេញទៅ កាលពីថ្ងៃ ១១ សីហា ត្រូវទៅចុះចតជាលើកទី ១ នៅឯ ប៉ូលខាងត្បូងនៃ ឋានព្រះចន្ទ ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ទាំងស្ថានីយអវកាសឥណ្ឌា Chandrayan—3 ដែលកំពុងហោះសំដៅទៅកាន់លោកខែ ក្នុងថ្ងៃទី ២៣-២៤ សីហា ក៏ត្រូវទៅចុះចត នៅឯប៉ូលនោះដែរ។ កម្មវិធីសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីព្រះចន្ទ ដែលជា ផ្កាយរណបធម្មជាតិ របស់ផែនដីយើង ក៏ស្ថិតនៅក្នុងផែនការ ស.រ.អា., ចិន ។ គោលដៅចម្បង នៃ ការ ចុះចតរបស់ស្ថានីយរុស្ស៊ី នៅឯប៉ូលខាងត្បូងឋានព្រះចន្ទ គឺ ប្រាថ្នារកឃើញនៅទីនោះ ធាតុទឹក ដែល ជា ទុនបម្រុង សម្រាប់ ក្នុងអនាគត ក្រុមអវកាសយានិក អាចហោះចេញពី ឋាននេះ ទៅកាន់ ភពផ្សេងទៀត នៃចក្រវាឡ ។ រុស្ស៊ីធ្វើការបង្ហោះជាថ្មី ទៅកាន់ឋានព្រះចន្ទ គឺ រំលង ជិតកន្លះសតវត្សរ៍មកហើយ និយាយឲ្យចំ លើកចុងក្រោយ គឺ កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ។ លើកមុនៗ ស្ថានីយអវកាសរុស្ស៊ី តែងបានទៅចុះចត គឺនៅត្រង់ ម្តុំ អេក្វាទ័រ នៃ ផ្កាយរណបធម្មជាតិនេះ របស់ ផែនដី ។ លោកខែនេះ ស្ថិតនៅចម្ងាយគិតជាមធ្យម គឺ ៣ សែន ៨ ម៉ឺន ៤.៤០០ គម ពីផែនដី។ សម្រាប់ពួកអ្នកប្រាជ្ញរុស្ស៊ី លើកនេះ កន្លែងនៃឋានព្រះចន្ទ ដែល ស្ថានីយខ្លួន ត្រូវទៅចុះចត គឺ មកទល់ឥឡូវ គ្មានស្ថានីយប្រទេសណាមួយ ធ្លាប់បានទៅកាន់ឡើយ ពោលគឺ នៅត្រង់ប៉ូល របស់វា។ តំបន់ដែល ស្ថានីយរុស្ស៊ី Luna-25 ត្រូវទៅចុះចតដោយសន្សឹមៗ មានសញ្ញា ដែល បង្ហាញពីវត្តមាននៅទីនោះ ជាដុំទឹកកក - នេះ បើយោងទៅលើទិន្នន័យទទួលបានពី តារាវិថី ។ ចំណែកនៅ តំបន់ អេក្វាទ័រ គឺគ្មានសោះឡើយសញ្ញាបែបនេះ។តំបន់ប៉ូលខាងត្បូងនៃ ឋានព្រះចន្ទ ជាតំបន់អនុគ្រោះ ៖ ម្យ៉ាងដោយ នៅទីនោះ មានកូនអណ្តូងជ្រៅៗ ងងិត មិនដែលត្រូវពន្លឺថ្ងៃសោះឡើយ ហើយ ដក់ជាប់ដោយ ដុំទឹកកក និង ម្យ៉ាងទៀត ក៏ជាកន្លែងដែលរ មែងចាំង ជានិច្ច ដោយព្រះអាទិត្យ  បានន័យថា នៅទីនោះ គេអាចដំឡើងថ្មពិលសម្រាប់ស្រូបយកកំដៅ​ថ្ងៃ - សេចក្តី នេះ ពន្យល់ដោយ នាយកប្រតិបត្តិ​ខាងកម្មវិធី​ប្រកបដោយទស្សនវិស័យនិងវិទ្យាសាស្ត្រនៃ ទីភ្នាក់  ងារ អវកាសរុស្ស៊ី Roscosmos លោក Alexandre Bloshenko ។ គាត់លំអិតថា ប៉ូល​ខាងត្បូងនៃ ឋានព្រះ ចន្ទ ប្រៀបបានជា “ទូទឹកកកធម្មជាតិ” ដែលរក្សាទុកជាស្រទាប់ៗ សន្សើម កកហើរមកពីគ្រប់ធាតុ ក្នុង អវកាស។លោក Bloshenko  ទម្លាយឲ្យដឹងថា ស្ថានីយ Luna-5 នោះ មានទម្ងន់ ១ តោន ៨០០ គីឡូក្រាម ចំណែក ប្រដាប់ប្រដាវិទ្យាសាស្ត្ររបស់វា ទម្ងន់ ៣១ គីឡូក្រាម សុទ្ធតែផលិតដោយប្រទេសរុស្ស៊ីផ្ទាល់។បេសកកម្មដែលត្រូវបំពេញដោយស្ថានីយ គឺ ទី១- ភារកិច្ចវិទ្យាសាស្ត្រ ស្រាវជ្រាវបញ្ហាវិវឌ្ឍនៃនៃឋានព្រះចន្ទ និង ទី២ គឺ សិក្សាលទ្ធភាពប្រើឋានព្រះចន្ទ ទៅអនាគត។ភារកិច្ចមួយចម្បង តាមដែល Roscosmos ចង្អុលឲ្យឃើញគឺ ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យយានចុះចត ដោយ សន្សឹមៗ នៅឯប៉ូលខាងត្បូងនោះ ដ្បិតវាជាបញ្ហាសែនសំខាន់។ យ៉ាងណាមិញ បទពិសាធន៍ ដ៏ជូរចត់ បង្ហាញទៅហើយ កាលពីខែមេសា ពេលដែល ម៉ូឌូលជប៉ុន Hakuto-R ផ្ទុកទៅដោយយានសម្រាប់ បើកបរ លើផ្ទៃដីលោកខែ របស់ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម ឈ្មោះ Rashid ស្រាប់តែបែកខ្ចាយ នៅពេលចុះចត លើឋាន នោះ។ ស្ថានីយរុស្ស៊ី Luna-5 នឹងធ្វើការស្រាវជ្រាវ អំពីផ្ទៃដីឋានព្រះចន្ទ បូកទាំងខួងដីនោះផង ដើម្បីស្វែងរកទឹក។ បើរកឃើញ គឺនឹងរំដោះក្រុមបេសកកម្មអវកាសនៅពេលអនាគតមិនចាំ​បាច់នាំ​យកទឹកពីផែនដីតទៅទៀត។ ទឹក រកឃើញ លើឋានព្រះចន្ទ អាចបម្រើជា វត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ផលិតជា ឥន្ធនៈនៃកាំជ្រួចបង្ហោះ ចេញពីទី នោះ ទៅកាន់​ភព​ផ្សេងទៀត​នៃចក្រវាឡ។ តាមសំដី អ្នកប្រាជ្ញរុស្ស៊ី លោក Bloshenko ការនាំយក ទឹក មួយលីត្រ ពីផែនដីទៅ អាចតម្រូវឲ្យចំណាយ ចាប់ពី កន្លះលានដុល្លារឡើងទៅ ។ ចំណែក ក្រុម ហ៊ុនបរទេសមួយ ខាងផលិត យន្ដរ៉ូបូបច្ចេកទេស ក្នុងគ្រាឥឡូវ ស្នើទៅបណ្តាប្រទេសក្នុងលោក នូវ តម្លៃ ១ លាន ២ សែន ដុល្លារ សម្រាប់នាំយក ឥវ៉ាន់ ពីផែនដីទៅ ក្នុងទម្ងន់ ១ គីឡូក្រាម ទៅកាន់ឋាន ព្រះចន្ទ។ ។ក្នុង​១០​ឆ្នាំចំពោះមុខ រុស្ស៊ីគ្រោងបង្ហោះ ស្ថានីយអវកាស ៣ ទៀត ទៅកាន់ឋានព្រះចន្ទ ។ ការបង្ហោះ ស្ថានីយ Luna-26 គ្រោងប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុងឆ្នាំ ២០២៧។ វាជាស្ថានីយ ហោះតាមតារាវិថីជុំវិញឋានព្រះចន្ទ ស្រាវជ្រាវឋានព្រះចន្ទពីចម្ងាយ ដែលក៏នឹងបញ្ជូនសញ្ញា ទៅឲ្យស្ថានីយលើកក្រោយ គឺ Luna-27 ដែល ស្មុគស្មាញជាងសម្រាប់ចុះចត លើឋាននោះដោយបំពាក់គ្រឿងប្រដាប់ខួងដីព្រះចន្ទខ្នាតធំ បន្ទាប់មកទៀត គឺ ស្ថានីយ Luna-28 ដែលនឹងបង្កើតជាព្រលានសម្រាប់ចុះចត និង ហោះចេញ ដោយនាំមកជាមួយ គឺ ដី ដែលជីកបានពីតំបន់ប៉ូលខាងត្បូងនៃឋានព្រះចន្ទ។ក្នុងដំណាក់បន្ទាប់មកទៀត គឺបញ្ជូនក្រុមអវកាសយានិក ទៅស្ថិតនៅលើឋានព្រះចន្ទ រយៈពេល ២ សប្តាហ៍ សម្រាប់សាងសង់ជា មូលដ្ឋានដើមដំបូង។ កម្មវិធីនេះ គ្រោងទុកសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២៥-២០៣៥។ក្នុងដំណាក់ទី៣ ត្រូវបង្ហើយការសាងសង់មូលដ្ឋាននោះឲ្យបានពេញរូបពេញរាង គ្រោងទុកពីឆ្នាំំ ២០៣៦ ដល់ ២០៤០។ការស្តារឡើងវិញ កម្មវិធីសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីឋានព្រះចន្ទ ត្រូវបានប្រកាសដោយលោកប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ក្នុងថ្ងៃទី ១២ មេសា ដែលនៅរុស្ស៊ីជាទិវាអវកាសវិទ្យា ដ្បិតក្នុងថ្ងៃនោះឯង កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៦១ គឺពលរដ្ឋរុស្ស៊ី Yuri Gagarin ដែលបានក្លាយជាមនុស្សទី១ របស់ផែនដី លុកបើកលំហអវកាស។កម្មវិធីសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីឋានព្រះចន្ទ ក៏ស្ថិតក្នុងផែនការប្រទេសឯទៀត បែបបយ៉ាង សរអា ចិន ឥណ្ឌា។សម្រាប់ សហរដ្ឋអាមេរិក កម្មវិធីនេះមានឈ្មោះថា Artemis ។ ក្នុងក្របខ័ណ្ឌកម្មវិធីនេះ ទីភ្នាក់ងារអវកាសអាមេរិក NASA គ្រោងបង្កើតជា ភូមិលើលោកខែរស់នៅជាអចិន្ត្រៃយ ដោយមនុស្ស ដើម្បីចាក់ជាគ្រឹះសម្រាប់ហោះចេញទៅ ភពអង្គារ។ក្នុងករណីចិននៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយ មហិច្ឆតាចិនចំពោះអវកាស បានរីកធំធេង​។ នៅចុងឆ្នាំ ២០២២ ចិនបាន បង្ហើយការសាងសង់ ស្ថានីយអវកាស Tiangun នៅលើលោកខែ។ ទៅទល់ឆ្នាំ ២០២៨ ប៉េកាំងគ្រោង សង់ នៅទីនោះជាមូលដ្ឋានដើរដោយ យន្ដរ៉ូបូ ហើយទៅទល់ឆ្នាំ ២០៣០ នឹងបញ្ជូនមនុស្ស ២ នាក់ ទៅធ្វើ ការស្រាវជ្រាវនៅទីនោះ។  ករណីឥណ្ឌា ស្ថានីយអវកាសឥណ្ឌា Chandrayan-3 ដែលឥណ្ឌាបានបង្ហោះចេញទៅ កាលពីថ្ងៃទី ៥ សីហា ត្រូវទៅចុះចតនៅលើឋានព្រះចន្ទ នៅថ្ងៃទី ២៣-២៤ សីហាខាងមុខ ៕

យុវជនគ្មានការងារធ្វើនៅក្នុងប្រទេសចិន ដែលមានអាយុចន្លោះពី១៦ឆ្នាំទៅ២៤ឆ្នាំ បានកើនឡើងដល់ជាង ២១% កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។ នេះជាតួលេខខ្ពស់ និងជាសញ្ញាមិនល្អទេសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចចិន។ ហេតុអ្វីយុវជនគ្មានការងារធ្វើបានកើនឡើង? ហើយអ្វីជាដំណោះស្រាយនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន?  យុវជនគ្មានការងារធ្វើនៅក្នុងប្រទេសចិនបានកើនឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់ថ្មីមួយ ទោះជាសេដ្ឋកិច្ចចិនបានងើបឡើងវិញចេញពីវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩។ តួលេខផ្លូវការបង្ហាញថា អត្រាអ្នកគ្មានការងាររបស់យុវជន នៅចន្លោះអាយុ១៦ឆ្នាំ ទៅ២៤ឆ្នាំនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុងបានកើនឡើងដល់ ២១,៣% កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣។ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយនាពេលថ្មីៗរបស់សារព័ត៌មាន BBC។ ផ្អែកតាមអ្នកវិភាគ អត្រាអ្នកគ្មានការងារធ្វើក្នុងចំណោមយុវជនកើនឡើង ស្របពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចចិនមានកំណើនត្រឹមតែ ០,៨%ប៉ុណ្ណោះក្នុងរយៈពេលបីខែដល់ចុងខែមិថុនា។ អត្រានេះជាអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយនៅឡើយ ហើយវាមានកម្រិតទាបជាងការរំពឹងទុក។ ក៏ប៉ុន្តែ បើយោងតាមការិយាល័យស្ថិតិជាតិរបស់ប្រទេសចិន (China's National Bureau of Statistics) ទិន្នន័យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅរយៈចុងក្រោយបានបង្ហាញពីសន្ទុះនៃការងើបឡើងវិញដ៏ល្អ។ លោកស្រី Qian Wang ប្រធានអ្នកសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកនៃក្រុមហ៊ុនវិនិយោគ Vanguard បានប្រាប់សារព័ត៌មាន BBC ថា "ការខកចិត្តចំពោះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមិនខ្ពស់កើតមានឡើងនៅលើវិស័យលក់រាយ និងការវិនិយោគ​លំនៅឋាន។" លោកស្រីបានបន្ថែមថា "កំណើនយឺតយ៉ាវនៃវិស័យទាំងនេះ រួមជាមួយនឹងរបាយការណ៍ពាណិជ្ជកម្ម អតិផរណា និងរបាយការណ៍កម្ចី បានបញ្ជាក់ថា សន្ទុះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាមូលដ្ឋានរបស់ចិននៅតែខ្សោយខ្លាំងនៅឡើយ។ តម្រូវការសកលសម្រាប់ទំនិញចិនក៏បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ហើយក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរ ជុំវិញការកើនឡើងនៃបំណុលរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់ និងទីផ្សារ​លំនៅឋាន។” និស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យចំនួន ១១,៥៨លាននាក់ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងចូលទៅក្នុងទីផ្សារការងារក្នុងប្រទេសចិននៅក្នុងឆ្នាំនេះ។ អត្រាគ្មានការងារធ្វើសម្រាប់យុវជននៅបណ្ដាទីក្រុងបាននិងកំពុងកើនឡើងជាច្រើនខែ។ កត្ដាចម្បងបណ្ដាលមកពី ភាពមិនស៊ីគ្នា ឬគេហៅថា “Mismatch” រវាងជំនាញដែលនិស្សិតត្រូវបានបណ្ដុះបណ្ដាលនៅសាលា និងជំនាញដែលត្រូវការជាក់ស្ដែងនៅលើទីផ្សារការងារ។  អាជ្ញាធរចិនបានទទួលស្គាល់ថា ភាពអត់ការងារធ្វើរបស់យុវជនប្រហែលជានឹងបន្តកើនឡើងក្នុងប៉ុន្មានខែខាងមុខ មុនពេលវាឈានដល់កម្រិតកំពូលនៅខែសីហា។ លោកស្រី Dan Wang ប្រធានអ្នកសេដ្ឋកិច្ចនៅធនាគារ Hang Seng Bank China បានប៉ាន់ស្មានថា យុវជនដែលគ្មានការងារធ្វើមានចំនួនត្រឹមតែ១,៤%នៃកម្លាំងពលកម្មសរុប នៅក្នុងប្រទេសចិន។  ទោះជាយ៉ាងណា លោកស្រីបានប្រាប់សារព័ត៌មាន BBC ថា បញ្ហានៃភាពអត់ការងារធ្វើរបស់យុវជនទាមទារឱ្យមាននយោបាយឆ្លើយតបបន្ថែមទៀត ពីព្រោះយុវជនបានសម្ដែងមតិច្រើនណាស់នៅតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត។ លោក​ស្រី​បាន​បន្ថែម​ថា​ ”ការ​បង្ហាញ​ពី​ការ​មិន​សប្បាយចិត្ត​របស់យុវជន​ក្នុង​ស្ថានភាព​បច្ចុប្បន្ន​អាច​នឹង​បង្ក​ឲ្យ​មាន​ការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត​កាន់​តែ​ខ្លាំងលើ​សេដ្ឋកិច្ចចិន។” រដ្ឋាភិបាលចិនបានចាប់ផ្តើមផ្សព្វផ្សាយតួលេខអ្នកអត់ការងារធ្វើរបស់យុវជននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨។ ក៏ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ននេះ ចិនមិនបានបញ្ចេញទិន្នន័យស្តីពីស្ថានភាពការងាររបស់យុវជននៅតំបន់ជនបទទេ។ កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក Li Qiang បាននិយាយថា ប្រទេសចិនចាំបាច់ត្រូវបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងឡើងវិញ ដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅកំណើនសេដ្ឋកិច្ច៥%របស់ខ្លួននៅឆ្នាំនេះ ហើយរដ្ឋាភិបាលចិនក៏ត្រូវជំរុញការខិតខំប្រឹងប្រែងបន្ថែមលើនយោបាយការងាររបស់យុវជន។ យោងតាមស្ថាប័ន Goldman Sachs នយោបាយជំរុញការបង្កើនការងារក្នុងចំណោមយុវជនគឺជារឿងអាទិភាពបំផុត សម្រាប់ប្រទេសចិន ព្រោះថាយុវជនមានសារៈសំខាន់ចំពោះសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំងណាស់។ យុវជនជាក្រុមពលរដ្ឋដែលមានការចំណាយច្រើនលើវិស័យនានាដូចជា វប្បធម៌ វិស័យអប់រំ ការជួលលំនៅឋាន ការដឹកជញ្ជូន និងទំនាក់ទំនង។  ផ្អែកតាមស្ថាប័នដដែល នាពេលកន្លងមក រដ្ឋាភិបាលចិន​បាន​ចាត់​វិធានការ​លើក​កម្ពស់​ការងារ​ដល់​និស្សិត​ដែល​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​នៅ​មហាវិទ្យាល័យ។ ជាឧទាហរណ៍ រដ្ឋាភិបាលជំរុញជ្រើសរើសយុវជន ទៅធ្វើការនៅក្នុងវិស័យយោធាចិន និងការផ្តល់អាទិភាពដល់និស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សានៅមហាវិទ្យាល័យ ស្របពេលដែលសហគ្រាសរដ្ឋចិនបានប្តេជ្ញាបង្កើនចំនួនកន្លែងកម្មសិក្សាចំនួន ១លានកន្លែងបន្ថែមសម្រាប់និស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សាក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំខាងមុខ។  ទោះបីជាដូច្នេះនេះក្តី ភាពមិនស៊ីសង្វាក់គ្នារវាងជំនាញដែលនិស្សិតរៀននៅមហាវិទ្យាល័យ និងអ្វីដែលជាជំនាញក្រុមហ៊ុនត្រូវការពិតជាក់ស្ដែង គឺជាបញ្ហាចម្បង។ អ្នកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ស្ថាប័ន Goldman Sachs បានលើកឡើងថា "ការដោះស្រាយភាពមិនស្របគ្នារវាងអ្វីដែលសាលាបង្រៀន និងអ្វីដែលជាតម្រូវការជាក់ស្ដែងរបស់អាជីវកម្មនឹងជួយដោះស្រាយបញ្ហានេះ ប៉ុន្តែវាគឺជាកិច្ចការដ៏លំបាក ហើយនិងទាមទាររយៈពេល៕" 

ថ្ងៃអង្គារ​ សារព័ត៌មាន​ផ្លូវ​ការ​របស់​រដ្ឋអំណាច​ចិន បាន​ប្រកាស​អំពីការ​ដក​តំណែង​រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​​ចិន។ ​ប្រមុខ​ការទូត​រូបនេះ ​អវត្តមាន​អំ​ពី​ឆាក​អន្តរជាតិ និង​ឆាកនយោបាយ​ការទូត​ចិន ​ប្រមាណជា ១ខែ​។ រាល់​ជំនួប​ការទូត​ធំៗ​​ និង​កិច្ចប្រជុំ​​កំពូល​អន្តរជាតិ​សំខាន់ៗ ត្រូវ​លោក វ៉ាង យី ​សមាជិក​ជាន់​ខ្ពស់​គណៈមជ្ឈិមបក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​ ជាអ្នក​ទ​ទួល​រាប់​រ៉ងជំនួស​ទាំងអស់​។​ ​រឿងនេះ​​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​​​លេចចេញ​សំណួរ និង​ចម្ងល់​សង្ស័យ​ជាច្រើន​ រួម​ទាំងពាក្យ​ចចាម​អារាម​ដែរ​។ តើហេតុផល​អ្វីខ្លះនៅពីក្រោយការដកតំណែងនិងបាត់មុខពីទីសាធារណៈ របស់ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន?   ជាង​១ខែមកហើយ ស្ងាត់​បាត់​ដំណឹង​ឈឹងសូន្យ។ ​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក ជីន កង បាន​បាត់ខ្លួន​ពី​ទីសាធារណៈ ចាប់តាំងពី​ការ​បង្ហាញ​មុខ​ចុងក្រោយ​នៅក្នុង​ជំនួប​ជាមួយ អនុរដ្ឋមន្ត្រី​រុស្ស៊ី Andreï Rudenko  និង​ក្រោយពី​ជំនួប​ជាមួយ​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​ស្រី​លង្ការ​ នៅទីក្រុង​ប៉េកាំង នាថ្ងៃទី​២៥មិថុនា។ ២ថ្ងៃក្រោយ លោក ជីន កង ខកខាន​មិន​បាន​ទទួល​ជួប​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​នូវែលសេឡង់  Chris Hipkins នៅ​ថ្ងៃទី​២៧មិថុនា​។ ​​ក្រោយមកទៀត​ លោកក៏​មិន​បាន​ជួប​​ប្រមុខ​បេសជនពិសេស​​អាកាសធាតុអាមេរិក Jonh Kerry ហើយលោក​មិន​បាន​ទទួល​ជួប​អ្នក​ការទូត​អាមេរិក​ដ៏​ល្បី Henry Kissinger ជា​មិត្ត​ចាស់​របស់​ចិន និងជាអ្នក​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ចិន-​អាមេរិក អំលុង​ទសវត្សរ៍​១៩៧០។ អាយុ​១០០ឆ្នាំលោកHenryKissinger ទៅប៉េកាំង ពីថ្ងៃ​១៩-២០កក្កដា។​ រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​ចិន ជីន កង មិន​បាន​ទៅ​ប្រជុំ​កំពូល​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​អាស៊ាន​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី និង​មិន​បាន​ទៅចូលរួម​កិច្ចប្រជុំ​ប្រទេស​មាន​សន្ទុះ​សេដ្ឋកិច្ច​លឿន Brics នៅ​ប្រទេស​អាហ្វ្រិក​ខាង​ត្បូង ថែមទៀត​។​អំលុង​អវត្តមាន​ប្រមុខការទូត​​ចិន​ រយៈ​ពេល​ ​១ ខែ​មកនេះ ទំហំ​កិច្ចការ​ដ៏ធ្ងន់ នៅក្រសួង​ការទេស​ចិន​ ត្រូវ​ធ្លាក់ទៅ​​លើ លោក វ៉ាង យី  ជា​សមាជិក​ការិយាល័យនយោបាយ​មជ្ឈិមបក្ស ទទួល​បន្ទុក​កិច្ចការ​បរទេស ដែ​ល​ជា​ឋានៈ​​តំណែង ខ្ពស់​ជាង លោក ជីន កង  ​​ជា​អ្នក​ត្រូវ​ទទួល​រ៉ាប់​រង​ជំនួស​ទាំងអស់​​។​ លោក វ៉ាង យី ដែល​ធ្លាប់​កាន់​តំណែង​ប្រមុខការទូតចិន ក៏​ត្រូវ​វិល​មក​ទទួល​តំណែង​នេះជាថ្មី។ស្ទះការងារអវត្តមាន​របស់​លោក ជីន កង មួយ​រយៈ​ធំ​មកនេះ ធ្វើ​ឲ្យ​ដំណើរ​ការ​នៅក្រសួង​ការបរទេស​ចិន​ត្រូវ​កកស្ទះ។ ជាក់ស្តែង រដ្ឋអំណាច​ចិន បាន​សម្រេច​​លើកពេល​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​ទៅប៉េកាំង របស់​លោក Josep Borrel ប្រមុខការទូត​សហភាព​អឺរ៉ុប ដែលត្រូវអញ្ជើញ​ទៅ​ប្រទេស​ចិន តាំងពី​ថ្ងៃទី​១០កក្កដា។ ហើយ​ ​ទស្សនកិច្ច​របស់​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​អង់គ្លេស​ លោក​ James Cleverly ដែលត្រូវ​​​រៀបចំដំណើរ​នៅថ្ងៃ​សុក្រ​នេះ ក៏តម្រូវ​ឲ្យ​លើកពេល​ទៅទៀត​។​ទោះយ៉ាងនេះក្តី ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន ​ថា កិច្ចការងារ​របស់​ក្រសួង ​នៅតែ​​ដំណើរការ​ដូចប្រក្រតី​ធម្មតា។ ក៏ប៉ុន្តែ មន្ត្រី​ទូត​បរទេស​នៅប៉េកាំង មិន​គិត​ថា​ជា​ការ​ធម្មតា​ទេ។ ជាក់ស្តែង ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​អ៊ុយក្រែន តែងតាំងថ្មី​ ប្រចាំ​ក្រុង​ប៉េកាំង គឺបាន​ផ្ញើ​សារ​តាំង ទៅក្រសួង​ការបរទេស​ចិន ប្រមាណ​ជា ​១ខែ​ទៅហើយ តែគ្មាន​ចម្លើយ​អ្វី​ទាំងអស់។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​អ៊ុយក្រែ​ន​ថ្មីនៅចិន បាន​សម្តែងក្តីភ្ញាក់​ផ្អើល ហើយ​មន្ត្រីទូត​សហភាព​អឺរ៉ុប​ ក៏​ចាត់ទុក​ថា​នេះជារឿងអាស្រូវ​អាសោច​កេរ្តិ៍​។ រឿង​អាសោចកេរ្តិ៍​នេះ មិនថានៅរង្វង់​​បច្ចិមលោកទេ សូម្បី​តែក្នុង​ស្រុក​ចិន​ខ្លួន​ឯង ក៏​មតិមហាជន​ បាន​សួរ​ដេញដោល​អំពី​អវត្តមាន​របស់​ប្រមុខ​ការទូត​ចិននេះដែរ​។ ក្នុង​បណ្តាញ​សង្គម​ចិន Weibo (ស្រដៀង​ហ្វេសបុក​អាមេរិក​ដែរ) គឺ​មា​នមតិ​សរសេរ​លើក​ឡើង​ជុំវិញ​ការ​បាត់​ខ្លួន​ បាត់មុខ​ពី​ឆាក​សាធារណៈ​របស់​លោក ជីន កង ហើយ​ការ​សង្ស័យ​ និង​ពាក្យ​ចចាម​អារាម​ផ្សេងៗ​លេច​ចេញ​ជាហូរហែ។​ទីបំផុត​ទៅ នៅថ្ងៃអង្គារ៍​ទី​២៥កក្កដា​ សារព័ត៌មានផ្លូវការរបស់រដ្ឋអំណាចចិន មាន​បែបយ៉ាង​ ទូរទស្សន៍​ជាតិ CCTV និង កាសែត​ចិន​ជាភាសា​បារាំង​ Chine Nouvelle  បាន​ផ្សាយ​ដំណឹង​គួរ​ឲ្យ​ភ្ញាក់ផ្អើលថា​អំពីការ​ដក​ហូត​តួនាទី​និងតំណែង​ទាំងអស់​របស់​លោក ជីន កង នៅ​ក្នុង​ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន។​ ហើយ​និងថា ការ​សម្រេ​ចចិត្ត​នេះ គឺធ្លាក់​មកពី​ការ​អនុម័ត​របស់​​សភា​ប្រជាជន​ចិន។​ សំណុំ​រឿង​​​​របស់​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​ចិន តម្រូវ​ សភា​​ចិន កោះ​ប្រជុំ​គ្នាជាបន្ទាន់​នៅ​​ថ្ងៃអង្គារ ដែល​តាមទម្លាប់​​ធម្មតា សភា​ចិន ត្រូវ​ប្រជុំ​គ្នា​នៅ​ចុង​ខែ​ឯណោះ។ តើ​មូលហេតុអ្វី​នៅពីក្រោយ​រឿងដក​តំណែង​របស់​ប្រមុខ​ការទូត​ចិន? ទាំង​សភាប្រជាជន​​ចិន ទាំង​កាសែត​រដ្ឋ​ចិន សុទ្ធតែ​មិន​បាន​បញ្ជាក់​អំពី​មូលហេតុលម្អិត​សោះ​ឡើយ។ ​ពីថ្ងៃអង្គារ៍​ ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន  ក្នុង​សន្និសីទ​ប្រចាំថ្ងៃ ក៏​ប្រឹងចៀសវាងមិន​ឆ្លើយ​នឹងសំណួរ​បស់​អ្នក​កាសែត។ អ្ន​ក​ស្រី ម៉ៅ នីង អ្នក​នាំពាក្យ​ការទូត​ចិន ប្រឹង​បង្ហែរសំណួរ​ និង​ចៀសវាង​មិន​បញ្ជេញ​សូម្បីតែឈ្មោះ​របស់​រដ្ឋមន្ត្រី ជីន កង​។ បើ​ពិនិត្យ​ពីហេតុផល​ផ្លូ​វ​ការ​ ជុំវិញ​​មូលហេតុ​អវត្តមាន​របស់​លោករដ្ឋមន្ត្រី គឺ ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន បញ្ជាក់​ក្នុង​សេចក្តីថ្លែងការណ៍ ​នាពេ​លកន្លងទៅ​ ថា មកពី​«បញ្ហា​សុខភាព»។ កាសែត​ចិន​ហុងកុង The South China Morning Post បានធ្លាប់​លើកឡើង​ដែរ​ថា ការ​ឈឺយូរបែបនេះ ទំនងជា​ ឆ្លង​កូវីដ​១៩ហើយ។ដំណឹង​ដែល​គេ​ជជែក​នៅស្រុក​ចិន គឺ ទំនង​ជា​បញ្ហា​ប្រជែង​អំណាច​ផ្ទៃក្នុង រវាង​ក្រុមអ្នក​បន្តវេន​​ឈាម​ថ្មី និង​ក្រុម​អ្នកនយោបាយ​ជើង​ចាស់​។ វ័យ​ ៥៧ ឆ្នាំ លោក ជីន កង បាន​ហក់​ឡើង​តំណែង​ខ្ពស់​និង​លឿន ដ្បិត​ថា​លោក​ជាមនុស្ស​មាន​សមត្ថភាព ហើយ​​ជាមនុស្ស​ស្និទ្ធ​នឹង​ប្រធានាធិបតីចិន​​ ស៊ី ជីនពីន។ ​រេបន្ទាត់នយោបាយ​?លោក ជីន កង គឺជា​អ្នក​ការទូត​ចិន ដែល​និយាយ​ប្រើប្រាស់​ភាសា​អង់គ្លេស​ រូហូរ​ដូច​ទឹក។ លោក ធ្លាប់ធ្វើជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​ចិន​ដល់ទៅ ៣ លើក​នៅ​នគរ​​អង់គ្លេស និង​ធ្លាប់​ជាធ្វើ​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​ចិន​ប្រចាំ​សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រមាណ​ ១៨ ខែ មុននឹង​ត្រូវ​ជ្រើសតាំង ជាសមាជិក​គណៈមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនិស្តចិន នាខែតុលា ឆ្នាំ​២០២២ ហើយ​ត្រូវ​តែងតាំង​ជាបន្ទាប់ ជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស។ លោក​ ជីន កង ចូល​កាន់តំណែង​ជាផ្លូវ​ការ​នៅក្រសួង​ការបរទេស នៅ​ខែ​មករា ឆ្នាំ២០២៣។ អំលុងពេល ១ឆ​មាសមកនេះ​ លោកបំពេញ​​ការងារ ហោះហើរ​ ជើង​ស្ទើរ​មិន​ជាប់​ដី ក្នុង​បេសកម្មបម្រើ​ការទូតចិន នៅ​អឺរ៉ុប អាហ្វ្រិក​ អាស៊ីកណ្តាល ហើយ​ទទួល​ជួប​មន្ត្រីទូត​បរទេស​ នៅ​ប៉េកាំង​ យ៉ាងមមាញឹក​ ។ល។ នៅក្នុង​ពេល​កាន់​តួនាទី​ ប្រមាណកន្លះ​ឆ្នាំមកនេះ លោក ជីន កង នៅតែប្រកាន់​បន្ទាត់​​នយោបាយ​ចិន​ដដែល យ៉ាង​ឥត​ងាករេ គឺដូច​អ្វី​ដែល កាសែត​បរទេស​ច្រើន​ វាយតម្លៃ​ រូប​លោក ថាជា​​«ចចក​ប្រយុទ្ធ» ​របស់​ចិន​។ «ចចកប្រយុទ្ធ» ដែល​គាំទ្រគោល​នយោបាយ​​ចិន និង រិះគន់លោកខាងលិច​​មិន​សំចៃមាត់ នារយៈ​២០ឆ្នាំចុងក្រោយ​នេះ​​ ។ ដូច្នេះ គេ​ជឿថា ការដក​ពីតំ​ណែង​លោក គឺពុំ​​មែនមកពី​ហេតុ​ផល​ងាករេ​នយោបាយ ឬដើរ​​ខុស​បន្ទាត់​នយោបាយ​បក្សនោះឡើយ។​​ ទំនាក់ទំនង​ផ្លូវ​ភេទ​ ក្រៅ​ចំណង​អាពាហ៍ពិពាហ៍មាន​ហេតុ​មួយ​ទៀត ដែល​ក្នុង​សង្គម​ចិន កំពុង​តែ​សង្ស័យ​ នោះគឺ​រឿងអាស្រូវ​ទំនាក់ទំនង​ផ្លូវ​ភេទ​ ក្រៅ​ចំណង​អាពាហ៍ពិពាហ៍។ នៅមុន​ការ​បាត់មុខ​របស់​លោក ជីន កង ប្រមាណជា ​១សប្តាហ៍ គឺ​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ បាន​នាំគ្នា​ផ្សាយ​អំពី​ចំណងទាក់ទង​​ដ៏ស្និទ្ធ​របស់​លោករដ្ឋមន្ត្រី ​ជាមួយ​និង ស្រី​អ្នក​ឆ្លើយ​ឆ្លង​ព័ត៌មាន​ ដ៏ល្បីម្នាក់​របស់​ចិន​ ប្រចាំ​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក។ អ្នកទាំងពីរ​បាន​ជួបស្គាល់​គ្នា គ្រា​ដែល​លោក ជីន កង ធ្វើជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិន​​នៅ​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីន​តោន ចន្លោះ​ឆ្នាំ២០២១ និង​២០២៣។នៅខែ​មេសាកន្លងទៅនេះ​ អ្នកកាសែត​ស្រី​រូបនោះ បាន​ផ្សាយ​រូប​ថត​ ៣ សន្លឹក លើបណ្តាញ​សង្គម​ ​ស្តីពី ​ដំណើរ​របស់​នាង​នៅលើ​យន្តហោះឯកជន​ និងមាន​បីកូន​ក្មេងម្នាក់ ដើម្បីក្នុង​ឱកាស​ជូន​ពរ​បុណ្យ​ខួប​កំណើត​របស់ លោក ជីន កង។ ​យន្តហោះនាងជិះ​នោះ សំដៅ​ទៅ​ទី​ក្រុង​ប៉េកាំង។ ចាប់​ពីពេលនោះមក គេគ្មាន​ដំណឹង​ពី​រូប​អ្នកកាសែត​ស្រី​រូបនេះទៀតទេ។ សប្តាហ៍​មុននេះ​ លោក​ James Palmer នៃទស្សនាវដ្តី Foreign Policy បាន​ជឿជាក់ថា «លោក ជីន កង បាត់​បង់​តំណែង ក៏ព្រោះតែ​ទំនាក់ទំនង​ពិសេស​ជាមួយ​នារី​ម្នាក់​នេះហើយ។» នេះក៏ព្រោះតែ ទំនាក់​ទំនង​ស្នេហាខាងក្រៅ ជា​រឿងអាស្រូវ​ដ៏​​រស៊ើប​មួយ​​ សម្រាប់គំរូ​សីលធម៌នយោបាយ​នៃ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន។ ​ជាឧទាហរណ៍ពេល​កន្លងទៅ លោក Zhang Gaoli ជា​មន្ត្រី​ធំ​របស់​​បក្ស​កុម្មុនិស្ត​ចិន ជា​អតីត​សមាជិក​អចិន្ត្រៃយ៍ នៃការិយាល័យនយោបាយ​របស់បក្ស​ ក៏ត្រូវ​ទម្លាក់​ពីតំណែង នៅខែតុលា ឆ្នាំ២០២២។ ដ្បិតមាន​​ជាប់​ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​អាស្រូវ​ផ្លូវ​ភេទ និងត្រូវ​រងការ​ចោទប្រកាន់​ពីបទរំលោភ​ លើ​កីឡាការិនីវាយ​តេនីស​​។ទោះយ៉ាងណាក្តី ការ​ដកតំណែង​រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​ចិន គឺ​ការ​ចម្លែក​មួយ ដែល​លោក វ៉ាង យី មន្ត្រីជើង​ចាស់​ មកជំនួស​កន្លែង​ចាស់​របស់​លោក និង​ ​ពុំ​មែន​ជា​ អនុរដ្ឋមន្ត្រី​ផ្សេងទៀត​មក​កាន់​ជំនួស។ នេះគឺនាំឲ្យ​គេ​គិត​ពីការ​ស្នង​តំណែង​មិន​បើក​ទូលាយ៕​

ជាង​២ឆ្នាំក្រោយប្រកាសភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាប្រក្រតីជាមួយរាជាណាចក្រម៉ារ៉ុក ក្រោមការជួយចូកជួយចែវរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីចុងឆ្នាំ ២០២០ អ៊ីស្រាអែលនៅ​ថ្ងៃចន្ទដើមសប្តាហ៍មុន​បាន​ប្រកាស​ទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យភាពរបស់ម៉ារ៉ុក​លើ​តំបន់សាហារ៉ាខាងលិច នោះបើទោះបីជា ទឹកដីមួយផ្នែករបស់សាហារ៉ាខាងលិចកំពុងជា​សមរភូមិប្រយុទ្ធដណ្តើមគ្នារវាង​កងទ័ពម៉ារ៉ុក និង​រណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូ ដែលជាក្រុមទាមទារ​ឯករាជ្យគាំទ្រ​ដោយអាល់ហ្សេរី ប្រទេស​ជិតខាងរបស់ម៉ារ៉ុក។ សំណួរចោទឡើងថា អ៊ីស្រាអែល​ភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងធម្មតាជាមួយ​ម៉ារ៉ុកកាលពី​ជាង​២ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីបានជា​ទើបប្រកាស​ទទួលស្គាល់សិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់​ម៉ារ៉ុកទៅលើ​ទឹកដីសាហារ៉ាខាងលិចនៅពេលនេះ? អ៊ីស្រាអែល នៅទីបំផុតបានដើរតាមផ្លូវរបស់សម្ព័ន្ធមិត្តអាមេរិក​ដែលបានប្រកាស​ទទួលស្គាល់សិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់រាជាណាចក្រម៉ារ៉ុកលើ​តំបន់សាហារ៉ាខាងលិច។ ២ឆ្នាំកន្លះក្រោយភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយអ៊ីស្រាអែលដែលមានអាមេរិកជា​អ្នកផ្ចុងផ្តើម ម៉ារ៉ុកទន្ទឹងរង់ចាំការសម្រេចចិត្ត​របស់រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីស្រាអែល​ដោយច្រាស់ច្រាល់បំផុត។ នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាស​ដែលមានដកស្រង់ខ្លឹមសារលិខិតរបស់​នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែល លោក​បិនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ រាជវាំងម៉ារ៉ុកអះអាងថា មេដឹកនាំអ៊ីស្រាអែល​សម្រេចចិត្តទទួលស្គាល់​ដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់​ម៉ារ៉ុកលើ​តំបន់សាហារ៉ាខាងលិច។តាមសេចក្តីប្រកាសរបស់ព្រះរាជវាំងម៉ារ៉ុកដដែល នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែលនឹងជូនដំណឹង​ពីការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួនទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ និងប្រទេស​ដែលមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយអ៊ីស្រាអែល។ ចុងបញ្ចប់ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលជូនដំណឹងទៅព្រះរាជាម៉ារ៉ុក​ពីគម្រោងចង់បង្កើតកុងស៊ុលក្នុងតំបន់សាហារ៉ាខាងលិច នៅទីក្រុង​ Dakhlaដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់​រដ្ឋាភិបាលម៉ារ៉ុក។សម្រាប់មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ម៉ារ៉ុក ការសម្រេចចិត្តរបស់អ៊ីស្រាអែលនឹងធ្វើឲ្យការទទួលស្គាល់ដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ម៉ារ៉ុកលើតំបន់សាហារ៉ាខាងលិចកាន់តែបោះជំហានទៅមុខដោយស្វាហាប់ ជាពិសេស នៅក្រោយការទទួលស្គាល់របស់អាមេរិកនិងការបើកកុងស៊ុលរបស់ប្រទេសជាង៣០នៅ​សាហារ៉ាខាងលិច។បន្ទាប់ពីរារែកអស់២ឆ្នាំកន្លះ រដ្ឋអ៊ីស្រាអែលសម្រេចចិត្តទទួលស្គាល់តំបន់សាហារ៉ាខាងលិចជាដែនដីរបស់ម៉ារ៉ុក ក៏ព្រោះតែចង់បំពេញចិត្តរាជវាំងរ៉ាបា ដែលមួយរយៈចុងក្រោយនេះ ចេះតែពន្យារលើកពេល មួយដង ជា២ដង ជំនួបកំពូល Neguevដែលជាវេទិកាជួបជុំថ្នាក់ដឹកនាំរបស់អ៊ីស្រាអែល និង​ប្រទេស​អារ៉ាប់ទាំង៤ដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយអ៊ីស្រាអែល ដូចជាអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម បារ៉ែន ស៊ូដង់ និងម៉ារ៉ុក។​វេទិកា Neguevសំខាន់ណាស់សម្រាប់អ៊ីស្រាអែលដែលប្រឹងប្រែងធ្វើយុទ្ធនាការទូតខិតចូលជិតប្រទេស​អារ៉ាប់នៅក្នុងតំបន់ដើម្បីពង្រឹងសម្ព័ន្ធភាព នៅចំពោះមុខអ៊ីរ៉ង់ដែលជាសត្រូវ។ ប៉ុន្តែ ការសម្រេចចិត្តរបស់​អ៊ីស្រាអែលមិនមែនគ្មានផលវិបាក។ នៅពេល​ម៉ារ៉ុកទាមទារកម្មសិទ្ធិគ្រប់គ្រងផ្តាច់មុខលើ​សាហារ៉ាខាងលិច តំបន់ភាគខាងត្បូងរបស់​សាហារ៉ាខាងលិច ប្រមាណ២០%កំពុងស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់រណសិរ្សទាមទារឯករាជ្យ ប៉ូលីសារីយ៉ូដែលប្រយុទ្ធដណ្តើមទឹកដីជាមួយម៉ារ៉ុកតាំងពី​ឆ្នាំ ១៩៧៥។រណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៣ ដោយមានជំនួយយោធាពីប្រទេស​អាល់ហ្សេរី ដើម្បីរំដោះសាហារ៉ាខាងលិចពីអាណានិគមនិយមអេស្ប៉ាញ។ នៅក្រោមការដាក់សម្ពាធរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ អេស្ប៉ាញបានដកខ្លួនចេញពីសាហារ៉ាខាងលិច​នៅ​ឆ្នាំ១៩៧៦។ ឆ្លៀតឱកាសដែលអេស្ប៉ាញបញ្ចប់អាណានិគមនៅសាហារ៉ាខាងលិច ម៉ូរីតានីប្រយុទ្ធដណ្តើមទឹកដីជាមួយម៉ារ៉ុក មុននឹង​ដកខ្លួនទៅវិញ ដោយ​ទុកឲ្យកងទ័ពម៉ារ៉ុកនៅបន្តប្រយុទ្ធជាមួយរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ​១៩៧៥។ ក្រោមអន្តរាគមន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ភាគីជម្លោះទាំងពីរបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងលើបទឈប់បាញ់នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩១ ប៉ុន្តែ ត្រូវ​ផុតរលត់ទៅវិញ នៅ​ឆ្នាំ ២០២០ នៅពេល​ម៉ារ៉ុកបើកការបង្រ្កាបហិង្សា​ទៅលើ​បាតុករសារ៉ាវី Sahrawi ដែលជាប្រជាជនរស់នៅតំបន់សាហារ៉ាខាងលិច។មានទំហំផ្ទៃដីធំ២ដងប្រទេស​កម្ពុជា សាហារ៉ាខាងលិចដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងម៉ារ៉ុក មានព្រំដែនជាប់អាល់ហ្សេរី​ និងម៉ូរីតានី ត្រូវអង្គការសហប្រជាជាតិចាត់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីតំបន់មិនស្វ័យតតាមការទាមទាររបស់ម៉ារ៉ុក។ ប៉ុន្តែ អង្គការសហប្រជាជាតិផ្ទាល់ធ្លាប់ទទួលស្គាល់រណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូជាអ្នកតំណាងស្របច្បាប់របស់​ប្រជាជនសារ៉ាវី Sahrawi នៅសាហារ៉ាខាងលិច និងជំរុញឲ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ តាមការចង់បានរបស់ក្រុមទាមទារឯករាជ្យដែលចង់ប្រែក្លាយសាហារ៉ាខាងលិចជា​ដែនដីស្វ័យត។ ប៉ុន្តែ ​ម៉ារ៉ុកដែលចង់យកសាហារ៉ាខាងលិចទាំងអស់មកក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន បាន​ខ្ទាស់ជើងមិនឲ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ។ ជាតំបន់វាលខ្សាច់សោះកក្រោះ សាហារ៉ាខាងលិចជាគោលដៅចង់បាន​របស់ម៉ារ៉ុក ដោយសារផលិតផលនេសាទនៅមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក និង​ធនធានរ៉ែក្រោមដី ដូចជា​ផូស្វ័រសំខាន់​សម្រាប់ធ្វើជីគីមីក្នុងបរិបទសង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន។ការសម្រេចចិត្តរបស់អ៊ីស្រាអែលទទួលស្គាល់​ដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ម៉ារ៉ុកលើសាហារ៉ាខាងលិចមិនត្រឹមធ្វើឲ្យរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូខឹងក្តៅក្រហាយ ប៉ុន្តែនឹងអាចដុតកំដៅបង្កើនភាពតានតឹងក្នុងតំបន់ ព្រោះថា អាល់ហ្សេរីដែលគាំទ្រផ្នែកយោធា​និងផ្តល់ជំរកដល់ក្រុមរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូ ប្រាកដជាមិនសប្បាយចិត្ត។ មានជំនួយយោធាពីអាមេរិក ម៉ារ៉ុក​បាន​ពង្រឹងកងទ័ព បង្កើនទិញអាវុធពីខាងក្រៅ។ ចំណែក អាល់ហ្សេរីដែលឧបត្ថម្ភគាំទ្រពីក្រោយរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូដែលមានចំនួនទ័ព​១៥០០០នាក់ ក៏ពង្រឹងកងទ័ពនៅតាមព្រំដែនរបស់ខ្លួនជាមួយ​ម៉ារ៉ុក​នៅប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ។ អ្នកវិភាគវាយតម្លៃថា ការខិតចូលជិតគ្នា​រវាង​ម៉ារ៉ុក និង​អ៊ីស្រាអែល នឹង​បើកផ្លូវកាន់តែ​ធំ សម្រាប់​ឲ្យ​អ៊ីស្រាអែល​​ទាញ​យក​ប្រយោជន៍​ច្រើនពីម៉ារ៉ុក មិនថា ការលក់សព្វាវុធ ឬ​កងទ័ព​ម៉ារ៉ុកក្នុងការតាមដាន​បច្ចេកវិទ្យា ការត្រួតពិនិត្យ​ដែនអាកាស ដ្រូន ចារកម្ម និង​ការពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​អ៊ីស្រាអែល​លើ​បណ្តាញ​គ្រប់គ្រង​អ៊ីនធ័រនែត​របស់​ម៉ារ៉ុក៕

ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ឥណ្ឌា បា​នស្តែងអំពី​​មហិច្ចតា​ខ្លាំង​ៗឡើង​ ចង់ធ្វើ​ជា​មហាអំណាច​ដឹកនាំ​ពិភពលោក​នឹងគេ​ដែរ​។ ក្នុងវត្ថុបំណង​នេះ ឥណ្ឌា បា​នវិនិយោគ​ផលិតអាវុធ​ និង​បញ្ជាទិញ​អាវុធ​​ច្រើនឡើងៗ​ រហូត​​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ដែល​នាំ​ចូល​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ច្រើន​ជាងគេលើកពិភពលោក​។ ​ប្រទេស​ ៣​ ដែល​ ឥណ្ឌា ទិញ​អាវុធ​ច្រើន​ជាង​គេ គឺ រុស្ស៊ី បារាំង និងសហរដ្ឋអាមេរិក។​ នៅក្នុង​បរិបទ​សង្គ្រាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន ជា​ឱកាស​ឲ្យ​ ឥណ្ឌា គិត​គូរ​ជម្រើស​ថ្មីៗបន្ថែម ហើយ​ ឥណ្ឌា ក៏​ចង់កាត់បន្ថយការពឹងពាក់លើអាវុធរុស្ស៊ី​។ ក៏ប៉ុន្តែ នេះ ជា​​ដំណើរផ្លូវ​នៅ​វែង​ឆ្ងាយ​ណាស់។​​ ចំពោះ​ឥណ្ឌា ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​ការពឹង​ពាក់​លើរុស្ស៊ី គឺត្រូវទិញ​អាវុធ​ពីប្រទេស​ផ្សេងៗ​ និង​ត្រូវ​​តែ​បង្កើន​សមត្ថភាព​​ផលិត​អាវុធ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​។ នេះក៏​ពីព្រោះតែ​ឋិត​នៅក្នុងបរិបទសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន ​​គឺតម្រូវឲ្យ ឥណ្ឌា ធ្វើពិពិធកម្ម នៃការនាំចូលអាវុធពីប្រទេសផ្សេងៗគ្នា។ គ្រាន់តែប៉ុន្មាន​​ឆ្នាំចុងក្រោយ​នេះ ឥណ្ឌា​ បាន​ក្លាយ​ជា​មហាប្រទេស​ដែល​ទិញ​អាវុធ​នាំចូល​ច្រើន​ជាងគេ​លើកពិភព​លោក។ នេះបើតាម​ការ​គូស​បង្ហាញ​របស់ SIPRI វិទ្យាស្ថាន​ស្រាវជ្រាវ​ដើម្បី​សន្តិភាព​នៃក្រុង​ស្តុកខុម។  ថ្នាក់​ដឹកនាំ​ឥណ្ឌា​ ដើរ​ទិញ​អាវុធ​ពី​មហាអំណាច​ផលិត​អាវុធ។ ចុង​ខែ​មិថុនា​ នាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី ​​អញ្ជើញ​ទៅរដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីនតោន ជួប​ជាមួយ​​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក លោក ចូ បៃដិន និង​បាន​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​អាវុធ​អាមេរិក នៅក្នុងការ​ផលិត​រួម​គ្នា​ម៉ូទ័រ​​យន្តហោះ​ចម្បាំង​សម្រាប់កង​ទ័ព​ជើង​អាកាស​ឥណ្ឌា។ ​នា​សប្តាហ៍​មុ​ននេះ វត្តមាន​នាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី នៅប៉ារីស​ ក៏ដើម្បីពង្រឹង​​ទំនាក់ទំនងជាយុទ្ធសាស្ត្រ និងកិច្ចសហការវិស័យយោធា ​ពិសេស​​ ការ​​ចរចា​អាវុធ​បន្ថែម​ពីបារាំង​។ ​ឥណ្ឌា បាន​បញ្ជាទិញ​យន្តហោះ​ចម្បាំង​ ៣៦ គ្រឿង​ពី ​បារាំងរួច​ហើយ​។ នៅ​សប្តាហ៍​មុន​នេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា​​ ក៏​បាន​​ពិភាក្សា​ជាមួយ​សមភាគី​បារាំង ​បញ្ជាទិញ​យន្តហោះ​ចម្បាំងបារាំង ចំនួន ​២៦ បន្ថែមទៀត ព្រមទាំង​ឧបករណ៍​គ្រឿង​ច្បាំង​សម្រាប់​បំពាក់​​នៅ​នាវា​ឥណ្ឌា។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ឥណ្ឌា  ដែល​បានទិញនាវាមុជទឹក ៦ ពីបារាំង រួចហើយ  ថ្មីៗក្នុងខែនេះ ​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា ក៏​បានបញ្ជាទិញ នាវាមុជទឹករបស់បារាំង ចំនួន ៣ គ្រឿង​ បន្ថែមទៀត។​ទាំងនេះ គឺឋិត​នៅក្នុង​ដំណើរ​កាត់​បន្ថយ​ការពឹង​ពាក់​លើរុស្ស៊ី និង​ដើម្បីសម្រេច​មហិច្ចតា​របស់ខ្លួន​ ដែល​ ឥណ្ឌាដាក់​ចេញ​​គម្រោង​កម្មវិធី​ផលិតផល​ធ្វើ​នៅ​ស្រុក​ឥណ្ឌា «Make in India»​។​ ក្នុងមហិច្ចតានេះ​​ ឥណ្ឌាបានឆ្លៀត​ដាក់​សម្ពាធទៅប្រទេសអ្នកលក់បច្ចិមលោក​ ឲ្យផ្ទេរបច្ចេកវិទ្យាវិស័យយោធាឲ្យឥណ្ឌា។ រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា​ បាន​​ចរចា​កិច្ចសន្យាទិញលក់អាវុធ​ ក្នុង​លក្ខខណ្ឌ​ថា មួយ​ផ្នែកនៃគ្រឿង​បរិក្ខារ​ ឬ​ទាំង​មូល​តែម្តង ត្រូវ​ផលិត​នៅលើ​ទឹកដី​ឥណ្ឌា​។ នេះដូចជា​​ករណី ​នាវាមុជទឹក​ទាំង​៦ដែល​ឥណ្ឌា​ទិញ​ពីបារាំង​ នៅឆ្នាំ​២០២២។​ ​គឺការ​ដ្ឋាន​សាង​សង់​ត្រូវ​ធ្វើនៅ​ក្បែរ​សមុទ្រ​នៃ​ក្រុង​Bombay ​របស់​ឥណ្ឌា។ ​គម្រោង​ទិញ​អាវុធបារាំង និង​ផលិត​នៅក្នុង​ស្រុក​ឥណ្ឌានេះ​  ធ្វើ​ឲ្យ​រដ្ឋបាល​ក្រុង​ញូវដេលី​ បាន​ចំណេញ​ចំនួន​ការងារ​ធ្វើ ដល់ទៅ​ ២០០ ០០០ ការងារ​។​មិន​ថា​ជាមួយ​បារាំង​ទេ ជាមួយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ក៏​ស្រដៀងគ្នា ដែល​ រដ្ឋបាល​ញូវដេលី បាន​ជំរុញ​ក្រុង​វ៉ាស៊ីន​តោន​ឲ្យ​ជួយ​ទំនើប​កម្ម​គ្រឿង​សព្វា​វុធ​ឥណ្ឌា​​។ ជាក់ស្តែង​ ករណី​ចុះ​កិច្ច​សន្យា​ទិញ​អាវុធ ជាមួយ​នឹង​ក្រុម​ហ៊ុន​អាមេរិក​ General Electric នៅខែ​មិថុនា​កន្លងទៅនេះ គឺ​ក្រុមហ៊ុន​អាមេរិកត្រូវ​​យល់​ព្រម​ផ្ទេរ បច្ចេកវិទ្យា ប្រមាណ ៨០% ដែល​ពាក់​ព័ន្ធ​ ទៅ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា​។ រដ្ឋបាលទីក្រុង​​វ៉ាស៊ីន​តោន របស់​លោក ចូ បៃដិន​ ​បាន​គាំទ្រ​គម្រោង​នេះ ដ្បិតថា​ដោយ​អះអាង​អំពី​ការ​ជួយ​គាំទ្រ​ខាង​ទំនើប​កម្ម​គ្រឿង​សព្វា​វុធ​ឥណ្ឌា។​ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ក៏​បាន​យល់​ព្រម​ដែរ នៅក្នុងកិច្ច​សហការជាមួយ​ឥណ្ឌា សម្រាប់​​ផលិត​អាវុធ​ និង​ឧស្សហកម្ម​ផលិត​គ្រឿង​បរិក្ខារ​ការពារជាតិ​ និង​ស្រាវជ្រាវ​បច្ចេកវិទ្យា​ថ្មី​ក្នុង​វិស័យ​យោធា។​ប្រទេស​បច្ចិមលោក យល់​ព្រ​មតាម​សំណើឥណ្ឌា ក៏ព្រោះតែ​ចំណេញភូមិសាស្ត្រ​​យុទ្ធនយោបាយ​ដែរ ពោលគឺ​យក​ឥណ្ឌា ដើម្បី​ទប់​ទល់​នឹង​នយោបាយ​វាតទីនិយម​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុងតំបន់​អាស៊ី។ ឥណ្ឌា ខ្លួន​ឯង​ ជា​សត្រូវ​ចាស់​វស្សា​ស្រាប់​​ជាមួយ​ចិន ក៏​បាន​ធ្វើ​ជារណាំង និង​ជា​តួអង្គ​សំខាន់​មួយ​សម្រាប់​ទល់​ឥទ្ធិពល​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​​។​ ឥណ្ឌា​ បាន​ផ្តើម​កិច្ច​​សន្យា​យោធា​ជាមួយ​ប្រទេស​វៀតណាម​។​ វៀតណាម​ដែល​ជា​សត្រូវ​ចាស់វស្សារបស់​ចិន ​បច្ចាមិត្ត​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ​និង​​សត្រូវ​​ក្នុង​សំណុំ​បញ្ហា​​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង​​។ ក្នុងជម្លោះ​សមុទ្រ​ចិនដដែល​​ ឥណ្ឌា ក៏​បានឈរនៅខាង​ ហ្វីលីពីន និង​បាន​លក់​អាវុធ​ឲ្យ​ ហ្វីលីពីន​ ក្នុងទំហំទឹក​ប្រាក់​ ៣៧៥​លា​នដុល្លារ​ នៅឆ្នាំ​២០២២។​ ហើយ​ ឥណ្ឌា ​ថែមទាំង​បា​នពង្រឹង​កិច្ចសហការវិស័យ​ការពារ​ជាតិ​ជាមួយ ឥណ្ឌូណេស៊ី​ ទៀតផង។ ប្រទេសទាំង​នេះ សុទ្ធសឹង​តែ​មាន​ទំនាស់​នឹង​ចិន​ប៉េកាំង។​ទោះបី​យ៉ាងណា​ក្តី ​អ្នកវិភាគស្ថានការណ៍​មើលឃើញថា​ រុស្ស៊ី​នៅតែ​មាន​ឥទ្ធិពល​ច្រើន​ខ្លាំង​នៅឡើយ នៅលើវិស័យ​នាំ​ចូល​អាវុធ​របស់​ឥណ្ឌា។ រុស្ស៊ី​ជា​អ្នក​​ផ្គត់​ផ្គង់​លក់​អាវុធឲ្យ​ឥណ្ឌា ជា​​ច្រើន​សតវត្សរ៍​ តួយ៉ាង គ្រាប់កាំភ្លើង​​និង​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ទូទៅ គ្រឿង​បម្លាស់រថគ្រោះ រថយន្តទាហាន និង​យន្តហោះ​ចម្បាំង ជាដើម​។ រុស្ស៊ី​ ក៏​បាន​ផ្តល់បច្ចេកទេស និង ​បច្ចេកវិទ្យា​ ឲ្យ​ឥណ្ឌា នៅក្នុង​គម្រោង​ផលិត​គ្រឿង​សឹក​ចម្បាំង​រួម​គ្នាដែរ។ ​ចន្លោះឆ្នាំ២០១៨ ដល់២០២២ ឥណ្ឌា បានទិញអាវុធ ប្រទេសរុស្ស៊ី ចំនួន ៤៥ %។ ចន្លោះពេលដូចគ្នានេះ ឥណ្ឌា ទិញគ្រឿងសព្វាវុធពីបារាំង  ប្រមាណជិត៣០% និងទិញអាវុធ១១% ពី សហរដ្ឋអាមេរិក។ បើតាម​អ្នក​ជំនាញ​ជាតិ​ឥណ្ឌា ក្នុង​រយៈ​ពេល​ខ្លី ឬ​មធ្យម ឬក៏​យ៉ាងហោច​ក៏​១០ឆ្នាំទៅមុ​ខ​ទៀត ឥណ្ឌា នៅតែ​ត្រូវ​ការ​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ពី រុស្ស៊ី​ក្នុង​ទំហំ​ច្រើន​នៅឡើយ​។ រយៈ​ពេល​នេះ វា​អាច​ត្រឡប់​ជា​រួញ​ឆាប់ឬវែងឆ្ងាយ​ ក៏​វា​អាស្រ័យ​ដែរ ទៅនឹង​ប្រទេស​ផលិត​អាវុធ​ផ្សេងទៀត ដែល​យល់​ព្រម​ផ្ទេរ​បច្ចេកវិទ្យា​ផលិត​អាវុធ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា​ ឬអត់​។ទោះ​ម្តេច​ក្តី គំនិតដែលមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខាងការទូតឥណ្ឌាតែងលើកឡើង គឺថា បរិបទពិភពលោកសព្វថ្ងៃ ជាពេលវេលាល្អ សម្រាប់ឥណ្ឌា។ ជាឱកាសល្អ ដ្បិតថា ប្រទេសជាច្រើន មិនចង់ត្រូវបង្ខំចិត្តរើសជ្រើស រវាង ប្រទេសសេរីលោកខាងលិច ឬរុស្ស៊ី ហើយក៏មិនចង់ជ្រើស ចិន ឬសហរដ្ឋអាមេរិក។ ហេតុនេះ ជម្រើសថ្មី គឺមានតែ ឥណ្ឌា។ ឥណ្ឌាដែលអាច​និយាយទៅកាន់គ្រប់ភាគី​ ៕​

ថ្មីៗ​នេះ អង្គការ​ស្បៀង និង​កសិកម្ម​ហៅកាត់ FAO និង​អង្គការ​នៃ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​ហៅកាត់ OCDE បាន​ចេញ​ផ្សាយ​របាយការណ៍​ស្តីពី​ទស្សនវិស័យ​កសិកម្ម​នៅ​ក្នុង​លោក​ចន្លោះ​ឆ្នាំ ២០២៣ និង​ឆ្នាំ ២០៣២។ របាយការណ៍​បាន​ផ្តល់​ចំណាប់អារម្មណ៍​ខ្លាំង​លើ​ប្រទេស​ចិន​ដោយ​បញ្ជាក់​ថា ចិន​នឹង​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​បញ្ហា​ចម្បង​មួយ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ។ បញ្ហា​ចម្បង​នោះ គឺ​ការ​ខ្វះ​សាច់ ពិសេស​សាច់ជ្រូក​ដើម្បី​ចិញ្ចឹម​ពលរដ្ឋ​ទាំង ១ ៤០០លាននាក់​របស់​ខ្លួន។ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ត​ទៅ ពិភពលោក​ហាក់​លែង​និយាយ ឬ​មួយ​ក៏​ហាក់​បាន​បំភ្លេច​ចោល​នូវ​ជំងឺ​កូវីដ១៩ នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​ជំងឺ​ឆ្លង​រាតត្បាត​សកល​មួយ​នេះ​នៅ​មិន​ទាន់​រលាយ​បាត់​ទាំង​ស្រុង​ក៏​ដោយ។ អ្វីៗ​ហាក់​បាន​ត្រឡប់​ទៅ​រក​ភាព​ដើម​ដូច​នៅ​មុន​ផ្ទុះ​ជំងឺ​កូវីដ១៩។ ចិន​បាន​ចាកចេញ​ជា​ស្ថាពរ ហើយ​បាន​បង្ហាញ​ពី​ភាព​ធន​របស់​ខ្លួន ទោះ​បី​ជា​តម្លៃ​ទំនិញ​បាន​ឡើង​ថ្លៃ​ក៏​ដោយ នេះ​ជា​ការ​គូសបញ្ជាក់​របស់​អង្គការ​ស្បៀង និង​កសិកម្ម FAO និង​អង្គការ​នៃ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច OCDEនៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​ចេញ​ផ្សាយ​ថ្មីៗ​នេះ។ តាម FAO និង OCDE នគរោបនីយកម្ម​ឆាប់​រហ័ស​របស់​ចិន​នឹង​បន្ត​មាន​ជា​បន្ត​ទៀត។កត្តា​នេះ​នាំ​ឱ្យ​មាន​កំណើន​កាន់​ច្រើន​ឡើង​នូវ​ការ​ប្រើ​អាហារកែច្នៃ​ដូច​ជា​ខ្លាញ់ ស្ករ រួម​ទាំង​សាច់។ នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ការ​ប្រើ​សាច់​នឹង​កើន​ចំនួន ១២% ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣២ ហើយ​ចិន​ជា​ប្រភព​នៃ​កំណើន​នេះ ឬ​និយាយ​ឲ្យ​ស្រួល​យល់ ចិន​ជា​ប្រទេស​ដែល​ត្រូវ​ការ​សាច់​ច្រើន​ជាង​គេ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ ពិសេស​គឺ​សាច់ជ្រូក។ ដើម្បី​អាច​មាន​សាច់ជ្រូក​គ្រប់គ្រាន់​សម្រាប់​ចិញ្ចឹម​ពលរដ្ឋ​ទាំង ១ ៤០០លាននាក់ ចិន​បាន​ពង្រឹង​គំរូកសិកម្ម​របស់​ខ្លួន។ ជាក់ស្តែង​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២២ ចិន​បាន​ដាក់​សម្ពោធ​អគារ​មួយ​កម្ពស់ ២៦ជាន់​ដោយ​មាន​ចិញ្ចឹម​ជ្រូក​ចំនួន ៦៥០ ០០០ក្បាល​ដើម្បី​យក​សាច់។គួរ​បញ្ជាក់​ថា នៅ​ក្នុង​បរិមាណ​ផលិតកម្ម​សាច់ជ្រូក​សរុប​ក្នុង​លោក ចិន​មាន​ចំណែក​ជាង​ពាក់កណ្តាល។ តែ​បញ្ហា​នៅ​ត្រង់​ថា បរិមាណ​សាច់ជ្រូក​របស់​ចិន​ខ្លួន​ឯង​នេះ​ក៏​នៅ​មិន​គ្រប់គ្រាន់​ដើម្បី​អាច​ឆ្លើយ​តប​នឹង​តម្រូវការ​សាច់​របស់​ពលរដ្ឋ​ដែល​កំពុង​កើន​ឡើង​ផង។ នៅ​ក្នុង​ករណី​នេះ ចិន​នៅ​បន្ត​ពឹង​លើ​ការ​នាំ​ចូល​សាច់​ពី​បរទេស​នា​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ ពិសេស​សាច់គោ។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា នគរោបនីយកម្ម​បាន​ហុច​ចេញ​នូវ​ផលវិបាក​ដែល​គេ​មិន​អាច​មើល​រំលង​បាន នោះ​គឺ​ការ​រួម​តូច​នូវ​ផ្ទៃដី​កសិកម្ម និង​ការ​បំពុលដី។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា​សព្វថ្ងៃ​នេះ ចិន​ទើប​បាន​ផ្តើម​បង្កើន​ការ​ចិញ្ចឹម​ជ្រូក​ឡើង​វិញ ក្រោយ​ពី​មាន​ផ្ទុះ​ជំងឺ​ប៉េស្តជ្រូកអាហ្វ្រិក​ដែល​ហាក់​នៅ​មិន​បាន​កំចាត់​បាត់​ទាំង​ស្រុង​នៅ​ឡើយ​ទេ។ក្រៅ​ពី​ចិន ជំងឺប៉េស្តជ្រូកអាហ្រ្វិក​ដដែល​មួយ​នេះ​ក៏​បាន​ឆ្លង​រាល​ដាល​ចូល​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ជា​ច្រើន​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ដែរ។ សព្វថ្ងៃ​នេះ ចិន​បាន​នាំ​សាច់ជ្រូក​ចូល​ជាង ១លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។ ចំណែក​សាច់គោ​វិញ​ត្រូវ​បាន​ចិន​នាំ​ចូល​ច្រើន​ពី​ប្រទេស​ប្រេស៊ីល អាហ្សង់ទីន និង​អ៊ុយរូហ្កាយ។ ប្រទេស​នៅ​អាមេរិកឡាទីន​ទាំង ៣នេះ​ផ្គត់ផ្គង់​ឲ្យ​ទីផ្សារ​សាច់គោ​ចិន​ចំនួន ៣ភាគ៤។ ដូច្នេះ​ខុស​ពី​ការ​លើក​ឡើង ការ​ទទួលទាន​សាច់​ក្នុង​ពិភពលោក​មិន​មាន​ការ​ថយ​ចុះ​ទេ នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​មាន​ការ​ទទួល​ស្គាល់​ពី​ផលវិបាក​របស់​វា​ចំពោះ​បរិស្ថាន​ក៏​ដោយ។ តាម​អង្គការ​ស្បៀង និង​កសិកម្មFAO ការ​ប្រើ​សាច់​បាន​រួម​ចំណែក​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ជិត ១៥%។តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី ការ​ប្រើ​សាច់​នៅ​ក្នុង​លោក​នឹង​កើន​ថែម​ទៀត​ពី ១០% ទៅ ១៥% ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣២ ក្រោយ​ពី​បាន​ឡើង ៦ដង​នា​រយៈពេល ៦០ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ។ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន ការ​ប្រើ​សាច់​បាន​គុណ ១ នឹង ២០ដង​គិត​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៦០។ ចិន​ត្រូវ​ការ​ស្បៀង​ដើម្បី​ចិញ្ចឹម​ពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួន​ទាំង ១ ៤០០លាននាក់​ជា​រឿង​មួយ​ធម្មតា។ តែ​ចំណោត​នៅ​ត្រង់​ថា កំណើន​តម្រូវការ​ស្បៀង​របស់​ចិន មិន​ថា​សាច់ ឬ​ជា​អាហារ​អ្វី​ទេ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​តម្លៃ​របស់​វា​នៅ​លើ​ទីផ្សារពិភពលោក​ឡើង​ថ្លៃ​ខ្ពស់។ នេះ​អាច​ជា​ផលវិបាក​ជះ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ដែល​មាន​តម្រូវការ​ដូច​ចិន តែ​គ្មាន​សមត្ថភាព​ដើម្បី​ទិញ។សរុប​មក ចិន​កំពុង​ពឹង​ខ្លាំង​លើ​ការ​នាំ​ចូល​សាច់ មិន​ថា​សាច់ជ្រូក ឬ​សាច់​គោ​ពី​បរទេស​ដើម្បី​បំពេញ​តម្រូវការ​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​កំពុង​កើន​ឡើង​ជាមួយ​នឹង​កំណើន​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ។ តែ​ក្នុង​ពេល​ជាមួយ​គ្នា និង​ដើម្បី​បង្ការ​លើ​ការ​ពឹងពាក់​លើ​អ្នក​ដទៃ ចិន​បាន​ផ្តើម​ស្វែង​រក​បច្ចេកវិទ្យា​ដើម្បី​បង្កើត​សាច់​សិប្បនិម្មិត​ដែល​មាន​រស់ជាតិ និង​ក្លិន​ដូច​សាច់មែនទែន មិន​ថា​សាច់ជ្រូក សាច់គោ ឬ​សាច់មាន់​ទេ៕

ផ្អែកតាមសារព័ត៌មាន The Economist សាលារៀនវៀតណាមពិតជាល្អណាស់។ វៀតណាមយល់អំពីតម្លៃនៃការអប់រំ និងវៀតណាមបណ្ដុះគ្រូបានល្អ ហើយវិស័យអប់រំទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីបក្សកុម្មនិស្ដវៀតណាម។ បិតាស្ថាបនិកវៀតណាម លោក ហូ ជីមិញ ធ្លាប់បានលើកឡើងថា “ដើម្បីទទួលបានផលប្រយោជន៍ដប់ឆ្នាំ យើងត្រូវដាំដើមឈើ។ ដើម្បីប្រយោជន៍មួយរយឆ្នាំ យើងត្រូវតែបណ្ដុះបណ្ដាលប្រជាជន។” នាអំឡុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយ សេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមមានកំណើនខ្ពស់ ហើយប្រជាជនក៏មានជីវភាពកាន់តែប្រសើរផងដែរ។ កម្រិតប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាជនវៀតណាមម្នាក់ៗជាមធ្យមប្រចាំឆ្នាំបច្ចុប្បន្នមានត្រឹមតែប្រមាណ៣៧៦០ដុល្លារអាមេរិកប៉ុណ្ណោះ ដែលវាជាកម្រិតទាបជាងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន រួមមាន ម៉ាឡេស៊ី និងថៃ។ ទោះជាយ៉ាងណា បើមើលទៅលើគុណភាពនៃការសិក្សារបស់សិស្សនិស្សិត ការអប់រំរបស់វៀតណាមត្រូវបានវាយតម្លៃខ្ពស់ ជាឧទាហរណ៍ ផ្អែកតាមសារព័ត៌មាន The Economist សាលារៀនវៀតណាមពិតជាល្អណាស់។បិតាស្ថាបនិកវៀតណាម លោក ហូ ជីមិញ តែងតែលើកឡើងថា “ដើម្បីទទួលបានផលប្រយោជន៍ដប់ឆ្នាំ យើងត្រូវដាំដើមឈើ។ ដើម្បីប្រយោជន៍មួយរយឆ្នាំ យើងត្រូវតែបណ្ដុះបណ្ដាលប្រជាជន។”រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន កុមារវៀតណាមមានឱកាសចូលរៀននៅក្នុងប្រព័ន្ធសិក្សាដ៏ល្អបំផុតមួយនៅក្នុងពិភពលោក។ នេះបើមើលទៅលើការវាយតម្លៃស្ដង់ដារអន្តរជាតិលើអំណាន គណិតវិទ្យា និងវិទ្យាសាស្ត្រ។ ទិន្នន័យចុងក្រោយរបស់ធនាគារពិភពលោកបង្ហាញថា បើគិតលើពិន្ទុសិក្សាសរុប សិស្សវៀតណាមមិនត្រឹមតែមានប្រៀបជាងសិស្សនៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងថៃប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងមានកម្រិតលើសប្រទេសអង់គ្លេស និងកាណាដា ដែលជាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលច្រើនជាងវៀតណាមឆ្ងាយណាស់។នៅវៀតណាម ការសិក្សារបស់កុមារគឺជាលទ្ធផលនៃកត្តាយ៉ាងច្រើន ដែលភាគច្រើនចាប់ផ្តើមនៅផ្ទះជាមួយឪពុកម្តាយ ហើយនិងបរិយាកាសដែលកុមារធំឡើង។ ប៉ុន្តែ កត្តាទាំងនេះគឺ​មិន​គ្រប់​គ្រាន់ទេ ​ដើម្បី​ពន្យល់​ពី​ការកើនឡើងនៃគុណភាពរបស់វិស័យអប់រំនៅ​វៀតណាម​។ កត្តាគន្លឹះចម្បងនោះគឺ អ្វីដែលកើតឡើងនៅក្នុងថ្នាក់រៀន។ កុមារវៀតណាមរៀនសូត្របានច្រើននៅសាលា ជាពិសេសតាំងពីឆ្នាំដំបូងនៃការសិក្សារបស់ពួកគេ។នៅក្នុងការសិក្សាមួយនៅឆ្នាំ២០២០ លោក Abhijeet Singh នៃសាលា Stockholm School of Economics បានវាស់ស្ទង់ផលិតភាពនៃការសិក្សារបស់សិស្សនៅវៀតណាម អេត្យូពី ឥណ្ឌា និងប៉េរូ។ លទ្ធផលបាន​បង្ហាញ​ថា កូនសិស្ស​វៀតណាមដែលមាន​អាយុ​ចន្លោះ​ពី៥ទៅ៨​ឆ្នាំ បាននាំមុខកូនសិស្សផ្សេងទៀត។ ប្រសិនបើកូនសិស្សទាំងនោះទទួលការអប់រំក្នុងពេលមួយឆ្នាំទៀត នោះវាបង្កើនប្រូបាប៊ីលីតេដែលកុមារវៀតណាមអាចដោះស្រាយលំហាត់គណិតវិទ្យាកើនឡើង២១ពិន្ទុ ស្របពេលដែលកូនសិស្សនៅប្រទេសឥណ្ឌាមានកើនឡើងត្រឹមតែ ៦ពិន្ទុប៉ុណ្ណោះ។​ផ្អែកតាមការសិក្សាមួយផ្សេងទៀត ក្នុងឆ្នាំ២០២២ ដោយមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សកល (The Centre for Global Development) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានរកឃើញថា នៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ចំនួន៥៦ក្នុងចំណោម ៨៧ប្រទេស គុណភាពនៃការអប់រំពាក់ព័ន្ធនឹងអំណាន បានធ្លាក់ចុះចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ក៏ប៉ុន្តែ នៅវៀតណាម លទ្ធផលអំណានមានការកើនឡើង។ផ្អែកតាមការចេញផ្សាយរបស់កាសែត The Economist វៀតណាមយល់ពីតម្លៃនៃការអប់រំ និងបណ្ដុះគ្រូបានល្អ។ គ្រូវៀតណាមត្រូវបានជ្រើសរើស ដោយមានលក្ខណៈសម្បត្តិល្អប្រសើរជាងមុន មានប្រសិទ្ធភាពជាងមុនក្នុងការបង្រៀន និងបំពេញការងារបានយ៉ាងល្អ។ គ្រូៗទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលជាញឹកញាប់ ហើយត្រូវផ្តល់សេរីភាពក្នុងរៀបចំកម្មវិធីបង្រៀន។ គ្រូនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលទទួលប្រាក់ឧបត្ថម្ភច្រើនជាងមុន។ សំខាន់បំផុត ការវាយតម្លៃរបស់គ្រូគឺផ្អែកលើការអនុវត្តរបស់សិស្ស និងលទ្ធផលជាក់ស្ដែងរបស់ពួកគេ។ គ្រូៗដែលមានសិស្សឆ្នើមនឹងទទួលរង្វាន់ “គ្រូឆ្នើម” ដ៏មានឥទ្ធិពលនៅវៀតណាម។ក្រៅពីនេះ ការអប់រំនៅវៀតណាមទទួលការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីបក្សកុម្មនិស្ដវៀតណាមផងដែរ។ នៅវៀតណាម ​គ្រូ​បង្រៀន​ជា​ច្រើន​ជា​សមាជិក​បក្ស។ បណ្ដាខេត្តនៅវៀតណាមត្រូវចំណាយ ២០%នៃថវិការបស់ពួកគេលើវិស័យអប់រំ ដើម្បីជំរុញគោលការណ៍សមធម៌ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ។ គណបក្សយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងលើរឿងនេះ ដើម្បីធានាដល់ការកែសម្រួលគោលនយោបាយអប់រំ ការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពកម្មវិធីសិក្សា និងស្តង់ដារបង្រៀន។ លោក Ngo Quang Vinh មន្ត្រីផ្នែកសង្គមនៅធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី បានលើកឡើងថា គ្រួសាររបស់វៀតណាមមានការប្តេជ្ញាចិត្តណាស់ចំពោះការអប់រំ ព្រោះពួកគេមានវប្បធម៌ពីលទ្ធិខុងជឺ ដែលការអប់រំគឺជាស្នូលនៃជីវិត។ គាត់​និយាយ​ថា សូម្បី​តែ​ឪពុក​ម្ដាយ​ក្រីក្រក៏ព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកូនចូលរៀន​ឯកជន​បន្ថែមផងដែរ។ នៅតាមទីក្រុង ប្រជាជនជាច្រើនស្វែងរកសាលារៀនដែលគ្រូបានទទួលងារជា "គ្រូឆ្នើមក្នុងការបង្រៀន Excellence in teaching"។ទោះជាយ៉ាងណា លោក Phung Duc Tung នាយកវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវអភិវឌ្ឍន៍មេគង្គ នៅរដ្ឋធានីហាណូយ បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនកាន់តែច្រើនចង់បានបុគ្គលិកដែលមានជំនាញខ្ពស់ជាងមុន ដូចជា ជំនាញគ្រប់គ្រង ដែលនិស្សិតវៀតណាមជាទូទៅមិនត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលទេ ហើយបញ្ហាវិសមភាពរវាងការអប់រំនៅទីក្រុង និងទីជនបទក៏បានកើនឡើងផង។ ដើម្បីធានាថា វៀតណាមនៅតែស្ថិតក្នុងលំដាប់ថ្នាក់ល្អបំផុតនៅក្នុងវិស័យអប់រំ រដ្ឋាភិបាលនឹងត្រូវដោះស្រាយនិន្នាការទាំងនេះ។ លោកបានលើកឡើងថា ដូច​ដែល លោក ​ហូ ជីមិញ ​ចូលចិត្ត​ដាស់តឿន​ប្រជាជន ការ​ដាំ​​ដុះ​ទាមទារ​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ជា​ប្រចាំ៕

លោកប្រធានាធិបតី​បារាំង អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង បាន​អញ្ជើញ​លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី​ឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី ជា​ភ្ញៀវ​កិត្តិយស​ ក្នុង​កម្មវិធី​​បុណ្យ​ជាតិ ថ្ងៃទី ១៤​កក្កដា។ នេះ​ជា​និម្មតរូប​បញ្ជាក់ឱ្យ​ឃើញ​​អំពី​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​កាន់​តែ​ប្រសើរឡើងៗ​រវាង​បារាំង​និង​ឥណ្ឌា​ ដែល​កំពុង​សាកល្បង​ចាប់​ចំណែក​របស់​ខ្លួន នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក​ដ៏​កាន់​តែ​តាន​តឹង​ មាន​តែ​ភាព​ប្រកួត​ប្រជែង​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ឡើង​រវាង​ចិន​និ​ងអាមេរិក។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី​ឥណ្ឌា ​ម៉ូឌី រង​ការ​រិះគន់​ថា​កំពុងបែក​ទៅ​​ដឹកនាំ​ប្រទេសរបៀប​ផ្តាច់ការ​ និង​ប្រើ​នយោបាយ​បង្ក្រាប​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជា​ជនជាតិ​ភាគ​តិច​អ៊ីស្លាម​ជាង​១៩៥​លាន​នាក់ ឥត​ត្រាប្រណី​ ប៉ុន្តែ​ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​បារាំង​ជ្រើសរើសអញ្ជើញ​​​ ​ជា​ភ្ញៀវ​កិត្តិយស មក​អង្គុយ​ក្បែរ​ប្រធានាធិបតី​នៅ​លើ​វេទិកា​ នា​ឱកាស​ដង្ហែក្បួន​ព្យុះ​ហយាត្រា​ ក្នុង​ថ្ងៃ​បុណ្យ​ជាតិ​ ថ្ងៃទី​១៤​កក្កដាទៅ​វិញ?មកពី​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ឥណ្ឌា ជា​ចំណង​មិន​អាច​ខ្វះ​បានទេ។ នេះ​ជា​ចម្លើយ​ដ៏​ខ្លី​របស់​ទីប្រឹក្សា​វិមាន​ប្រធានាធិបតី។ ឥណ្ឌា​ជាមាន​តួនាទី​​ស្នូល​​ក្នុង​សំណុំ​រឿង​ពិភពលោកចម្បងៗ ព្រោះ​ឥណ្ឌា​ជា​មហា​អំណាច​ពិភពលោក​លំដាប់​ទី៥ ជាមហា​អំណាច​ទី​មួយ​ផ្នែក​ប្រជាជន (​ប្រទេស​ដែល​មាន​ប្រជាជន​ច្រើន​ជាង​គេ​បំផុត​នៅលើ​ពិភពលោក) និង​ជា​ប់​លេខ​បី​ពិភពលោក​ខាង​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់។ ដូច្នេះ​គ្មាន​អ្វី​អាចទៅ​រួច​​ដោយ​គ្មាន​ឥណ្ឌា​ទេ ក្នុង​វិស័យ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំងនឹង​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ។ សម្រាប់​ទស្សនកិច្ច​ផ្លូវរដ្ឋ​ជា​លើក​ទី​បួន នៅក្នុង​ប្រទេស​បារាំង ក្រោមអាណត្តិ​របស់​លោក​ប្រធានាធិបតីម៉ាក្រុង​​ ​ដែល​ចាប់​ផ្តើម​ពី​ថ្ងៃ ព្រហស្បតិ៍​ទី ១៣​កក្កដា​ទៅ ​ភ្ញៀវកិត្តិយស​​ ម៉ូឌី នឹង​អង្គុយក្បែរ​ម្ចាស់​ផ្ទះ​ទស្សនា​ក្បួន​ព្យុះហយាត្រា ដែល​មានយោធា​​ឥណ្ឌា និង​យន្តហោះ​ប្រដេញ​រាហ្វាល់ឥណ្ឌាបី​គ្រឿង​ ចូល​រួម​ដង្ហែក្នុង​ថ្ងៃ​បុណ្យជាតិបារាំង​ដែរ។ ​លោក​ម៉ូឌី នឹង​ទទួល​ទាន​អាហារ​ពេល​ល្ងាច ​ជាមួយ​ប្រធានាធិបតី​បារាំង នៅ​វិមាន​អេលីហ្សេ នា​ល្ងាច​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ជា​លក្ខណៈ​ឯកជន និងបន្ទាប់​មក​​នៅ​ល្ងាច​ថ្ងៃ​សុក្រ នៅ​សារមន្ទីរ​Louvres មុន​នឹង​ចេញ​ទៅ​មើល​កាំជ្រួច​ជាមួយ​គ្នា។មានមូលហេតុច្រើន​ដែល​ជំរុញ​ប្រធានាធិបតី​បារាំង​ស្វាគមន៍​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ឥណ្ឌា​យ៉ាង​ពិសេស​ដូច្នេះ។ ដំបូង គឺ​មូលហេតុ​ការទូត ៖ ក្នុង​ខណៈ​ដែល​បារាំង​ហាក់​ឯកា ឬ​រង​ការ​តវា​ច្រើន​ក្នុង​រង្វង់​អឺរ៉ុប និង​សម្ព័ន្ធ​អាត្លង់ទិក (អូតង់) វា​ជា​ប្រការ​ល្អ​ដែល​បារាំងបើក​ចំហ​ទៅ​រក​ក្រុមប្រទេស​ធំៗ​ក្នុង​ចំណោម​ក្រុម​ប្រទេស​កំពុង​លូតលាស់ ដូច​យ៉ាង​ប្រេស៊ីល អាហ្វ្រិកខាង​ត្បូង និង​ឥណ្ឌា​។ បារាំង​របស់​លោក​ម៉ាក្រុង ចង់​​មាន​ចំណែក​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក និង​ចង់​ធ្វើ​ស្ពាន​ភ្ជាប់​ក្រុមសេរីនិយម ​លោក​ខាងលិច និង​ជាតិ​ភាគ​ច្រើន​ក្នុង​តំបន់។​ មហាយក្ស​ឥណ្ឌា​ មាន​ទំនាក់ទំនងសាំញ៉ាំ​ណាស់​​ជាមួយ​​​ចិន​ តែគោរព​​​​នយោបាយ​ការទូត​ពហុនិយម​ ដូច​បារាំង​ដែរ។ ប្រទេសប្រទេស​ទាំងពីរ មាន​ជំហរ​មិន​ប្រកាន់​ខ្សែ បក្ស​សម្ព័ន្ធ ថា​ត្រូវ​តែ​កាន់​ខាង​នេះ ឬ​ប្លុក​នោះ​ទេ ហើយ​មាន​​​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដូច​គ្នា ជាពិសេស​យុទ្ធសាស្ត្រ​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ដែល​មាន​ទិស​ដៅ​​ចង់ទប់ទល់​នយោបាយ​វាតទីនិយម​របស់​ចិនផង និង​នយោបាយ​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​អាមេរិកក្នុង​តំបន់ផង។ សូម​បញ្ជាក់​ថាបារាំងក៏​​មា​ន​ដែន​ដី​មួយ​ចំនួន ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ដែល​គេ​ហៅ​​ដែនដី​នាយសមុទ្ទ​បារាំង។បារាំង​និង​ឥណ្ឌាបង្ហាញ​ឆន្ទៈ​​ចង់​ដើរ​តួនាទី​ជា​មហាអំណាច​លំនឹង មាន​សមត្ថភាព​និយាយ​រក​គ្រប់​ភាគី។ ថ្វីបើ​លោក​ម៉ាក្រុង ហាក់​ដក​ខ្លួន​ចេញឆ្ងាយ​​ពី​លោក​ពូទីន​មែន តែ​លោក​ម៉ូឌី នៅ​បន្ត​រក្សា​ទំនាក់ទំនង​ជា​ប្រពៃណី​ជាមួយ​ម៉ូស្គូ​ជា​និច្ច​ ដោយ​បដិសេធ​មិន​ដាក់ទណ្ឌកម្ម​សេដ្ឋកិច្ច​លើ​ប្រទេស​អ្នក​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន ហើយ​ក៏​មិន​ថ្កោលទោស​ទង្វើ​របស់​រុស្ស៊ីដែរ។ជាង​នេះទៅ​ទៀត មហាអំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ​ទាំងពីរ បាន​ចង​ភ្ជាប់​គ្នា​ដោយ​ភាព​ជា​ដៃគូ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ ចំណាស់​២៥​ឆ្នាំ​ហើយ ជាក់ស្តែង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ក្នុង​វិស័យ​ការពារ​ជាតិ និង​ការ​ទិញ​យន្តហោះ​រ៉ាហ្វាល់​ពី​បារាំង។ បើ​តាម​គេហទំព័រ​សារព័ត៌មាន​ la Tribune ការ​បញ្ជា​ទិញ​យន្តហោះ​រ៉ាហ្វាល់​ប្រភេទ​ហោះ​ពី​នាវាផ្ទុក​យន្តហោះ ២៦​គ្រឿង និង​នាវាមុជទឹក​បី​គ្រឿង ទំនង​ជា​អាច​នឹង​ត្រូវ​ចុះ​ហត្ថលេខា​ក្នុង​ទស្សនកិច្ច​នេះ​ផង។ ប៉ុន្តែ​ពុំ​ទាន់​មាន​ការ​បញ្ជាក់​ជា​ផ្លូវការ​ណាមួយ​ទេ គិត​មក​ទល់​នឹង​ថ្ងៃអង្គារ​ទី ១១​កក្កដា។កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ក្នុង​វិស័យ​អវកាស​និង​ផ្កាយ​រណប អន្តរកាល​ថាមពល​ ក៏​ជាមូល​ហេតុសំខាន់​​មួយទៀត​ដែល​បារាំង​មិន​អាច​មើល​រំលង​​ឥណ្ឌាបាន​ឡើយ។ អ៊ីចឹង​ត្រូវ​ធិប​បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​? លោក​ម៉ូឌី ទើប​នឹង​បញ្ចប់​ទស្សនកិច្ច​ដោយជោគជ័យ​នៅអាមេរិក ដោយ​​គ្មានទេ​ការ​ធ្វើ​​ពហិការទ្រង់ទ្រាយ​ធំ​​ប្រឆាំង​នឹងលោក​ម៉ូឌី ព្រោះ​បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌា។ ដូច្នេះ​បើ​តាម​អ្នក​ការទូត​ ប្រមុខ​ជាតិ​និយម​ឥណ្ឌា​អាច​ងាក​ទៅរក​អាមេរិក បើ​បារាំង​រារាំង​ប្រយោជន៍ឥណ្ឌា​​ដោយ​ហេតុ​សិទ្ធិមនុស្ស។ នេះ​ហើយ​ជា ​Real Politik៕

នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី១០ កក្កដា អង្គការសហប្រជាជាតិ​បាន​ចេញ​ផ្សាយ​របាយការណ៍​មួយ​ស្តីពី​ការ​អនុវត្តន៍​លើ​កម្មវត្ថុ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​រយៈពេល ១៥ឆ្នាំ​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥ ដល់​ឆ្នាំ ២០៣០។ ដូច្នេះ​គិត​ត្រឹម​ឆ្នាំ ២០២៣ ការ​អនុវត្តន៍​លើ​កម្មវត្ថុ​មួយ​នេះ​បាន​ឈាន​ដល់​ពាក់កណ្តាល​ទី និង​ត្រូវ​ដើរ​ជិត​ដល់​គោលដៅ​នៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ តែ​បើ​តាម​ប្រមុខ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍ ការ​អនុវត្តន៍​លើ​ផ្នែក​ខ្លះ​នៃ​កម្មវត្ថុ​មួយ​នេះ​បែរ​ជា​នៅ​ទ្រឹង​មួយ​កន្លែង ឬ​កំពុង​ដើរ​ថយក្រោយ​ទៅ​វិញ។ នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​ប្រទេស​ទាំង​អស់​ប្រឹងប្រែង​បន្ថែម និង​ឲ្យ​បាន​លឿន​ជាង​សព្វថ្ងៃ។ កាល​ពី ១៥ឆ្នាំ​មុន ពោល​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៥ ប្រទេស​សមាជិក​អង្គការសហប្រជាជាតិ​បាន​អនុម័ត​ជា​ឯកច្ឆន្ទ​លើ​គម្រោង​អភិវឌ្ឍន៍​មនុស្សជាតិ​ដែល​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ « កាលវិភាគ ២០៣០ »។ នៅ​ក្នុង « កាលវិភាគ ២០៣០ » នេះ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​កំណត់​យក​កម្មវត្ថុ​នៃ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​ចំនួន ១៧កម្មវត្ថុ​ដែល​មាន​ចំនួន ១៦៩ផ្ទាំងស៊ីប​ខុស​គ្នា។ អ្វី​ដែល​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ចង់​បាន​តាម​រយៈ « កាលវិភាគ ២០៣០ » គឺ​ការ​កសាង​អនាគត​មួយ​ប្រសើរ និង​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​សម្រាប់​មនុស្សជាតិ​ទាំង​អស់​នៅ​ដំណាច់​ទសវត្សរ៍​នេះ។កាត់​បន្ថយ​ភាព​ក្រីក្រ កាត់​បន្ថយ​វិសមភាព​ក្នុង​សង្គម ការ​ទទួល​បាន​សិទ្ធិ​ស្មើ​គ្នា​រវាង​បុរស និង​ស្រ្តី កុមារ​គ្រប់រូប​ត្រូវ​ទៅ​សាលារៀន ទទួល​បាន​ទឹកស្អាត​ប្រើប្រាស់​ទាំង​អស់​គ្នា កាត់​បន្ថយ​អត្រា​មរណៈ​ទារក មាន​អ៊ីនធ័រនែត និង​ភ្លើងអគ្គីសនី​ប្រើ​គ្រប់​គ្នា ទទួល​បាន​សេវា​សុខភាព​គ្រប់​គ្នា។ល។ និង។ល។ ទាំង​អស់​នេះ​សុទ្ធសឹង​ជា​ផែនការ​សន្យា​ដែល​ប្រទេស​សមាជិក​ទាំង​អស់​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​ក្នុង​រយៈពេល ១៥ឆ្នាំ​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥ ដល់​ឆ្នាំ ២០៣០។ គិត​ត្រឹម​ពាក់​ឆ្នាំ ២០២៣ អស់​រយៈពេល ៨ឆ្នាំ​មក​ហើយ​ដែល​ពិភពលោក​បាន​អនុវត្ត​លើ​ផែនការ​ខាង​លើ។ ដូច្នេះ តើ​អ្វី​ទៅ​ជា​លទ្ធផល​ដែល​ទទួល​បាន​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥ មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ?។មិន​ល្អ​ទាល់​តែ​សោះ នេះ​ជា​ការ​សន្និដ្ឋាន​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​តាម​រយៈ​របាយការណ៍​មួយ​ចេញ​ផ្សាយ​ក្នុង​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី១០ កក្កដា។ ប្រមុខ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍​បាន​បញ្ជាក់​ដោយ​ទាញ​សញ្ញាអាសន្ន​ថា នៅ​ក្នុង​ការ​វាយតម្លៃ​លើ​ការ​អនុវត្តន៍​ផែការ​សន្យា​ចំនួន ១៤០ចំណុច មាន​ជាង ៣០% មិន​ត្រឹម​តែ​គ្មាន​ការ​ចម្រើន​ទៅ​មុខ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​បែរ​ជា​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​ទៅ​វិញ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥។ បើ​អ្វីៗ​នឹង​បន្ត​មាន​សង្វាក់​ដូច​សព្វថ្ងៃ មាន​មនុស្ស​ចំនួន ៥៧៥លាននាក់​នឹង​បន្ត​រស់នៅ​ក្នុង​ភាព​ក្រីក្រ​ខ្លាំង​នៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ធ្ងន់ធ្ងរ​ជាង​នេះ របាយការណ៍​បាន​គូសបញ្ជាក់​ថា ពិភពលោក​បាន​ដើរ​ថយ​ក្រោយ​វិល​ទៅ​រក​កម្រិត​អត់ឃ្លាន​ដូច​ឆ្នាំ ២០០៥។ ជាក់ស្តែង​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២១ មាន​មនុស្ស​ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម​៣នាក់​ក្នុង​លោក ឬ​ស្មើ​នឹង ២ ៣០០លាននាក់​បាន​រស់​ក្នុង​អសន្តិសុខស្បៀងអាហារ​ល្មម ឬ​ខ្លាំង។ របាយការណ៍​ដដែល​បាន​កត់សម្គាល់​ឃើញ​ថា មនុស្ស​ចំនួន ១ ១០០លាននាក់​ដែល​កំពុង​រស់នៅ​តាម​ទីក្រុង និង​ជាយក្រុង​បែរ​ជា​មាន​លក្ខខណ្ឌ​ជីវិត​រស់នៅ​ដូច​អ្នករស់នៅ​តាម​ទីកន្លែង​អានាធិបតេយ្យ​ទៅ​វិញ ហើយ​ចំនួន​នេះ​នឹង​កើន​ដល់ ២ ០០០លាននាក់​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ ៣០ឆ្នាំ​ខាង​មុខ។ ទាក់ទង​នឹង​សមភាព​បុរស ស្រ្តី​ត្រូវ​បាន​របាយការណ៍​គូសបញ្ជាក់​ពី​ភាព​រីកចម្រើន​យឺត​ខ្លាំង​មែនទែន។បើ​អ្វីៗ​នឹង​មាន​ដំណើរការ​ដូច​សព្វថ្ងៃ គេ​ត្រូវ​ប្រើ​ពេល​ចំនួន ២៨៦ឆ្នាំ​ដើម្បី​លុប​បំបាត់​ច្បាប់​ទាំង​អស់​ដែល​មាន​ការ​រើសអើង​ចំពោះ​ស្រ្តី និង​ត្រូវ​ចំណាយ​ពេល​រហូត​ដល់​ទៅ ៣០០ឆ្នាំ​ដើម្បី​បិទបញ្ចប់អាពាហ៍ពិពាហ៍​កុមារ។បើ​គ្មាន​វិធានការ​ថ្មី​លើស​ពី​អ្វី​ដែល​កំពុង​មាន​សព្វថ្ងៃ​ទេ មាន​តែ ១ប្រទេស​គត់​ក្នុង​ចំណោម ៦ប្រទេស​ដែល​នឹង​ឈាន​ដល់​គោលដៅ​មាន​សាលាមធ្យមសិក្សា​សម្រាប់​កូនក្មេង​ទាំង​អស់។ តើ​ភាព​យឺតយ៉ាវ​ក្នុង​ការ​អនុវត្តន៍​ផែនការ « កាលវិភាគ ២០៣០ »ជា​កំហុស​របស់​អ្នក​ណា និង​ដោយ​មូលហេតុ​អ្វី​ទៅ?។តាម​របាយការណ៍​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ ជំងឺ​ឆ្លង​កូវីដ១៩ មាន​ចំណែក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​នៅ​ក្នុង​ភាព​យឺតយ៉ាវ​នេះ។ ចំណែក​ហេតុផល​មួយ​ទៀត អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​ទម្លាក់​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​លើ​ប្រព័ន្ធ​ហិរញ្ញវត្ថុ​អន្តរជាតិ​ដែល​បាន​រារាំង​ដល់​វឌ្ឍនភាព​របស់​ក្រុម​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍន៍។ « កប់​នៅ​ក្រោម​ភ្នំ​នៃ​បំណុល ក្រុម​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍន៍​ជា​អ្នក​រង​ផល​ប៉ះពាល់​ខ្លាំង​ជាង​គេ​ដោយ​ភាព​បរាជ័យរួម​របស់​យើង​ក្នុង​ការ​វិនិយោគ​លើ​គោលដៅ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព » នេះ​ជា​ការ​គូសបញ្ជាក់​របស់​ប្រមុខ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍។ សរុប​មក នៅ​មាន​ការងារ​ជា​ច្រើន​ទៀត​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ និង​នៅ​សល់​ពេល ៧ឆ្នាំ​ទៀត​ដើម្បី​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​នូវ​កម្មវត្ថុ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​នា​ឆ្នាំ ២០៣០។តើ​វា​មិន​យឺត​ពេល​ហើយ​ទេ​ដឹង​ក្នុង​ការ​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​នូវ​កម្មវត្ថុ​មួយ​នេះ?។ មិន​យឺត​ពេល​ទេ តែ​ត្រូវ​ចាប់​ផ្តើម​ពន្លឿន​ពី​ឥឡូវ​នេះ​ទៅ នេះ​ជា​ការ​បញ្ជាក់​ដោយ​ព្រមាន​របស់​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍។ បន្ថែម​ពី​លើ​នេះ ប្រមុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​អនុម័ត​នូវ​ផែនការ​សង្រ្គោះ​មួយ​ចំពោះ​កម្មវត្ថុ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព។ នៅ​ក្នុង​ផែនការ​សង្រ្គោះ​នេះ លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍​បាន​ស្នើ​ឲ្យ​មាន​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ថ្មី និង​ការ​បន្ថែម​ថវិកា​ចំនួន ៥០០ ០០០លានដុល្លារ​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ សំណើ​ទាំង​អស់​នេះ​នឹង​ដាក់​ទៅ​កាន់​មហាសន្និបាត​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ដែល​គ្រោង​រៀបចំ​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​ពី​ថ្ងៃទី១៨ ដល់​ទី១៩ កញ្ញា​ខាង​មុខ៕

ក្នុង​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​ពី​ថ្ងៃ​អង្គារ ទី១១ ដល់​ថ្ងៃ​ពុធ ទី១២ កក្កដា អង្គការ​សន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង​ហៅ​កាត់​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ណាតូ​បើក​កិច្ចប្រជុំកំពូល​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​វីលនីញូស ប្រទេស​លីទុយអានី។ ចិន​មិនមែន​ជា​សមាជិក ហើយ​ក៏​មិន​ត្រូវ​បាន​ណាតូ​អញ្ជើញ​ឲ្យ​ចូលរួម​ដែរ។ តែ​ណាតូ​បាន​អញ្ជើញ​ប្រទេស​អូស្រា្តលី ជប៉ុន នូវែលសេឡង់ និង​ប្រទេស​កូរ៉េខាងត្បូង។ កាយវិការ​នេះ​ត្រូវ​បាន​ចិន​ចោទ​ណាតូ​ពី​បទ​យក​ប្រទេស​នៅ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ធ្វើ​ជា​ចំណាប់ខ្មាំង។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ចិន​លើក​ឡើង​យ៉ាង​ដូច​នេះ និង​ថា តើ​ចិន​គួរ​បារម្ភ​ពី​ការ​ពង្រីក​សមាជិក​ណាតូ​ទៅ​កាន់​អាស៊ី​ដែរ ឬ​ទេ? ចាប់​កំណើត​ក្នុង​ថ្ងៃទី៤ មេសា ឆ្នាំ ១៩៤៩ ដោយ​មាន​សមាជិក​ចំនួន ១២ប្រទេស​មក​ពី​អឺរ៉ុប និង​អាមេរិកខាងជើង អង្គការ​ណាតូ​មាន​សមាជិក​សរុប​ចំនួន ៣១ប្រទេស​នា​ពេល​សព្វថ្ងៃ។ តែ​នៅ​ពេល​ខាង​មុខ អង្គការ​សន្ធិសញ្ញា​អាត្លង់ទិកខាងជើង​មួយ​នេះ​អាច​មាន​សមាជិក​ថ្មី​បន្ថែម​ទៀត ពិសេស​មុន​គេ​គឺ​ប្រទេស​ស៊ុយអែត។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា នៅ​ក្នុង​ចំណោម​សមាជិក​ទាំង ៣១ប្រទេស​របស់​ណាតូ គឺ​គ្មាន​ប្រទេស​អាស៊ី​ទេ។ តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី ចិន​ដែល​ជា​ប្រទេស​មហាអំណាច​មួយ​នៅ​អាស៊ី​បាន​តាម​ដាន និង​ឃ្លាំមើល​ការ​វិវត្តន៍​របស់​ណាតូ​ដោយ​មិន​ដាក់​ភ្នែក។មាន​មូលហេតុ​សំខាន់​ចំនួន​ពីរ​ដែល​បញ្ជាក់​ត្រង់​ចំណុច​នេះ ទី១ ណាតូ​ហាក់​កំពុង​ចាប់​អារម្មណ៍ និង​បែរ​សម្លឹង​ទៅ​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និង​ទី២ ណាតូ​ហាក់​កំពុង​ដាក់​ចិន​នៅ​ក្នុង​បញ្ជី​ប្រទេស​គូប្រជែង ឬ​អាច​ជា​សត្រូវ​ដែល​មិន​អាច​ធ្វេសប្រហែស និង​មើល​រំលង​បាន​ឡើយ។ ណាតូ​ហាក់​កំពុង​ចាប់​អារម្មណ៍ និង​បែរ​សម្លឹង​ទៅ​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ព្រោះ​នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំកំពូល​រៀបចំ​ក្នុង​ទីក្រុង​ម៉ាឌ្រីដ ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ​កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០២២ ណាតូ​បាន​អញ្ជើញ ៤ប្រទេស​នៅ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ឲ្យ​ចូលរួម​ក្នុង​នាម​ជា​ភ្ញៀវ គឺ​ប្រទេស​អូស្រា្តលី ជប៉ុន នូវែលសេឡង់ និង​ប្រទេស​កូរ៉េខាងត្បូង។ នេះ​ជា​លើកទី១ ដែល​ណាតូ​បាន​អញ្ជើញ​ប្រទេស​ទាំង ៤ ឲ្យ​ចូលរួម។តែ​សម្រាប់​ចិន ទោះ​ការ​អញ្ជើញ​ពេល​នោះ​ជា​លើកទី១ ឬ​ជា​លើកទី​ប៉ុន្មាន​ក៏​ដោយ គឺ​គ្រប់គ្រាន់​ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្លួន​បារម្ភ និង​មិន​អាច​ធ្វើ​ព្រងើយកន្តើយ​បាន​ទេ។ ចំណែក​ណាតូ​ហាក់​កំពុង​យក​ចិន​ធ្វើ​ជា​គូប្រជែង ឬ​អាច​ជា​សត្រូវ ព្រោះ​នៅ​ក្នុង​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​ចេញ​ផ្សាយ​នៅ​ក្រោយ​ជំនួបកំពូល​ឆ្នាំ ២០២២ ណាតូ​បាន​ចាត់​ទុក​ចិន​ជា​តួអង្គ​មួយ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​ផលប្រយោជន៍ សន្តិសុខ និង​តម្លៃ​របស់​ណាតូ។ ណាតូ​មើល​ឃើញ​ថា ចិន​កំពុង​ព្យាយាម​ធ្វើ​ឲ្យ​ផុយស្រួយ​នូវ​សណ្តាប់ធ្នាប់​អន្តរជាតិ​ដែល​ផ្អែក​លើ​ច្បាប់​ជា​ធំ។ ការ​ហ៊ាន​និយាយ​យ៉ាង​ដូច​នេះ​ត្រូវ​បាន​ប្រមុខ​អង្គការ​ណាតូ​លោក​យែន ស្តុលទែនប៊ែរ​ពន្យល់​បក​ស្រាយ​នា​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ជប៉ុន​កាល​ពី​ដំណាច់​ខែ​មករា ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ។លោក​ស្តុលទែនប៊ែរ​បាន​លើក​ឡើង​ជា​ពិសេស​ពី​ឥទ្ធិពល និង​អាកប្បកិរិយា​ឈ្លានពាន​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រចិនខាងត្បូង និង​នៅ​ក្នុង​តំបន់ ការ​បង្កើត​សព្វាវុធ​បាញ់​ចម្ងាយឆ្ងាយ និង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​កាន់​តែ​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​រុស្ស៊ី។ ការ​ឆ្លើយ​បក​វិញ​របស់​ចិន​ហាក់​ដូច​យឺត​ពេល​បន្តិច​មែន តែ​ចិន​មិន​ដែល​ទុក​ឲ្យ​ការ​វាយប្រហារ​ណា​មួយ​លើ​ខ្លួន​កន្លង​ហួស​ដោយ​គ្មាន​ការ​ឆ្លើយ​តប​នោះ​ទេ។ ថ្លែង​ទៅ​កាន់​ក្រុម​មន្រ្តីការទូត​ជប៉ុន និង​កូរ៉េខាងត្បូង​ក្នុង​ថ្ងៃទី៤ កក្កដា នាយក​ការិយាល័យ​មជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិន​ទទួល​បន្ទុក​កិច្ចការ​បរទេស​លោក​វ៉ាង យី​បាន​ប្រើ​ឃ្លា​ក្នុង​ន័យ​ចំអក​ថា « អាមេរិក និង​អឺរ៉ុប​អសមត្ថភាព​ក្នុង​ការ​បែងចែក​រវាង​ជនជាតិ​ចិន ជនជាតិ​ជប៉ុន និង​ជនជាតិ​កូរ៉េ។ ទោះ​ជា​យើង​ទៅ​លាប​សក់​ពណ៌​ទង់ដែង ឬ​ទៅ​កែច្រមុះ​ឡើង​វិញ​ក៏​យើង​មិន​អាច​ក្លាយ​ជា​ជនជាតិ​លោកខាងលិច​បាន​ដែរ។ យើង​ត្រូវ​ដឹង​ថា​តើ​ប្រភពកំណើត​របស់​យើង​នៅ​ឯ​ណា »។ចំណែក​ប្រតិកម្ម​ចំៗ និង​ខ្លាំងៗ​របស់​ចិន​បាន​ចេញ​ពី​មាត់​រដ្ឋមន្រ្តី​ការពារជាតិ​ចិន​លោក​លី ស្ហាំងហ្វូ។ នៅ​ក្នុង​ឱកាស​ចូលរួម​កិច្ចប្រជុំកំពូលស្តីពី​សន្តិសុខ​រៀបចំ​ក្នុង​ប្រទេស​សិង្ហបុរី​នា​ដើម​ខែ​មិថុនា លោក​លី ស្ហាំងហ្វូ​បាន​វាយតម្លៃ​ថា គោលបំណង​របស់​សម្ព័ន្ធ​យោធា ដូច​ជា​ណាតូ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក គឺ​យក​ប្រទេស​ក្នុង​តំបន់​ធ្វើ​ជាចំណាប់ខ្មាំង និង​បង្ក​ជម្លោះ រួម​ទាំង​ការ​ប្រឈម​មុខ។ តាម​ប្រមុខ​ការពារជាតិ​ចិន ការ​ប៉ុនប៉ង​បែប​នេះ​នឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​តំបន់​ធ្លាក់​ក្នុង​ជម្លោះ និង​ការ​បែកបាក់។ តាម​រយៈ​ប្រតិកម្ម​របស់​ចិន​នេះ​នាំ​ឲ្យ​គេ​យល់​បាន​ថា​តិច ឬ​ច្រើន ចិន​បារម្ភ​ពី​ការ​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​អង្គការ​ណាតូ​នៅ​អាស៊ី ពិសេស​នៅ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ដែល​ចិន​កំពុង​អាងយ៉ាង​ខ្លាំង។តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី រឿង​តៃវ៉ាន់​នៅ​តែ​ជា​រឿង​សំខាន់ និង​អាទិភាព​ទី១ របស់​ចិន​ដដែល។ រដ្ឋមន្រ្តី​ការពារជាតិ​ចិន​លោក​លី ស្ហាំងហ្វូ​បាន​រម្លឹក​ជា​ថ្មី​នៅ​សិង្ហបុរី​ដែល​លោក​បាន​ចូលរួម​នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំកំពូលស្តីពី​សន្តិសុខ​ថា តៃវ៉ាន់​ជា​កិច្ចការ​ផ្ទៃក្នុង​របស់​ចិន។ អាច​ថា​ជា​រឿង​ចៃដន្យ​ក៏​ថា​បាន មិន​ចៃដន្យ​ក៏​ថា ព្រោះ​ក្នុង​ថ្ងៃទី៦ កក្កដា ពោល​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​មុន​អង្គការ​ណាតូ​បើក​កិច្ចប្រជុំកំពូល​ក្នុង​ថ្ងៃទី១១ កក្កដា ប្រធានាធិបតី​ចិន​លោក​ស៊ី ជីនពីង​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ទីបញ្ជាការដ្ឋាន​កងទ័ព​ក្នុងខេត្ត​ជាំងស៊ូ​ដែល​មាន​ទីតាំង​មិន​ឆ្ងាយ​ប៉ុន្មាន​ពី​កោះតៃវ៉ាន់។នៅ​ទីនោះ លោក​ស៊ី​បាន​ប្រាប់​កងទ័ព​ចិន​ឲ្យ​ហ៊ាន​ប្រយុទ្ធ ប្រយុទ្ធ​ឲ្យ​ល្អ​បំផុត និង​ត្រូវ​ប្តេជ្ញា​ប្រយុទ្ធ​ដើម្បី​ការពារ​អធិបតេយ្យភាព និង​សន្តិសុខជាតិ។ ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ​នៅ​ក្រុង​សៀងហៃ កងទ័ព​ជើងទឹក​ចិន និង​រុស្ស៊ី​បាន​ធ្វើ​សមយុទ្ធ​រួម​គ្នា​រយៈពេល​មួយ​សប្តាហ៍​តាំង​ពី​ថ្ងៃទី៥ កក្កដា​ដល់​ថ្ងៃទី១១ កក្កដា​ដែល​ជា​ថ្ងៃទី១ នៃ​ការ​បើក​កិច្ចប្រជុំកំពូល​របស់​អង្គការ​ណាតូ៕

ទោះបីមិនមានសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីបានមើលឃើញពីការដើរថយក្រោយនៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនយ៉ាងច្រើន នៅសតវត្សរ៍ទី២១នេះ។ អត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះ អត្រាមរណៈកើនឡើង កម្រិតច្នៃប្រឌិតដើរថយក្រោយ រួមផ្សំនឹងការកើនឡើងអំពើពុករលួយសុទ្ធតែជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់វឌ្ឍនភាពប្រទេស។ ប្រឈមនឹងផលលំបាកនៃសង្គ្រាម ស្របពេលដែលប្រជាជនរុស្ស៊ីរាប់សែននាក់បានចាកចេញពីប្រទេស តើគេអាចនិយាយថារុស្ស៊ីបានបាត់បង់សតវត្សទី២១របស់ខ្លួនដែរឬយ៉ាងណា? គិតមកដល់ថ្ងៃនេះ សង្គ្រាមរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនបានអូសបន្លាយពេលច្រើនជាង៥០០ថ្ងៃទៅហើយ។ សង្គ្រាមនេះបានបង្កផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរមិនថាលើប្រទេសរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនផ្ទាល់ ប៉ុន្តែឥទ្ធិពលរបស់វាបានរីករាលដាលទៅកាន់ពិភពលោកទាំងមូល។នាពេលថ្មីៗ ផ្អែកតាមបទវិភាគរបស់លោក Fareed Zakaria នៃសារព័ត៌មាន CNN បង្ហាញថា បញ្ហាដ៏ធំបំផុតរបស់រុស្ស៊ីមិនមែនសង្គ្រាមនោះទេ ប៉ុន្តែវាជាការបាត់បង់សតវត្សរ៍ទី២១របស់ខ្លួន។ ហេតុអ្វី?អ្វីដែលជាបំណងប្រាថ្នារបស់រុស៊្សីដែលកំពុងដឹកនាំដោយ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ថាអាចវាយលុកឈ្លានពានអ៊ុយក្រែនបានសម្រេច និងនៅក្នុងពេលដ៏ខ្លី ត្រូវបរាជ័យ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ៊ុយក្រែនក្រោមជំនួយឧបត្ថម្ភយ៉ាងច្រើនពីប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច បានទប់ទល់ និងវាយបកទៅរុស្ស៊ីវិញ។ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន រុស្ស៊ីថែមទាំងត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហានៃការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងផងដែរ តួយ៉ាង ជាមួយក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលរបស់ខ្លួន។នៅក្នុងសៀវភៅ "The Third Wave" និពន្ធដោយលោក Samuel Huntington មានខ្លឹមសារសំខាន់មួយបង្ហាញថា នៅក្នុងរបបផ្តាច់ការដូចរុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្ន ការបែកបាក់គ្នានៅក្នុងចំណោមឥស្សរជននយោបាយដែលកំពុងកាន់អំណាចគឺជាសញ្ញាអវិជ្ជមានបង្ហាញអំពីភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធដឹកនាំទាំងមូល។ នៅពេលណាដែលសមាជិកសំខាន់ៗនៃប្រព័ន្ធដឹកនាំបែកបាក់ នោះជារឿយៗ វាអាចបង្កឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរកាន់តែធំឡើងៗ។ ផ្ទុយទៅវិញ នៅពេលដែលគេមិនអាចមើលឃើញការបែកបាក់ នោះវាក៏មានន័យថា មេដឹកនាំផ្តាច់ការប្រហែលជាអាចបន្ដដឹកនាំប្រទេសតទៅទៀត។ដើម្បីស្វែងយល់ពីការតស៊ូអំណាចនៅក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំរបស់រុស្ស៊ី គេអាចស្វែងយល់អំពីអ្វីដែលលោក Winston Churchill បានធ្លាប់លើកឡើងថា “នយោបាយរបស់ប្រព័ន្ធដឹកនាំរុស្ស៊ី គឺដូចទៅនឹងស្ថានភាពនៃការប្រយុទ្ធគ្នារវាងចចកមួយក្រុម នៅក្រោមកម្រាលព្រំ។ អ្នក​មើលពី​ក្រៅ​អាច​ត្រឹម​តែ​ឮ​សូរ​សំឡេងគ្រហឹមរបស់ចចកទាំងនោះ ហើយ​ពេលគេ​ឃើញ​ឆ្អឹង​ហោះ​ចេញ​ពី​ក្រោមមក នោះគេអាចច្បាស់ថានរណា​ជា​អ្នក​ណា​ឈ្នះ។”ទោះជាយ៉ាងណា អ្វីដែលរុស្ស៊ីត្រូវប្រឈមតាំងពីមុនមានសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែនគឺ សញ្ញាអវិជ្ជមាននៃការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនតែម្ដង។ ស្ថិតិអាចធ្វើឱ្យយើងភ្ញាក់ផ្អើល។ ជាឧទាហរណ៍ កុមារជនជាតិរុស្ស៊ីម្នាក់អាយុ១៥ឆ្នាំសព្វថ្ងៃនេះមានអាយុកាលសង្ឃឹមរស់ជាមធ្យមដូចទៅនឹងកុមារអាយុ១៥ឆ្នាំនៅប្រទេសហៃទីដែលជាប្រទេសក្រីក្រ និងមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចបំផុត។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ គេត្រូវចាំថា រុស្ស៊ីគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានជាងគេបំផុតរបស់ពិភពលោក បើគិតអំពីធនធានធម្មជាតិដែលរុស្ស៊ីមាន។ លើសពីនេះ រុស្ស៊ី គឺជាសង្គមមួយដែលមានទីក្រុងច្រើន ការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្ម កម្រិតនៃការអប់រំ និងកម្រិតអក្ខរកម្មដែលធ្លាប់អាចប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្ដាប្រទេសអឺរ៉ុប ហើយអាចប្រហែលមានកម្រិតលើសពីប្រទេសអឺរ៉ុបខ្លះផ្សេងទៀតផងដែរ។ក៏ប៉ុន្តែ ផ្អែកតាមឯកសារស្រាវជ្រាវចេញផ្សាយកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ដោយលោក Nicholas Eberstadt បង្ហាញថា អស់​រយៈពេល​បី​ទសវត្សរ៍​មក​ហើយ​ដែល​រុស្ស៊ី​បាន​និង​កំពុង​មើលឃើញអំពី​ចំនួន​ប្រជាជន​ថយ​ចុះ។ អត្រាមនុស្សស្លាប់មានច្រើនជាងអត្រាកំណើត លើកលែងពីឆ្នាំ២០១៣ ដល់ឆ្នាំ២០១៥។ ជាក់ស្ដែង រឿងនេះក៏បានកើនឡើងនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសឧស្សាហកម្មផ្សេងៗផងដែរ ក៏ប៉ុន្ដែអ្វីដែលកើតឡើងនៅរុស្ស៊ីគឺលើសពីការរំពឹងទុក។នៅឆ្នាំ២០១៩ មុនពេលវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ និងសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានប៉ាន់ប្រមាណថា កុមារអាយុ១៥ឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីមានអាយុសង្ឃឹមរស់ត្រឹម៥៣,៧ឆ្នាំទៀតប៉ុណ្ណោះ ដែលដូចគ្នាទៅនឹងនៅប្រទេសហៃទី និងទាបជាងអាយុសង្ឃឹមរស់ នៅក្នុងប្រទេសយេម៉ែន ម៉ាលី និងស៊ូដង់ខាងត្បូងទៅទៀត។ កុមារស្វីសដែលមានអាយុដូចគ្នាអាចរំពឹងរស់បានយូរជាងកុមាររុស៊្សី១៣ឆ្នាំឯណោះ។ជាទូទៅ ការអប់រំមានទំនាក់ទំនងកើនឡើងជាមួយនឹងសុខភាពល្អ ប៉ុន្តែរឿងនេះមិនបានកើនឡើងទេនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី។ ស្ថិតិបង្ហាញថា រុស្ស៊ី​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​កម្រិត​អប់រំខ្ពស់ ដូចទៅនឹងបណ្ដាប្រទេសជឿនលឿនបំផុតនៅលើពិភពលោក ប៉ុន្តែបែរជាមាន​អត្រា​មរណៈ ដូចប្រទេសមានកម្រិតអភិវឌ្ឍតិចតួចទៅវិញ។ មើលឱ្យលម្អិតកាន់តែជ្រៅ រុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្នមានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចកម្រិតអាក្រក់ជាងសហភាពសូវៀតទៅទៀត។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ប្រទេសរុស្ស៊ីបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់នៅពីក្រោយប្រទេសអូទ្រីសក្នុងការដាក់ពាក្យសុំប័ណ្ណប៉ាតង់អន្តរជាតិ (សំដៅដល់ប៉ាតង់នៃរបកគំហើញថ្មីៗ) ទោះបីជារុស៊្សីមានចំនួនប្រជាជន១៦ដងលើសអូទ្រីសក៏ដោយ។ នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យឧស្សាហកម្ម ការទទួលបានប៉ាតង់ច្នៃប្រឌិតគឺសំខាន់ណាស់។ សព្វថ្ងៃនេះ ចំណាត់ថ្នាក់របស់រុស្ស៊ីគឺដូចទៅនឹងរដ្ឋអាឡាបាម៉ា ក្នុងការទទួលបានប៉ាតង់ប្រចាំឆ្នាំរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក (វាជាស្តង់ដារមាសសម្រាប់ក្រុមហ៊ុននានានៅជុំវិញពិភពលោក) ទោះបីជារុស្ស៊ី មានប្រជាជនជិត៣០ដងលើសរដ្ឋនេះក៏ដោយ។ ដោយសារសង្គ្រាម និងការចាកចេញរបស់ប្រជាជនរុស្ស៊ី រាប់សែននាក់ តួលេខនៃរបកគំហើញថ្មី និងការទទួលបានប៉ាតង់ទំនងកាន់តែធ្លាក់ចុះ។តើហេតុអ្វីរឿងនេះអាចកើតឡើង? ផ្អែកតាមសៀវភៅ "Russia Against Modernity" លោក Alexander Etkind បានពន្យល់ថា លោក ពូទីន បានបង្កើតរដ្ឋប៉ារ៉ាស៊ីតមួយ ដែលទទួលបានប្រាក់ចំណូលភាគច្រើនដោយសារតែធនធានធម្មជាតិជាជាងការអភិវឌ្ឍវិស័យឧស្សាហកម្មប្រកបដោយការច្នៃប្រឌិត ហើយវាមិនសូវផ្តល់សុខុមាលភាពដល់ប្រជាជនរបស់ខ្លួននោះទេ។ លោក Alexander Etkind បានសរសេរថា អំពើពុករលួយគឺតែងតែកើតមានច្រើននៅក្នុងរបបដឹកនាំដូចរុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្ន។ សរុបជារួម ទោះបីមិនមានសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីបានបាត់បង់ការអភិវឌ្ឍយ៉ាងច្រើនសម្រាប់ប្រទេសខ្លួនទៅហើយ នៅសតវត្ស៍ទី២១នេះ៕

បន្ទាប់​ពី​ឆ្លង​កាត់​ភាព​ចលាចល​ហិង្សា​អស់​៦​យប់ នៅ​តាម​ទីក្រុង​តូច​ធំ​​ស្ទើរ​ពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស បារាំង​បាន​ត្រលប់​មក​រក​ភាព​ស្ងប់​ស្ងាត់​វិញហើយ នៅឡើយ​តែ​​វិស័យ​ទេសចរណ៍​ និងសណ្ឋាគារ ដែល​​បន្ត​ព្រួយ​បារម្ភ ខ្លាច​បាត់បង់​ភ្ញៀវ ព្រោះរូប​ភាព​ហិង្សា​ និង​ទង្វើ​បែប​បំផ្លិចបំផ្លាញ ​របស់​ក្មេង​ជំទង់​ពេញ​កំហឹង​ មាន​ចុះផ្សាយ​យ៉ាង​ព្រោង​ព្រាត ក្នុង​ទំព័រ​សង្គម និង​បណ្តាញ​សារព័ត៌មាន​អន្តរជាតិ។ ​បារាំង​ទិសដៅ​ទេសចរណ៍​ដ៏​ទាក់ទាញ ​កំពុង​ប្រលាក់ប្រលូស​ដោយ​កុប្បកម្ម​​ហិង្សា? តើ​វិស័យ​ទេសចរណ៍​បារាំង​ ត្រូវ​ចុះ​ស្រអាប់ និង​ខាតបង់​​​យ៉ាងណា​? ក្នុង​រដូវ​ក្តៅ រដូវ​ទេសចរណ៍ តែ​បែរ​ជា​មាន​រូប​ភាពអាក្រក់ៗ ៖ ​ក្មេង​ជំទង់ៗ​តតាំងនឹង​ប៉ូលិស​ យ៉ាង​ហិង្សា រូបភាព​ដុត​ឡាន ដុត​អគារ ​អគ្គិភ័យ សកម្មភាព​​វាយបំផ្លាញ វាយ​បំបែក​កញ្ចក់ គាស់​ទ្វារ​​ហាង​ គាស់​ផ្សារ ដើម្បី​លួច​យក​របស់​​មាន​តម្លៃ ​បង្ហោះ​បង្ហាញ​ស្ទើរ​គ្មាន​ដាច់​នៅ​តាម​បណ្តាញ​សង្គម បណ្តាញ​ផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មាន ទូទាំងពិភពលោក នារយៈ​ពេល​នៃ​កុប្បកម្ម​ ៦​យប់​របស់​ក្មេង​ជំទង់​ ក្រោយ​​ការ​ស្លាប់​របស់​យុវជន​ ណាហ៊ែល ដែលប៉ូលិស​បាន​បាញ់​ ហើយ​ស្លាប់​ នៅពេល​គេច​​មិន​ឱ្យ​ប៉ូលិស​ឆែក​ ច្បាស់​ជា​ជះ​ឥទ្ធិពល​មិន​ល្អ​សោះ​ឡើយ​សម្រាប់​​​វិស័យ​ទេសចរណ៍​បារាំង។ បើ​តាម​ប្រធាន​ការិយាល័យ​ទេសចរណ៍​ក្រុង​ប៉ារីស ក្នុង​រយៈ​ពេល​ពីរ​ថ្ងៃ​ដំបូង​នៃខែកក្កដា មាន​​ទេសចរប្រមាណ​ ២០ទៅ​២៥%​បាន​លុប​ចោល​ដំណើរ​មក​កាន់​រដ្ឋធានី​ប៉ារីស (​កក់​សណ្ឋាគារ)​។ ចំណែក​ខាង​ភោជនីដ្ឋាន​និងបាអាហារដ្ឋាន​​រង្គសាលពេល​រាត្រី ​វិញ​ ការ​ខាត​បង់​អស់ឡើង​ដល់​​ជាង​៥០% ក្នុង​មួយ​ចុង​សប្តាហ៍​កន្លង​ទៅ។ នេះ​បើ​តាម​ការ​​ប៉ាន់​ស្មាន​របស់ប្រធានសហព័ន្ធសហជីព​​​សណ្ឋាគារ​តំបន់Ile de France (​ក្រុង​និង​ជុំ​វិញ​ក្រុង​ប៉ារីស) ដែល​ទាមទារ​ឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ចាត់​វិធានការ​ជួយ​​សង​ការ​ខាតបង់​នេះ និង​យល់​ថា​ រូបភាពប្រទេស​​បារាំង​ ជាពិសេស​ប៉ារីស​ បានធ្លាក់​​ស្រអាប់​ខ្លាំងណាស់​។ ទិដ្ឋភាព​ហិង្សា​ ការ​បិទ​បណ្តាញ​ដឹកជញ្ជូន​សាធារណៈ​តាំងពីព្រលប់ លុប​កម្មវិធី​សិល្បៈ​ផ្សេងៗ ពិត​ជាប៉ះពាល់​ខ្លាំង​ដល់​វិស័យ​ទេសចរណ៍ និង​​ជំរុញ​ឱ្យ​ទេសចរ​បរទេស​បោះបង់​គម្រោង​​មក​ទស្សនា​ប្រទេស​បារាំង​មែនឬ ? មែន​ ! សម្រាប់​ពេលខ្លីចំពោះ​មុខ​​ភ្លាមៗ។ នេះ​បើ​តាមការ​វិភាគ​របស់​ស្ថាបនិក​​នៃ​កា​រិយាល័យជំនាញ​ទេសចរណ៍លោក Guy Raffour​។ រាល់​គ្រប់​ហេតុការណ៍​ហិង្សា​ដែល​​ផ្ទុះឡើង​ តែង​តែ​ជះ​ផល​ប៉ះពាល់តិច​ឬ​ច្រើន​​ជា​ស្វ័យប្រវត្តិ​ដល់​វិស័យ​ទេសចរណ៍ មិន​ថា​ជា​បាតុកម្ម​​ប្រឆាំង​នឹង​កំណែទម្រង់​ច្បាប់​សោធនវិត្តន៍ ​បាតុកម្ម​ត្រាំត្រែងរៀងរាល់​ថ្ងៃ​សៅរ៍​​របស់​ក្រុម​អាវកាក់​លឿង​កាលពី​ឆ្នាំ​២០១៨ ឬ​ភេរវកម្ម​កណ្តាល​រដ្ឋ​ធានី​កាលពី​ថ្ងៃទី ១៣​វិច្ឆិកា​២០១៥ និង​កុប្បកម្ម​ហិង្សា​របស់​ក្រុម​យុវជន​កាលពី​ឆ្នាំ​២០០៥​ដែល​បណ្តាល​មក​ពី​ការ​ស្លាប់​របស់​ក្មេង​ពីរ​នាក់។ កាលណោះ ទេសចរ៣០%​បាន​លុប​ឬ​លើ​កពេល​មក​លេង​ប៉ារីស។ ហើយ​លើក​នេះក៏​​មិន​ខុស​ពី​លើក​មុនៗដែរ។ ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​អ្នក​រក​ស៊ី​ផ្នែក​សណ្ឋាគារ​ អត់​ព្រួយ​មិន​បាន​។ សាលាក្រុង​ប៉ារីស បាន​ទទួលស្គាល់​ថាវិស័យ​ទេសចរណ៍​មាន​ហេតុផល​ដែល​ត្រូវ​​ព្រួយ​បារម្ភ​ តែ​ក្រុមប្រឹក្សា​រដ្ឋ​ធានី​ប៉ារីស ទើប​បាន​បោះឆ្នោត​នៅថ្ងៃអង្គារ​បើក​មូលនិធិ​ពិសេស​សម្រាប់​ជួយ​ពាណិជ្ជករ​ហើយ។ ហើយ​ម្យ៉ាង​ទៀត​ ទោះបី​វិបត្តិ​បាន​រំខាន​ដំណើរ​កំសាន្ត​របស់​ទេសចរ​ខ្លះ​ដែល​បាន​មក​ដល់​ប៉ារីស​ហើយ​ និង​បាន​ចោទជា​​កង្វល់​ដល់​អ្នក​រៀប​នឹង​មក​ប៉ារីស​មែន ប៉ុន្តែ​បារាំង​ជា​ប្រទេស​ទេសចរណ៍ពិតៗ។ តាំងពី​ចូល​​​ឆ្នាំ​២០២៣មក​ បារាំង​ ប្រឈម​នឹង​បាតុកម្មហិង្សា​ប្រឆាំង​នឹង​កំណែទម្រង់​ច្បាប់​សោធននិវត្តន៍ផង ឥលូវ​អំពើ​កុប្បកម្មហិង្សា​របស់​ក្មេង​ជំទង់ទៀត តែ​តួលេខ​ទេសចរណ៍​ឡើង​ខ្ពស់​ត្រដែត​ណាស់​ទាំង​សម្រាប់​ប៉ារីស និង​ប្រទេស​បារាំង​ទាំងមូល។ ចំនួន​ទេសចរ​សម្រាប់​៦​ខែ​ដើម​ឆ្នាំ​២០២៣ ​ដូច​គ្នា​​ឆមាស​ទី​មួយនៃ​​ឆ្នាំ​២០១៩ ពោល​គឺ​ ​ចំនួន​ទេសចរណ៍ឡើង​ស្មើនឹង​សម័យ​មុន​កូវីដ​ទៅហើយ។ ដូច្នេះ​គ្មាន​អ្វី​ដែល​ត្រូវ​ប្រញាប់​ស្រែក​អាសន្ន​ទេ។ទាំងអ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​ប្រឹក្សា​ទេសចរណ៍​ក៏​ដូច​ជា​អាជ្ញាធរ​ក្រុង​ប៉ារីស សុទ្ធ​តែ​ប្រឹង​សម្រួល​ស្ថានការណ៍​ដោយ​ពន្យល់​ថា​បើ​មើល​ពីចម្ងាយ ឃើញ​តែ​ព័ត៌មាន​វិល​ឥត​ឈប់​នៃ​អំពើ​ហិង្សា គេ​ត្រូវ​តែ​ព្រួយ​បារម្ភ​ហើយ​ ដូច្នេះ​ភ្នាក់ងារ​ទេសចរណ៍​បារាំង​ត្រូវ​ចេះ​ពន្យល់​ភ្ញៀវ​បរទេស​វិញ​។ អំពើ​ហិង្សា​មិន​កើត​ទូទាំង​ប្រទេស និង​គ្រប់​ទីក្រុង​ឯណា ! ទេសចរ​អាមេរិក​ឬ​ជប៉ុនជា​ភ្ញៀវ​មក​ពី​ឆ្ងាយ​និង​តែង​ចំណាយ​ច្រើន​នៅក្នុង​ប្រទេស​បារាំង តែ​ក៏​អ្នក​ភ័យ​ខ្លាច​ខ្លាំង​ជាងគេ​រឿង​អសន្តិសុខ​ និងងាយ​ទទួល​ឥទ្ធិពល​ពី​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មាន​ស្តី​ពី​ស្ថានភាព​នៅប្រទេស​បារាំង។ តែ​៨០%​នៃ​​ទេសចរ​មក​លេង​បារាំង ជា​អឺរ៉ុប នៅជិត​ឬ​ជាប់​របង​បារាំង ហើយ​យល់​ពី​ចិត្ត​និង​ស្គាល់​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បារាំង​ជាង​ ​ដឹង​ថា ​ថ្ងៃ​បុណ្យជាតិ​បារាំង​ជា​ថ្ងៃពលរដ្ឋ​ងើបធ្វើ​​កុប្បកម្មបះបោរធ្វើ​បដិវត្ត និង​មាន​កូដ​កម្ម ​បាតុកម្ម​ ជា​ញឹកញយ ស្ទើរ​ក្លាយ​ជាប្រពៃណី​មួយ​របស់​​បារាំង​ទៅហើយ។ តែ​អ្នក​ជំនាញ អ្នក​វិភាគ និង​អ្នក​មាន​អាជីព​ក្នុង​វិស័យ​ទេសចរណ៍​ សុទ្ធ​តែគិត​និង​​យល់​ស្រប​គ្នា​ថា ព្រឹត្តិការណ៍​កីឡា​ខ្នាត​អន្តរជាតិ នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​២០២៣ (ការប្រកួត​បាល់​Rugbyពិភពលោក​​ខែ​កញ្ញា) និង​ការ​ប្រកួត​កីឡាអូឡាំពិក​ឆ្នាំ​២០២៤​ ​នឹង​ស្រូប​ទាក់​​ទេសចរ​បរទេស​ បាន​យ៉ាង​ច្រើន​មក​វិញជាក់​ជា​ពុំ​ខាន៕

បារាំងបាន​ឆ្លងកាត់​ស្ថានភាពចលាចលហិង្សា កុបកម្មសឹងពាសពេញប្រទេស ​អស់​មួយ​សប្តាហ៍​កន្លងមកនេះ បន្ទាប់ពីមានករណី​ក្មេងជំទង់ម្នាក់ឈ្មោះ ណាហ៊ែល ត្រូវបាន​នគរបាលបាញ់​បណ្តាលឲ្យ​ស្លាប់​ កាលពីថ្ងៃអង្គារទី​២៧មិថុនា​ នៅជាយខាងលិចទីក្រុងប៉ារីស។ ក្រោយ​ហេតុការណ៍ ចលនាកុបកម្ម​ហិង្សាបាន​ផ្ទុះ​ឡើងជារៀងរាល់យប់ តាមទីក្រុងនានាសឹងពាសពេញប្រទេស ដោយ​ក្រុម​កុបករ​ ភាគច្រើនជាក្មេងជំទង់ ទាំងហ្វូងៗ​ បាននាំគ្នា​​ដុតរថយន្ត បង្កអគ្គីភ័យតាមអគារ​ និងវាយបំផ្លាញ​ទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈ យ៉ាងហិង្សាជាទីបំផុត​។ តើកត្តាអ្វីខ្លះ ដែលបានជំរុញឲ្យ​ក្មេងជំទង់នៅបារាំង​ អាយុត្រឹម១២ ១៣ឆ្នាំ ចេញធ្វើសកម្មភាពហិង្សាយ៉ាងកំរោល​ ប្រឆាំងសង្គម ប្រឆាំងសមត្ថកិច្ចបែបនេះ? នៅយប់ទី​៧ អំពើកុបកម្មហិង្សា ហាក់​បានថមថយ​ច្រើន នៅទូទាំងប្រទេសបារាំង។ អស់មួយសប្តាហ៍ ដែល​សមត្ថកិច្ច​ នគរបាលបារាំង ជាច្រើនពាន់នាក់ បានព្យាយាម​​ទប់ទល់យ៉ាងលំបាកលំបិន ដើម្បី​បំបែក​ក្រុម​កុបករដ៏ហិង្សា នៅតាមទីក្រុងនានា សឹងពាសពេញបារាំង។ រូបភាពជាច្រើន ត្រូវបានគេផ្សព្វផ្សាយ​តាមបណ្តាញសង្គម និងពាសពេញពិភពលោក បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ រថយន្តឆេះខ្លោចតាមដងផ្លូវ អគ្គីភ័យឆេះអគារ ហាងទំនិញ​ឆាបឆេះ ឬបាក់បែក​ និងខ្លះត្រូវក្រុម​ជនឆក់ឱកាស ចូលទៅលួចប្រមូលទំនិញ យ៉ាងអនាធិបតេយ្យ​បំផុត​។​ តាមការលើកឡើង របស់លោក​ប្រធានសហព័ន្ធនយោជកបារាំង គឺ​ការខូចខាតប្រមាណ​៧ថ្ងៃមកនេះ គឺមិនក្រោម​១ពាន់​លានអឺរ៉ូនោះទេ។វាយបំផ្លាញសាលារៀន បណ្ណាល័យ ...ក្រុមកុបករ បានវាយបំផ្លាញផងដែរ នូវ​សាលារៀន សាលាមតេយ្យ សាលាឃុំសង្កាត់ បណ្ណាល័យ ស្នងការដ្ឋាននគរបាល​ ព្រមទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសាធារណៈជាច្រើនផ្សេងទៀត។ ជាអំពើហិង្សាយ៉ាងកម្រោល ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​គ្រប់​មនុស្សទូទៅ ដែល​មានការពិចារណា ទោះបន្តិចបន្តួច ងឿងឆ្ងល់ មិនអាចយល់បាន​ថាហេតុអ្វី ហេតុអ្វីបាន​ជាកុបករទាំងអស់​នេះ ធ្វើសកម្មភាពហិង្សាបែបនេះ​?យោងតាមតួលេខក្រសួងមហាផ្ទៃ គិតត្រឹមព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ទី​៤កក្កដា សមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួន​កុបករហិង្សា ចំនួន ៣៩១៥នាក់ ដែលក្នុង​នោះ មាន១២៤៤នាក់ គឺជាអនីតិជន។ កុបករទាំងអស់ មានអាយុ​មិនលើសពី​៣០ឆ្នាំទេ ហើយ​អ្វីដែល​គួរឲ្យកត់សំគាល់​បំផុត គឺភាគច្រើន សុទ្ធតែក្មេងជំទង់ប្រុស​ៗ​ អាយុ ត្រឹម ១២ ១៣ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។ យុវជន និងក្មេងជំទង់ទាំងនោះ ភាគច្រើនមានដើមកំណើតក្រុមគ្រួសារ មកពីបណ្តាប្រទេស​​អាហ្វ្រិក និង​តំបន់​ម៉ាហ្ក្រេប។​យោងតាម​មន្ត្រីម្នាក់ ធ្វើការនៅសាលាក្រុងNanterre ជាទីដែល​ផ្តើម​ផ្ទុះ​អំពើកុបកម្ម​ទាំងនេះ គឺយុវជន​ក្មេងជំទង់ ដែលបានធ្វើកុបកម្ម មានលាយឡំគ្នាច្រើន ខ្លះមានការងារធ្វើបន្តិចបន្តួច ខ្លះអត់ការងារធ្វើ តែលតោលពពាក់ពពូន​ នៅតែតាមក្រោមអគារក្នុង​តំបន់ដែលពួកគេ​រស់នៅ។ ភាគច្រើនលើសលុប គឺពួកគេបាន​បោះបង់ចោលការសិក្សា ហើយខ្លះទៀត បានធ្លាក់ចូលទៅក្នុង​បណ្តាញ​ទុច្ចរិត លួចឆក់ប្លន់ និងជួញដូរគ្រឿងញៀនជាដើម​។ស្អប់គុំគួនខ្លាំងទៅលើនរគបាល​លោក​ Olivier Galland សង្គមវិទូបារាំង ជំនាញ​ផ្នែកយុវជន បាន​លើកឡើងថា ចំណុចរួមមួយរបស់​យុវជនកុបករហិង្សាទាំងនេះ គឺការស្អប់គុំគួនទៅលើនគរបាល​បារាំង។ នៅពេលដែលមានហេតុការណ៍​អកុសលនីមួយកើតឡើង ជាក់ស្តែងដូចជាករណី​ ក្មេងជំទង់អាយុ​១៧ឆ្នាំ ដែលត្រូវនគរបាល​បាញ់​បណ្តាលឲ្យស្លាប់ កាលពីថ្ងៃទី​២៧មិថុនា​ដោយសារក្មេងជំទង់រូបនេះមិនព្រមឈប់រថយន្តទៅតាមការឃាត់នោះ គឺវាមាន​បំផ្ទុះបំផុសកំហឹងគុំគួន ដែលមាននៅក្នុងចិត្តរបស់យុវជនក្មេងៗ។ជាងនេះទៀត ដោយសារពួកគេខ្លះ​ ធ្វើសកម្មភាពទុច្ចរិតឆក់ប្លន់ លួចបន្លំ ជួញគ្រឿងញៀនជាដើម គឺធ្វើឲ្យ​ពួកគេតែងត្រូវបាន​នគរបាលឃាត់សួរនាំ ជាញឹកញាប់។ ការសួរនាំ ដែលអាចពេលខ្លះ មានជាការសំឡុត គំរាម ឬអាចមានលក្ខណៈរើសអើងមើលងាយ​ប្រកាន់ពូជសាសន៍ ជាដើម។ល។ បរិបទនេះ ធ្វើឲ្យ​តំបន់ដែលពួកគេរស់នៅជាទូទៅ ក្លាយជាតំបន់​ពពាក់ពពូន ហិង្សា ត្រូវនគរបាលសង្ស័យ ដែលវាបង្កើតជាវប្បធម៌​ពាលា បំពានច្បាប់ ផ្គើននគរបាល ផ្គើនសមត្ថកិច្ច​។ទន្ទឹមគ្នានេះទៀត យោងតាមការអង្កេតសង្គមសាស្ត្រ ទឹកចិត្តពុះកញ្ជ្រោលខឹងស្អប់គុំគួន​មកលើសមត្ថកិច្ចរដ្ឋបារាំង គឺមួយ​ផ្នែកកើតចេញ​ពី​ការ​រស់នៅមិនចុះសម្រុង​ក្នុងសង្គម។ យុវជន​ទាំងនោះ ភាគច្រើនលើសលុប​ កើតក្នុងវង់ត្រកូលគ្រួសារអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម ដែល​យល់ថាសង្គមបារាំង ជាសង្គមស្អប់ខ្ពើមពួកគេ រើសអើងពួកគេ​ បោះបង់ចោលពួកគេ។ ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ចរន្តសាសនា​អ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម បានរីកសាយភាយខ្លាំងណាស់ ក្នុងចំណោម​យុវជន​ដែលរស់នៅតាមតំបន់​ក្រីក្រ ជាយ​ទីក្រុងធំៗ។​បណ្តាញសង្គមជាមធ្យោបាយក្នុងរយៈពេល​៧ថ្ងៃកន្លងមកនេះ ដែលមានផ្ទុះអំពើហិង្សាកុបកម្មយ៉ាងកម្រោល មានមនុស្ស​ជាច្រើននាក់ ដែលធ្វើការងារសង្គម តាម​សមាគមន៍នានា បានអះអាងថា បានព្យាយាមសួរនាំ និយាយជាមួយយុវជន​ក្មេងៗដែលជាកុបករ ដើម្បីពន្យល់ឃាត់ពួកគេ។ តែអ្វីដែលជាការសង្កេតឃើញជាទូទៅ គឺយុវជន ក្មេងជំទង់ទាំងនោះ ងប់វក់ក្នុង​ភ្លើងកំហិងរបស់ពួកគេ មិនអាចស្តាប់ហេតុផលពីនរណាបានទាំងអស់។​លើសពីកត្តាកំហិងពុះកញ្ជ្រោលនេះ អ្វីដែលបានជំរុញធ្វើ​ឲ្យ​កុបកម្មហិង្សាប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ មានទ្រង់ទ្រាយធំ ទប់មិនឈ្នះ គឺបណ្តាញសង្គម។ ជាការពិត បណ្តាញ​សង្គមមិនមែនជាប្រភពនៃបញ្ហាទេ តែបណ្តាញ​សង្គម គឺជា​មធ្យោបាយ ដែលធ្វើ​ឲ្យ​កុបកម្មហិង្សា រីកសាយភាយយ៉ាងលឿនរហ័ស។​ នៅលើ​បណ្តាញ Snapchat និង Instagram ជាដើម ពួកក្មេង​ជំទង់ទាំងនេះ ចែកចាយ​ដំណឹង រៀបចំណាត់ជួបគ្នា កំណត់ទីតាំង​ដុតត្រង់នេះ វាយត្រង់នោះ ធ្វើឲ្យ​សមត្ថកិច្ច​តាមសឹងតែមិនទាន់។​ជាងនេះទៀត ក្រុមក្មេងស្ទាវទាំងអស់នេះ បានថែមទាំងប្រកួតប្រណាំងគ្នាតាមបណ្តាញសង្គម ថាអ្នកណាក្រុមណា ធ្វើឡូយអស្ចារ្យជាងគេ បាញ់កាំជ្រួចផ្កាភ្លើងបាន​ច្រើនជាងគេ ដុតឡានបានច្រើនជាងគេ ឬចូលវាយកំទេចអគារបាន​លឿនជាងគេជាដើម។ល។ ការប្រកួតប្រជែង សំញ៉ែញភាពអស្ចារ្យ តាមលក្ខណៈក្មេងខ្វះការពិចារណា ដែលពួកគេបង្ហាញតាមវីដេអូ ផ្សាយបន្ត​ផ្ទាល់តាមបណ្តាញសង្គមនានា​។ កត្តាទាំងអស់នេះ គួបផ្សំគ្នា ធ្វើឲ្យ​ពួកគេ កាន់តែ​កម្រោល ព្រោះពួកគេគិតថាខ្លួនឯងសម្បើម​អស្ចារ្យខ្លាំង។កុបកម្ម​ហិង្សាកក្រើកប្រទេសរយៈពេល​៧ថ្ងៃមកនេះ វាបាន​ដាស់សតិស្មារតីរដ្ឋាភិបាលបារាំង និងអ្នកនយោបាយគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ឲ្យ​មើលឃើញអំពីបញ្ហា ជំងឺ ដំបៅស៊ីរូងក្នុងសង្គម ដែលកើតចេញពី​ភាពមិនចុះសម្រុងគ្នា រវាងយុវជន និង​កម្លាំងសមត្ថកិច្ច​អាជ្ញាធររដ្ឋ។ សង្គមវិទូ Oliver Galland បាន​លើកឡើងថា ក្មេង​ជំទង់ហិង្សា ធ្វើកុបកម្ម​ពាសពេញប្រទេសបែបនេះ ទោះជាមានហេតុផលអ្វីក៏ដោយ តែលោក​យល់ថា វាគឺជាកំហុសនៃប្រព័ន្ធអប់រំបារាំង។ គេមិនអាចទំលាក់កំហុសទាំងស្រុង ទៅលើ​ឪពុកម្តាយ​ ដែលមិនប្រៀនប្រដៅតម្រង់ផ្លូវកូននោះទេ ព្រោះជាទូទៅ អាណាព្យាបាលមិនអាចធ្វើអ្វីបានច្រើនឡើយ ប្រឈមនឹងបញ្ហាក្មេងជំទង់ហិង្សាបែបនេះ​។ ផ្ទុយទៅវិញ សម្រាប់​លោក លោក​យល់ថា គឺសាលារៀន គឺប្រព័ន្ធអប់រំ ដែល​បាន​បរាជ័យ មិនអាចតម្រង់ផ្លូវយុវជនទាំងនោះ ឲ្យ​ក្លាយ​ជា​ពលរដ្ឋល្អក្នុងសង្គម៕

នៅ​ចុង​ខែ​មិថុនា​កន្លង​ទៅ​ថ្មីៗ​នេះ ប្រមុខការទូត​បារាំង​លោកស្រី​កាទ្រីន កូឡូណា (Catherine Colonna) បាន​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី។ គោលដៅ​នៃ​ទស្សនកិច្ច គឺ​ពង្រឹង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ជា​មួយ​ម៉ុងហ្គោលី​ដែល​ជា​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​សម្បូរ​ដោយ​ធនធាន​ធម្មជាតិ​យុទ្ធសាស្រ្ត ពិសេស​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម និង​លីចូម។ នៅ​មុន​លោកស្រី​កូឡូណា ប្រធានាធិបតី​បារាំង​លោក​ម៉ាក្រុង​បាន​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ម៉ុងហ្គោលី​ក្នុង​ខែ​ឧសភា។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​បារាំង​ស្វែង​រក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ដល់​ម៉ុងហ្គោលី និង​ថា តើ​បារាំង​អាច​ប្រជែង​ជាមួយ​រុស្ស៊ី និង​ចិន​ដែល​កំពុង​មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​លើ​ម៉ុងហ្គោលី​ដែរ ឬ​ទេ? ក្នុង​រយៈពេល​តែ​ជាង​មួយ​ខែ​តិចតួច មាន​ទស្សនកិច្ច​ចំនួន​ពីរ​ដង​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​បារាំង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី។ ទី១ ជា​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល​ខ្លី​របស់​ប្រធានាធិបតី​លោក​ម៉ាក្រុង​កាល​ពី​ថ្ងៃទី២១ ឧសភា ហើយ​ទស្សនកិច្ច​ទី២ ជា​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល២ថ្ងៃ​របស់​ប្រមុខ​ការទូត​លោកស្រី​កាទ្រីន កូឡូណា​ពី​ថ្ងៃទី២៩ ដល់​ថ្ងៃទី៣០ មិថុនា។ អ្វី​ជា​ការ​កត់សម្គាល់ ដំណើរ​ផ្លូវ​ទៅ​កាន់​ម៉ុងហ្គោលី​របស់​លោក​ម៉ាក្រុង​ក្នុង​ថ្ងៃទី២១ ឧសភា​ជា​ដំណើរ​ផ្លូវ​ដែល​លោក​ម៉ាក្រុង​បាន​ត្រឡប់​ពី​ការ​ចូលរួម​នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំកំពូល​នៃ​ក្រុម​ប្រទេស G៧ រៀបចំ​ក្នុង​ប្រទេស​ជប៉ុន។ ចំណែក​កំណត់​សម្គាល់​ទី២ នេះ​ជា​លើកទី១ បង្អស់​ដែល​មាន​ប្រធានាធិបតី​បារាំង​ម្នាក់​បាន​ដាក់​ជើង​ជាន់​ទឹកដី​ម៉ុងហ្គោលី។មាន​ផ្ទៃក្រឡាដី​ជាង ១លាន ៥សែន​គីឡូម៉ែត្រក្រឡា​ដែល​ពាក់កណ្តាល​ជា​វាលខ្សាច់ និង​មាន​ពលរដ្ឋ​រស់នៅ​ជាង ៣លាន ៣សែននាក់ ម៉ុងហ្គោលី​ជា​ប្រទេស​អាស៊ី​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ចន្លោះ​រវាង​ប្រទេស​រុស្ស៊ី និង​ប្រទេស​ចិន។ តែ​អ្វី​ដែល​គេ​មិន​អាច​មើល​រំលង និង​មិន​អាច​មិន​និយាយ​បាន គឺ​ធនធាន​ធម្មជាតិ​ដែល​ម៉ុងហ្គោលី​មាន​នៅ​ក្នុង​ដី​របស់​ខ្លួន ពិសេស​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម។ នេះ​ជា​ហើយ​ជា​អ្វី​ដែល​បារាំង​បាន​សម្លឹង​ឃើញ និង​កំពុង​ចង់​បាន។ ដូច្នេះ​គេ​អាច​និយាយ​បាន​ថា ការ​ឆ្លៀត​ចូល​ម៉ុងហ្គោលី​រយៈពេល​ខ្លី​របស់​លោក​ម៉ាក្រុង និង​បន្ត​ដោយ​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​របស់​លោកស្រី​កាទ្រីន កូឡូណា​ប្រហែល​មិនមែន​ជា​រឿង​ចៃដន្យ ឬ​ជា​ការ​គួរសម​អ្វី​ទេ។កម្មវត្ថុ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​បារាំង គឺ​ស្វែង​រក​ប្រភព​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ពី​គ្រប់​ទីកន្លែង​ទាំង​អស់​ដែល​អាច​ធ្វើ​ទៅ​បាន​ដើម្បី​ផ្តត់ផ្គង់​ដល់​ដំណើរការ​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​ខ្លួន។ ក្រៅ​ពី​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​របស់​ម៉ុងហ្គោលី បារាំង​ក៏​កំពុង​សម្លឹង​ឃើញ​លោហៈ​លីចូម​ដែល​គេ​ហៅ​ជា​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត។ សព្វថ្ងៃ​នេះ ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano ដែល​រដ្ឋ​បារាំង​ជា​អ្នក​មាន​ភាគហ៊ុន​ច្រើន​កំពុង​មាន​ក្នុង​ដៃ​នូវ​អាជ្ញាប័ណ្ណអាជីវកម្ម​ចំនួន ៣ច្បាប់​សម្រាប់​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​លើ​អណ្តូងរ៉ែ​ម៉ុងហ្គោលី។ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ ការ​ចរចា​កំពុង​បន្ត​ធ្វើ​ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​មាន​កិច្ចព្រមព្រៀង​នា​ពេល​ខាង​មុខ​ស្តីពី​ការ​បែងចែក​ធនធាន​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ដែល​ទាញ​យក​បាន និង​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម។ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano ជា​ដៃគូ​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​ម៉ុងហ្គោលី Mon-Atom។ តែ​ចំណែក​ភាគហ៊ុន​របស់ Orano មាន​ដល់​ទៅ ៦៦%។ នៅ​ក្នុង​កិច្ចចរចា ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano អាច​មាន​សិទ្ធិ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​លើ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ចំនួន ២ភាគ៣ ដែល​ទាញ​យក​បាន។ លោក Olivier Thoumyre អ្នកតំណាងក្រុមហ៊ុន Orano នៅ​ម៉ុងហ្គោលី​បាន​លំអិត​ថា សិទ្ធិធ្វើពាណិជ្ជកម្ម និង​ហិរញ្ញប្បទាន​នឹង​អាស្រ័យ​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ដែល​ទទួល​បាន។ ចំណែក​ក្រសួង​ការបរទេស​បារាំង​បាន​បញ្ជាក់​ថា ការ​ចំណាយ​ដើម្បី​វិនិយោគ​នឹង​កើន​លើស​ពាន់លាន​អឺរ៉ូ។ បើ​អ្វីៗ​នឹង​មាន​ដំណើរ​ដូច​ការ​រំពឹង​ទុក​មែន បារាំង​សង្ឃឹម​ទទួល​បាន​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ក្នុង​បរិមាណ​ដ៏​ច្រើន​សម្បើម​ពី​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី។បើ​បារាំង​ទទួល​បាន​ដូច​ដែល​ខ្លួន​សង្ឃឹម​ទុក​មែន បារាំង​អាច​ពង្រឹង​ភាព​ជា​ម្ចាស់ការ និង​ឯករាជ្យភាព​ក្នុង​បញ្ហា​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ក៏​ដូច​ជា​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត​លីចូម។ ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ បារាំង​អាច​ឆ្លើយ​ដោយ​ប្រយោល​ទៅ​នឹង​ការ​រិះគន់ ទិតៀន​របស់​អង្គការ​ក្រៅរដ្ឋាភិបាល Greenpeace ដែល​ថា បារាំង​បាន​បន្ត​ពឹង​លើ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូមចម្រើន​រួច​ពី​រុស្ស៊ី នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​នុយក្លេអ៊ែរ​មិន​មាន​នៅ​ក្នុង​ទណ្ឌកម្ម​អឺរ៉ុប​ប្រឆាំង​រុស្ស៊ី​តាំង​ពី​រុស្ស៊ី​ចូល​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន​ក៏​ដោយ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano បាន​ចាប់​ផ្តើម​ប្រតិបត្តិការ​រុករក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​នៅ​វាលខ្សាច់​ហ្គោប៊ី​របស់​ម៉ុងហ្គោលី​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៩៧។ តែ​គឺ​ទើប​នៅ​ឆ្នាំ ២០១០ ដែល Orano បាន​រក​ឃើញ​ប្រភព​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​នៅ​ទីតាំង​មួយ​ឈ្មោះ Zuuvch Ovoo។ តាម​រយៈ​អណ្តូងរ៉ែ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​មួយ​នេះ Orano សង្ឃឹម​ទទួល​បាន​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​នៅ​ឆ្នាំ ២០២៨ ក្នុង​បរិមាណ ២ ៥០០តោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​សម្រាប់​រយៈពេល ៣០ឆ្នាំ។តាម​ពិត​ទៅ ម៉ុងហ្គោលី​មិន​បាន​ស្ថិត​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ដែល​បារាំង​បាន​នាំ​ចូល​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ទេ​មក​ទល់​សព្វថ្ងៃ។ ចំណែក​នៅ​ក្នុង​កម្រិត​សហភាពអឺរ៉ុប​ក៏​គ្មាន​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី​ដែរ។ តាម​របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០២១ របស់​ទីភ្នាក់ងារ​ផ្គត់ផ្គង់​អឺរ៉ុប​ឈ្មោះ Euratom អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​សឹង​ទាំង​អស់​ត្រូវ​បាន​សហភាព​អឺរ៉ុប​នាំ​ចូល​ពី ៥ប្រទេស គឺ​នីហ្សេ កាហ្សាក់ស្ថាន រុស្ស៊ី អូស្រា្តលី និង​ប្រទេស​កាណាដា។ ជាក់ស្តែង ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano ដែល​ពី​មុន​មាន​ឈ្មោះ Areva បាន​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​លើ​អណ្តូងរ៉ែ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ក្នុង​ប្រទេស​នីហ្សេ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៧០ មក​ម្ល៉េះ។ សមាគមន៍​ប្រឆាំង​នុយក្លេអ៊ែរ​ឈ្មោះ néga Watt យល់​ឃើញ​ថា បើ​គិត​ពី​ភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ការ​ងាក​រក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ម៉ុងហ្គោលី​របស់​បារាំង​ជា​រឿង​ប្រថុយប្រថាន។ជា​រឿង​ប្រថុយប្រថាន​ព្រោះ​ម៉ុងហ្គោលី និយាយ​ជា​រួម និង​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ម៉ុងហ្គោលី​និយាយ​ដោយ​ឡែក​កំពុង​ស្ថិត និង​កំពុង​បន្ត​ស្ថិត​​ក្នុង​ការ​ប្រជែង​ឥទ្ធិពល​រវាង​ចិន និង​រុស្ស៊ី​ដែល​ជា​មហាអំណាច​ឧស្សាហកម្ម​ក្នុង​វិស័យ​នុយក្លេអ៊ែរ។ តែ​សម្រាប់​បារាំង ក្រុង​ប៉ារីស​មាន​សន្លឹក​បៀរ​មួយ​ដើម្បី​ទាញ​យក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​របស់​ម៉ុងហ្គោលី។ សន្លឹក​បៀរ​នោះ គឺ​ជំនាញបច្ចេកទេស​របស់​បារាំង​ក្នុង​រឿង​នុយក្លេអ៊ែរ និង​ការ​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​ដោយ​គិតគូរ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ចំពោះ​បរិស្ថាន រួម​ទាំង​សុខុមាលភាព​របស់​ប្រជាជន​ម៉ុងហ្គោលី៕

យន្តហោះ​គ្មានមនុស្សបើក (ដ្រូន) ដឹកអ្នក​ដំណើរ​ ពី​ប៉ារីស ទៅ​ញូវយ៉ក ដោយ​ប្រើ​ពេល​ត្រឹមតែ ៩០នាទី ហើយ​ដោយ​មិន​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​សោះ... នេះ​គឺ​ជា​គម្រោង​របស់​ក្រុមហ៊ុន Start-up មួយ​នៅ​អឺរ៉ុប ឈ្មោះ Destinus។ កន្លងមក គេធ្លាប់សង្កេតឃើញ​មាន​គម្រោង​ស្រដៀងគ្នា​នេះ​ច្រើន​រួចមកហើយ ក៏ប៉ុន្តែ គម្រោង​របស់ Destinus ហាក់​បោះជំហានទៅមុខ​លឿន​គួរ​ឲ្យ​កត់សម្គាល់ ដោយ​យន្តហោះគំរូដើមមួយ​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​មក​ដាក់​បង្ហាញ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពិព័រណ៌​យន្តហោះអន្តរជាតិ​នៅ​ប៉ារីស កាល​ពី​សប្តាហ៍​កន្លងទៅ។ គិតមកទល់នឹង​ពេលនេះ ជិត ២០ឆ្នាំហើយ ដែល​ការហោះហើរ​ដឹកអ្នក​ដំណើរ ក្នុងល្បឿន​លឿន​កម្រិត​ស៊ូពែរសូនិក ត្រូវ​បិទបញ្ចប់ ជាមួយនឹង​ការ​ហោះហើរ​ចុងក្រោយ​របស់​​យន្តហោះ​ធុន Concorde កាលពីខែវិច្ឆិកា​ឆ្នាំ២០០៣។យន្តហោះប្រភេទ​ថ្មី ដែ​លក្រុមហ៊ុន Destinus កំពុង​អភិវឌ្ឍ​នៅ​ពេលនេះ ក្រៅពីជា​ប្រភេទ​យន្តហោះ​គ្មាន​មនុស្ស​បើក គឺ​នឹង​មាន​ល្បឿនលឿន​ជាង​ Concorde រហូត​ដល់​ទៅ ៣ដង។ ជាប្រភេទ​យន្តហោះ​អ៊ីពែរសូនិក ដោយ​មាន​ល្បឿន​លឿន​ជាង​សំឡេង​យ៉ាងតិច ៥ដង គឺលើសពី ​​ ៦១០០គីឡូម៉ែត្រ​ក្នុងមួយម៉ោង ហើយ​អាច​ហោះ​​រហូត​ទៅដល់​កម្ពស់ ពី ៣០គីឡូម៉ែត្រ ទៅ ៤០គីឡូម៉ែត្រ ពោលគឺ រហូតដល់​ទៅ​ជាង ៣ដង ខ្ពស់​ជាង​រយៈកម្ពស់​យន្តហោះ​ដឹកអ្នកដំណើរ​បច្ចុប្បន្ន​។ក្នុងល្បឿន​អ៊ីពែរសូនិក​នេះ យន្តហោះ​ Destinus អាច​ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្លង​មហាសមុទ្រ​អាត្លង់ទិក​ពី​ប៉ារីស​ទៅ​ញូវយ៉ក ដោយ​ប្រើ​រយៈពេល​ត្រឹមតែ ១ម៉ោង​កន្លះ ចំណែក​​ពី​ប៉ារីស​ទៅ​ស៊ីដនី ប្រើ​ពេល​ត្រឹមតែ​ ៤ម៉ោង​ប៉ុណ្ណោះ។ លើសពីនេះ​ទៅទៀត ការហោះហើរ​នេះ​ក៏​នឹង​មិន​មាន​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​នោះដែរ ដោយសារ​តែ​វា​ជា​ប្រភេទ​យន្តហោះ​ប្រើ​អ៊ីដ្រូសែន (ជាប្រភេទ​អ៊ីដ្រូសែន​រាវ ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ត្រូវបាន​​គេ​ប្រើ​សម្រាប់​​រ៉ុកកែតអវកាស)។គួរបញ្ជាក់ថា ក្រុមហ៊ុន Destinus មាន​ទីស្នាក់ការ​កណ្តាល នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ស្វ៊ីស ហើយ​មានទីតាំង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មួយចំនួន​ផ្សេងទៀត នៅ​អឺរ៉ុប គឺ​រួមមាន នៅ​បារាំង អាល្លឺម៉ង់ និង​អេស្ប៉ាញ។ក្រុមហ៊ុន​នេះ​ទើប​នឹង​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង កាល​ពី​ឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅនេះ​ប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុ​ន្តែ គម្រោង​ផលិត​យន្តហោះអ៊ីពែរសូនិក​​បាន​បោះជំហាន​ទៅមុខ​យ៉ាងលឿន គួរ​ឲ្យ​កត់សម្គាល់ ដោយ​ត្រឹមតែ ៨ខែ​ក្រោយ​បង្កើតក្រុមហ៊ុន យន្តហោះគំរូដើម​តូចមួយ ដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា Destinus 1 ដែល​មាន​ប្រវែង​ ៤ម៉ែត្រ ត្រូវ​បាន​គេ​ផលិត និង​ដាក់​ហោះហើរ​សាកល្បង​ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ ហើយ Destinus 2 ដែល​មាន​ប្រវែង ១០ម៉ែត្រ បាន​ហោះហើរ​ដោយជោគជ័យ ប្រមាណ​ជា ២ខែក្រោយ​មកទៀត។យន្តហោះគំរូ​ទាំងពីរគ្រឿងនេះ ត្រូវបាន​គេ​ផលិតឡើង ក្នុង​គោលដៅ​​​​សាកល្បង​ម៉ូទ័រ ដែលប្រើ​កេរ៉ូសែន​ធម្មតា បូកបន្ថែម​ជាមួយ​អ៊ីដ្រូសែន ហើយវា​មានល្បឿនយឺតជាងល្បឿន​សំឡេង​នៅឡើយ។ ចំណែក​ Destinus 3 ដែល​គេ​គ្រោង​ហោះសាកល្បង នៅ​ដើមឆ្នាំ២០២៤​ខាងមុខ ទើប​អាច​ហោះ​ដល់​កម្រិត​ស៊ូពែរសូនិក គឺ​ល្បឿនលឿន​ជាងសំឡេង​ជិត១ដងកន្លះ។ Destinus 4 នឹង​បង្កើនល្បឿន​ដល់ ២ដងកន្លះ​នៃ​ល្បឿន​សំឡេង ហើយ​ចុងក្រោយ Destinus 5 ដែលគេ​គ្រោង​ហោះសាកល្បង នៅ​ក្នុង​ចន្លោះ​ឆ្នាំ២០២៧-២០២៨ នឹង​ត្រូវ​បំពាក់​គ្រប់​បច្ចេកវិទ្យា​ទាំងអស់ សម្រាប់​ការ​ហោះហើរ​ក្នុងល្បឿនអ៊ីពែរសូនិក។គោលដៅ​របស់ Destinus គឺ​ចង់​ផលិត​ និង​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​យន្តហោះគ្មានមនុស្សបើក ប្រភេទ​អ៊ីពែរសូនិក ដែល​អាច​ដឹកទំនិញបាន​ពី ៣តោន ទៅ ៤តោន ឬ​ដឹកអ្នក​ដំណើរ​ពី ២៥ ទៅ ៣០នាក់ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ឆ្នាំ២០៣១-២០៣២​ខាងមុខ។ នៅក្នុងជំហានដំបូងនេះ ការហោះហើរដឹកអ្នកដំណើរ​នឹង​ធ្វើឡើង សម្រាប់​តែ​ Business Class តែប៉ុណ្ណោះ ដោយ​គេ​រំពឹង​ថា ថ្លៃហោះហើរ​នឹង​មាន​កម្រិតខ្ពស់។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ជំហាន​ជា​បន្តបន្ទាប់​ទៅទៀត គេ​គ្រោង​នឹង​ផលិត​យន្តហោះ​ កាន់តែ​ធំ ដឹកអ្នក​ដំណើរ​បាន​កាន់តែច្រើននាក់ ហើយ​រួមជាមួយ​នឹង​ការ​ធ្លាក់ថ្លៃ​នៃ​ថាមពល​អ៊ីដ្រូសែន​ផង គេរំពឹងថា នឹង​អាច​បញ្ចុះ​តម្លៃ​សំបុត្រ​យន្តហោះ ហើយ​ឈាន​ទៅ​ពង្រី​ក​ការ​ដឹកអ្នក​ដំណើរ​ធម្មតា ក្នុង​ Economy Class។គិតមកទល់នឹងពេលនេះ ក្រុមហ៊ុន Destinus រកទុនវិនិយោគ​បាន​ប្រមាណ​ជា ៥០លាន​អឺរ៉ូ ដើម្បី​ចំណាយ​ទៅលើ​គម្រោង​របស់​ខ្លួន ដោយ​នៅ​ក្នុងនោះ មាន​មួយផ្នែក​បានមកពី​វិនិយោគឯកជន ចំណែក​មួយផ្នែក​ទៀត​បាន​ពី​ជំនួយ​របស់​រដ្ឋ តាមរយៈ​កម្មវិធី​អភិវឌ្ឍថាមពល​បៃតង គឺ​អ៊ីដ្រូសែន។ ក៏ប៉ុន្តែ នាយកក្រុមហ៊ុន Destinus បាន​ឲ្យដឹង​ថា គេនៅត្រូវការ​ទុន​ច្រើន​បន្ថែម​ទៀត គឺ​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ១ពាន់លាន​អឺរ៉ូ ដើម្បី​ចំណាយទៅលើ​ការ​អភិវឌ្ឍ​បច្ចេកវិទ្យា និង​ផលិត​យន្តហោះ​សាកល្បង រហូតដល់​ដំណាក់កាល​ចុងក្រោយ គឺ​យន្តហោះគំរូ Destinus 5។ ក្រោយ​ពី​ហោះសាកល្បង​បាន​ជោគជ័យ​ជាស្ថាពរ​រួចហើយ គេនៅត្រូវការ​ទុន​ជាច្រើន​ពាន់​លានអឺរ៉ូប​បន្ថែម​ពីលើ​នេះ​ទៅទៀត ដើម្បី​ចំណាយ​ទៅលើ​ការផលិតយន្តហោះ ដើម្បី​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​​ជា​លក្ខណៈទៀងទាត់៕

ថ្ងៃអង្គារ​ រដ្ឋអំណាច​រុស្ស៊ី​ ប្រកាស​បញ្ជាក់​ជាថ្មី ថា​លើកលែង​ចោល​បទ​ប្តឹង​ផ្តល់​និង​បទចោទប្រកាន់​ទាំង​ឡាយ​ ចំពោះ​ក្រុម​ទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner។ ​ក្រុម​ទាហាន​ Wagner ដែលកាលពី​ថ្ងៃ​សៅរ៍​​​ បានបះបោរនិង​​ប៉ុនប៉ង​ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល​រុស្ស៊ី។  ព្រឹត្តិការណ៍​បះបោរនេះ បានធ្វើឲ្យ​ ពិភពលោក​  ភ្ញាក់ផ្អើល​ជាខ្លាំង។ ជា​ដៃគូ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ជាមួយ​រុស្ស៊ី ​ប្រទេស​ចិន​ ក៏​ភ្ញាក់​ផ្អើលខ្លាំងណាស់ដែរ​។ ជាមួយ​គ្នា​នេះ​ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន ក៏​ទំនង​ជា​ភ្ញាក់​ស្មារតី​ និង ឃើញច្បាស់ពីអំណាចទន់ខ្សោយរបស់រុស្ស៊ី។ តើនេះ ​ពិត​ជា​ដូច្នេះ​មែនដែរឬ​ទេ​?​   ដៃគូទប់ទល់​នឹង​បស្ចិមប្រទេស​ចំពោះ​ថ្នាក់ដឹកនាំចិន ប្រទេស​រុស្ស៊ី​ជា​ដៃគូ​ដ៏ចាំបាច់ និង​ដ៏មាន​ប្រយោជន៍ សម្រាប់​ទប់​ទល់​ឥទ្ធិពល​​របស់​ពួក​លោកខាងលិច​​ នៅក្នុង​ឆាក​អន្តរជាតិ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ទើប​ការ​បះបោរ របស់​ ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលWagner​ នៅរុស្ស៊ី  គឺ​ត្រូវ​ ​​​​​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ បាន​តាម​ដាន​យ៉ាងកៀកកិត​។​ រដ្ឋអំណាច​ក្រុង​ប៉េកាំង ក៏​​បាន​​បង្ហាញ​ស្មារតី​ជំហរ​គាំទ្រ​យ៉ាង​ពេញទំហឹង​ចំពោះ​រដ្ឋអំណាច​ក្រុង​ម៉ូស្កូ​។​ បើ​ទោះ​បី​ជា ចិន ​ចាត់ទុកថា​កា​របះបោររបស់​ពួក​Wagner​ ជា​«រឿង​ផ្ទៃ​ក្នុង​របស់​រុស្ស៊ី»ក៏ដោយក្តី​ ក៏​ប៉ុន្តែ ចិន​ បាន​សន្យា​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​សព្វបែប​យ៉ាង​ដើម្បី​«ថែ​រក្សា​ស្ថិរភាព»​របស់​រុស្ស៊ី។​ ​​​នៅ​​ម៉ូស្កូ ​​ថ្ងៃអាទិត្យ ​​ពេល​​ហេតុការណ៍ទាន់​ហន់ប្រញាប់​ខ្លាំង​​ គឺនៅក្រុង​​ប៉េកាំងឯណោះ​ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​ចិន បា​នទទួល​ជួបអនុ​រដ្ឋមន្ត្រី​ការ​បរទេស​រុស្ស៊ី​ ​ជា​បន្ទាន់​ ហើយ​​ប្រមុខ​ការទូត​ចិន បាន​​ប្រាប់សមភាគី​អំ​ពី​ទឹក​ចិត្តនិង​ជំនួយ​​របស់​មិត្ត​ ចិន​ ​ចំពោះ ​រុស្ស៊ី​។​ បើតាម​ទិនានុប្បវត្តិ​ប្រជាជនចិន អ្នក​នាំពាក្យ​ក្រសួង​កិច្ចការ​​បរទេស​ចិន បាន​ថ្លែងថា​​ «ក្នុង​នាម​ជា​មិត្ត​​ក្បែររបងនឹងគ្នា ហើយនិង​ជា​ដៃគូ​​សហការ​យុទ្ធសាស្ត្រនៅ​ក្នុង​សករាជថ្មី​នេះ ប្រទេស​ចិន​ ជួយ​ប្រទេស​រុស្ស៊ី​ ដើម្បីធានា​ស្ថិរភាព​ជាតិ​ ឈាន​ទៅ​រក​សម្រេច​ការ​អភិវឌ្ឍ​និង​វិបុលភាព។​»កាសែត​ប្រជាជន​ជន​ចិន បាន​យកចិត្ត​តាម​ដានការបះបោរ របស់ ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលWagner និង​គូស​​បង្ហាញ​ថា មិន​ដល់រយៈ​ប្រមាណ​២៤ម៉ោងស្រួល​បួល​ផង​ ​ ព្រឹត្តិការណ៍បះបោរ​​ដែ​ល​ផ្ទុះឡើង​នៅថ្ងៃ​​សៅរ៍ទី​២៤មិថុនា បានរលត់​​ទៅវិញ នៅ​ថ្ងៃអាទិត្យ​។ កាសែតររដ្ឋ​ចិន​សង្កត់​ធ្ងន់​​ថា ចិន​បាន​ធូរ​ចិត្ត​​ជា​ខ្លាំង​ នៅពេល​ទទួល​ដំណឹង​ថា ការ​បះបោរ​ ​ស្ងប់​ស្ងាត់​ទៅវិញ​។ ទោះបី​ជា​យ៉ាង​ណាក្តី ព្រឹត្តិការណ៍​បះបោរ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលWagner ដែល​លើក​ទ័ព​សម្រុក​ចូល​រដ្ឋធានីម៉ូស្កូ គឺត្រូវ​អ្នក​ជំនាញ​និង​អ្នក​វិភាគ​នយោបាយ​រុស្ស៊ី យល់ឃើញថា នេះជា​​​បង្ហាញ​ពី​អស្ថិរភាព​ក្នុង​ប្រទេស​រុស្ស៊ី​។​ អស្ថិរភាព​ ក៏​មាន​ដែរ​ ​ក្នុង​ផ្នត់​គំនិត​របស់​ពលរដ្ឋ​រុស្ស៊ី ហើយ​និង​ជំរុញ​ឲ្យ​កើត​មាន​ក្តី​​មិន​ទុកចិត្ត​ចំពោះ​រដ្ឋអំណាច​ កាន់តែ​រីក​ធំឡើង​។ មិន​តែប៉ុណ្ណោះ ស្ថានការណ៍​បះបោរ​នេះ ក៏ស្តែង​ដែរ ពី​ប្រព័ន្ធ​​គ្រប់​គ្រងយោធារុស្ស៊ី​ ទន់​ខ្សោយ​ មិន​​មាំទាំ និង​ មានចន្លោះប្រហោងខ្លាំង ឬ​អាច​បែកបាក់​ផ្ទៃក្នុង​ផង​ ដែល​អាច​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ ពួក​ទាហាន​វ៉ាក់​នែរ លើកទ័ព​ចូលដល់​​កៀក​រដ្ឋធានីម៉ូស្កូ​។ ការ​បះបោរទាហាន​ស៊ីឈ្នួល​នេះ​ ចប់​ស្ងប់ទៅ ដោយ​មាន​ជំនួយ​ចរចាអន្តរាគន៍​ពីសំណាក់​​ ថ្នាក់ដឹកនាំ​បេឡារុស ដែល​ជា​សម្ព័ន្ធ​មិត្ត​ចាក់​ទឹក​មិនលិច​របស់ចៅហ្វាយ​វិមាន​ក្រេម​ឡាំង​។​ ប្រធានាធិបតី​រុស្ស៊ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន នៅថ្ងៃអង្គារ បានថ្លែង​អរគុណចំពោះ​​ក្រុម​ទាហានជាតិ​​រុស្ស៊ី ដែល​បាន​ជួយ​ទប់​ទល់​ និង​បញ្ជៀស​ការ​បះបោរ ដែល​ ប្រមុខ​រដ្ឋរុស្ស៊ី ចាត់ទុកថា «បញ្ជៀស​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល»។​ ​​រដ្ឋអំណា​ច​រុស្ស៊ី ក៏​លើកលែង​បទ​ចោទប្រកាន់​ទាំងឡាយ​ចំពោះ​ក្រុម​បះបោរ។​ត្រង់​ចំណុច​នេះ គឺនាំ​ឲ្យ​មាន​សំណួរ​និង​ចម្ងល់​ច្រើនដែរ។​ អ្នក​ខ្លះ​ចោទសួរ​និង​សង្ស័យ​ថា លោក វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន និង មេដឹកនាំ​ក្រុម​ទាហាន​ស៊ីឈ្នួលWagner លោក អេវហ្គេនី ព្រីហ្គោហ្ស៊ីន ​គឺ​ ប្រហែល​តាម​ពិត គ្មាន​រឿង​ទាស់ទែងនឹង​គ្នាទេ ហើយនិងថា ការ​ដក​ទ័ព​ចូល​ទឹក​ដីរុស្ស៊ី​ពីសំណាក់​ក្រុម​វ៉ាក់ន្នែរ​ គឺជា​ការ​ផ្សំ​គំនិត​គ្នា​ និងជា ​​ល្បែង​យុទ្ធសាស្ត្រ​រៀបចំ​ទុក​ជាមុន​ របស់ លោកពូទីន​និង​លោក​ព្រី​ហ្គោហ្ស៊ីន​? ​​នេះក៏​ទំនង​​ជាល្បិច​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដក​ថយ​ និង​បំភាន់​គំនិត​របស់​យោធាអ៊ុយក្រែន​ ដើម្បី​នឹង​ប្រមូល​កម្លាំង​វាយ​សង្គ្រប់​ លើ ​អ៊ុយក្រែន​?​ នៅ​មាន​សំណួរ​និង​សេណារីយ៉ូ ជាច្រើន ​ដែល​គេ​អាច​គិត​ចេញ​ប្លែកៗគ្នា។​«អស្ថិរភាព​នៃអំណាច​ក្រុង​ម៉ូស្កូ»ចំពោះ​ប្រទេស​ចិន គឺ​អ្នក​វិភាគ​និងអ្នក​ជំនាញ​ផ្សេងៗ ប្រមើល​មើលឃើញថា ​​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ ច្បាស់​ជា​​ទាញ​ទុក​ជាមេរៀននិង​បទ​ពិសោធ​ទុក​​សម្រាប់​ខ្លួន ជុំវិញ​ព្រឹត្តិការណ៍​បះបោរ​។ មេរៀននោះ គឺថា​ ​រុស្ស៊ី​ ​មិន​ច្បាស់​ថា​មាន​ស្ថិរភាព​ទាំងស្រុង​ទេ ហើយ​បទពិសោធ​ចំពោះចិន​ខ្លួន​ឯង​វិញ គឺដើម្បីបញ្ជៀស​ការ​​បះបោរ​ជាយថាហេតុ​ណាមួយនៅក្នុង​ស្រុក​ខ្លួន​ដែរ​ គឺ​ ចិន ចាំបាច់​​ត្រូវ​តែ​រឹង​បន្តឹងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង​​យោធា នៅក្នុង​ប្រទេស និងក្នុង​បក្ស​ ​​បន្ថែមទៀត។អ្នក​វិភាគ Vicotr Shih នៃ​សកល​វិទ្យាល័យ ​San Diego នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ជឿថា​ ថ្នាក់ដឹកនាំចិន​ក្រុង​ប៉េកាំង ​ច្បាស់ជា​ភ្ញាក់​ស្មារតី​ដូច​គេ​ចោល​នឹង​ដប់​ថ្ម។ ដ្បិតថា​ «មុន​នឹង​ផ្ទុះ​ព្រឹត្តិការណ៍​ប៉ះបោរ​របស់​ពួក​វ៉ាក់​នែរ គឺ​ ចិន ​ខំ​តែ​គិតថា រដ្ឋអំណាច​រុស្ស៊ី និង​អំណាច​របស់​លោក​ពូទីន ជា​អំណាច​មាំទាំ និង​ប៉ះពាល់​មិន​បាន»។​ តែតាម​ពិត​ ផ្ទុយខុស​ស្រឡះ។​ ព័ត៌មាន​ខ្លះ បញ្ជាក់​ថា ខ្វះតែ ​៤០០ គីឡូម៉ែត្រ គឺ​ដល់​ម៉ូស្កូ តែ​ក្រុម​Wagnerខ្លួន​ឯង​ បង្ហើប​ថា​ ខ្វះតែ​២០០គីឡូម៉ែត្រ តែប៉ុណ្ណោះ ចូល​ដល់រដ្ឋធានី​​ម៉ូស្កូ​។​ ការ​បះបោរ​នេះ ជាពិត​ជា​ភាពតក់ស្លុតដ៏ធំ​​មួយ​ ចំពោះ​រដ្ឋបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង និង​ជាពិសេស​ចំពោះ​ប្រធានាធិបតី​ចិន ស៊ី ជីនពីង ដែល​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ឃើញ​ភ្លឺភ្នែកច្បាស់ថា ប្រព័ន្ធការ​ពារ​ជាតិ​នៅ​ខាងក្នុង​ប្រទេសរុស្ស៊ី​ គឺ​បរាជ័យ​ធ្លាក់​ទឹក​តែម្តង។ នេះជាការ​គូស​បង្ហាញ​របស់ លោក Björn Alexander Dube អ្នក​ជំនាញ​ទំនាក់ទំនង​ចិន​-រុស្ស៊ី នៃ​សកលវិទ្យាល័យចិន​ Jilin ​។អ្នក​វិភាគ  Victor Shih ហ៊ានថែមទាំង​​បញ្ចេញ​យោបល់ថា «ការ​វាយ​ប្រហារ​របស់​រុស្ស៊ីលើ​អ៊ុយក្រែន​ នាំឲ្យ​ខូច​ខាត​ដល់​ស្ថិរភាព​របស់​រុស្ស៊ី​ខ្លួន​ឯង​ដែរ​»។ ដូច្នេះ ប្រហែល​ជា ចិន អាច​នឹង​បញ្ចេញ​សកម្មភាព​កាន់តែ​ខ្លាំង ក្នុងការ​ចរចា​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​នេះ​ ពីព្រោះថា កាលណា​សង្គ្រាម​នៅអ៊ុយក្រែ​ន​ចេះតែបន្ត នោះ​សកម្មភាព​ចលាចល​ផ្សេង​ៗ​ អាច​នឹង​បន្តមាន និង​បន្ត​ធ្វើ​ឲ្យ​ រុស្ស៊ី កាន់តែខ្សោយ​ ហើយប្រសិន​​បើ​របបអំណាច​រុស្ស៊ី​ដួល​រំលំ នោះ​ក៏​ពុំ​មែន​ជា​ផល​ល្អ សម្រាប់រដ្ឋអំណាច​ ​ចិន ​​ដែរ៕​

នៅរុស្ស៊ី សកម្មភាពងើបបះបោររបស់ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​បានចប់ទៅមែន ប៉ុន្តែវា​នៅបន្សល់ទុកនូវ​ផលវិបាក និង​ចំណោទសួរជាច្រើនទាក់ទង​នឹង​អនាគត​របស់​ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ ដឹកនាំ​ដោយ​លោក​ព្រីហ្គោហ្ស៊ីន មនុស្សជំនិតដែលលោកពូទីន​ទើប​ចាត់ទុកជា​ជនជាតិក្បត់ជាតិ ក្នុងរឿងដឹកនាំ​ការបះបោរ​ប្រឆាំង​ថ្នាក់ដឹកនាំយោធា​រុស្ស៊ី។ ក្រៅពីចូលរួម​យ៉ាងសកម្ម​នៅក្នុង​សង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន ក្រុមទាហាន​ស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែ​សកម្មខ្លាំង​នៅទឹកដីបរទេស ជាពិសេស​នៅអាហ្វ្រិក និង​នៅដើមបូព៌ា។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដែលមេក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែត្រូវ​និរទេស​ទៅនៅបេឡារុស ចំណែក​អនាគត​របស់​ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​ក៏មិនច្បាស់លាស់​នៅក្រោយការបះបោរមិនបានសម្រេច កាលពីថ្ងៃ​សៅរ៍ តើ​ជោគវាសនា​របស់ទាហានវ៉ាក់ណែ​នៅអាហ្វ្រិកនឹងទៅជា​យ៉ាងណាទៅវិញ? បង្កើតឡើង​នៅ​ឆ្នាំ ២០១៤ ដោយលោកអេវហ្គីនី ព្រីហ្គោហ្ស៊ីនដែលធ្លាប់ជា​​មេចុងភៅរបស់​លោក​ពូទីន ទាហានស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែជាកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោកពូទីនបញ្ជូន​ទៅធ្វើសកម្មភាពលួចលាក់នៅទឹកដីបរទេស ដោយ​ចាប់ផ្តើមដំបូងសមរភូមិប្រយុទ្ធនៅភាគខាងកើតអ៊ុយក្រែន និងនៅស៊ីរី។ ចាប់តាំង​ពីឆ្នាំ ២០១៥ វត្តមានរបស់​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​របស់​លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីន​បានចាប់រីកសាយភាយនៅទ្វីបអាហ្រ្វិក ជាទីដែល​ក្រុមវ៉ាក់ណែ​ឈរជើង​បោះទីតាំង​ក្នុង​ប្រទេស​ជាង​១០ ដូចជា​អាហ្វ្រិកកណ្តាល ម៉ាលី ស៊ូដង់ លីប៊ី ម៉ូហ្សំប៊ិក កាំម៉ារូន និងអេរីត្រេជាដើម។នៅបណ្តាប្រទេស​អាហ្វ្រិកដែលកំពុងជួបអសន្តិសុខ សង្រ្គាមស៊ីវិល និងការវាយប្រហារ​របស់​ក្រុមភេរវនិយម ក្រុមហ៊ុន​វ៉ាក់ណែ​ផ្តល់សេវាជាច្រើនដូចជា ផ្តល់ទាហានប្រយុទ្ធ បណ្តុះបណ្តាលទាហានក្នុងស្រុក ការពារសន្តិសុខ​​ប្រធានាធិបតី ឬ​មេដឹកនាំរបបសឹក ធានាការពារ​កន្លែងបូមប្រេងរបស់​ក្រុមហ៊ុនរុស្ស៊ី ធ្វើអាជីវកម្ម​ជីកយករ៉ែ និងផ្តល់ជំនួយ​ដល់​មេដឹកនាំផ្តាច់ការក្នុងរឿងផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មានមិនពិត បំផុសបំផុលឲ្យគេស្អប់ទាហានបារាំងជាដើម។ នៅម៉ាលី ស៊ូដង់ និង​នៅអាហ្វ្រិកកណ្តាល ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៊ីវ៉ាក់ណែបានចូលទៅជំនួស​វត្តមានបារាំង តាមរយៈ​ការផ្តល់ជំនួយកម្លាំងទ័ព និង​លក់អាវុធ​ដល់​​មេដឹកនាំរបបសឹក ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំង​ក្រុមជីហាត ក្រុមអាល់កៃដា ជាថ្នូរនឹង​សិទ្ធិធ្វើអាជីវកម្មជីកយក មាស ពេជ្រ។ ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​កំពុង​មាន​វត្តមានយ៉ាងសកម្មនៅទឹកដីអាហ្វ្រិក។ ប៉ុន្តែ ការបះបោរ​របស់​ក្រុមវ៉ាក់ណែប្រឆាំង​ថ្នាក់ដឹកនាំ​យោធា​រុស្ស៊ីកាលពីថ្ងៃ​សៅរ៍ទី​២៤​មិថុនា រហូតធ្វើ​ឲ្យលោកពូទីន​ចាត់ទុកជាទង្វើក្បត់ជាតិ និងនិរទេស​​មេក្រុមហ៊ុន​វ៉ាក់ណែ លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីន​ចេញពីរុស្ស៊ី ចង់ឬ​មិនចង់ នឹង​​អាចប៉ះពាល់​ដល់​អនាគត​របស់ក្រុមទាហានវ៉ាក់ណែនៅអាហ្វ្រិក។ ចំណែក​មេដឹកនាំ​អាហ្រ្វិក​ដែលកំពុង​ធ្វើការជាមួយក្រុមទាហានវ៉ាក់ណែ​ក៏កំពុង​ចាំអ៊ុតមើល​ការវិវត្តន៍​ក្នុងទំនាក់ទំនង​លោកពូទីន និងលោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីន ​មេទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ។ តើ​លោកពូទីននៅបន្តទុក​ឲ្យទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​របស់​លោក​ព្រីហ្គោហ្ស៊ីន​មានវត្តមាននៅអាហ្វ្រិកតទៅទៀត ឬ​គាស់រំលើង រំលាយចោល​ក្រុមវ៉ាក់ណែដែលហ៊ានលើកគ្នា​​បះបោរ​ប្រឆាំងថ្នាក់ដឹកនាំយោធា?ទាក់ទង​នឹង​អនាគត​របស់​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​នៅទឹកដីបរទេស ជាពិសេស​នៅអាហ្វ្រិក អ្នកជំនាញ​បារាំង លោក Thierry Vircoulonបាន​លើកសេណារីយ៉ូ ៤។ ទីមួយ រដ្ឋាភិបាល​រុស្ស៊ី​អាចក្រសោបយកសកម្មភាពទាំងអស់​របស់វ៉ាក់ណែមកគ្រប់គ្រងក្នុងដៃ។ ទី២ លោកពូទីនអាច​យកក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួល​​រុស្ស៊ីផ្សេងទៀតដែលស្និទ្ធ​នឹង​ក្រសួងការពារជាតិរុស្ស៊ី មកជំនួស​ក្រុមហ៊ុនវ៉ាក់ណែ។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ មានក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួល​ផ្សេងទៀត​នៅ​រុស្ស៊ី​ ដូចជា​ក្រុមហ្គាសព្រំ ឬមេដឹកនាំនៅឆេឆេនីជាដើមធ្លាប់​បង្ហាញចេតនាចង់ជំនួសក្រុមវ៉ាក់ណែ។ ទី៣ លោកពូទីន​អាច​ទុក​ឲ្យ​លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីនផ្តោតលើ​បេសកកម្ម​នៅទឹកដីបរទេស ប៉ុន្តែ​លោក​ព្រីហ្គោហ្ស៊ីនត្រូវ​យល់ព្រម​ប្រគល់​ទាហានវ៉ាក់ណែ​ដែលកំពុងប្រយុទ្ធនៅអ៊ុយក្រែន​ទៅឲ្យក្រសួងការពារជាតិរុស្ស៊ី។ សេណារីយ៉ូទី៤ គឺអ្វីៗ​រក្សា​ដូចដើម ព្រោះរុស្ស៊ី​អាច​គិតថា នៅទីបំផុតទៅ វត្តមានរបស់​វ៉ាក់ណែ​នៅអាហ្វ្រិកបានជួយការពារផល​ប្រយោជន៍​រុស្ស៊ី មិនថាធនធានរ៉ែមាសពេជ្រ និងភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ​ដើម្បី​ប្រជែង​ឥទ្ធិពល​របស់​អឺរ៉ុប និងអាមេរិក​នៅទឹកដីអាហ្វ្រិក។ប៉ុន្តែ សេណារីយ៉ូទី៤​ពិបាក​នឹង​អាច​កើតឡើង​បានណាស់ ព្រោះថា លោកពូទីន​ខឹកំពុងខឹងខ្លាំង​នឹង​​ក្រុមវ៉ាក់ណែរបស់​លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីនដែល​ហ៊ានលើកគ្នា​បះបោរ ផ្ចាញ់ផ្ចាល​អំណាច​ ធ្វើ​ឲ្យ​លោក​អាម៉ាស់មុខ។ លោកពូទីនទំនងជា​មិនបណ្តោយ​ឲ្យ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែដែលអាចជាអនាគត​គំរាមកំហែង​អំណាច​របស់លោក ​នៅបន្តរកស៊ីមានបានដោយសារ​សកម្មភាព​យោធា​នៅទឹកដីអាហ្វ្រិក។ តើ​លោកពូទីន​បញ្ជូន​កងទ័ពរុស្ស៊ី​ទៅកាន់ការជំនួស​ក្រុមវ៉ាក់ណែនៅអាហ្វ្រិក? លោកពូទីន​ប្រាកដណាស់​​មិនចង់​ទុក​កន្លែងរបស់​ក្រុមវ៉ាក់ណែឲ្យនៅទំនេរចោល​ ព្រោះថា អាហ្វ្រិក ស៊ីរី​ ជា​ទឹកដីសំបូរធនធានរ៉ែមាសពេជ្រ ប្រេង ដែលជាទុនដើម្បី​យកទៅធ្វើសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន។ ដោយមិននិយាយចំៗ​ឈ្មោះទាហានវ៉ាក់ណែ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេស​រុស្ស៊ី លោក​ស៊ែរហ្គេយ ឡាវ្រូសបានបញ្ជាក់កាលពីថ្ងៃ​ចន្ទម្សិលមិញថា គ្រូបណ្តុះបណ្តាលយោធារុស្ស៊ីនៅតែបន្ត​វត្តមានរបស់ខ្លួននៅអាហ្វ្រិកកណ្តាល។ថ្នាក់ដឹកនាំ​អាហ្វ្រិក​ដែលកំពុងធ្វើការ​ជាមួយក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែ ដូចជា​អាហ្វ្រិកកណ្តាល និងម៉ាលីជាដើម កំពុងតាមដានស្ថានការណ៍នៅ​រុស្ស៊ី នៅក្រោយការបះបោរ​របស់ទាហានស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែ។ ប៉ុន្តែ ពួកគេ​មិនសូវ​ជាបារម្ភខ្លាំងប៉ុន្មាន ក្នុងហេតុផលថា ទោះជាមួយក្រុមវ៉ាក់ណែ ឬ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៊ីណាមួយផ្សេងទៀត ក៏កិច្ចសន្យា​យោធារបស់ពួកគេ​ជាមួយ​រុស្ស៊ីនៅតែដដែលគ្មានប្រែប្រួល។ សម្រេចសម្រួលទៅ រាល់​ទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៊ី​ដែលកំពុងធ្វើសកម្មភាពនៅទឹកដីបរទេស​មិនអាច​ធ្វើអ្វីបានទេ បើសិន​គ្មាន​ជំនួយសព្វាវុធ សម្ភារៈ ថ្នាំពេទ្យ កងទ័ព និងព័ត៌មានសម្ងាត់ពី​​ក្រសួងការពារជាតិរុស្ស៊ី៕

នៅ​ថ្ងៃ​អង្គារ ទី២០ មិថុនា ប្រទេស​កាតា​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ទៅ​ឲ្យ​ប្រទេស​ចិន។ កិច្ចព្រមព្រៀង​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​រវាង​ក្រុមហ៊ុន​ចិន​ឈ្មោះ China National Petroleum Corporation និង​ក្រុមហ៊ុន​កាតា​ឈ្មោះ QatarEnergy សម្រាប់​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ។ នៅ​ក្នុង​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ កាតា​នឹង​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ទៅ​ឲ្យ​ចិន​ចំនួន ៤លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។ នេះ​ជា​មហាកិច្ចព្រមព្រៀង​លើក​ទី២ រវាង​កាតា និង​ចិន បន្ទាប់​ពី​មហាកិច្ចព្រមព្រៀង​លើក​ទី១ ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២២។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​កាតា​សម្រុក​លក់​ឧស្ម័ន​របស់​ខ្លួន​ទៅ​បរទេស ពិសេស​ប្រទេស​ចិន? កាល​ពី​ជិត ១ឆ្នាំ​មុន ពោល​ក្នុង​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២ កាតា និង​ចិន​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​យក្ស​មួយ​ស្តីពី​ថាមពល។ កិច្ចព្រមព្រៀង​យក្ស​កាល​ណោះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​រវាង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​កាតា​ឈ្មោះ QatarEnergy និង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​ចិន​ឈ្មោះ Sinopec។ តាម​រយៈ​កិច្ចព្រមព្រៀង​មួយ​នេះ​ពេល​នោះ QatarEnergyនឹង​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ឲ្យ Sinopec ចំនួន ៤លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​សម្រាប់​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ។ ឥឡូវ​នេះ មិន​ទាន់​ដល់ ១ឆ្នាំ​ស្រួលបួល​ផង កាតា និង​ចិន​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​យក្ស​មួយ​ទៀត​ដែល​លើក​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​ឡើង​រវាង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​កាតា​ឈ្មោះ QatarEnergy ដដែល និង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​ចិន​មួយ​ទៀត​ឈ្មោះ China National Petroleum Corporation ឬ​ហៅ​កាត់ CNPC។ចំណែក​ខ្លឹមសារ​នៅ​ក្នុង​កិច្ចព្រមព្រៀង​រវាងQatarEnergy និង CNPC គឺ​ដូច​គ្នា​បិះបិត​នឹង​ខ្លឹមសារ​នៅ​ក្នុង​កិច្ចព្រព្រៀង​រវាងQatarEnergy និង Sinopec មាន​ន័យ​ថា ជា​កិច្ចសន្យា​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ចំនួន ៤លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​សម្រាប់​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ។ នៅ​ក្នុង​ពិធី​ចុះ​ហត្ថលេខា​ក្នុង​ទីក្រុង​ដូហា អគ្គនាយក​ក្រុមហ៊ុន QatarEnergyលោក SaadSherida Al-Kaabiបាន​សាទរ​ពី​ទំនាក់ទំនង​ប្រសើរ​រវាង​ចិន និង​កាតា។ ក្រៅ​ពី​នេះ លោកAl-Kaabi ក៏​បាន​ប្រកាស​ឲ្យ​ដឹង​ពី​ការ​ចូលរួម​របស់​ក្រុមហ៊ុន CNPC ចំនួន ៥% ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន QatarEnergy នៅ​ក្នុង​គម្រោង​ពង្រីក​អណ្តូង​ឧស្ម័នNorth Field East។ ប្រធាន​ក្រុមហ៊ុន CNPC លោក Dai Houliang បាន​ធានា​ថា ការ​​ទទួល​បាន​ចំណែក​ភាគហ៊ុន​នៅ​ក្នុង​គម្រោង North Field Eastជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​កុងសង់ស៊ុស​យុទ្ធសាស្រ្ត​រវាង​ចិន និង​កាតា។គម្រោង North Field East ដែល​ក្រុមហ៊ុន QatarEnergyត្រូវ​ចំណាយ​លុយ​ប្រមាណ​ជា ២៨ ៧៥០លានដុល្លារ​នឹង​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​កាតា​អាច​បង្កើន​ផលិតកម្ម​ឧស្ម័នធម្មជាតិ​ពី ៧៧លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​ទៅ ១២៦លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០២៧។ ចិន​ដែល​ជា​អតិថិជន​ដំបូង​គេ​របស់​កាតា​ជា​ប្រទេស​មួយ​ដែល​បាន​នាំ​ចូលឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ច្រើន​ជាង​គេ​ក្នុង​លោក។ ក្រៅ​ពី​ចិន ជប៉ុន និង​កូរ៉េខាងត្បូង​ក៏​ជា​អតិថិជន​សំខាន់​របស់​កាតា​ដែរ។ តែ​ក្នុង​នាម​ជា​ប្រទេស​ជម្រុក​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ធំ​ជាង​គេ​មួយ​ជាមួយ​អាមេរិក និង​អូស្រា្តលី កាតា​ត្រូវ​ការ​អតិថិជន​ច្រើន​ជាង​នេះ ពិសេស​អតិថិជន​ដូច​ចិន​ដែល​ហ៊ាន​ទិញ​ក្នុង​បរិមាណ​ច្រើន និង​ហ៊ាន​ចុះ​កិច្ចសន្យាទិញ​រយៈពេល​យូរ។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា​សព្វថ្ងៃ​នេះ កាតា​នៅ​មាន​សមត្ថភាព​អាច​ផលិត​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​បាន​ជាង ៦០លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។៦០លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ជា​បរិមាណ​មួយ​ដ៏​ច្រើន​សម្បើម​ដែល​កាតា​ត្រូវ​ស្វែង​រក​អតិថិជន​ថ្មី​ឲ្យ​ខាន​តែ​បាន។ ក្រៅ​ពី​អតិថិជន​នៅ​អាស៊ី មាន​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ជា​ច្រើន​ក៏​កំពុង​សំឡឹង​ឃើញ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​កាតា​ដែរ ពិសេស​ក្នុង​ពេល​ដែល​រុស្ស៊ី​បាន​បិទ​រ៉ូប៊ីណេ​ឧស្ម័ន​បង្ហូរ​ទៅ​អឺរ៉ុប។ តែ​បញ្ហា​នៅ​ត្រង់​ថា ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ទាំង​នោះ​មិន​ចង់​ចុះ​កិច្ចសន្យា​រយៈពេល​វែង​ជាមួយ​កាតា​ដូច​ចិន​ទេ។ ក្នុង​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២ កន្លង​ទៅ កាតា និង​អាល្លឺម៉ង់​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​កិច្ចព្រមព្រៀង​លើកទី១ សម្រាប់​តែ​រយៈពេល ១៥ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ។ តើ​កាតា​គួរ​បន្ត​ស្វែង​រក​អតិថិជន​ទិញ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​បរិមាណ​ច្រើន និង​មាន​រយៈពេល​វែង​ដូច​អតិថិជន​ចិន ឬ​យ៉ាង​ណា?។មាន​តែ​កាតា​ម្នាក់​ឯង​គត់​ដែល​អាច​ឆ្លើយ​នឹង​សំណួរ​នេះ​បាន។ តែ​សម្រាប់​សេដ្ឋវិទូ​លោក Justin Alexander តម្រូវការ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​នៅ​អាស៊ី​អាច​ជំរុញ​ឲ្យ​អតិថិជន​នៅ​អឺរ៉ុប​គិតគូរ​ពិចារណា និង​ពន្លឿន​កិច្ចចរចា​ជាមួយ​កាតា។ តាម​លោក Justin Alexander កាតា និង​អឺរ៉ុប​អាច​ធ្វើ​សម្បទាន​ឲ្យ​គ្នា​ទៅ​វិញ ទៅ​មក ពិសេស​កាតា​អាច​ទទួល​យក​កិច្ចសន្យា​រយៈពេល​ខ្លី​ដូច​ដែល​អឺរ៉ុប​ចង់​បាន តែ​ជា​កិច្ចសន្យា​បត់បែន​ទៅ​តាម​ស្ថានភាព​ជាក់ស្តែង។ លោក Justin Alexander យល់​ថា ការ​មាន​កិច្ចសន្យា ទោះ​ជា​រយៈពេល​ខ្លី​គ្រាន់​បើ​ជាង​គ្មាន​កិច្ចសន្យា ព្រោះ​អ្វី​ដែល​សំខាន់​សម្រាប់​កាតា គឺ​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​ខ្លួន។ ការ​ហ៊ាន​និយាយ​ដូច​នេះ ព្រោះ​មិនមែន​មាន​តែ​កាតា​មួយ​ទេ​ដែល​មាន​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​លក់​ឲ្យ​ចិន ឬ​ឲ្យ​អឺរ៉ុប។ក្រៅ​ពី​ទិញ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​កាតា ចិន​ក៏​បាន​ទិញ​ពី​រុស្ស៊ី​ដែរ។ មួយ​វិញ​ទៀត តាំង​ពី​រុស្ស៊ី​ឈប់​លក់​ឧស្ម័ន​ឲ្យ​អឺរ៉ុប​ដោយសារ​តែ​រឿងរ៉ាវ​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​មក រុស្ស៊ី​ក៏​កំពុង​ស្វែង​រក​អតិថិជន​ថ្មី​ដែរ។ ដូច្នេះ​សម្រាប់​កាតា វា​ជា​ឱកាស​ដែល​ត្រូវ​ចាប់​យក​ទីផ្សារ​អឺរ៉ុប​ដោយ​មិន​ត្រូវ​សំឡឹង​មើល​កិច្ចសន្យា​រយៈពេល​វែង ឬ​ខ្លី​ទេ៕

កាលពីថ្ងៃចន្ទ លោក​ អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង ដោយ​ឆ្លៀត​ក្នុង​អំឡុង​ពិព័រណ៍​យន្តហោះ នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស បាន​រៀបចំ​សន្និសីទ​មួយ​ ដើម្បី​ជជែក​អំពី​យុទ្ធសាស្រ្ត ក្នុង​ការ​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាសអឺរ៉ុប។ គម្រោង​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​​ផ្តួចផ្តើម​គំនិត​ដោយ​បារាំង​នេះ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង នៅ​ក្នុងបរិបទ​តានតឹង​ជាមួយ​រុស្ស៊ី ក៏ប៉ុន្តែ វា​ក៏​ជា​គម្រោង ដែល​ប្រជែងគ្នា​​ក្នុង​ក្របខណ្ឌ​អឺរ៉ុប​គ្នាឯងផងដែរ គឺ​ប្រជែង​ជាមួយ​គម្រោង​ការពារដែន​អាកាស​ ដែល​ផ្តួចផ្តើម​គំនិត​ធ្វើ​ដោយ​អាល្លឺម៉ង់។ អស់រយៈពេល​ជាច្រើន​ទសវត្សរ៍​មកហើយ ពោលគឺ ចាប់តាំង​ពី​ក្រោយ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់ និង​ការបិទបញ្ចប់​ការ​ប្រឈមមុខ​ដាក់​គ្នា​ជាមួយ​រុស្ស៊ី ​បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​​អឺរ៉ុប​មិនសូវ​យកជាយកចិត្តទុកដាក់​ខ្លាំងនោះទេ ទៅលើ​ការ​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​របស់ខ្លួន។ អ្វីៗ​ត្រូវ​ប្រែប្រួល​ជាមួយ​នឹង​ការផ្ទុះសង្គ្រាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន។ការឈ្លានពាន​របស់​រុស្ស៊ី ទៅលើ​អ៊ុយក្រែន និង​ជាពិសេស ការប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយ​នូវ​តាក់ទិក​វាយប្រហារ​តាមផ្លូវអាកាស​ដោយ​រុស្ស៊ី ទៅលើ​អ៊ុយក្រែន​ រាប់ចាប់តាំង​ពី​ការ​វាយប្រហារ​ដោយ​ប្រើ​យន្តហោះចម្បាំង ដោយមីស៊ីល​ និង​ដ្រូន វាគឺ​ជា​ការ​ដាស់ស្មារតី​បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​អឺរ៉ុប​ឲ្យ​ភ្ញាក់​ដឹងខ្លួន ពី​ចំណុចខ្សោយ​របស់​ខ្លួន ប្រឈម​នឹង​ការគំរាមកំហែង​ពី​លើ​អាកាស។ជារួម ស្ទើរតែគ្រប់​ប្រទេស​ទាំងអស់ នៅ​អឺរ៉ុប សុទ្ធតែ​ឯកភាពគ្នា ទៅលើ​ភាពចាំបាច់ ក្នុង​ការ​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​របស់ខ្លួន ដោយ​ក្នុងនោះ គេសង្កេតឃើញ​ប្រទេស​សំខាន់ពីរ គឺ​បារាំង និង​អាល្លឺម៉ង់ សុទ្ធតែ​បាន​បញ្ចេញ​កញ្ចប់​ថវិកា រាប់ពាន់​លាន​អឺរ៉ូ ដើម្បី​ចំណាយ​ទៅលើ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស។ ក៏ប៉ុន្តែ ការខ្វែងគំនិតគ្នា​កើតឡើង ជុំវិញ​​សំណួរ​ថា តើ​អឺរ៉ុប​គួរ​ប្រើ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​បែបណា? ទិញ​ពី​ប្រទេស​ណា?កាលពី​ខែតុលា ឆ្នាំ​២០២២​កន្លងទៅនេះ អាល្លឺម៉ង់​បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹង អំពី​គម្រោង​​ការពារដែន​អាកាសមួយ ដែល​មានឈ្មោះ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា « Euro Sky Shield » ដោយ​មាន​ការ​ចូលរួម​ពី​សំណាក់​ប្រទេស​ចំនួន ១៧ ក្នុង​បក្ស​សម្ព័ន្ធ​អូតង់ ដើម្បី​ស្រាក់គ្នា ទិញ​ប្រព័ន្ធការពារដែន​អាកាស​រួមគ្នា​យក​មកប្រើ។ នៅ​ក្នុង​គម្រោង​ ដែល​ផ្តួចផ្តើម​គំនិត​ដោយ​អាល្លឺម៉ង់​នេះ គេគ្រោង​ទិញ​ប្រព័ន្ធមីស៊ីល​ការពារដែន​អាកាស មក​ពី​ ៣ប្រភព៖ មីស៊ីល​ធុន IRIS-T របស​់អាល្លឺម៉ង់ សម្រាប់​រយៈចម្ងាយ​ជិត មីស៊ីលធុន Patriot របស់​អាមេរិក សម្រាប់​រយៈចម្ងាយ​មធ្យម និង​ មីស៊ីល​​ធុន Arrow-3 របស់​អ៊ីស្រាអែល សម្រាប​់រយៈចម្ងាយ​ឆ្ងាយ។នៅ​ក្នុង​ចំណោមប្រទេស ដែល​ចូលរួម​ក្នុង​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់​នេះ គឺ​រួមមាន​ជាអាទិ៍ ប្រទេស​អង់គ្លេស បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​អឺរ៉ុប​ខាងជើង អឺរ៉ុបកណ្តាល និង​ប្រទេស​នៅ​តំបន់​សមុទ្រ​បាល់ទិក។ ចំណែក​បារាំង​វិញ ដែល​មាន​ប្រព័ន្ធការពារដែនអាកាស​ផ្ទាល់​ខ្លួនឯងស្រាប់ មិន​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់​​នេះទេ ហើយ​មិនត្រឹមតែ​ប៉ុណ្ណោះ បារាំង​​​ក៏​បាន​បង្ហាញ​នូវការ​មិនសប្បាយចិត្ត​ផងដែរ ចំពោះ​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់ ដោយ​សារតែ​បារាំងយល់ឃើញ​ថា គម្រោងនេះ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​អឺរ៉ុប​បាត់បង់​ស្វ័យភាព​ខាង​យុទ្ធសាស្រ្ត ដោយ​ត្រូវ​ពឹង​​ផ្អែក​លើ​អ្នក​ដទៃ ដើម្បី​​​ផ្គត់ផ្គង់​ប្រព័ន្ធ​ការពារ​ដែន​អាកាសរបស់ខ្លួន។អាល្លឺម៉ង់​ធ្លាប់​បាន​ពន្យល់បកស្រាយថា ការណ៍​ដែល​អាល្លឺម៉ង់​សម្រេច​ទិញ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​ពី​អាមេរិក និង​អ៊ីស្រាអែល គឺ​ដោយសារ​តែ​ស្ថានការណ៍​បច្ចុប្បន្ន​តម្រូវ​ឲ្យ​អឺរ៉ុប​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​របស់​ខ្លួន​ជា​បន្ទាន់ ដូច្នេះ ការទិញ​ប្រព័ន្ធ​ដែល​មាន​ស្រាប់ វា​ងាយស្រួល​ជាង និង​ឆាប់​រហ័សជាង ការ​ចំណាយ​លុយ​ និង​ចំណាយពេល អភិវឌ្ឍ​បច្ចេកវិទ្យា​ថ្មី​ដោយ​ខ្លួនឯង។ក៏ប៉ុន្តែ បារាំង​វិញ​បាន​គូស​បញ្ជាក់ថា គិតមក​ទល់​នឹង​សព្វថ្ងៃ​នេះ អឺរ៉ុប​មាន​រួចទៅហើយ បច្ចេកវិទ្យា​​ការពារដែន​អាកាស​ ដោយ​ប្រព័ន្ធ​មីស៊ីល​រយៈចម្ងាយ​ខ្លី ក្រៅពី IRIS-T របស់​អាល្លឺម៉ង់ គឺ​មាន​មីស៊ីល​ធុន Mistral របស់​បារាំង។ ចំណែក​ប្រព័ន្ធ​មីស៊ីល​រយៈចម្ងាយ​មធ្យម​វិញ គឺ​មាន​ប្រព័ន្ធ MAMBA ផលិត​រួមគ្នា​ដោយ​បារាំង និង​អ៊ីតាលី។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​បារាំង​ចោទ​ជា​សំណួរ​ថា តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​អឺរ៉ុប​ចាំបាច់​ត្រូវ​ទៅ​ទិញ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស Patriot ពី​អាមេរិក​ទៅវិញ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​អឺរ៉ុប​​មាន​​​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​ខ្លួន​ឯង​រួចជាស្រេច​ទៅហើយ គឺ​ប្រព័ន្ធ​ MAMBA ដែល​​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ដូចគ្នា និង​មាន​រយៈចម្ងាយ​ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា​ទៅនឹង​ Patriot?អ្វីដែល​ធ្វើ​ឲ្យបារាំង រឹតតែ​ពិបាក​នឹង​ទទួល​យក​ទៅទៀត គឺ​នៅ​ក្នុង​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់ គេ​គ្រោង​ទៅទិញ​ប្រព័ន្ធការពារ​មីស៊ីល​ពី​អ៊ីស្រាអែល ដែល​មិនត្រឹមតែ​ជា​ប្រទេស​នៅ​ក្រៅអឺរ៉ុប​នោះទេ តែ​ថែម​ទាំង​ជា​ប្រទេស​ដែល​នៅក្រៅ​បក្ស​សម្ព័ន្ធ​អូតង់​ទៅទៀត។នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សន្និសីទ​ រៀបចំធ្វើឡើង កាល​ពីថ្ងៃ​ចន្ទ នៅក្នុងអំឡុង​ពិព័រណ៍​យន្តហោះ​នៅ​ប៉ារីស លោក​ប្រធានាធិបតី​បារាំង អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹង​ថា បារាំង ប៊ែលហ្ស៊ិក អេស្តូនី ហុងគ្រី និង​ស៊ីប បាន​ឯកភាព​គ្នា​ថា នឹង​បញ្ជាទិញ​រួមគ្នា នូវ​មីស៊ីល​ការពារដែន​អាកាស​រយៈចម្ងាយ​ខ្លី ធុន Mistral ចំនួន ១០០០ដើម ហើយ​លោក​ប្រធានាធិបតី​បារាំង​ក៏​បាន​ឲ្យដឹង​ផងដែរ​ថា តាមរយៈ​អ្វី​ដែល​គេ​បាន​ជជែក​គ្នា នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សន្និសីទ​នេះ បង្ហាញ​ឲ្យឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ការពារ​ដែន​អាកាស​នេះ អឺរ៉ុប​អាច​ស្វែងរក​ដំណោះស្រាយ​ក្នុងក្របខណ្ឌ​អឺរ៉ុប​គ្នា​ឯង ដោយ​មិន​ចាំបាច់​ត្រូវ​ទៅពឹងលើ​ប្រទេស​ផ្សេង​ ដែល​នាំ​ឲ្យ​បាត់បង់​ឯករាជ្យ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​ខ្លួន​នោះទេ៕

នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី១៩ មិថុនា ប្រទេស​ស៊្វីស​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់ផ្ទះ​រៀបចំ​សន្និសីទ​អន្តរជាតិ​ស្តីពី​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​សម្រាប់​ប្រទេស​ស៊ូដង់។ សន្និសីទ​នេះ​រៀបចំ​ឡើង​ក្នុង​ពេល​ដែល​ស៊ូដង់​កំពុង​បន្ត​អូសជើង​នៅ​ក្នុង​ជម្លោះ​ផ្លូវ​អាវុធ​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​ពីរ​រូប​តាំង​ពី​ជាង ២ខែ​កន្លង​ទៅ។ តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ផ្ទុះ​អាវុធ​ដំបូង​ក្នុង​ថ្ងៃទី១៥ មេសា មាន​បទឈប់បាញ់​ច្រើន​ដង​ត្រូវ​បាន​ព្រមព្រៀង​រវាង​ភាគី​ជម្លោះ​ទាំង​ពីរ។ តែ​ជា​ទូទៅ បទ​ឈប់​បាញ់​ទាំង​អស់​មិន​ត្រូវ​បាន​គោរព​ត្រឹមត្រូវ​ទេ។ បើ​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ​កំពុង​បន្ត​មាន​យ៉ាង​ក្តៅ​គគុក​ដូច​នេះ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​បែរ​ជា​រៀបចំ​សន្និសីទ​ដើម្បី​និយាយ​តែ​ពី​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​ទៅ​វិញ? តាំង​ពី​ថ្ងៃទី១៥ មេសា ជម្លោះ​រវាង​កងទ័ព​របស់​ឧត្តមសេនីយ​ពីរ​រូប​គឺ​លោក​អាប់ឌែល ហ្វាតា អាល់ បួរ៉ាន​ដែល​ជា​អគ្គមេបញ្ជាការ​កងទ័ពជាតិ និង​លោក​ម៉ូហាម៉េដ ហាំដាន ដាហ្កាឡូ​ដែល​ជា​មេបញ្ជាការ​កង​អាវុធហត្ថ​ប្រតិបត្តិការរហ័ស​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ជាង ២ ០០០នាក់ និង​មាន​អ្នក​បម្លាស់ទី​ក្នុង​ស្រុក និង​អ្នកភៀសខ្លួន​ចេញ​ពី​ស្រុក​កំណើត​សរុប​ជាង ២លាន ២សែន​នាក់។ ទាំង​នេះ​គ្រាន់​ជា​តួលេខ​បណ្តោះអាសន្ន​ប៉ុណ្ណោះ ព្រោះ​ការ​ប្រឈម​មុខ​ដាក់​គ្នា​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​ជើង​ខ្លាំង​ទាំង​ពីរ​រូប​កំពុង​បន្ត​មាន និង​បើ​តាម​មើល​ទៅ គ្មាន​នរណា​ម្នាក់​សុខ​ចិត្ត​លើក​ទង់ជាតិ ស ឬ​មួយ​ក៏​ធ្វើ​សម្បទាន​ឲ្យ​នរណា​ម្នាក់​ឡើយ។ឧត្តមសេនីយ​អាល់ បួរ៉ាន និង​ឧត្តមសេនីយ​ហាំដាន ដាហ្កាឡូ​សុទ្ធ​តែ​បាន​ប្រកាន់​ជំហរ​ដូច​គ្នា​ថា ភ្នំ​មួយ​មិន​អាច​មាន​ខ្លាច​ពីរ​បាន​ជា​ដាច់​ខាត។ តែ​គេ​នៅ​មិន​ទាន់​ដឹង​ថា តើ​ខ្លា​មួយ​ណា​នឹង​ត្រូវ​ខ្ទាត​ចេញ​ពី​ភ្នំ​នោះ​មុន​គេ​ទេ។ អ្វី​ដែល​គេ​ដឹង ជម្លោះ​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​ជើង​ខ្លាំង​ទាំង​ពីរ​រូប​កំពុង​ជះផល​វិបាក​ខ្លាំង​ដល់​ស៊ូដង់​ដែល​ជា​ប្រទេស​ក្រីក្រ​ខ្លាំង​ជាង​គេ​មួយ​នៅ​អាហ្វ្រិកខាងកើត ពិសេស​ប្រជាជន​ស៊ីវិល​ស្លូតត្រង់​ទាំង ៤៨លាននាក់​តែ​ម្តង។ នៅ​មុន​ផ្ទុះ​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ មាន​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម ៣នាក់​បាន​ជួប​គ្រោះ​អត់​ឃ្លាន។ តែ​សព្វថ្ងៃ​នេះ មាន​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​រហូត​ដល់​ទៅ ២៥លាននាក់ ពោល​ជិត​ពាក់​កណ្តាល​ប្រទេស​កំពុង​ត្រូវ​ការ​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​ដើម្បី​រស់។អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​ក្រើន​រម្លឹក​ថា ប្រជាជន​ស៊ូដង់​ទាំង ២៥លាននាក់​មិន​អាច​បន្ត​រស់​បាន​ទេ បើ​គ្មាន​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​អន្តរជាតិ​ទេ​នោះ។ ដូច្នេះ នេះ​ជា​រឿង​បន្ទាន់ និង​អាទិភាព​ដែល​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​ត្រូវ​គិតគូរ​មុន​គេ​តាម​រយៈ​ការ​រៀបចំ​ឲ្យ​មាន​សន្និសីទ​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ហ្សឺណែវ ប្រទេស​ស៊្វីស​ពេល​នេះ។ កម្មវត្ថុ​នៃ​សន្និសីទ​អន្តរជាតិ​ដែល​មាន​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ជា​សហប្រធាន គឺ​ស្វែង​រក​ថវិកា​ដើម្បី​ផ្តល់​ទៅ​ឲ្យ​ទីភ្នាក់ងារ​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ដែល​នៅ​មិន​ទាន់​ទទួល​បាន​ថវិកា​លើកទី៥ នៅ​ឡើយ។ នៅ​ក្នុង​ទឹកប្រាក់​ដែល​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ចង់​បាន​ចំនួន ៣ ០០០ដុល្លារ​សម្រាប់​ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ គឺ​ទើប​ទទួល​បាន​តែ ១៧% ប៉ុណ្ណោះ។ក្រៅ​ពី​ជួយ​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​ក្នុង​ស្រុក​ផ្ទាល់ ទីភ្នាក់ងារ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ក៏​ត្រូវ​ចូល​ជួយ​ប្រទេស​ជិតខាង​ស៊ូដង់​ដែល​បាន​បើក​ទ្វារ​ទទួល​ជនភៀសខ្លួន​ស៊ូដង់​ដែរ។ តម្រូវការ​របស់​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​មាន​ច្រើន​តាំង​ពី​ចំណីអាហារ ទឹកស្អាត ថ្នាំពេទ្យ និង​គ្រូពេទ្យ​ដើម្បី​ប្រឈម​ទប់​នឹង​ជំងឺ​ឆ្លង ខណៈ​ដែល​រដូវ​ភ្លៀង​ឈាន​ចូល​ជិត​ដល់។ នៅ​តាម​តំបន់​ប្រយុទ្ធ​រវាង​កម្លាំង​របស់​ឧត្តមសេនីយ​ទាំង​ពីរ​រូប គ្រប់​មន្ទីរពេទ្យ​ដែល​រង​ការ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​លែង​ដំណើរការ និង​បាន​ក្លាយ​ជា​ទីតាំង​របស់​កងទ័ព។ ចំណែក​មន្ទីរពេទ្យ​ដែល​នៅ​ដំណើរការ​ក៏​អស់​ថ្នាំ​ប្រើប្រាស់ ហើយ​គ្រូពេទ្យ​ក៏​បាន​ភៀសខ្លួន​ទៅ​កាន់​ទីកន្លែង​ផ្សេង ឬ​មួយ​ក៏​បោះបង់​អាជីព​របស់​ខ្លួន​មួយ​រយៈ។ ស្ថានការណ៍​ដែល​កំពុង​ធ្លាក់​ដុនដាប និង​គួរ​ឲ្យ​បារម្ភ​​ខ្លាំង គឺ​នៅ​តំបន់​ដារហ្វួរ​ស្ថិត​ប៉ែកខាង​លិច​ប្រទេស។នៅ​ទីនោះ មាន​ការ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​រវាង​កងទ័ពជាតិ ប៉ារ៉ាទាហាន កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ​កុលសម្ព័ន្ធ និង​ជនស៊ីវិល​ប្រដាប់​អាវុធ។ តាម​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ អំពើហិង្ស​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដារហ្វួ​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ជាង ១៥០ ០០០នាក់​ភៀសខ្លួន​ទៅ​កាន់​ប្រទេស​ឆាដ​ក្បែរ​ខាង។ គួរ​រម្លឹក​ថា តំបន់​មួយ​នេះ​របស់​ស៊ូដង់​ធ្លាប់​បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​សង្រ្គាមផ្ទៃក្នុង​កាល​ពី​ទសវត្សរ៍ ២០០០ ដោយ​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ប្រមាណ​ជា ៣០០ ០០០នាក់ និង​មាន​អ្នកបម្លាស់ទី​ក្នុង​ស្រុក​ជិត ២លានកន្លះនាក់។ យោង​តាម​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ តំបន់​ដដែល​មួយ​នេះ​កំពុង​ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្ពោះ​ទៅ​មហន្តរាយ​មនុស្សធម៌ ហើយ​អំពើហិង្សា​ដែល​កំពុង​កើត​នៅ​តំបន់​ដារហ្វួរ​អាច​ជា​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ប្រឆាំង​មនុស្សជាតិ។គួរ​បញ្ជាក់​ថា តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ផ្ទុះ​អាវុធ​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​អាល់ បួរ៉ាន និង​ឧត្តមសេនីយ​ហាំដាន ដាហ្កាឡូ​ជាង ២ខែ​កន្លង​ទៅ​មក មាន​បទឈប់បាញ់​ច្រើន​ដង​ត្រូវ​បាន​មនុស្ស​ខ្លាំង​ទាំង​ពីរ​ព្រមព្រៀង​គ្នា។ បទឈប់បាញ់​ថ្មី​ចុង​ក្រោយ​រយៈពេល ៧២ម៉ោង​ទើប​បាន​ចូល​ជា​ធរមាន​ក្នុង​ថ្ងៃ​អាទិត្យ ទី១៨ មិថុនា និង​ត្រូវ​អស់​សុពលភាព​នៅ​ថ្ងៃ​ពុធ ទី២១ មិថុនា។ កម្មវត្ថុ​នៃ​បទឈប់បាញ់ គឺ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​មាន​ការ​ដឹក​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​ទៅ​ឲ្យ​ប្រជាជន​ស៊ីវិល ពិសេស​អ្នក​ដែល​កំពុង​ជាប់​គាំង​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ប្រយុទ្ធ។ តែ​គេ​បាន​សង្កេត​ឃើញ​ជា​រួម​ថា បទ​ឈប់បាញ់​សឹង​ទាំង​អស់​មិន​សូវ​បាន​គោរព​ត្រឹមត្រូវ​ទេ។ នេះ​ជា​ដើមចម​មួយ​ទៀត​ក្រៅ​ពី​កង្វះ​ថវិកា​ដែល​ក្រុម​អង្គការ​មនុស្សធម៌​មិន​អាច​នាំ​ជំនួយ​ទៅ​ឲ្យ​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​បាន។ នេះ​ដោយ​នៅ​មិន​ទាន់​រាប់​បញ្ចូល​នូវ​ការ​រារាំង​របស់​រដ្ឋអំណាច​ស៊ូដង់​ផង ពិសេស​ការ​អល់អែក មិន​ចង់​ផ្តល់​ទិដ្ឋាការ​ឲ្យ​បុគ្គលិក​មនុស្សធម៌​ដែល​ចង់​ចូល​ទៅ​ស៊ូដង់។ដូច្នេះ វា​ល្មម​ដល់​ពេល​ដែល​ឧត្តមសេនីយ​គូបដិបក្ខ​ទាំង​ពីរ​គិតគូរ​ពី​ប្រយោជន៍​ប្រទេស និង​ប្រជាជន​ឲ្យ​ធំ​ជាង​មហិច្ឆតា​ផ្ទាល់​ខ្លួន។ បើ​ពុំ​នោះ​សោត​ទេ ស៊ូដង់​នឹង​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​ទំព័រ​ខ្មៅ​ងងឹត​ជាមួយ​នឹង​ការ​ស្លាប់​ជីវិត​មនុស្ស និង​ការ​បំផ្លិចបំផ្លាញ​ក្នុង​ល្បឿន​លឿន​មិន​ធ្លាប់​មាន​ពី​ពេល​មុន។ ចំណែក​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​ត្រូវ​តែ​ជួយ​ស៊ូដង់​ឲ្យ​ខាន​តែ ព្រោះ​បើ​គ្មាន​ជំនួយ​នេះ​ទេ ស៊ូដង់​អាច​ក្លាយ​ជា​កន្លែង​អនាធិបតេយ្យ​យ៉ាង​ឆាប់​រហ័ស​ដែល​បង្ក​ឱ្យ​មាន​អសន្តិសុខ​នៅ​ទូទាំង​តំបន់​តែ​ម្តង៕

កាលពី​សប្តាហ៍​មុន​ តុលាការសហព័ន្ធអាមេរិក បាន​សម្រេចចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការ លើ​​អតីតប្រធានាធិបតី ​ដូណាល់ ត្រាំ ​ជា​ច្រើន​ករណី​ជុំវិញ​សំណុំរឿងរក្សាទុក​ឯកសារសម្ងាត់ជាតិ ហើយ​បទ​ចោទ​ប្រកាន់​នីមួយៗ អាច​នឹង​ត្រូវ​មា​នទោស​ជាប់ពន្ធ​នាគារ​ ប្រមាណ​ជាង១០ឆ្នាំ​។ នេះគឺជាលើកទី១​ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិក​​​។ ​ ប៉ុន្មា​នថ្ងៃនេះ ក្នុងការជួបជុំ​ឃោសនានយោបាយ ជន​ជាប់​ចោទ​​លោក ដូណាល់ ត្រាំ កាន់តែប្រឹងប្រែង​វាយប្រហារសម្តីសង្គ្រុបលើលោក​ ចូ បៃដិន ហើយ​និង​ចង្អុលមុខ​​រដ្ឋមន្ត្រី​យុត្តិធម៌ ថា «ជា​ជន​ពុក​រលួយ» និង​ជា «ជន​កុម្មុយនិស្ត»។​ អ្ន​កវិភាគ​ មើលឃើញ​​ថា​ ស្ថានការណ៍​នេះ  ក្រៅតែ​ពី​បង្ក​បញ្ហាដល់​ដំណើរ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអាមេរិក​ គឺ​ កាន់​តែ​​នាំ​ឲ្យ​ប្រទេស​នេះ​ ងាយ​ធ្លាក់​ក្នុង​សភាព​គ្រោះថ្នាក់ ​និង​អំពើ​ហិង្សាផ្ទៃក្នុង​​។​​ ​​ក្នុងរយៈ​ពេល​ ៣ ខែ​ចុងក្រោយ​នេះ លោក ​ដូណាល់ ត្រាំ ចូល​បង្ហាញ​ខ្លួន​នៅ​តុលាការ២​ដងហើយ​។ ក៏ប៉ុន្តែ ​លោក នៅតែប្រកែក​អះអាង​ថា​ ខ្លួន​ជា​ជន​ស្អាត​ស្អំ គ្មា​ន​កំហុស​។ នេះជា​អ្វី​ដែលអតីប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ​បាន​ថ្លែង​ជាថ្មីក្នុង​សប្តាហ៍​ ​ ចំពោះ​មុខ​អ្នក​គាំទ្រ​រាប់​សិប​ពាន់​នាក់​​​ ក្នុងរដ្ឋ​ New Jersey​។​ ក្រៅពី​​ថ្លែងការពារខ្លួន​ លោក ​ដូណាល់ ត្រាំ ឆ្លៀត​ឱកាស​កេង​ចំណេញ​ វាយ​បក​ទៅ​គូសត្រូវ។​ ជា​បេក្ខជនប្រធានាធិបតីអាណត្តិថ្មី ឆ្នាំ២០២៤​ មកពីបក្សសាធារណរដ្ឋ ​លោក ត្រាំ បាន​ព្រលយពាក្យ​ដោយ​គ្មាន​សំចៃមាត់​ រិះគន់​ប្រធានាធិបតីអាមេរិក​ ​​ចូ បៃដិន ថា ​ជា «ជន​ពុករលួយ​»។ លោក ដូណាល់​ ត្រាំ ក៏​ថែម​ទាំង​ចាត់ទុកថា ​រដ្ឋអាជ្ញាពិសេស​ Jack Smith ថា​«ជា​បិសាច​កំណាច»​ ថាជា​ «ចោរ​» និងជា «ជន​កុម្មុយនិស្ត​ម៉ាសីស​និយម ដែល​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ប្រជាធិបតេយ្យ​អាមេរិក​»។ ចំពោះ​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​យុត្ថិធម៌អាមេរិក​Merrick Garland  ក៏​ត្រូវ លោក​ ត្រាំ បង្ហើរ​វោហាសាស្ត្រ​មើលងាយ​ផង​ថា ជារដ្ឋមន្ត្រី​​ ​នៃ​ក្រសួង«អយុត្តិធម៌» ដូច្នេះ​ទៅវិញ។​​មិន​តែប៉ុណ្ណោះ លោក ដូណាល់ ត្រាំ គឺបាន​ចោទប្រកាន់​ថា​​ប្រធានាធិបតីអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន និងរដ្ឋបាលអាមេរិករបស់លោក ចូ បៃដិន ថាកំពុងតែធ្វើបាប​​រូបលោក ដែលជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីអាណត្តិថ្មី ដ៏មានសក្តានុពល និងមានប្រជាប្រិយភាពជាងគេ មកពីបក្សសាធារណរដ្ឋ និងជាគូប្រកួតប្រជែងដ៏ស្វាហាប់សម្រាប់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៤។ដោយឡែក ចំពោះបណ្តឹងទាំងឡាយទាំងពួងចំពោះរូបលោក ត្រូវលោក ដូណាល់ ត្រាំ ចាត់ទុកថា «ការបៀតបៀននយោបាយ ហើយជា ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញតាមបែបនៃរបបផ្តាច់ការហ្វាស៊ីស និងរបបកុម្មុយនិស្ត»។សម្តីវាយប្រហារ​​​​ធ្ងន់ៗទាំងនេះ គឺបន្ទាប់ពី អតីតប្រធានាធិបតីរូបនេះ​ត្រូវ​ តុលាការសហព័ន្ធអាមេរិក ​នៅ​ Miami សម្រេចចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការ​ ជាច្រើនករណីជុំវិញសំណុំរឿងឯកសារសម្ងាត់ជាតិ​។ ​ច្បាប់​សហរដ្ឋអាមេរិក បាន​ចែងថា រាល់​គ្រប់តែ​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក តម្រូវ​ឲ្យ​​ផ្តល់​ រាល់​សំបុត្រ​ឆ្លើយ​ឆ្លង  និង​ ​ម៉ែល​សារអេឡិចត្រូនិច រួម​ទាំង​ឯកសារ​​ផ្សេងទៀត ព្រ​មទាំង​ឯកសារ​សម្ងាត់​ជាតិ តម្កល់ទុក​នៅ​បណ្ណាសារដ្ឋាន​។ ហើយ​បើតាម​ច្បាប់ គឺមិនត្រូវ​រក្សា​ឯកសារ​សម្ងាត់​ជាតិ​ នៅ​កន្លែង​គ្មាន​សុវត្ថិភាព ឬ​កន្លែង​ដែល​គ្មាន​ការ​អនុវត្ត​ដោយ​ច្បាប់ នោះឡើយ​។ ត្រង់​ចំណុច​នេះ ​​ការ​ផ្សាយ​របស់​កាសែត​អាមេរិក គឺឲ្យ​ដឹង​ថា លោក ដូណាល់ ត្រាំ ក្រោយ​ពីធ្លាក់​ចេញ​ពី​ដំណែង​ហើយ នៅ​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០២១ គឺ​លោក​បាន​ប្រមូល​យក​ឯកសារ​ជា​ច្រើន​កេស យក​ទៅ​ផ្ទះ​របស់​ខ្លួន ហើយ​រក្សាទុក​ដោយ​ធ្វេសប្រហែស ដូច​ជា​ដាក់ទុក​ក្នុង​បន្ទប់​ទឹក​ ជាដើម​។  សំណុំ​រឿង​ផ្សេងទៀត!  តុលាការរដ្ឋសហព័ន្ធ ក៏បានចោទលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែរពីការ​​រារាំង​កិច្ច​ការងាររបស់តុលាការ​យុត្តិធម៌ និង​បទល្មើស​ផ្តល់​​សក្ខីកម្មមិនពិត ជាដើម​។ ​នៅតុលាការ​រដ្ឋ​ញូយ៉ក​​ លោក ​ត្រាំ ​​ជាប់ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​​បទល្មើសក្លែងបន្លំ​តួលេខគណនេយ្យ ដែលគេចោទរូប​លោក ថាបាន​យក​លុយ​សម្រាប់​ឃោសនាបោះឆ្នោត ទៅសូក​បិទមាត់ តួកុន​​ស្រី​​កូន​ជ្រូក​ ដើម្បីកុំ​ឲ្យនាង​​​ទម្ងាយ​​រឿងរ៉ាវពាក់ពន័្ធផ្លូវ​ភេទ​ជាមួយ​នឹងលោក​។តាម​ការ​ស្ទង់​មតិ​របស់​ YouGov គឺ ៦៧% នៃ​អ្ន​កបោះឆ្នោត​​ មកពីបក្ស​សាធារណរដ្ឋ គឺ​បង្ហាញ​ចេតនា​ចង់​បោះឆ្នោត​គាំទ្រ​រូប​លោក ដូណាល់​ ត្រាំ សម្រាប់​អាណត្តិ​ថ្មី។ ​ពលរដ្ឋ​អាមេរិក​ទាំងនោះ ក៏​ថ្លែង​ការយល់ឃើញដែរ​ថា ​រឿងរ៉ាវបណ្តឹង​ផ្លូវច្បាប់ទាំងឡាយប្រឆាំង​នឹង​រូប​លោក ត្រាំ​ គឺ​សុទ្ធតែ​​មា​ន​ចរិត​នយោបាយ​​។ អ្នក​ខ្លះ​ថែមទាំងគិតថា ប្រសិន​បើ​រឿង​ករណី​បណ្តឹង​ផ្លូវ​ច្បាប់​នោះ បើ​វា​ពិត​ប្រាកដ​តែពាក់កណ្តាល ច្បាស់​ជា​លោក​ត្រាំ ត្រូវ​នគរ​បាល​ចាប់​ដាក់​ពន្ធ​នាគារ​បាត់​ហើយ​។​ផ្ទុយ​ទៅវិញ ក្រុម​អ្នក​គាំទ្រ​លោកដូណាល់ត្រាំ ដែល​​ជា​ពួក​សាធារណរដ្ឋ និង​ជា​ក្រុម​ដែល​ងប់​ងល់​​នឹង​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​អាវុធ គឺបាន​ព្រមាន​ជា​ចំហ ថា ប្រសិន​​បើ​ហ៊ាន​តែ​នរណា​ធ្វើ​បាប លោក​ ដូណាល់ ត្រាំ គឺពួក​គេ​មិន​អត់​ឱន​សោះឡើយ។ បើ​ថាឲ្យសាមញ្ញ គឺ នរណា​​ហ៊ាន​ចាប់ខ្លួន​លោកត្រាំ គឺត្រូវ​រំលង​សាកសព​ពួកគេ​សិន។ ទោះបី​ជា​យ៉ាង​ក៏ដោយ​ ការប្រើប្រាស់​ពាក្យ​សម្តី​វោហាសាស្ត្រ​​ចោទប្រកាន់​ចំពោះលោក បៃដិន ក្តី​ លោក​​រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​យុត្តិធម៌ ក្តី​ និង​ វាយ​ប្រហារ​លើ​រដ្ឋអាជ្ញា​ពិសេស ពី សំណាក់​ជន​ជាប់​ចោទ​លោក ដូណាល់ ត្រាំ ​ ​គឺ​ធ្វើ​នាំ​ឲ្យ​មាន​ការ​​ចោទសួរ​ច្រើនចំពោះ​ប្រព័ន្ធ​យុត្តិធម៌នៅ​សហរដ្ឋ​​អាមេរិក ហើយ​និង​​ធ្វើ​ឲ្យ​ ប្រជាពលរដ្ឋ​អាមេរិក​ ​មិន​ទុកចិត្ត​ចំពោះនីតីរដ្ឋ។ ​អ្នក​វិភាគ​ស្ថានការណ៍ ព្រួយ​បារម្ភពី​​​ដំណើរ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសហរដ្ឋ​អាមេរិក​។ សាស្ត្រាចារ្យ Edward Foley នៃ​សកលវិទ្យាល័យ​Ohio  ​វិភាគ​មើលឃើញថា ​​ស្ថានការណ៍​នេះ​ អាច​នាំឲ្យ​ប្រទេស​​​ងាយ​ធ្លាក់​ក្នុង​សភាព​គ្រោះថ្នាក់​​ជាខ្លាំង​៕​

កាលពីថ្ងៃអង្គារ ៤មេសា លោក​ដូណាល់ ត្រាំ បាន​ចូលខ្លួន​ទៅ​តុលាការ​នៅ​ញូវយ៉ក ដើម្បី​ទទួល​ការចោទប្រកាន់​ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ​​ចំនួន ៣៤។ ជាបទចោទប្រកាន់ ដែល​លោក​អតីតប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​បដិសេធ​មិន​ទទួលកំហុស ព្រមទាំង​បាន​បរិហាររិះគន់​ថា ជា​ការ​ចោទប្រកាន់ដែល​មាន​ចរិតនយោបាយ និង​ជា​ការជ្រៀតជ្រែក​ក្នុងការ​បោះឆ្នោត​ប្រធានាធិបតី ដែល​រូបលោក​គឺ​ជា​បេក្ខជន។ តើអ្វីទៅជា​បទចោទទាំង ៣៤ ហើយ​បទល្មើស​នេះ​អាច​នឹង​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​ទោស​អ្វីខ្លះ? បទចោទប្រកាន់​ដោយ​តុលាការ​ញូវយ៉ក ទៅលើ​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ ថ្វីដ្បិត​តែ​មាន​ទាំង​អស់​ដល់​ទៅ ៣៤ ក៏ប៉ុន្តែ ​ជា​បទល្មើសតែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺ​បទក្លែងបន្លំកំណត់ត្រាគណនេយ្យក្រុមហ៊ុន ហើយ​ការក្លែងបន្លំ​នេះទៀតសោត ថ្វីដ្បិត​តែ​មាន ៣៤ដង បង្កើត​ទៅជា​បទចោទប្រកាន់​ដល់ទៅ ៣៤ ក៏ប៉ុន្តែ វាជាប់ពាក់ព័ន្ធតែ​នឹង​អង្គហេតុ​តែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺ​ការ​បង់លុយ​ទៅ​ឲ្យ​តារាសម្តែង​កុនអាសអាភាស ដើម្បីបិទមាត់​កុំ​ឲ្យ​លេចធ្លាយ​រឿងអាស្រូវ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ដែល​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ ធ្វើ​​យុទ្ធនាការឃោសនា​បោះឆ្នោត​ប្រធានាធិបតី កាល​ពី​ឆ្នាំ២០១៦​កន្លងទៅ។ មែនទែនទៅ នៅ​ក្នុងច្បាប់​អាមេរិក ការបង់លុយ​ទៅ​ឲ្យ​តារាកុន​អាសអាភាស​នេះ​វា​មិនមែន​ជា​រឿងខុសច្បាប់នោះទេ។ អ្វីដែល​តុលាការ​ចោទប្រកាន់​ថា​ជា​រឿង​ខុសច្បាប់ គឺ​នៅត្រង់​ថា លុយ​ដែល​បង់​ទៅ​ឲ្យ​តារាកុនអាសអាភាស​នេះ ត្រូវ​បាន​កត់ត្រា​នៅ​ក្នុង​គណនេយ្យ​ក្រុមហ៊ុន​របស់​លោក​ដូណាល់ ​ត្រាំ​ថា​ជា​មុខចំណាយ​លើថ្លៃមេធាវី ដែល​បង្កើត​ទៅជា​បទល្មើស​ក្លែងបន្លំ​កំណត់ត្រា​គណនេយ្យក្រុមហ៊ុន។ តាមធម្មតា បទល្មើស​ក្លែងបន្លំ​កំណត់ត្រា​គណនេយ្យ​ក្រុមហ៊ុន​នេះ​ទៀតសោត ទៅតាម​ច្បាប់​ក្នុង​រដ្ឋ​ញូវយ៉ក ក៏​វា​មិនមែន​ជា​បទល្មើស​ធ្ងន់ធ្ងរ​នោះដែរ គឺ​ត្រឹមជាបទល្មើស​ដែល​អាច​ជាប់ទោស​ពន្ធនាគារ​ក្រោម​១២ខែ ឬ​ត្រូវ​​ពិន័យជាលុយតែប៉ុណ្ណោះ (class A misdemeanor)។ ក៏ប៉ុន្តែ តុលាការ​បាន​ចោទប្រកាន់​លោក​ដូណាល់ត្រាំ ពីបទ​ក្លែងបន្លំ​កំណត់ត្រា​គណនេយ្យ​ក្រុមហ៊ុន​ ដោយ​មាន​ស្ថានទម្ងន់ទោស ពោលគឺ​ ក្លែងបន្លំ​ក្នុង​ចេតនា​ប្រព្រឹត្ត ឬ​បិទបាំង​បទល្មើស​ណាមួយផ្សេងទៀត (class E felony)។ នៅក្នុងសេចក្តីសម្រេច​ចោទប្រកាន់​លើ​លោក​ដូណាល់​ត្រាំ ដែល​ត្រូវ​បាន​បង្ហាញ​ជា​សាធារណៈ កាល​ពីថ្ងៃ​អង្គារ​កន្លងទៅនេះ រដ្ឋអាជ្ញា​មិន​បាន​បញ្ជាក់​លម្អិត​​ថា តើ​បទល្មើស ដែល​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ​ ចេតនា​ប្រព្រឹត្ត ឬ​បិទបាំង ដោយ​ក្លែងបន្លំ​កំណត់ត្រា​ក្រុមហ៊ុន​នេះ គឺ​ជាបទល្មើស​អ្វីពិតប្រាកដ​នោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើ​មើល​ទៅលើ​ទឡ្ហីករណ៍​នៃ​ការចោទប្រកាន់ ក៏ដូចជា ការថ្លែងផ្ទាល់មាត់​ផ្សេងទៀត គេ​អាច​មើល​ឃើញ​ពីតម្រុយខ្លះៗ​ថា បទល្មើស​នេះ អាច​ទាក់ទង​ទៅនឹង​ការ​បំពាន​ច្បាប់​បោះឆ្នោត និង​ច្បាប់​ស្តីពី​ហិរញ្ញវត្ថុ​យុទ្ធនាការឃោសនា​បោះឆ្នោត ហើយ​តួអង្គ​សំខាន់ នៅ​ក្នុង​សំណុំរឿងនេះ ហើយ​ដែល​អាច​នឹង​ជា​សាក្សី​សំខាន់​ផងដែរ គឺ​អតីត​មេធាវី​របស់​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ ឈ្មោះ ម៉ៃឃើល កូហ៊ែន (Michael Cohen)។ ម៉ៃឃើល កូហ៊ែន គឺ​ជាអ្នកដែល​បាន​ចាត់ចែង​ចរចា និង​បង់លុយ​ទៅ​ឲ្យ​តារាកុនអាសអាភាស Stormy Daniels ហើយ​ដោយសារ​តែ​ការ​លាក់បាំង​រឿង​​បង់​លុយ​ទៅ​ឲ្យ Stormy Daniels នេះ ម៉ៃឃើល កូហ៊ែន ត្រូវ​បាន​តុលាការ​កាត់ទោស កាល​ពី​ឆ្នាំ​២០១៨​កន្លងទៅ ​ដាក់ពន្ធនាគារ​រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ពីបទល្មើស​នឹង​ច្បាប់​ស្តីពី​ហិរញ្ញវត្ថុ​យុទ្ធនាការឃោសនា​បោះឆ្នោត។ នៅ​ក្នុង​សំណុំរឿងនេះ ម៉ៃឃើល កូហ៊ែន​បាន​សារភាព​ថា ខ្លួនពិត​ជា​បាន​បង់លុយ​ទៅ​ឲ្យ​ Stormy Daniels មែន ដោយ​ដំបូង​ប្រើ​លុយ​ផ្ទាល់​ខ្លួនឯង ហើយ​បន្ទាប់​មក​ទៀត ទើប​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ សងលុយ​នេះ​មកវិញ ដោយដាក់​ថា​ជា​លុយថ្លៃមេធាវី។ ដូច្នេះ ជា​រួមមកវិញ តុលាការ​យល់ឃើញ​ថា លោកដូណាល់ ត្រាំ បង់លុយ​ទៅ​ឲ្យ​តារា​កុន​អាសអាភាស ដើម្បី​បំបិទ​រឿង​អាស្រូវ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​យុទ្ធនាការ​ឃោសនា​បោះឆ្នោត គឺ​ក្នុងគោលដៅ​ការពារបេក្ខភាព​ប្រធានាធិបតី​របស់​លោក ដូច្នេះ លុយ​នេះ​​ត្រូវ​ចាត់ទុក​ថា​​ជា​ការ​ចំណាយ​ឃោសនាបោះឆ្នោត ហើយ​​​ការលាក់បាំង​ការចំណាយ​ឃោសនាបោះឆ្នោត គឺ​ជា​ទង្វើ​ល្មើសនឹង​ច្បាប់​បោះឆ្នោត ដូច្នេះ ការក្លែងបន្លំ​កំណត់ត្រា​គណនេយ្យ​ក្រុមហ៊ុន​ ដោយ​បង្វែរ​មុខចំណាយ ដែល​បង់​ទៅ​ឲ្យ​តារាកុនអាសអាភាស ទៅ​ដាក់​ជា​មុខចំណាយ​ទៅលើ​ថ្លៃមេធាវី វា​គឺ​ជា​ការ​ក្លែងបន្លំ ក្នុងចេតនា​ប្រព្រឹត្តបទល្មើស​ច្បាប់​បោះឆ្នោត ដូច្នេះ វា​បង្កើត​ទៅជា​​បទក្លែងបន្លំ​​កំណត់ត្រា​គណនេយ្យក្រុមហ៊ុន ដោយ​មាន​ស្ថានទម្ងន់ទោស ដែល​តាម​ច្បាប់​នៅរដ្ឋញូវយ៉ក ​អាច​នឹង​ត្រូវ​ផ្តន្ទាទោស​ដាក់ពន្ធគារ​រហូត​ដល់​ទៅ ៤ឆ្នាំ៕

នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម​ក៏​ដូច​ជា​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​ចំនួន ដី​កសិកម្ម​ភាគ​ច្រើន​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ដើម្បី​ដាំស្រូវ។ តែ​អ្វី​ជា​ការ​កត់សម្គាល់ ដំណាំស្រូវ​មាន​ចំណែក​ចូលរួម ឬ​ជា​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​មួយ​ផ្នែក​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស។ តើ​ដំណាំស្រូវ​បាន​ចូលរួម​ការ​ឡើង​កម្តៅ​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​យ៉ាង​ម៉េច និង​ថា តើ​គេ​មាន​វិធីសាស្រ្ត​អ្វី​ខ្លះ​ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ?។ ការ​ដាំ​ដំណាំ​ទូទៅ និយាយ​ជា​រួម និង​ការ​ដាំ​ដំណាំ​ស្រូវ និយាយ​ដោយឡែក គេ​មិន​ត្រូវ​បំភ្លេច និង​មិន​អាច​ធ្វើ​មិន​ដឹង មិន​ឮ​នឹង​យុទ្ធនាការ​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹង​ការ​ឡើង​កម្តៅ​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​បាន​ឡើយ។ មិន​ត្រូវ​បំភ្លេច និង​មិន​អាច​ធ្វើ​មិនដឹង មិន​ឮ​ដោយសារ​ថា ដំណាំស្រូវ​ជា​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ ឬ​បាន​ចូលរួម​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​មេតាន​ប្រមាណ​ជា ១០% ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស។ ១០% ហាក់​ដូច​ជា​តិច​មែន តែ​គេ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​និយាយ​ទេ​ថា ឧស្ម័ន​មេតាន​បាន​រក្សា​ទុក​កម្តៅ​រហូត​ដល់​ទៅ ៨០ដង​ច្រើន​ជាង​ឧស្ម័ន​កាបូនិក។ ធម្មតា ឧស្ម័ន​មេតាន​ភាគ​ច្រើន​មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​លាមក​បសុសត្វ​ធំៗ ដូច​ជា​សេះ គោ ឬ​ក្របី។ តែ​ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ ឧស្ម័ន​មេតាន​ក៏​មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​បាក់តេរី​ដែល​បាន​ចាប់​កំណើត​នៅ​ក្នុង​ស្រែ​លិចទឹក ហើយ​ចំនួន​បាក់តេរី​ដដែល​នេះ​មាន​កាន់​តែ​ច្រើន​នៅ​ពេល​ដែល​គេ​ទុក​ចំបើង​ឲ្យ​រលួយ​ក្នុង​ស្រែ​លិចទឹក​នៅ​ក្រោយ​ការ​ច្រូត​កាត់។ នេះ​ជា​ដើមចម​ទី​មួយ​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់​ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​ដោយ​ឧស្ម័ន​មេតាន។ ចំណែក​ដើមចម​ទី២ គឺ​ការ​ដុត​ចម្បើម​ក្នុង​ស្រែ​ចោល​នៅ​ក្រោយ​ការ​ប្រមូល​ផល​រួច។ ដូច្នេះ តើ​មាន​វិធីសាស្រ្ត​ដើម្បី​បញ្ជៀស​ការ​ដុត​ចំបើង និង​ការ​ទុក​ចំបើង​ចោល​ឲ្យ​រលួយ​ក្នុង​ស្រែ​លិចទឹក​នៅ​ក្រោយ​ការ​ច្រូតកាត់​បាន​ដែរ ឬ​ទេ?។ ចម្លើយ​ចំពោះ​សំណួរ​នេះ​ត្រូវ​បាន​កសិករ​ជនជាតិ​វៀតណាម​ម្នាក់​ឈ្មោះ​ដុង វ៉ាន់កាញ់​ចោទ​ជា​សំណួរ​ថា បើ​គេ​អាច​ទាញ​បាន​ប្រយោជន៍​ពី​ចំបើង​ទៀត​នោះ តើ​វា​មិន​ចំណេញ​ទាំង​អស់​ទេ ឬ​យ៉ាង​ណា?។ អ្វី​ដែល​កសិករ​ជនជាតិ​វៀតណាម​វ័យ ៣៩ឆ្នាំ​រូប​នេះ​ចង់​និយាយ គឺ​ទទួល​បាន​ទាំង​លុយ និង​ការ​ចូលរួម​កាត់​បន្ថយ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស។ ជំនួស​ឲ្យ​ការ​ទុក​ចំបើង​រលួយ​ក្នុង​ស្រែ​លិចទឹក ឬ​ដុតចោល​នៅ​ក្រោយ​ការ​ច្រូតកាត់​រួច គេ​យក​ចំបើង​ទៅ​ត្រាំ​ទឹក ហើយ​ដាក់​ដំរៀប​ផ្ទាល់​ដី​ដើម្បី​យក​ផ្សិត​លក់។ បន្ទាប់​មក គេ​យក​ចំបើង​ដដែល​នេះ​ទៅ​លាយ​កិន​បញ្ចូល​គ្នា​ដើម្បី​ធ្វើ​ជី​សរីរាង្គ​ដ៏​មាន​ជីវជាតិ​សម្រាប់​ការ​ដាំ​ដំណាំ​ផ្សេង​ទៀត។ គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​មួយ​នេះ​បាន​ទទួល​ការ​គាំទ្រ​ពី​អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋាភិបាល​ឈ្មោះ « វិទ្យាសា្ថន​ស្រាវជ្រាវ​អង្ករ​អន្តរជាតិ » ហៅ​កាត់ IRRI។ នៅ​វៀតណាម ទាំង​អស់​គ្នា​បាន​ជ្រើស​យក​គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​មួយ​នេះ នេះ​ជា​សម្តី​របស់​កសិករ​ជនជាតិ​វៀតណាម​លោក​ដុង វ៉ាន់កាញ់។ អ្វី​ជា​ការ​កត់សម្គាល់ គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​មួយ​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​អនុវត្ត​កាន់​តែ​ច្រើន បន្ទាប់​ពី​មាន​ប្រមាណ ១០០ប្រទេស​បាន​សន្យា​ចូលរួម​កាត់បន្ថយ​ឧស្ម័ន​មេតាន​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​ឲ្យ​ដល់ ៣០% ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ តែ​អ្វី​ដែល​គួរ​ឲ្យ​សោកស្តាយ ឥណ្ឌា និង​ចិន​ដែល​ជា​ប្រទេស​ដាំស្រូវ​ច្រើន​ជាង​គេ​មិន​បាន​ស្ថិត​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ទាំង ១០០ នោះ​ទេ។ នៅ​វៀតណាម បច្ចេកទេស​ក្នុង​ការ​ប្រើ​ចំបើង​ឡើង​វិញត្រូវ​បាន​រដ្ឋអំណាច​បង្ហាត់បង្រៀន និង​ផ្សព្វផ្សាយ​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ​ដល់​កសិករ និង​មន្ត្រី​កសិកម្ម​ក្នុង​ស្រុក​នៅ​ទូទាំងប្រទេស នេះ​បើ​តាម​ការ​បញ្ជាក់​របស់​មជ្ឈមណ្ឌល​ស្រាវជ្រាវ​កសិឧស្សាហកម្ម​អន្តរជាតិ។ តែ​គេ​មិន​ដឹង​ច្បាស់​ថា តើ​មាន​កសិករ​វៀតណាម​ប៉ុន្មាន​នាក់​ដែល​បាន​យក​បច្ចេកទេស​នេះ​ទៅ​អនុវត្ត​ជាក់ស្តែង​នោះ​ទេ។ តាម​ធនាគារពិភពលោក នៅ​មាន​ចំបើង​ដល់​ទៅ​ជាង ៨០% នៅ​តំបន់​ដីសណ្ត​ទន្លេមេគង្គ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដុត​ចោល​នៅ​ឡើយ​កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០២២។ ដោយឡែក បូក​ផ្សំ​នឹង​ការ​គ្រប់គ្រង​ចំបើង​តាម​រយៈ​ការ​ទាញ​យក​ផល​ពី​កាកសំណល់​ក្នុង​ស្រែ​មួយ​នេះ ក្រុម​អ្នកស្រាវជ្រាវ​បាន​ផ្តល់​អនុសាសន៍​ឲ្យ​បន្ថែម​វិធីសាស្រ្ត​មួយ​ទៀត គឺ​បង្ហូរ ឬ​បូមទឹក​ចេញ​ពី​ស្រែ​ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​បាក់តេរី និង​បង្កើត​អុកស៊ីសែន​ពី​ដី​ស្រែ​ឡើង​វិញ។ តាម​ក្រុម​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ នៅ​ពេល​មាន​ទឹក​ដក់​ជាប់​ក្នុង​ស្រែ​មាន​ន័យ​ថា គ្មាន​ការ​ដូរ​ខ្យល់​រវាង​ដី និង​បរិយាកាស​ខាង​ក្រៅ។ ពិត​ណាស់ និង​ខុស​ពី​ដំណាំ​ផ្សេង​ទៀត ដំណាំ​ស្រូវ​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​ទឹក​ដក់​ជាប់​ជា​ប្រចាំ​នៅ​ក្នុង​ស្រែ។ តែ​ក្រោយ​ប្រមូល​ផល​រួច និង​បើ​នៅ​សល់​ទឹក​ក្នុង​ស្រែ​ទៀត គឺ​ត្រូវ​យក​ទឹក​នោះ​ចេញ។ នៅ​វៀតណាម វិធីសាស្រ្ត​មួយ​នេះ​ត្រូវ​បាន​អនុវត្ត​លើ​ដីស្រែ​ដាំ​ស្រូវ​ចំនួន ១ភាគ៣ ឬ​ចំនួន​ពាក់​កណ្តាល​ក្នុង​ខេត្ត​អាន ចាង​ដោយ​ផ្អែក​តាម​រដូវ​នីមួយៗ។ សរុប​មក​វិញ ការ​ដាំ​ស្រូវ​ទទួល​បាន​ស្រូវ​ជា​រឿង​ធម្មតា តែ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​ថា ដើម​ស្រូវ ឬ​ចំបើង​មិនមែន​ជា​កាកសំណល់​ឥត​ប្រយោជន៍​ទេ។ តែ​សារ​ដែល​ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​ចង់​ទាញ​ចំណាប់​អារម្មណ៍​នោះ​គឺ​ថា ការ​ដាំ​ស្រូវ​មិន​អាច​ធ្វើ​ព្រងើយកន្តើយ ឬ​មើល​រំលង​នឹង​ការ​ចូលរួម​កាត់​បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​បាន​ឡើយ ទោះ​ជា​ឧស្ម័ន​មេតាន ឬ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក៕

នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក​សព្វថ្ងៃ​ដែល​កំពុង​បារម្ភ​ខ្លាំង​ពី​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ ការ​ប្តូរ​ពី​រថយន្ត​ប្រើ​ប្រេង​ទៅ​រថយន្ត​អគ្គិសនី​ជា​ការ​រួម​ចំណែក​ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស។ តែ​អ្វី​ដែល​សំខាន់​ជាង​គេ​នៅ​ក្នុង​រថយន្ត​អគ្គិសនី គឺ​អាគុយ ហើយ​នៅ​ក្នុង​ការ​ផលិត​អាគុយ​នេះ​ទៀត​សោត មាន​ក្រុមហ៊ុន​បរទេស​កាន់​តែ​ច្រើន​បាន​ជ្រើស​យក​ប្រទេស​កាណាដា​ដើម្បី​ផលិត។ តើ​កាណាដា​មាន​សក្តានុពល​អ្វី​ខ្លះ​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ផលិត​រថយន្ត និយាយ​ជា​រួម និង​វិស័យ​ផលិត​អាគុយ និយាយ​ដោយ​ឡែក? នៅ​ពេល​ដែល​គេ​និយាយ​ពី​រថយន្ត​ប្រើ​ប្រេង មិន​ថា​សាំង ឬ​ម៉ាស៊ូត គេ​ពិត​ជា​ចាប់​អារម្មណ៍​ភ្លាម​ពី​ប្រភព​ប្រេង​ដែល​គេ​បាន​ដឹង​គ្រប់​គ្នា​ថា ភាគច្រើន​មាន​នៅ​ក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​អារ៉ាប់ ដូច​យ៉ាង​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត អ៊ីរ៉ង់ ឬ​កូវ៉ែត។ តែ​បើ​គេ​និយាយ​ពី​រថយន្តអគ្គិសនី គេ​ពិត​ជា​ចាប់​អារម្មណ៍​ភ្លែត​ពី​ប្រភព​រ៉ែ​ចាំ​បាច់​ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​ផលិត​អាគុយ ក្នុង​នោះ លីចូម​ជា​ប្រភេទ​រ៉ែ​ចាំ​បាច់​ខ្លាំង​ជាង​គេ។ សព្វថ្ងៃ ចិន​ស្ថិត​លំដាប់ទី១ ជា​ប្រទេស​ដែល​បាន​ផលិត​អាគុយ​ច្រើន​ជាង​គេ​ក្នុង​លោក ពោល​មាន​ដល់​ទៅ ៧៥% ឯណោះ។ ចំណែក​ប្រទេស​កាណាដា​វិញ គឺ​ស្ថិត​នៅ​លេខ​រៀង​ទី៥។ តែ​បើ​តាម​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​កាណាដា​លោក​ហ្សូសស្តាំង ទ្រុយដូ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ កាណាដា​បាន​ឡើង​ពី​លេខ​រៀង​ទី៥ ទៅ​លេខរៀង​ទី២ ពោល​បន្ទាប់​ពី​ចិន។ មិនមែន​ជា​ការ​អួតអាង​ទេ តែ​លោក​ទ្រុយដូ​បាន​សំអាង​លើ​ចំណាត់ថ្នាក់​ចុង​ក្រោយ​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ស្រាវជ្រាវ​ឈ្មោះ BloombergNEF។ របាយការណ៍​របស់ BloombergNEF បាន​លើក​យក​សក្តានុពល​សំខាន់​ចំនួន​ពីរ​ដែល​កាណាដា​មាន ទី១ ប្រភព​វត្ថុធាតុដើម​សម្រាប់​ផលិត​អាគុយ និង​ទី២ សង្វាក់​ផលិតកម្ម​ដែល​ប្រើ​ថាមពល​បាន​មក​ពី​ប្រភព​ស្អាត ឬ​ហៅ​ថាមពល​កើត​ឡើង​វិញ។ ជាក់ស្តែង​ក្នុង​ខេត្ត​កេបិក ថាមពល​ចំនួន ៩៩% ជា​ថាមពល​បៃតង​ដែល​បាន​មក​ពី​វារីអគ្គិសនី។ គឺ​សក្តានុពល​សំខាន់​ទាំង​អស់​នេះ​ហើយ​ដែល​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​កាណាដា​ក្លាយ​ជា​គោលដៅ និង​កំពុង​ទាក់ទាញ​ក្រុមហ៊ុន​បរទេស​កាន់​តែ​ច្រើន​ឲ្យ​ចូល​ទៅ​បោះទុន​ដើម្បី​ផលិត​អាគុយ​រថយន្ត​អគ្គិសនី។ ទន្ទឹម​នឹង​អំណោយផល​ទាំង​នេះ រដ្ឋាភិបាល​កាណាដា​ក៏​បាន​ប្រើ​សន្លឹក​បៀរ​ចុង​ក្រោយ​មួយ​ទៀត​ក្នុង​ដៃ គឺ​ការ​បន្ធូរបន្ធយ​ពន្ធ។ នៅ​ក្នុង​ច្បាប់​ថវិកា​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​ដែល​ទើប​បាន​បង្ហាញ​នា​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ រដ្ឋាភិបាល​បាន​បញ្ចុះ​ពន្ធ​ដល់​ទៅ ៣០% សម្រាប់​ការ​ផលិត​បច្ចេកវិទ្យា​បៃតង ការ​បំលែង ការ​ទាញ​យក ឬ​ការ​កែច្នៃ​ឡើងវិញ​នូវ​រ៉ែ​សំខាន់ៗ។ វិធានការ​បន្ធូរបន្ធយ​ពន្ធ​នេះ​ជា​ការ​ផ្តល់​សន្ទុះ​បន្ថែម​នៅ​ក្នុង​ផលិតកម្ម​អាគុយ​ដែល​កំពុង​មាន​ដំណើរការ​ល្អ​ស្រាប់។ ក្នុង​រយៈពេល​តែ ២ឆ្នាំ ការ​វិនិយោគ​នៅ​ក្នុង​ការ​ផលិត​អាគុយ​មាន​ទឹកប្រាក់​ជាង ១៨ ០០០លានដុល្លារ។ ជា​មួយ​នឹង​អំណោយផល​ដែល​កាណាដា​មាន ក្រុមហ៊ុន​ផលិតរថយន្ត​ដែល​បាន​ចាកចេញ​ពី​កាណាដា​ទៅ​កាន់​ប្រទេស​ក្បែរ​ខាង​បាន​បែរ​ក្បាល​ត្រឡប់​វិញ និង​មាន​ការ​ចូល​ទៅ​បោះទុន​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ថ្មី​ផ្សេង​ទៀត។ ជាក់ស្តែង ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​រថយន្ត​អាល្លឺម៉ង់​ម៉ាក Volkwagen នឹង​ធ្វើ​ការ​សាងសង់​រោងចក្រ​ផលិត​អាគុយ​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត Ontario របស់​កាណាដា។ សម្រាប់​ក្រុមហ៊ុន Volkwagen នេះ​ជា​រោងចក្រ​ផលិត​អាគុយ​ទី១ របស់​ខ្លួន នៅ​ក្រៅ​ទឹកដី​អឺរ៉ុប ហើយ​សម្រាប់​កាណាដា នេះ​ជា​លើកទី១ ក្នុង​រយៈពេល ៣៥ឆ្នាំ ដែល​មាន​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​រថយន្ត​ថ្មី​មួយ​បាន​បោះទុន​រក​ស៊ី​នៅ​កាណាដា។ ក្រៅ​ពី Volkwagen នៅ​មាន​ក្រុមហ៊ុនអាមរិកាំង Stellantis General Motors ឬ​ក្រុមហ៊ុន​ផលិតសំបកកង់​បារាំង Michelin ជា​ដើម។ ជាង​ពេល​ណាៗ​ទាំង​អស់​ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ត ទៅ តម្រូវការ​រ៉ែ​ចាំ​បាច់​សម្រាប់​ផលិត​អាគុយ​រថយន្ត​អគ្គិសនី​នឹង​បន្ត​កើន​ឡើង​ជា​លំដាប់។ តាម​ទីភ្នាក់ងារ​ថាមពល​អន្តរជាតិ តម្រូវការ​អាច​នឹង​កើន​១គុណ​ជា៤ និង​គុណ​រហូត​ដល់​ជា ៦ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៤០។ ក្រៅ​ពី​ផ្តល់​សន្ទុះ​នៅ​ក្នុង​ផ្នែក​ផលិត​អាគុយ រដ្ឋាភិបាល​កាណាដា​ក៏​បាន​ផ្តោត​លើ​ផ្នែក​កែច្នៃ​ឡើង​ឡើង​វិញ​ដែរ។ ផ្នែក​កៃច្នៃ​ឡើង​វិញ​ដែល​គេ​ចង់​និយាយ​នេះ គឺ​ការ​ទាញ​យក​បាន​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត​រហូត​ដល់​ទៅ ៩៥% ពី​អាគុយ​ចាស់ៗ​ដែល​ប្រើ​ហើយ រួច​យក​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត​នេះ​ទៅ​ផលិត​អាគុយ​ថ្មី​ឡើង​វិញ។ តាម​លក្ខណៈ​សេដ្ឋកិច្ច គេ​ហៅ​ជា​សង្វាក់​ផលិកម្ម​វិលជុំ។ ការ​ផលិត​ថ្មី​ដោយ​ប្រើ​វត្ថុធាតុដើម​ចាស់​បាន​ហុច​ប្រយោជន៍​ពីរ ទី១ មិន​សូវ​បំពុល​បរិស្ថាន និង​ទី២ ប្រើ​ទឹក​តិច។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា ការ​ស្វែង​រក​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត​នៅ​ក្នុង​អណ្តូងរ៉ែ​បាន​ប៉ះពាល់​ខ្លាំង​ដល់​បរិស្ថាន។ ចំណែក​និតិវិធី​ទាញ​យក​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត​ពី​ក្នុង​អណ្តូងរ៉ែ​ក៏​ត្រូវ​ប្រើ​ទឹក​ច្រើន​ដែរ។ សរុប​មក​វិញ កាណាដា​កំពុង​ក្លាយ​ជា​ទីតាំង​ដ៏​ទាក់ទាញ​ខ្លាំង​សម្រាប់​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​រថយន្ត និយាយ​ជា​រួម និង​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​អាគុយ​រថយន្ត​អគ្គិសនី និយាយ​ដោយ​ឡែក។ តើ​វា​ជា​ទំព័រ​ថ្មី​សម្រាប់​កាណាដា ឬ?។ មិនមែន​ត្រឹម​ជា​ទំព័រ​ថ្មី​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​វា​ស្ទើរ​ជា​សៀវភៅ​ថ្មី​មួយ​ដែល​កាណាដា​កំពុង​សរសេរ​អំពី​វិស័យ​រថយន្ត​នៅ​កាណាដា នេះ​ជា​ការ​ថ្លែង​របស់​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ឧស្សាហកម្ម​កាណាដា​លោក François-Philippe Champagne៕

ការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់លោកខាងលិចមកលើប្រទេសរុស្ស៊ីបានជំរុញឱ្យប្រទេសនេះស្វះស្វែងរកមធ្យោបាយផ្សេងៗ នៅក្នុងប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុអន្ដរជាតិ។ នាពេលថ្មីៗ ក្រោយទស្សនកិច្ចរ​បស់ លោក ស៊ី ជីនពីង នៅរុស្ស៊ី មេដឹកនាំរុស្ស៊ី លោក វ្លាដឺមៀរ ពូទីន បានប្រកាសពីការប្រើប្រាស់លុយយ័ននៅក្នុងប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន។ហេតុអ្វីរុស្ស៊ី និងចិនធ្វើបែបនេះ? ហើយតើទង្វើនេះមានន័យយ៉ាងណាសម្រាប់លុយដុល្លារអាមេរិក? នាពេលថ្មីៗ ក្រោយទស្សនកិច្ចរបស់ លោក ស៊ី ជីនពីង នៅរុស្ស៊ី ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ្លាដឺមៀរ ពូទីន បានប្រកាសពីការទទួលយកប្រាក់យ័នជារូបិយប័ណ្ណសំខាន់មួយ សម្រាប់ការរក្សាទុនបម្រុងអន្តរជាតិរបស់ខ្លួន សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិ និងសូម្បីតែប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រព័ន្ធធនាគារផងដែរ។ ការផ្លាស់ប្តូរនេះបានធ្វើឱ្យប្រទេសរុស្ស៊ីក្លាយជាឧទាហរណ៍មួយដ៏កម្រ ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលទទួលយកប្រាក់យ័នជាលុយបម្រុងអន្ដរជាតិរបស់ខ្លួន ជាជាងប្រើប្រាស់លុយដុល្លារអាមេរិក ឬលុយអឺរ៉ូ។ តើទង្វើនេះមានន័យយ៉ាងណាសម្រាប់ឧត្តមភាពនៃលុយដុល្លារអាមេរិក? ឧត្តមភាពនៃលុយដុល្លារអាមេរិកក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ដជាង១០០ឆ្នាំ ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ដមនុស្សជាតិ លុយជាតិរបស់ប្រទេសមួយនឹងក្លាយជា លុយ​បម្រុងរបស់សកលលោក នៅពេលណាប្រទេសនោះមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេបំផុត ជាឧទាហរណ៍ លុយដុល្លារអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន បាន​ក្លាយជា ​លុយ​បម្រុងអន្ដរជាតិ ជំនួស លុយផោនអង់គ្លេស ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។ ដោយសារតែឧត្តមភាពនៃលុយដុល្លារ និងសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំបំផុតលំដាប់កំពូលទីមួយលើលោក រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកត្រូវគេមើលឃើញថាបានបន្ដប្រើប្រាស់លុយដុល្លារជាអាវុធ ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មលើប្រទេសផ្សេងៗ តួយ៉ាងណា ការដាក់ទណ្ឌកម្មលើរុស្ស៊ីក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ អាមេរិកបន្ដប្រើប្រាស់ដុល្លារអាមេរិកជាអាវុធហិរញ្ញវត្ថុ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ អាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មលើអ៊ីរ៉ង់ ដោយកាត់ផ្តាច់ធនាគារអ៊ីរ៉ង់ចេញពីប្រព័ន្ធលុយដុល្លារអាមេរិក។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ អាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មលើប្រទេសរុស្ស៊ី បន្ទាប់ពីរុស្ស៊ីឈ្លានពានយកតំបន់ Crimea និងផ្នែកមួយនៃភាគខាងកើតអ៊ុយក្រែន។ នៅក្នុងសង្គ្រាមរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ស្ទើរតែទាំងស្រុងពីប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុរបស់សកលលោកដែលកំពុងគ្របដណ្ដប់ដោយអាមេរិក។ ជាលទ្ធផល រុស្ស៊ីមិនអាចប្រើប្រាស់ទុនបម្រុងអន្ដរជាតិរបស់ខ្លួនភាគច្រើនបានទេ ព្រោះថាធនាគាររុស្ស៊ីមួយចំនួនត្រូវបានដាក់ទណ្ឌកម្មដោយលោកខាងលិច និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ រុស្ស៊ីមានទុនបម្រុងបរទេសច្រើន ប្រមាណ ៦១០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក (គិតត្រឹមថ្ងៃទី៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២២)។ រុស្ស៊ីគឺជាប្រទេសដែលមានទុនបម្រុងច្រើនបំផុតលំដាប់ទី៤ នៅពីក្រោយតែ ចិន ជប៉ុន និងស្វ៊ីស។ ការដាក់ទណ្ឌកម្មលើរុស្ស៊ី និងសញ្ញាព្រមានចំពោះចិន ការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះបានបង្កឱ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំងទៅកាន់ពិភពលោកជាពិសេស សម្រាប់ប្រទេសចិន។ រដ្ឋាភិបាលចិនចាត់ទុកថា ទង្វើនេះគឺជាជម្រើសនុយក្លេអ៊ែរ ក្នុងចំណោមទណ្ឌកម្មហិរញ្ញវត្ថុ។ មូលហេតុនេះហើយដែលតាំងពីក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ប្រទេសចិនបានចាប់ផ្តើមបង្កើតប្រព័ន្ធទូទាត់អន្តរធនាគារឆ្លងព្រំដែនរបស់ខ្លួន។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រព័ន្ធលុយយ័នចិននេះមានការរីកចម្រើនយឺតនៅឡើយ។ អ្នកជំនាញចិនកំពុងជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលចិនបង្កើនជម្រើសផ្សេងៗពីប្រព័ន្ធលុយដុល្លារអាមេរិក តួយ៉ាង ការពន្លឿនការធ្វើអន្តរជាតិភាវូបនីយកម្មប្រាក់យ័ន និងការប្រើប្រាស់ប្រាក់យ័នឌីជីថល។ ក្នុងសង្គមចិនជាក់ស្ដែង នាពេលបច្ចុប្បន្ន វាមិនមែនជារឿងថ្មីនោះទេក្នុងការប្រើប្រាស់លុយឌីជីថល។ ប្រជាជនចិនរាប់រយលាននាក់កំពុងប្រើប្រាស់សេវាកម្ម Alipay និង WeChat Pay ដោយស្កេនលេខកូដ QR នៅលើអេក្រង់ស្មាតហ្វូនរបស់ខ្លួន ជំនួសលុយក្រដាស។ ក្រោយទស្សនកិច្ចរបស់ លោក ស៊ី ជិនពីង នៅរុស្ស៊ី ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីបានប្រកាសពីការប្រើប្រាស់លុយយ័ន។ យន្ដការនេះទំនងធ្វើឡើងដើម្បីជំរុញល្បឿននៃការជំនួសលុយដុល្លារអាមេរិកផងដែរ។ តើរុស្ស៊ីប្រើប្រាស់លុយយ័ននឹងមានន័យយ៉ាងណាសម្រាប់ឧត្តមភាពនៃលុយដុល្លារអាមេរិក? នាពេលបច្ចុប្បន្ន សេដ្ឋកិច្ចចិនមានការរីកចម្រើនកាន់តែធំ និងតំណាងជាង១ភាគ៥នៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ តួនាទីលុយយ័នចិនមានកំណើន ហើយប្រទេសម្ដងមួយៗបានទទួលយកលុយយ័ន ជាពិសេស បណ្ដាប្រទេសដែលទទួលរងទណ្ឌកម្មពីអាមេរិក ដូចរុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្ន។ ក៏ប៉ុន្តែ លុយយ័ននៅស្ថិតក្នុងកំណើនយឺតយ៉ាវនៅឡើយ បើប្រៀបធៀបជាមួយនឹងទំហំសេដ្ឋកិច្ចចិន។ បច្ចុប្បន្ន សេដ្ឋកិច្ចចិនមានទំហំ១ភាគ៥នៃសេដ្ឋកិច្ចសកល ប៉ុន្តែលុយយ័នមានភាគរយតិចណាស់នៃចរាចរណ៍លុយអន្តរជាតិ។ យោងតាមធនាគារ The Bank for International Settlements លុយយ័នចរាចរណ៍ត្រឹមតែ២%ប៉ុណ្ណោះក្នុងកម្រិតសកលក្នុងឆ្នាំ២០១៩។ ចរាចរណ៍លុយយ័ននេះនៅកម្រិតតិចតួចណាស់ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងលុយដុល្លារអាមេរិក ដែលមានការចរាចរណ៍ ៤៤ភាគរយនៃប្រតិបត្តិការប្តូរប្រាក់បរទេសទូទាំងពិភពលោក។ លុយអឺរ៉ូតំណាងប្រហែលជិត៤០% បន្ទាប់មក លុយយ៉េនជប៉ុន និងលុយផោនអង់គ្លេសតំណាងប្រហែល ៥%។ យោងតាមអ្នកជំនាញភាគច្រើន ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកនៅតែជាស្តេចគ្មានគូប្រជែង ក្នុងប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោក ហើយដុល្លារដើរតួនាទីជាលុយបម្រុងពិភពលោក ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ ដូច្នេះ ទោះរុស្ស៊ីទទួលលុយយ័នចិន ក៏ការជំនួសតំណែងលុយដុល្លារអាមេរិកអាចត្រូវការពេលវេលាយូរទៀត៕

កាល​ពី ៨ឆ្នាំ​មុន ពោល​ក្នុង​ខែ​មីនា ឆ្នាំ ២០១៥ ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​បាន​ដឹក​នាំ​កម្លាំង​សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់​ចូល​អន្តរាគមន៍​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​យេម៉ែន។ កម្មវត្ថុ​សំខាន់​របស់​ទីក្រុង​រីយ៉ាដ គឺ​ការពារ​ជនស៊ីវិល និង​ធានា​សន្តិសុខ​នៅ​តាម​ព្រំដែន​ពី​ការ​វាយប្រហារ​របស់​ក្រុម​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​ដែល​គាំទ្រ​ដោយ​ប្រទេស​អ៊ីរ៉ង់។ ពេល​នេះ និង ៨ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក យេម៉ែន​កំពុង​ព្យាយាម​រក​ផ្លូវ​ចេញ​ពី​សង្រ្គាម ខណៈ​ដែល​ក្រុម​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​ហាក់​កំពុង​បន្ត​វាតទី និង​មាន​ឥទ្ធិពល​កាន់​តែ​ខ្លាំង។ ហេតុអ្វី​មាន​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​បែរ​ជា​កំពុង​ព្យាយាម​ដក​ខ្លួន​ចេញ​ពី​សង្រ្គាម​យេម៉ែន និង​ថា តើ​អាច​ចេញ​រួម​ដែរ ឬ​ទេ?។ ដើម្បី​អាច​ឆ្លើយ​នឹង​សំណួរ​ទាំង​អស់​នេះ​បាន គេ​ចាំ​បាច់​បក​ក្រោយ​ទៅ​ចាប់​អារម្មណ៍​ពី​ដើមចម​ដែល​បាន​រុញ​យេម៉ែន​ឲ្យ​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​វិបត្តិ​ហែកហួរ​ផ្ទៃក្នុង​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ។ ក៏​ដូច​ជា​ប្រទេស​អារ៉ាប់​មួយ​ចំនួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដែរ យេម៉ែន​បាន​រងគ្រោះ​ដោយ​បដិវត្តន៍​អារ៉ាប់​កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០១១ ដែល​បាន​ផ្ទុះ​ចេញ​ដំបូង​ពី​ប្រទេស​ទុយនីស៊ី។ គេ​បាន​សង្កេត​ឃើញ​ជា​រួម​ថា បដិវត្តន៍​របស់​កម្លាំង​មហាជន​មួយ​នេះ​បាន​ឈាន​ដល់​ការ​ផ្តួល​រំលំ​មេដឹកនាំ​ផ្តាច់ការ ឬ​ក៏​យ៉ាង​ហោច​ណាស់​បាន​បង្ខំ​ចិត្ត​ឲ្យ​មេដឹកនាំ​ផ្តាច់ការ​ចុះ​ចេញ​ពី​អំណាច ឬ​រត់ចោល​ស្រុក។ ករណី​ប្រទេស​យេម៉ែន ឥទ្ធិពល​បាតុកម្ម​មហាជន​បាន​បង្ខំ​ឲ្យ​លោក​សាឡេ​ចុះ​ចេញ​ពី​កៅអី​ប្រធានាធិបតី​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១១។ ការ​បោះឆ្នោត​ថ្មី​ត្រូវ​បាន​រៀបចំ​នៅ​ដើម​ឆ្នាំ ២០១២ និង​ដែល​ប្រធានាធិបតី​ថ្មី​ពេល​នោះ​មាន​ឈ្មោះ​ហាឌី។ តែ​ខុស​ពី​ការ​គិត និង​ពី​ក្តី​រំពឹង​ទុក ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ថ្មី​មួយ​នេះ​បែរ​ជា​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ស្ថានការណ៍​របស់​យេម៉ែន​ធ្លាក់​ដុនដាប​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ឡើង​ទៅ​វិញ។ ស្ថានការណ៍​នៅ​ពេល​នោះ គឺ​ជម្លោះ​ហែកហួរ​ផ្ទៃក្នុង ឬ​ហៅ​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​រវាង​ក្រុម​អ្នកកាន់​សាសនាអ៊ីស្លាម​និកាយឈីអ៊ីត និង​ក្រុម​អ្នកកាន់​សាសនាអ៊ីស្លាម​និកាយ​ស៊ុយនីត។ ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៤ ក្រុម​ឧទ្ទាមហ៊ូទី​និកាយ​ឈីអ៊ីត​ដែល​គាំទ្រ​ដោយ​ប្រទេស​អ៊ីរ៉ង់​បាន​វាយ​ចូល​កាន់កាប់​ទីក្រុង​សាណា និង​ទីក្រុង​សំខាន់ៗ​របស់​ប្រទេស។ បន្ទាប់​មក​ក្នុង​ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៥ ប្រធានាធិបតី​ថ្មី​លោក​ហាឌី​ក៏​បាន​ភៀសខ្លួន​ទៅ​ជ្រក​កោណ​នៅ​ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ នៅ​ពេល​នោះ រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​ហាឌី​ក៏​បាន​រើ​ទៅ​បោះ​ទីតាំង​បណ្តោះអាសន្ន​នៅ​ក្នុង​ក្រុង​អាដេន​ដែល​ជា​ក្រុង​ធំ​ទី២ របស់​យេម៉ែន​នៅ​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង។ នេះ​ហើយ​ជា​ផ្លូវ​របត់​ថ្មី​មួយ​ទៀត​ដែល​ធ្ងន់ធ្ងរ​ជា​មុន ព្រោះ​ជា​ការ​ពុះចែក​ប្រទេស​ជា​ពីរ​ដោយ​នៅ​ម្ខាង​គ្រប់គ្រង​ដោយ​ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី និង​នៅ​ម្ខាង​ទៀត​គ្រប់គ្រង​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​ហាឌី។ គឺ​ផ្តើម​ចេញ​ពី​ផ្លូវ​របត់​ដដែល​នេះ​ឯង​ដែល​ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​បាន​ចូល​ខ្លួន​អន្តរាគមន៍​ក្នុង​ខែ​មីនា ឆ្នាំ ២០១៥ តាម​រយៈ​ការ​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​កម្លាំង​សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់​មួយ។ កម្មវត្ថុ​នៃ​ការ​បង្កើត​កម្លាំង​សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់​កាល​ណោះ គឺ​ដើម្បី​ជួយ​កម្លាំង​របស់​រដ្ឋាភិបាល​យេម៉ែន​ស្របច្បាប់​ក្នុង​ការ​ត ទល់​នឹង​ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​ផង និង​ដើម្បី​ការពារ​ព្រំដែន​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ពី​ការ​វាយប្រហារ​ដោយ​ពួក​ឧទ្ទាម​នេះ​ផង។ សង្រ្គាម​ហែកហួរ​ផ្ទៃក្នុង​ជា​រឿង​មួយ​មិន​អាច​ប្រកែក​បាន តែ​រឿង​ដែល​កាន់​តែ​លេច​ច្បាស់​ជាង​នេះ​នៅ​ពេល​នោះ យេម៉ែន​ដែល​ជា​ប្រទេស​ក្រីក្រ​ជាង​គេ​មួយ​នៅ​ឧបទ្វីប​អារ៉ាប៊ី​បាន​ក្លាយ​ជា​សមរភូមិ​នៃ​ការ​ប្រឈម​មុខ និង​ការ​ប្រជែង​គ្នា​រវាង​មហាអំណាច​ពីរ​នៅ​ក្នុង​តំបន់ គឺ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​និកាយ​ស៊ុយនីត​ដែល​គាំទ្រ​រដ្ឋាភិបាល​យេម៉ែន​ស្របច្បាប់​និកាយស៊ុយនីត និង​អ៊ីរ៉ង់​និកាយ​ឈីអ៊ីត​ដែល​គាំទ្រ​ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​និកាយឈីអ៊ីត​ដូច​គ្នា។ សង្រ្គាម​រយៈពល ៨ឆ្នាំ​កន្លង​ទៅ​បាន​បណ្តាល​ស្លាប់​ជនស៊ីវិល​ចំនួន ៣៨ម៉ឺននាក់។ គេ​ត្រូវ​រង់ចាំ​ដល់​ខែ​មេសា ឆ្នាំ ២០២២ ទើប​មាន​កិច្ចព្រមព្រៀង​ឈប់បាញ់​មួយ​រវាង​ភាគី​ជម្លោះ​ផ្ទៃក្នុង​ដោយ​មាន​អន្តរាគមន៍​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ គេ​បាន​សង្កេត​ឃើញ​ជា​រួម​ថា ទោះ​បី​ជា​កិច្ចព្រមព្រៀង​ឈប់បាញ់​មួយ​នេះ​បាន​អស់​សុពលភាព​តាំង​ពី​ខែ​តុលា ឆ្នាំ ២០២២ ក៏​ដោយ​ក៏​ការ​ឈប់​បាញ់​កំពុង​មាន​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ។ តែ​គេ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​និយាយ​ទេ​ថា ៨ឆ្នាំ​ក្រោយ​អន្តរាគមន៍​យោធា​របស់​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​នៅ​យេម៉ែន ពួក​ឧទ្ទាមហ៊ូទី​មាន​ឥទ្ធិពល​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ដោយ​បាន​គ្រប់គ្រង​ដែនដី​កាន់​តែ​ធំ​ជាង​មុន។ ក្នុង​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​បាន​វាយប្រហារ​ដោយ​ដ្រូន​លើ​ទីតាំង​ប្រេង​របស់​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​ឆ្លង​រហូត​ដល់​ទឹកដី​អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម​ថែម​ទៀត។ ចុះ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​បែរ​ជា​កំពុង​ស្វែង​រក​ច្រក​ចេញ​ពី​សង្រ្គាម​យេម៉ែន​នៅ​ពេល​នេះ​ទៅ​វិញ និង​ថា តើ​អាច​ចេញ​រួច​ដែរ ឬ​អត់។ តាម​ពិត​ទៅ អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​មិន​ចង់​ដក​ខ្លួន​ដើម្បី​យក​រួច​ខ្លួន​ទេ តែ​ចង់​បន្ត​ដើរ​តួនាទី​គន្លឹះ​នៅ​ក្នុង​ដំណើរ​ស្វែង​រក​សន្តិភាព​ឲ្យ​យេម៉ែន ទោះ​បី​ជា​ខ្លួន​ដឹង​ថា​ពិបាក​ក៏​ដោយ។ ក្រុង​រីយ៉ាដ​បាន​ផ្តើម​ចរចា​ផ្ទាល់​ជាមួយ​ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​ដោយ​មាន​ប្រទេស​អូម៉ង់​ធ្វើ​ជា​អាជ្ញាកណ្តាល​តាំង​ពី​មុន​កិច្ចព្រមព្រៀង​ឈប់បាញ់​ចូល​ជា​ធរមាន​ក្នុង​ខែ​មេសា ឆ្នាំ ២០២២ ទៅ​ទៀត។ ដូច្នេះ​គេ​អាច​និយាយ​បាន​ថា កិច្ចព្រមព្រៀង​ឈប់​បាញ់​មួយ​នេះ​ជា​ឱកាស​មួយ ហើយ​ឱកាស​ដែល​កាន់​តែ​ល្អ​ជាង​នេះ​ទៅ​ទៀត​នោះ គឺ​ការ​ដែល​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​អ៊ីរ៉ង់​ទើប​ត្រូវរ៉ូវ​គ្នា​ឡើង​វិញ​ក្រោយ​ពី​បាន​បែរ​ខ្នង​ដាក់​គ្នា​រយៈពេល ៧ឆ្នាំ។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា បើ​កុំ​តែ​មាន​អ៊ីរ៉ង់​នៅ​ពី​ក្រោយ ម្ល៉េះ​ក៏​ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​នៅ​យេម៉ែន​មិន​អាច​មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​ដល់​ម្លឹង​ដែរ។ ដូច្នេះ អ៊ីរ៉ង់​មាន​ឥទ្ធិពល និង​ទឹកមាត់​ប្រៃ​ដើម្បី​និយាយ​ជាមួយ​ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី​ឲ្យ​ឈប់​វាយប្រហារ​លើ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​ឲ្យ​ចូល​តុ ចរចា។ បើ​អ្វីៗ​នឹង​មាន​ដំណើរ​ដោយ​រលូន​មែន អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​អាច​ចេញ​ពី​យេម៉ែន​តាម​ផ្លូវ​ដែល​បាន​ចូល​ដោយ​គ្មាន​ភាព​អាម៉ាស់។ បើ​អ្វីៗ​មាន​ដំណើរ​ដូច​ក្តី​រំពឹង​ទុក​មែន អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​នឹង​រួច​ផុត​ពី​ការ​រ៉ៅឆាន​របស់​ពួក​ឧទ្ទាម​ហ៊ូទី និង​អាច​ផ្តោត​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​តែ​លើ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេស​របស់​ខ្លួន ពិសេស​ពន្លឿន​មហា​កំណែទម្រង់​របស់​រាជទាយាទ​បេន សាលម៉ាន៕

ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹង​ការធ្លាក់ចុះនៃអត្រាកំណើត​គឺជានយោបាយអាទិភាព​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន។ ទិន្នន័យ​ផ្លូវការ​ចេញផ្សាយ​ដោយ​ក្រសួងសុខាភិបាល​ជប៉ុន​បានបង្ហាញថា នៅ​ឆ្នាំ ២០២២អត្រាកំណើត​ទារកមានតិចជាង​៨សែននាក់ ដែលជាអត្រាដ៏ទាបបំផុត​មិនធ្លាប់មាន គិតចាប់តាំង​ពីជប៉ុន​បង្កើត​ស្ថាប័នស្ថិតិប្រជាជន ជាង​១២០ឆ្នាំមកនេះ។ ប្រឈម​នឹង​​វិបត្តិអត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះជាលំដាប់ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីជប៉ុន ហ្វូមីអូ គីស៊ីដា​បាន​ប្រកាស​កាលពីខែ​មករា​កន្លងទៅថា រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​នឹង​អាច​បង្កើន​ទ្វេដង កញ្ចប់ចំណាយ​សម្រាប់​កម្មវិធីថែទាំកុមារ ដើម្បី​ជំរុញ​លើកទឹកចិត្ត​ឲ្យប្រជាជនជប៉ុនចង់បានកូន។ អត្រាកំណើត​នៅប្រទេស​ជប៉ុន​បានធ្លាក់ចុះមកនៅប្រមាណ​៨សែននាក់ នៅឆ្នាំ ២០២២។ ជាអត្រាកំណើតទាបខ្លាំង​មិនធ្លាប់មាននៅក្នុងប្រវត្តិជប៉ុន រហូតធ្វើឲ្យ​លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ​ហ្វូមីអូ គីស៊ីដា​ ​ទាញសញ្ញាអាសន្នកាលពី​ខែ​មករា​កន្លងទៅថា ប្រទេស​ជប៉ុន​​កំពុង​ដើរមកដល់​​មាត់ជ្រោះ​មួយដែលគំរាមកំហែង​សមត្ថភាព​ជប៉ុន​មិន​ឲ្យដំណើរការបាន​ក្នុងនាមជាសង្គមជាតិមួយ រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន​ធ្លាប់បាន​​ព្យាកររួចហើយ​ថា ចំនួន​ប្រជាជន​ជប៉ុន​នឹង​នៅតែ​បន្ត​ធ្លាក់ចុះ​នៅ​ក្នុងរយៈពេល​ជាច្រើនឆ្នាំ​​តទៅមុខទៀត ដោយ​ចំនួន​ប្រជាជន​សរុប​អាច​នឹង​ធ្លាក់ចុះ​មក​នៅត្រឹមតែ​ប្រមាណ​ជា ៨៨លាននាក់​ប៉ុណ្ណោះ នៅ​ឆ្នាំ២០៦៥។ ប្រទេស​មហាឧស្សាហកម្ម​មួយចំនួនធំ​កំពុង​ជួបប្រទះវិបត្តិអត្រាកំណើត​ធ្លាក់ចុះ ប៉ុន្តែ​នៅប្រទេស​ជប៉ុន វិបត្តិអត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះ​មាន​លក្ខណៈស្រួចស្រាវខ្លាំង​ជាងគេ ព្រោះថា ក្រៅតែពី​អត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះ ជប៉ុនដែល​ប្រជាជន​សរុប​១២៥លាននាក់ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ​២ ក្នុងពិភពលោក បន្ទាប់ពី​ម៉ូណាកូ ក្នុងនាមជាប្រទេស​ដែលមាន​មនុស្ស​ចាស់រស់នៅច្រើនជាងគេ។ នៅជប៉ុន មនុស្សម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម​១៥០០នាក់ មានអាយុ​លើស​ពី​១០០ឆ្នាំ។ បន្ថែមពីលើ​វិបត្តិអត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះ វិបត្តិប្រជាសាស្រ្តចាស់រិចរិល និងការរឹតបន្តឹង​ច្បាប់ការងារសម្រាប់ពលករបរទេស​កំពុងធ្វើ​ឲ្យជប៉ុន​ជួបបញ្ហា​កង្វះកម្លាំងពលកម្មសម្រាប់​កំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ អត្រាកំណើតនៅជប៉ុនធ្លាក់ចុះ ដោយសារ​កត្តាមួយចំនួន ដូចជា ​សេដ្ឋកិច្ច (ការចំណាយច្រើនសម្រាប់រស់នៅប្រចាំថ្ងៃ) ការអប់រំ (មនុស្សស្រីកាន់តែច្រើន​ជ្រើសរើស​ការងារ ជាជាង​ធ្វើជាស្ត្រីមេផ្ទះ) និង​សិទ្ធិប្រើប្រាស់ថ្នាំពន្យារកំណើត។ គ្មាន​សុទិដ្ឋិនិយម​លើកំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ជប៉ុន យុវជន​ជប៉ុន​ភាគច្រើន ដែល​ព្រួយបារម្ភជានិច្ច​ពី​បញ្ហាបាត់បង់ប្រាក់ខែ ប្រាក់ចំណូល ​គ្មានទឹក​ចិត្ត​ ដើម្បី​បង្កើតគ្រួសារ ចង់បាន​កូនដែលជា​បន្ទុកចំណាយធ្ងន់។​​​ បញ្ហាថវិកាដើម្បី​ចំណាយក្នុងការ​ចិញ្ចឹម​បីបាច់​ថែរក្សាកូន ជា​ហេតុផលសំខាន់​មួយដែល​បន្ទុចបង្អាក់​មិន​ឲ្យ​យុវជនជប៉ុន​ចង់បានកូន​។ ការចំណាយខ្ពស់​សម្រាប់​ការចិញ្ចឹមកូន បានធ្វើ​ឲ្យ​ជប៉ុនជាប់ចំណាត់ថ្នាក់​ទី​៣ បន្ទាប់ពី​ចិន និងកូរ៉េខាងត្បូង។ នៅមានហេតុផលមួយចំនួនទៀត ដូចជាកង្វះ​សេវាទទួល​មើល​កុមារ​ និងបញ្ហាពេលវេលា​។ ​ប្រជាជន​ជប៉ុន​ ភាគច្រើន​ ចំណាយ​ពេលវេលាច្រើនតែនៅ​កន្លែង​ធ្វើការ និងគ្មា​នពេល​គ្រប់គ្រាន់​ដើម្បី​មើលថែកូន​។ គ្រប់គ្នា​ដឹង​ពីមូលហេតុ​ដែលធ្វើ​ឲ្យអត្រាកំណើតទារកធ្លាក់ចុះ​នៅប្រទេសជប៉ុន។ រដ្ឋាភិបាល​មុនៗ​បាន​ព្យាយាម​ដាក់គោលនយោបាយ​ជាច្រើន​ដើម្បី លើកទឹកចិត្តប្រជាជន​ឲ្យ​ចង់បានកូនឡើង តាមរយៈ​ការផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភសម្រាប់ការចិញ្ចឹមកូន ការអនុញ្ញាត​ឲ្យមនុស្ស​ស្រី​មាន​ពេលវេលាច្រើន​លំហែមាតុភាព ប៉ុន្តែ គោលនយោបាយ​ទាំងនោះ​គ្មានប្រសិទ្ធិភាព។ សម្រាប់​លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ្វូមីអូ គីស៊ីដា វិបត្តិអត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះ ជាបញ្ហាដែលគេត្រូវដោះស្រាយបន្ទាន់ ដោយ​មិនត្រូវ​ពន្យារពេលតទៅទៀតទេ។ ជប៉ុននៅមានពេលវេលា តែពី​៦ ទៅ​៧ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីអាចជំរុញ​អត្រាកំណើតឲ្យកើនឡើងវិញ មុននឹងអ្វីៗ​ត្រូវ​ហួសពេល។ នៅ​ខែ​មករា​កន្លងទៅ លោក​បាន​​សន្យា​បង្កើនទ្វេដងកញ្ចប់ថវិការដ្ឋ​សម្រាប់​ការចិញ្ចឹមកូន ការបង្កើតមណ្ឌល​ទទួលមើលក្មេង និង​ការសម្រួល​ឲ្យ​បុរស​មានសិទ្ធិឈប់​សម្រាប់​លំហែរបិតុភាព។​ រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​គីស៊ីដាអនុញ្ញាតឲ្យបុរស​ឈប់សម្រាក​សម្រាប់​លំហែបិតុភាព ឲ្យបាន​៥០%​នៅ​ ២ឆ្នាំខាងមុខ និង​ដល់​៨៥% នៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ ប៉ុន្តែ សួរថា តើ​កញ្ចប់ជំនួយ​សម្រាប់​ការចិញ្ចឹមកុមារ និងលំហែរបិតុភាព​អាច​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​អត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះដែរឬទេ។ អ្នកជំនាញ និងប្រជាជន​ជប៉ុន​ស្វាគម​គោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ដើម្បី​​ជំរុញអត្រាកំណើត​ ប៉ុន្តែ គេ​មិនប្រាកដថា​ គោលនយោបាយ​របស់រដ្ឋាភិបាល​នឹង​មានប្រសិទ្ធិភាព ទៅបញ្ចុះបញ្ចូល​ឲ្យប្រជាជន​ជប៉ុន​ចង់បាន​កូន។ ​ស្រ្តីជប៉ុននៅតែបារម្ភខ្លាចបាត់បង់ការងារ ចំណែកមនុស្សប្រុស​នៅ​រារែក​មិន​ដាក់ពាក្យសុំលំហែបិតុភាព ដោយខ្លាចថា នៅពេល​ត្រលប់​ពី​លំហែបិតុភាព ពួកគេ​លែង​អាច​ចូលកាន់​តួនាទីចាស់ ត្រូវផ្លាស់ប្តូរ​ទៅកាន់កន្លែង​ការងារ​ថ្មី ឬ​ខកខានមិនបានទទួលការដំឡើងឋានៈការងារជាដើម។ ម្យ៉ាង សម្រាប់ស្រ្តីជប៉ុន បើទោះបុរស​ជប៉ុន​ទទួលបានសិទ្ធិលំហែបិតុភាពដើម្បីសម្រាលបន្ទុករបស់​ម្តាយ ប៉ុន្តែ ការចិញ្ចឹមថែទាំកូននៅតែជាបន្ទុក​របស់​មនុស្សស្រី។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ គេត្រូវ​ស្តីបន្ទោស​​វប្បធម៌ សង្គមអភិរក្សដែលជប៉ុន​នៅប្រកាន់ខ្ជាប់រហូតមក។ នៅក្នុង​វប្បធម៌ជប៉ុន មនុស្សប្រុសជាអ្នករកប្រាក់ចំណូល ចំណែកស្រ្តីមានបន្ទុកមើលកូន ទុកដាក់ចង្រ្កានជើងឆ្នាំង។ គេអាច​និយាយ​បាន​ថា ដើម្បីជំរុញ​អត្រាកំណើត​ឲ្យកើនឡើងវិញ គោលនយោបាយផ្តល់សេវា​ និងជំនួយ​ហិរញ្ញវត្ថុ​សម្រាប់​ការចិញ្ចឹមកូន មិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេ។ រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន​ត្រូវ​បង្កើន​ប្រាក់ខែ និង​បង្កើតបរិយាកាស​ដែលធ្វើ​ឲ្យ​ប្រជាជន​មានទំនុកចិត្ត​លើ​សេដ្ឋកិច្ច​។ ចុងក្រោយ​គឺ​ការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិត​ក្នុងសង្គមជប៉ុន។ ស្រ្តីសព្វថ្ងៃដែលមានសិទ្ធិនិងមហិច្ឆតាចង់ធ្វើការងារតំណែងខ្ពស់ដូចមនុស្សប្រុស អាច​ពិចារណា​ចង់បានកូន បើសិន​មនុស្សប្រុស​ចូលរួមជួយមើលចិញ្ចឹមបីបាច់កូន និងលែងទម្លាក់បន្ទុកមើលកូនទៅលើ​ស្ត្រីតទៅទៀត៕

ចាប់​ពី​ថ្ងៃទី២៧ មីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ទៅ នៅ​សល់​តែ ១៣ប្រទេស​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​កំពុង​បន្ត​មាន​ទំនាក់ទំនង​ការ​ផ្លូវទូត​ផ្លូវការ​ជាមួយ​កោះ​តៃវ៉ាន់ ឬ​ហៅ​ដោយ​សាមញ្ញ​ថា​ចិនតៃវ៉ាន់។ ហុងឌូរ៉ាស​ជា​ប្រទេស​ចុង​ក្រោយ​ដែល​ទើប​បាន​ផ្តាច់​គ្រប់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ជាមួយ​ចិនតៃវ៉ាន់ និង​បាន​ងាក​រក​ចិនដីគោក​វិញ។ នេះ​ជា​ជោគជ័យ​ថ្មី​មួយ​ទៀត​របស់​ក្រុង​ប៉េកាំង​ដែល​បាន​ប្រើ​យុទ្ធសាស្រ្ត​គ្រប់បែប​ម្យ៉ាង​ដើម្បី​ខ្ទប់​ក្រុង​តៃប៉ិក​ឲ្យ​ឯកោ​ផ្លូវទូត​នៅ​លើ​ឆាកអន្តរជាតិ។ ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​ហុងឌូរ៉ាស​ដែល​បាន​រួមរស់​ជាមួយ​តៃវ៉ាន់​អស់​រយៈពេល​ជាង ៨០ឆ្នាំ​បែរ​ជា​សម្រេច​ដើរ​ចេញ​ពី​តៃវ៉ាន់​នៅ​ពេល​នេះ​ទៅ​វិញ?។ ចប់​ហើយ​រាត្រី​ទឹកឃ្មុំ​រយៈពេល ៨២ឆ្នាំ​រវាង​ចិនតៃវ៉ាន់ និង​ប្រទេស​ហុងឌូរ៉ាស។ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ត ទៅ ហុងឌូរ៉ាស​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ទី ១៨២ ក្នុង​លោក​ដែល​បាន​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ជាមួយ​ចិនដីគោក និង​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ចិន​តែ​មួយ​ដែល​មាន​ឈ្មោះ « សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន »។ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ត​ទៅ ចំនួន​ប្រទេស​ដែល​កំពុង​មាន​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ជា​មួយ​តៃវ៉ាន់​នៅ​សល់​តែ ១៣ប្រទេស​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​នៅ​ក្នុង​ចំណោម ១៣ប្រទេស​ដែល​កំពុង​បន្ត​ល្អូតល្អឺន​ជាមួយ​តៃវ៉ាន់​នេះ​ទៀត​សោត មាន​ភាគ​ច្រើន​ជា​ប្រទេស​តូចតាច​នៅ​តំបន់​ប៉ាស៊ីហ្វិក ឬ​តំបន់​ការ៉ាអ៊ីប​ដែល​សូម្បី​តែ​ឈ្មោះ​ក៏​គេ​មិន​ដែល​ស្គាល់​ផង។ សម្រាប់​ប្រទេស​ផ្សេង​ដែល​បាន​ផ្តាច់ខ្លួន​ចេញ​ពី​តៃវ៉ាន់​នា​ពេល​កន្លង​មក និង​សម្រាប់​ហុងឌូរ៉ាស​នៅ​ពេល​នេះ មាន​មូលហេតុ​តែ​មួយ​គត់​ដែល​បាន​បង្ខំ​ចិត្ត​ពួក​គេ​ឲ្យ​បែរ​ខ្នង​ដាក់​ចិនតៃវ៉ាន់ និង​បែរ​មុខ​រក​ចិនដីគោក គឺ​ការ​សំឡឹង​ឃើញ​លុយ​ចិន។ ត្រង់​ចំណុច​នេះ ប្រមុខការទូត​ហុងឌូរ៉ាស​បាន​ពន្យល់​បក​ស្រាយ​ដោយ​មិន​លាក់លៀម​ថា តៃវ៉ាន់​មិន​បាន​ផ្តល់​ចម្លើយ​វិជ្ជមាន​តាម​សំណើ​ដ៏​ធំធេង​របស់​ហុងឌូរ៉ាស​ទេ។ សំណើ​ដែល​ប្រមុខ​ការទូត​ហុងឌូររ៉ាស​ចង់​និយាយ​នេះ គឺ​តម្រូវ​ការ​លុយ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា មាន​ពលរដ្ឋ​ជាង ១០លាននាក់ ហុងឌូរ៉ាស​ជា​ប្រទេស​ក្រីក្រ​ខ្លាំង​ជាង​គេ​មួយ​នៅ​អាមេរិកឡាទីន។ ក្នុង​ចំណោម​ពលរដ្ឋ​ទាំង​ជាង ១០លាននាក់ មាន​រហូត​ដល់​ទៅ ៧៤% ដែល​កំពុង​រស់នៅ​ក្រោម​ខ្សែបន្ទាត់​ក្រីក្រ។ សព្វថ្ងៃ​នេះ ប្រាក់បំណុល​ដែល​ហុងឌូរ៉ាស​កំពុង​ជំពាក់​គេ​មាន​ដល់​ទៅ ២០ ០០០លានដុល្លារ។ សម្រាប់​ប្រមុខ​ការទូត​ហុងឌូរ៉ាស បំណុល​នេះ​កំពុង​ចង ក ប្រទេស និង​ប្រជាជន​ហុងឌូរ៉ាស។ ដូច្នេះ​គេ​អាច​និយាយ​បាន​ថា ជម្រើស​ដើរ​ចេញ​ពី​ចិនតៃវ៉ាន់​ទៅ​ចូល​ចិនដីគោក​របស់​ហុងឌូរ៉ាស​ពេល​នេះ​ជា​ជម្រើស​មួយ​ដែល​ហុងឌូរ៉ាស​គ្មាន​ជម្រើស​អ្វី​ផ្សេង​ក្រៅ​ពី​នេះ។ ពិត​ណាស់ ជម្រើស​របស់​ហុងឌូរ៉ាស​មិន​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​តៃវ៉ាន់​សប្បាយចិត្ត និង​បាន​អំពាវនាវ​ហុងឌូរ៉ាស​កុំ​ឲ្យ​ផឹងទឹកពុល​របស់​ចិន​ដើម្បី​បំពេញ​ការ​ស្រេកទឹក​របស់​ខ្លួន។ ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ ក្រុង​តៃប៉ិក​បាន​ផ្តល់​យោបល់​ដល់​ក្រុង​តេហ្គូស៊ីហ្គាល់ប៉ា​កុំ​ឲ្យ​ធ្លាក់​ក្នុង​អន្ទាក់​បំណុល​របស់​ក្រុង​ប៉េកាំង។ តើ​ជម្រើស​ផ្តាច់​ខ្លួន​ចេញ​ពី​ចិនតៃវ៉ាន់​ទៅ​ចូល​ចិនដីគោក​របស់​ហុងឌូរ៉ាស​ជា​កំហុស​របស់​អ្នក​ណា?។ ជា​រួម គេ​ពិបាក​ទម្លាក់​កំហុស​ដាក់​អ្នក​ណា​ម្នាក់​ណាស់ ព្រោះ​ទាំង​ចិនតៃវ៉ាន់ ចិនដីគោក និង​ហុងឌូរ៉ាស​សុទ្ធ​តែ​សំឡឹង​ឃើញ​ប្រយោជន៍​រៀងៗ​ខ្លួន។ សម្រាប់​តៃវ៉ាន់ ការ​អូសទាញ​បាន​ប្រទេស​កាន់​តែ​ច្រើន​ឲ្យ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ផ្លូវការ​ជាមួយ​ខ្លួន​បាន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ខ្លួន​មាន​មុខ មាត់​ស្មើ​នឹង​ចិនដីគោក​នៅ​លើ​ឆាកអន្តរជាតិ។ សម្រាប់​ចិនដីគោក​វិញ ការ​ខ្ទប់​តៃវ៉ាន់​ឲ្យ​ឯកោ​ផ្លូវទូត​នៅ​លើ​ឆាក​អន្តរជាតិ​ជា​គោលដៅ​តែ​មួយ​គត់​ទោះ​ត្រូវ​បង់​ក្នុង​តម្លៃ​ណា​ក៏​ដោយ​ចុះ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា ចិន​តែង​ចាត់​ទុក​តៃវ៉ាន់​ជា​ខេត្ត​ឧទ្ទាម​មួយ​របស់​ខ្លួន និង​មិន​ញញើត​ប្រើ​កម្លាំងបាយ​វាយប្រហារ​បើ​តៃវ៉ាន់​ហ៊ាន​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​នៅ​ថ្ងៃ​ណា​មួយ​នោះ។ ចំណែក​ហុងឌូរ៉ាស​ឯណោះ​វិញ នៅ​ពេល​មាន​ជម្រើស​មួយ​ណា​ដែល​បាន​ហុច​ប្រយោជន៍​ច្រើន​ឲ្យ​ខ្លួន គឺ​មិន​បាច់​ពិចារណា វែង​ឆ្ងាយ​នាំ​ឲ្យ​ខាត​ពេល​ទេ។ ត្រង់​ចំណុច​នេះ តៃវ៉ាន់​បាន​ដឹង​ច្បាស់ ហើយ​អ្នក​ដែល​បាន​ដឹង​កាន់​តែ​ច្បាស់​ជាង​នេះ គឺ​ចិនដីគោក។ នេះ​មិនមែន​មាន​ន័យ​ថា ចិន​តៃវ៉ាន់​គ្មាន​លទ្ធភាព និង​សមត្ថភាព​ដើម្បី​ជួយ​ដល់​ក្រុម​ប្រទេស​ដែល​កំពុង​មាន​ទំនាក់ទំនង​ផ្លូវទូត​ជាមួយ​ខ្លួន​ទេ។ តែ​គេ​ត្រូវ​ហ៊ាន​ទទួល​ស្គាល់​ថា ចិន​សព្វថ្ងៃ​មិន​ដូច​ចិន​កាល​ពី ២០ឆ្នាំ ឬ ៣០ឆ្នាំ​មុន​ឯណា មាន​ន័យ​ថា ចិន​សព្វថ្ងៃ​មាន​លទ្ធភាព និង​មាន​សមត្ថភាព​ខ្លាំង​ជាង​តៃវ៉ាន់​ឆ្ងាយ​ណាស់។ លទ្ធភាព និង​សមត្ថភាព​ទាំង​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច ការទូត និង​យោធា ចិន​សព្វថ្ងៃ​ជា​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​ទី២ ក្នុង​លោក និង​ជា​ប្រទេស​សមាជិក​ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម​សមាជិក​អចិន្ត្រៃយ៍​ទាំង ៥ប្រទេស​នៃ​ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ​អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ដូច្នេះ គេ​ពិបាក​ស្តីបន្ទោស​ហុងឌូរ៉ាស កោះ​សាឡូម៉ុង ឬ​មួយ​ក៏​កោះ​គីរីបាទី​ដែល​បាន​ផ្តាច់​ពី​តៃវ៉ាន់​ទៅ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​ចិន។ មែនទែន​ទៅ អ្វី​ដែល​ប្រទេស​តូចតាច​មួយ​ចំនួន​កំពុង​ធ្វើ​ពេល​នេះ គឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​បណ្តា​ប្រទេស​លោកខាងលិច​ក្នុង​ទសវត្សរ៍ ៦០ ឬ ៧០ ដែល​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ចិន​តែ​មួយ គឺ​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន។ តែ​ការ​ទទួល​ស្គាល់​ចិន​តែ​មួយ​នេះ​មិន​បាន​រារាំង​បណ្តា​ប្រទេស​លោកខាងលិច​ទាំង​នោះ​មិន​ឲ្យ​រក​ស៊ី​ជាមួយ​តៃវ៉ាន់​ឯ​ណា។ អ្វី​ដែល​ចិនដីគោក​មិន​ចង់​បាន និង​មិន​ចង់​ឃើញ គឺ​ត្រឹម​មិន​ចង់​ឲ្យ​ប្រទេស​ណា​មួយ​ក្នុង​លោក​បន្ត​មាន​ទំនាក់ទំនង​ការ​ទូត​ជាមួយ​តៃវ៉ាន់​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ សរុប​មក ឥទ្ធិពល និង​អំណាច​របស់​ចិន​សព្វថ្ងៃ​ពិបាក​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេស​ផ្សេង​បន្ត​ទ្រាំ​រក្សា​ទុក​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ជាមួយ​តៃវ៉ាន់។ ចាប់​ពី​អំណេះ ត ទៅ ហុងឌូរ៉ាស​ប្រហែល​មិនមែន​ជា​ប្រទេស​ចុង​ក្រោយ​ដែល​បាន​លែងលះ​ចិនតៃវ៉ាន់​ទៅ​រៀបការ​ជាមួយ​ចិនដីគោក​ទេ។ យូរ ឬ​ឆាប់​នៅ​ពេល​ខាង​មុខ ប្រទេស​ដែល​នៅ​សេសសល់​ផ្សេង​ទៀត​អាច​នឹង​ដើរ​តាម​ផ្លូវ​របស់​ហុងឌូរ៉ាស៕

ការធ្វើដំណើររបស់ភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិ ក្នុងកម្រិតសកល បានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៅឆ្នាំ២០២២ ហើយទំនងអាចកើនឡើងដល់ជិតអត្រាពីមុនវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩។ នៅកម្ពុជា វិស័យទេសចរណ៍បានរួមចំណែកយ៉ាងចម្បងក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងការបង្កើតការងារដោយផ្ទាល់រាប់ម៉ឺនកន្លែងជូន​ប្រជាជន។ ក្រោយរយៈពេលបីឆ្នាំបន្ទាប់ពីវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ការធ្វើដំណើររបស់ភ្លៀវទេចរអន្ដរជាតិនៅទីបំផុតបានត្រលប់មកវិញ។ ផ្អែកតាមតួលេខផ្លូវការ វិស័យទេសចរណ៍ក្នុងកម្រិត​សកល​បាន​ស្ទុះ​ងើប​ឡើង​វិញ​យ៉ាង​ខ្លាំង​នៅ​ឆ្នាំ២០២២ និងបានកើនឡើងក្នុង​ចំនួន​ច្រើន​ជាង​ពីរ​ដង​ធៀប​នឹង​រយៈ​ពេល​ពីរ​ឆ្នាំ​មុន។ ការប៉ាន់ប្រមាណចុងក្រោយបង្ហាញថា ការធ្វើដំណើររបស់ភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិអាចឈានដល់កម្រិតពី ៨០ភាគរយទៅ៩៥ភាគរយស្មើនឹងកម្រិតមុនវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ។ ភ្ញៀវទេសចរអន្ដរជាតិ ឆ្នាំ២០២០គឺជាឆ្នាំដ៏អាក្រក់បំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តទេសចរណ៍ ព្រោះថាពិភពលោកទាំងមូលត្រូវបង្ខំបិទប្រទេសរៀងៗខ្លួន ដើម្បីទប់ស្កាត់ជាមួយការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩។ ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ការមកដល់របស់ភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិបានកើនឡើងត្រឹមតែ១១ភាគរយប៉ុណ្ណោះ ព្រោះថាការរឹតបន្តឹងលើការធ្វើដំណើរនៅតែមាន ហើយបានកើតឡើងក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរ និងនៅក្នុងតំបន់ជាច្រើននៃពិភពលោក។ មកដល់ថ្ងៃនេះ វាមានរយៈពេលជិតបីឆ្នាំទៅហើយ បន្ទាប់ពីអង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានប្រកាសថា កូវីដ១៩គឺជាជំងឺរាតត្បាត។ ប៉ុន្តែ មកដល់ឆ្នាំនេះ ភាពសុទិដ្ឋិនិយមហាក់បានត្រលប់មកវិញសម្រាប់វិស័យទេសចរណ៍។ អគ្គលេខាធិការអង្គការ UNWTO លោក Zurab Pololiksahvili បានលើកឡើងនៅក្នុងកម្មវិធីវិស័យទេសចរណ៍មួយនៅទីក្រុងបែរឡាំងឆ្នាំ២០២៣នេះថា "ទេសចរណ៍សកលតែងតែត្រឡប់មកវិញ"។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៨០ ចំនួនភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងពី ២៧៧លាននាក់ទៅជិត១,៥ពាន់លាននាក់ នៅឆ្នាំ២០១៩។ ក្នុងនោះ ភ្លៀវទេសចរយ៉ាងច្រើនមានប្រភពពី​ប្រទេសចិន។ ក្តីសង្ឃឹមពីការកើនឡើងនៃចំនួនភ្លៀវទេសចរចិន យោងតាមកាសែតរដ្ឋចិន The China Daily ប្រជាជនចិនអាចធ្វើដំណើរដោយសេរី ទៅកាន់គ្រប់ផ្នែកនៃពិភពលោក ដោយសារការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់ប្រទេសចិន ក្នុងរយៈពេល ៤ទស្សវត្សរ៍កន្លងមកនេះ។ ប្រៀបធៀបនឹងរយៈពេល៤០ឆ្នាំមុន ការធ្វើដំណើរទេសចរណ៍ទៅបរទេស ឬក្នុងស្រុក គឺត្រឹមជាក្តីស្រមៃសម្រាប់ប្រជាជនចិនទូទៅប៉ុណ្ណោះ។ ស្ថានភាពបានផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងរយៈពេលបួនទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ។ ស្ថិតិបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ប្រជាជនចិនបានធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេស ក្នុងចំនួន ១៥៥លាននាក់ ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសចិន ក្លាយជាប្រទេសដែលមានអ្នកទេសចរអន្តរជាតិច្រើនជាងគេបំផុត នៅលើពិភពលោក ដោយនាំមុខប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ និងសហរដ្ឋអាមេរិកដែលស្ថិតនៅលំដាប់ទីពីរ និងទីបី។ ប្រជាជនចិនបានចំណាយប្រាក់ ១៣០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក នៅក្រៅប្រទេស និងជិត ១ទ្រីលានដុល្លារអាមេរិក លើការធ្វើដំណើរក្នុងស្រុក។ ការកើនឡើងការធ្វើដំណើររបស់ប្រជាជនចិនបង្ហាញពីការកើនឡើងកម្រិតជីវភាពរបស់ប្រជាជនចិន។ វិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជា នៅកម្ពុជាឯណោះវិញ ភ្លៀវទេសចរអន្តរជាតិមានចំនួន ២,២៨លាននាក់ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ ពោលគឺកើនឡើងជាង១ពាន់ភាគរយ រីឯភ្លៀវទេសចរជាតិគឺជិត១៤លាននាក់ (កើនឡើងជិត២០០ភាគរយ)។ នៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ចំណូលទេសចរណ៍អន្តរជាតិត្រូវប៉ាន់ប្រមាណថាទទួលបានជាង ១ ៤១៥លានដុល្លារអាមេរិក ហើយវិស័យនេះបានបង្កើតមុខរបរ និងការងារទេសចរណ៍ដោយផ្ទាល់ចំនួនជាង ៣២ម៉ឺននាក់៕

នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី២០ មីនា ក្រុម​អ្នក​ជំនាញ​អាកាសធាតុ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ Giec បាន​ចេញ​ផ្សាយ​របាយការណ៍​មួយ​ស្តីពី​បញ្ហា​អាកាសធាតុ។ របាយការណ៍​ដែល​មាន​កម្រាស់ ១០០០ទំព័រ​នេះ​ជា​លទ្ធផល​បាន​មក​ពី​ការ​សិក្សា ស្រាវជ្រាវ​អស់​រយៈពេល ៩ឆ្នាំ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា Giec បាន​ចេញ​ផ្សាយ​របាយការណ៍​ដូច​គ្នា​នេះ​កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០១៤។ តែ​សម្រាប់​របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ Giec បាន​ទាញ​សញ្ញា​អាសន្ន​ពី​កំណើន​កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី​ដែល​ពិភពលោក​ត្រូវ​រួសរាន់​ចូលរួម​ទប់ស្កាត់​ឲ្យ​បាន​លឿន​បំផុត។ តាម Giec ពិភពលោក​មាន​មធ្យោបាយ តែ​អ្វី​ដែល​កំពុង​ខ្វះ គឺ​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ម៉ឺងម៉ាត់។ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ត ទៅ និង​ជាង​ពេល​ណាៗ​ទាំង​អស់ ការ​ពិត​នៃ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ និង​ផលវិបាក​របស់​វា​ចំពោះ​ជីវិត​នៅ​លើ​ភពផែនដី​របស់​យើង​លែង​ជា​អាថ៍កំបាំង និង​ប្រហែល​ជា​គ្មាន​អ្នក​ណា​ម្នាក់​អាច​និយាយ​ផ្ទុយ​ពី​នេះ​បាន​ទេ។ លែង​ជា​អាថ៍កំបាំង និង​មិន​អាច​និយាយ​ផ្ទុយ​ពី​នេះ​បាន​ដោយសារ​តែ​កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី​កំពុង​ធ្វើ​ដំណើរ​មិន​ចំ​ផ្លូវ ឬ​នៅ​លើ​ផ្លូវអាក្រក់។ ស្ថានភាព​បែប​នេះ​ធ្លាប់​ត្រូវ​បាន Giec ទាញ​សញ្ញា​អាសន្ន​ម្តង​ហើយ​នៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០១៤។ តែ​នៅ ៩ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក ពោល​នៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ ស្ថានភាព​ហាក់​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​មួយ​កម្រិត​ទៀត ឬ​និយាយ​បែប​ផ្សេង ការ​ដើរ​ចេញ​ពី​ផ្លូវ​ដែល​ត្រូវ​ដើរ​កំពុង​មាន​គម្លាត​កាន់​តែ​ឆ្ងាយ​ថែម​ទៀត។ នៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០២៣ Giec បាន​បញ្ជាក់​ក្នុង​ន័យ​ព្រមាន​ថា ចាប់​ពី​ឆ្នាំ ២០៣០ ២០៣៥ ទៅ កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី​នឹង​កើន ១,៥អង្សារ​ធៀប​នឹង​សម័យ​មុន​ឧស្សាហកម្ម។ តាម Giec សីតុណ្ហភាព​ជា​មធ្យម​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​កើន​ឡើង ១,២អង្សារ​រួច​ទៅ​ហើយ។ ចំណែក​ដើមចម​ដែល​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ភពផែនដី​បន្ត​ឡើង​កម្តៅ​មិន​ត្រូវ​បាន Giec ពិចារណា​ស្វែង​រក​យូរ​ទេ គឺ​យើង​គ្រប់​គ្នា​ដែល​កំពុង​រស់នៅ​លើ​ផែនដី​សព្វថ្ងៃ​នេះ​ឯង ឬ​និយាយ​ឲ្យ​ស្រួល​យល់ គឺ​សកម្មភាព​របស់​មនុស្ស។ ដើមចម​នៃ​ការ​ឡើង​កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី​ដែល Giec ចង់​ផ្តោត​សំខាន់​នៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០២៣ របស់​ខ្លួន គឺ​ការ​កាប់​បំផ្លាញ​ព្រៃឈើ និង​ថាមពលផូស៊ីល​បាន​ពី​ការ​ប្រើ​ធ្យូងថ្ម ប្រេង និង​ឧស្ម័ន។ កំណើន​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ប្រើ​ធ្យូងថ្ម ប្រេង និង​ឧស្ម័ន​បាន​កើន​ឡើង​ពី​មួយ​ឆ្នាំ​ទៅ​មួយ​ឆ្នាំ។ ជាក់ស្តែង​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៩ បរិមាណ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​បាន​កើន​ឡើង​ដល់​ទៅ ៥៩ ០០០លានតោន។ តែ Giec បាន​កត់សម្គាល់​ឃើញ​ថា ពី​ប្រទេស​មួយ​ទៅ​ប្រទេស​មួយ ការ​ចាក់​ចោល​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​មាន​បរិមាណ​មិន​ដូច​គ្នា​ទេ​ដោយ​អាស្រ័យ​លើ​កម្រិត​ប្រាក់ចំណូល​របស់​ប្រទេស​នីមួយៗ។ អ្វី​ដែល Giec ចង់​និយាយ​នេះ​គឺ​ថា ក្រុម​ប្រទេស​អ្នក​មាន ឬ​ក្រុម​ប្រទេស​អភិវឌ្ឍន៍​បាន​ចាក់​ចោល​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ច្រើន​ជាង​ក្រុម​ប្រទេស​អ្នកក្រ ឬ​ក្រុម​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍន៍។ តែ​ទោះ​ជា​អ្នក​មាន ឬ​អ្នក​ក្រ មាន​មនុស្សលោក​ជិត​ពាក់កណ្តាល ពោល​មាន​ពី ៣ ៣០០លាន​ទៅ ៣ ៦០០លាននាក់​កំពុង​រស់​ក្នុង​បរិបទ​ងាយ​រងគ្រោះ​ខ្លាំង​នឹង​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ។ នៅ​ពេល​ដែល​គេ​និយាយ​ពី​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ គេ​មិន​អាច​មិន​និយាយ​បាន​ឡើយ​ពី​ផលវិបាក​របស់​វា​ដែល​មាន​ច្រើន រួម​មាន អសន្តិសុខ​ស្បៀងអាហារ គ្រោះ​រាំងស្ងួត គ្រោះ​ទឹកជំនន់ ការ​ខ្វះទឹក​ប្រើប្រាស់ អត្រា​មរណៈ​ខ្ពស់ ផ្តល់​ភាព​ងាយស្រួល​ដល់​ការ​ចម្លង​ជំងឺ និង​ការ​បម្លាស់ទី​របស់​ប្រជាជន​ពី​កន្លែង​មួយ​ទៅ​កន្លែង​មួយ។ល។ និង ។ល។ អ្វី​ដែល​ធ្ងន់ធ្ងរ​ជាង​នេះ មាន​ផលវិបាក​ខ្លះ​នឹង​គ្មាន​ថ្ងៃ​ដែល​អាច​ស្រោចស្រង់​វិញ​បាន​ឡើយ។ ដូច្នេះ​វា​ជា​រឿង​បន្ទាន់​បំផុត​ដែល​មនុស្ស​គ្រប់​រូប​ត្រូវ​រួម​គ្នា​ចាត់​វិធានការ​ទប់ស្កាត់​នឹង​ការ​ឡើង​កម្តៅ​លើ​ភព​ផែនដី។ ជា​រឿង​បន្ទាន់ ព្រោះ​ការ​ឡើង​កម្តៅ​បន្ថែម​ត្រឹម​ចំនួន ១អង្សារ ឬ​តិច​ជាង​នេះ គ្រោះ​មហន្តរាយ​ចំពោះ​ផែនដី និង​មនុស្ស​លោក​នឹង​មាន​ធំធេង​ខ្លាំង​ណាស់ នេះ​ជា​ការ​ព្រមាន​របស់ Giec។ តើ​វា​មិន​យឺត​ពេល​ពេក​ទេ ឬ​ដើម្បី​ទប់ស្កាត់?។ មិន​ទាន់​យឺត​ពេល​ទេ តែ​ត្រូវ​ធ្វើ​ឲ្យ​បាន​លឿន និង​ឲ្យ​បាន​សកម្ម​ប្រកប​ដោយ​មហិច្ឆតា​ខ្ពស់។ សម្រាប់​ប្រធាន Giec លោក​ហូស៊ុង លី របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ​ជា​សារ​នៃ​ក្តីសង្ឃឹម​ដើម្បី​ដោះស្រាយ​គ្រប់​បញ្ហា​អាកាសធាតុ។ តាម​លោក​ហូស៊ុង លី ពិភពលោក​នៅ​មាន​សំណាង​អាច​ទប់​ស្កាត់​កុំ​ឲ្យ​កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី​កើន​លើស​ពី ១,៥អង្សា​ធៀប​នឹង​មុន​សម័យ​ឧស្សាហកម្ម​ដែល​ជា​កម្មវត្ថុ​នៃ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ក្រុង​ប៉ារីស​ឆ្នាំ ២០១៥ ស្តីពី​អាកាសធាតុ COP២១។តែ​ដើម្បី​អាច​សម្រេច​កម្មវត្ថុ​មួយ​នេះ​បាន គេ​ត្រូវ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ចាក់​ចោល​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​ឲ្យ​បាន ៤៨% ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣០ ធៀប​នឹង​ឆ្នាំ ២០១៩។ នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ ពិភពលោក​ត្រូវ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ប្រើ​ធ្យូងថ្ម ប្រេង និង​ឧស្ម័ន​ដែល​ជា​ប្រភព​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់​ដល់​ទៅ ៨០%។ តែ​បើ​ចង់​បន្ត​ប្រើ​ធ្យូងថ្ម ប្រេង និង​ឧស្ម័ន​ដោយសារ​តែ​គ្មាន​ជម្រើស​ផ្សេង គឺ​ត្រូវ​រក​វិធីសាស្រ្ត​ដោយ​ប្រើ​បច្ចេកវិទ្យា​ដើម្បី​ស្រូប និង​ស្តុក​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់។ ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ ថ្នាក់ដឹកនាំ​នយោបាយ​គ្រប់​ប្រទេស​ត្រូវ​បង្កើន​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​បន្ថែម​ក្នុង​បញ្ហា​អាកាសធាតុ និង​ត្រូវ​ពន្យល់​ពលរដ្ឋ​ឲ្យ​យល់​ដឹង​ពី​គ្រោះថ្នាក់​បង្ក​ឡើង​ដោយ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ។ អ្វី​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ​ជា​បន្ទាន់​នៅ​ក្នុង​ករណី​នេះ គឺ​ការ​គិតគូរ​ឡើង​វិញ​ពី​របៀប​រស់នៅ​នា​ពេល​ខាង​មុខ ដូច​ជា​ការ​ប្តូរ​ចំណីអាហារ ឬ​ការ​ប្តូរ​របៀប​ធ្វើ​ដំណើរ​ជា​ដើម។ ក្រៅ​ពី​នេះ ជម្រើស​នៃ​ការ​សម្រប​ខ្លួន​ទៅ​នឹង​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ​ក៏​ជា​រឿង​មួយ​ដែល​ត្រូវ​គិតគូរ​ដែរ។ Giec យល់​ថា ការ​ចំណាយ​ដើម្បី​ទប់​ស្កាត់​នឹង​ការ​ឡើង​កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី​នឹង​មាន​ទឹកប្រាក់​តិច​ជាង​ការ​ចំណាយ​ដើម្បី​ស្តារ​គ្រោះមហន្តរាយ​ដែល​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ។ អ្វី​ដែល Giec ចង់​និយាយ ការពារ​ប្រសើរ​ជាង​ព្យាបាល។ សរុប​មក​វិញ អ្វីៗ​មិន​ទាន់​យឺត​ពេល​ទេ ព្រោះ​ពិភពលោក​មាន​លទ្ធភាព មធ្យោបាយ និង​ចំណេះ​ដឹង​គ្រប់​បែប​យ៉ាង​ដើម្បី​ទប់​នឹង​ស្កាត់​នឹង​ការ​ឡើង​កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី។ តែ​អ្វី​ដែល​កំពុង​ខ្វះ​មាន​តែ​មួយ​គត់ គឺ​ឆន្ទៈនយោបាយ​ម៉ឺងម៉ាត់​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​គ្រប់​ប្រទេស​ទាំង​អស់។ មិន​ថា​ប្រទេស​អ្នក​មាន ឬ​ប្រទេស​អ្នកក្រ ផែនដី​ជា​ជម្រក​រួម​ដែល​ទាំង​អស់​គ្នា​មាន​កាតព្វកិច្ច​ចូលរួម​ថែ​រក្សា និង​ការពារ៕

ថ្ងៃទី២០ មីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ជា​ខួប ២០ឆ្នាំ​នៃ​ការ​វាយប្រហារ​របស់​អាមេរិក រួម​ជា​មួយ​អង់គ្លេស​​លើ​ប្រទេស​អ៊ីរ៉ាក់​កាល​ពី​ថ្ងៃទី២០ មីនា ឆ្នាំ ២០០៣។ ហេតុផល​នៃ​ការ​លើក​ឡើង​របស់​រដ្ឋបាល​អាមេរិក​នា​ជំនាន់​ប្រធានាធិបតី George W. Bush កាល​ណោះ គឺ​មក​ពី​របប​អ៊ីរ៉ាក់​របស់​ប្រធានាធិបតី​សាដាម ហ៊ូសេន​មាន​អាវុធ​ប្រល័យ​លោក។ ប្រតិបត្តិការ​យោធា​របស់​អាមេរិក និង​អង់គ្លេស​បាន​ទម្លាក់​របប​សាដាម ហ៊ូសេន និង​មិន​បាន​រក​ឃើញ​អាវុធ​ប្រល័យលោក​ទេ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ សង្រ្គាម​មួយ​នេះ​បាន​រុញ​អ៊ីរ៉ាក់​ឲ្យ​ធ្លាក់​ក្នុង​ជម្លោះ និង​វិបត្តិ​ជា​បន្តបន្ទាប់​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ។ អ្វីៗ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​នៅ​ព្រឹក​ព្រលឹម​ស្រាងៗ​ក្នុង​ថ្ងៃទី២០ មីនា ឆ្នាំ ២០០៣។ ទ័ពអាមេរិក​ចំនួន ១៥០ ០០០នាក់ និង​ទ័ព​អង់គ្លេស​ចំនួន ៤០ ០០០នាក់​បាន​បើក​ប្រតិបត្តិការ​វាយប្រហារ​ដូច​ផ្លេកបន្ទោ​លើ​អ៊ីរ៉ាក់​ដែល​គេ​ហៅ​ជា​ប្រតិបត្តិការ« សេរីភាព​អ៊ីរ៉ាក់ »។ ក្នុង​រយៈពេល​តែ ៣សប្តាហ៍ ប្រតិបត្តិការ « សេរីភាព​អ៊ីរ៉ាក់ » របស់​អាមេរិក និង​អង់គ្លេស​បាន​ផ្តួល​រំលំ​របប​សាដាម ហ៊ូសេន ហើយ​ក្នុង​ថ្ងៃទី៩ មេសា ឆ្នាំ ២០០៣ ដដែល អាមេរិក​បាន​ចូល​គ្រប់គ្រង​ក្រុង​បាកដាដ។ របប​សាដាម ហ៊ូសេន​មាន​អាវុធប្រល័យលោក នេះ​ជា​ហេតុផល​តែ​មួយ​គត់​ដែល​រដ្ឋបាល​អាមេរិក​ក្នុង​ជំនាន់​ប្រធានាធិបតី George W. Bush បាន​បង្ហាញ​ពិភពលោក​ដើម្បី​កំចាត់​របប​សាដាម ហ៊ូសេន។ តែ​បញ្ហា​នៅ​ត្រង់​ថា គ្មាន​អាវុធ​ប្រល័យលោក​ធុន​ណា​មួយ​ត្រូវ​បាន​អាមេរិក​រក​ឃើញ​នៅ​ក្រោយ​ការ​ដួល​រលំ​របប​សាដាម ហ៊ូសេន ហើយ​នៅ ២០ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក អាមេរិក​នៅ​តែ​រក​មិន​ឃើញ​អាវុធ​ប្រល័យ​លោក​របស់​សាដាម ហ៊ូសេន​ដដែល។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ និង​អ្វី​ដែល​ជា​លទ្ធផល​កើត​ចេញ​ពី​ប្រតិបត្តិការ​វាយប្រហារ​អ៊ីរ៉ាក់​របស់​អាមេរិក​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៣ គឺ​ជា​ការ​ចាប់​ផ្តើម​ផ្ទុះ​ឡើង​នូវ​សម័យកាល​ក្រឡាប់​ចាក់ និង​បង្ហូរ​ឈាម​ដែល​ប្រទេស​នៅ​តំបន់​ឈូង​សមុទ្រពែក្ស​មួយ​នេះ​មិន​ធា្លប់​ជួប​ប្រទះ​នៅ​ក្នុង​ប្រវត្តិ​របស់​ខ្លួន​ទេ។ ធ្លាក់​ក្នុង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​ហែកហួរ​ផ្ទៃក្នុង​គួរ​ឲ្យ​រន្ធត់​នៅ​ចន្លោះ​ឆ្នាំ ២០០៦ និង ២០០៨។ បន្ទាប់​មក ទឹកដី​មួយ​ភាគ​ត្រូវ​បាន​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​អង្គការ​រដ្ឋអ៊ីស្លាម។ គេ​ត្រូវ​រង់ចាំ​ដល់​ឆ្នាំ ២០១១ ទើប​អាមេរិក​បាន​សម្រេច​ដក​ទ័ព​ចេញ​ពី​អ៊ីរ៉ាក់។ តែ​គេ​មិន​ត្រូវ​ភ្លេច​និយាយ​ទេ​ថា សង្រ្គាម​អាមេរិក​នៅ​អ៊ីរ៉ាក់​ពី​ឆ្នាំ ២០០៣ ដល់​ឆ្នាំ ២០១១ បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​ស្លាប់​ជន​ស៊ីវិលអ៊ីរ៉ាក់​ជាង ១០០ ០០០នាក់ ហើយ​អាមេរិក​បាន​បញ្ជាក់​ពី​ការ​ស្លាប់​ទាហាន​អាមេរិក​ជិត ៤ ៥០០នាក់។ ថ្ងៃ​នេះ និង ២០ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក រដ្ឋអំណាច​អ៊ីរ៉ាក់​មិន​ថា​ថ្នាក់​សហព័ន្ធ និង​ថ្នាក់​តំបន់​ទេ គឺ​មិន​បាន​គ្រោង​រៀបចំ​ពិធី​អ្វី​សម្រាប់​ខួប ២០ឆ្នាំ​នៃ​ការ​ចូល​ឈ្លានពាន​របស់​អាមេរិក​ឡើយ។ មួយ​វិញ​ទៀត នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អ៊ីរ៉ាក់​លោក Mohamed Chia al-Soudani មិន​បាន​លើក​ឡើង​ជា​សាធារណៈ​ពី​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​អាមេរិក​ទេ តែ​ជា​ការ​ដួលរលំ​របប​ផ្តាច់ការ​សាដាម ហ៊ូសេន។ សម្រាប់​លោក Mohamed Chia al-Soudani អ៊ីរ៉ាក់​រម្លឹក​ថ្ងៃ​នេះ​នូវ​ការ​ឈឺ​ចាប់​របស់​ពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ដោយសារ​សង្រ្គាម​គ្មាន​ន័យ​នា​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​នេះ។ គេ​អាច​និយាយ​បាន​ជា​រួម​ថា​សព្វថ្ងៃ អ៊ីរ៉ាក់​ហាក់​បាន​រក​ឃើញ​ឡើង​វិញ​ខ្លះៗ​នូវ​ស្ថានភាព​ប្រក្រតី​របស់​ខ្លួន។ ការ​បោះឆ្នោត​ត្រូវ​បាន​រៀបចំ​ច្រើន​ដង​ដោយ​មាន​ការ​ចូល​រួម​ពី​គណបក្ស​ច្រើន ហើយ​សេរីភាព​ក្នុង​ការ​បញ្ចេញ​មតិ​ត្រូវ​បាន​ធានា។ តែ​នេះ​គ្រាន់​ជា​ទ្រឹស្តី​ប៉ុណ្ណោះ ព្រោះ​ការ​អនុវត្តន៍​ជាក់ស្តែង​ជា​រឿង​ផ្សេង និង​ស្មុគស្មាញ​ខ្លាំង​ណាស់។ នៅ​ក្រោយ​ការ​បោះឆ្នោត​សភា​ក្នុង​ខែ​តុលា ឆ្នាំ ២០២១ ការ​ជជែក​ដេញ​ដោល តថ្លៃ​គ្នា​រវាង​គណបក្ស​ជាប់​ឆ្នោត​ដើម្បី​បង្កើត​រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​បាន​ប្រើ​ពេល​រហូត​ដល់​ទៅ​មួយ​ឆ្នាំ។ ចំណែក​បេសកកម្ម​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​នៅ​អ៊ីរ៉ាក់​បាន​រៀបរាប់​ពី​បរិយាកាស​អាប់អួរ និង​បំភ័យ​ដល់​សេរីភាព​ក្នុង​ការ​បញ្ចេញ​មតិ។ ក្រៅ​ពី​ស្ថិរភាព​នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និង​សង្គម​ដែល​មាន​តែ​សំបក​ក្រៅ នៅ​មាន​បញ្ហា​ជា​ច្រើន​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​អ៊ីរ៉ាក់​បាន និង​កំពុង​បន្ត​ជួប​ប្រទះ ក្នុង​នោះ​មាន​អំពើពុករលួយ ការ​ធ្វេសប្រហែស​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ ការ​តស៊ូ​មិន​ស្មោះត្រង់​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ដើម្បី​អំណាច និង​ឥទ្ធិពល​របស់​ប្រទេស​ជិតខាង​ធំៗ ពិសេស​អ៊ីរ៉ង់។ តាម​អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋាភិបាល Transparency Internationa អ៊ីរ៉ាក់​ស្ថិត​ក្នុង​ចំណាត់​ថ្នាក់​ទី១៥៧​នៃ​ចំណោម​១៨០ប្រទេស​ពុករលួយ។ ក្នុង​ចំណោម​រដ្ឋាភិបាល​ដែល​បាន​ឡើង​កាន់​អំណាច​បន្តបន្ទាប់​គ្នា​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០០៣ គ្មាន​រដ្ឋាភិបាល​ណា​មួយ​អាច​កំចាត់​អំពើពុករលួយ​ស៊ីរូង​ផ្ទៃក្នុង​ប្រទេស​បាន​ទេ ពិសេស​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​សុខាភិបាល និង​សេវាសាធារណៈ។ គ្មាន​រដ្ឋាភិបាល​ណា​មួយ​បាន​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់ និង​គិត​ប្រយោជន៍​ពលរដ្ឋ​ជា​ធំ​ទេ។ ប្រជាជន​ត្រូវ​បាន​គេ​ទុក​ចោល​ឲ្យ​ស្វែង​រក​ជោគវាសនា​អនាគត​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មួយ​ដែល​សម្បូរ​ប្រេង មាន​ប្រជាជន​ដល់​ទៅ ១ភាគ៣ កំពុង​រស់នៅ​ក្រោម​ខ្សែបន្ទាត់​ក្រីក្រ។ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មួយ​ដែល​សម្បូរ​ប្រេងតែ​បែរ​ជា​ខ្វះ​ភ្លើង​អគ្គិសនី​ប្រើ​ប្រាស់​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​ទៅ​វិញ ហើយ​មាន​ពេល​ខ្លះ ការ​ដាច់​ភ្លើង​មាន​រយៈពេល​ដល់​ទៅ ១២ម៉ោង​ឯណោះ។ ២០ឆ្នាំ​ក្រោយ​ការ​ដួល​រលំ​របប​សាដាម ហ៊ូសេន អ៊ីរ៉ាក់​ហាក់​កំពុង​ស្ថិត​ឆ្ងាយ​ពី​ការ​ពិត និង​ពី​ក្តី​រំពឹង​ទុក។ ការ​ពី ២០ឆ្នាំ​មុន ពលរដ្ឋ​អ៊ីរ៉ាក់​ទូទៅ​បាន​សាទរ និង​ត្រេកត្រអាល​នឹង​ការ​ដួល​រលំ​របប​សាដាម ហ៊ូសេន​ដោយ​គិត​ថា អនាគត​ក្រោយ​សាដាម ហ៊ូសេន​នឹង​រុងរឿង​ថ្លៃថ្លា។ តែ​ពេល​នេះ និង ២០ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក ពលរដ្ឋ​អ៊ីរ៉ាក់​បែរ​ជា​កំពុង​រង​ការ​ឈឺចាប់ និង​ទុក្ខវេទនា​ទៅ​វិញ ហើយ​មាន​អ្នក​ខ្លះ​ស្តាយ​ក្រោយ​ថា បើ​ទុក​របប​សាដាម ហ៊ូសេន​ប្រហែល​ជា​គ្រាន់​បើ​ជាង​របប​សព្វថ្ងៃ៕

វិស័យអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជា នាពេលបច្ចុប្បន្ន បន្តស្ថិតក្រោមសម្ពាធ ហើយនឹងមិនងាយងើបត្រលប់មកមានកំណើនខ្ពស់ដូចពីមុនវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩បាននោះទេ។ វិស័យនេះទំនងបន្ដដើរអូសជើងក្នុងរយៈពេលយូរជាងការរំពឹងទុក ព្រោះតែកម្ពុជាត្រូវប្រឈមវិបត្តិសកលនានា។ តើវិស័យអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជាវិវត្តន៍បែបណាក្នុងឆ្នាំ២០២៣? ហើយតើអ្វីជាបទពិសោធទាញចេញពីវិបត្តិអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០០៨? វិស័យអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជា នាពេលបច្ចុប្បន្ន បន្តស្ថិតក្រោមសម្ពាធ ហើយទំនងមិនអាចងើបមកមានកំណើនខ្ពស់ដូចពីមុនវិ​បត្តិជំងឺកូវីដ១៩បាននោះទេ។ វិស័យនេះទំនងបន្ដមានកំណើនយឺតយ៉ាវ ក្នុងរយៈពេលយូរជាងការរំពឹងទុក។ វិស័យអចលនទ្រព្យ និងការរួមចំណែកក្នុងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ផ្អែកតាមមន្រ្ដីជាន់ខ្ពស់របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលបានលើកឡើងនៅវេទិកា​សាធារណៈ​ស្ដីពីការ​គ្រប់គ្រង​ម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច​ និង​ច្បាប់​ថវិកា​ជាតិ​ឆ្នាំ២០២៣ កាលពីចុងខែមករាឆ្នាំនេះ វិស័យ​សំណង់ ​និង​អចលនទ្រព្យ​ត្រូវ​គេព្យាករណ៍​ថា ​ងើប​ឡើង​យឺត​ក្នុង​ឆ្នាំ​២០២៣។ ​វិស័យ​នេះរួមចំណែកក្នុង​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​កម្ពុជា ក្នុងអត្រាប្រមាណ ​១០​ភាគរយ​ក្នុង​មួយឆ្នាំ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ វិស័យសំណង់ និងវិស័យអចលនទ្រព្យ មានកំណើនត្រឹមតែនៅរង្វង់ ១,១ភាគរយ ឬ១,២ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។ ជាតម្លៃបន្ថែម វិស័យសំណង់ និងអចលនទ្រព្យមានទំហំ១៥%នៃទំហំសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ យោងតាមក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ រដ្ឋាភិបាលនឹងភាគីពាក់ពន្ធ័នឹងពិភាក្សារិះរិកវិធានការជាដំណោះស្រាយយ៉ាងណាកុំអោយវិស័យនេះដួលរលំដោយសារខ្វះឥណទាន។ ភាគីពាក់ពន្ធ័ទាំងនោះមានដូចជា ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ អាជ្ញាធរអចលនទ្រព្យ សមាគមអ្នកអភិវឌ្ឍន៍លំនៅដ្ឋាន និងនិយតករអចលនទ្រព្យ។ តើអ្វីជាកត្តាជំរុញឱ្យវិស័យអចលនទ្រព្យ និងសំណង់នៅកម្ពុជាកើនឡើង ក្រោយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកលកាលពីឆ្នាំ២០០៨? ប្រភពហិរញ្ញប្បទាន ឬគេស្គាល់សាមញ្ញាថា កម្ចី ដែលមានអត្រាការប្រាក់ទាប និងមានការប្រកួតប្រជែងគ្នារវាងធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុ គឺជាកត្តាចម្បងសម្រាប់កំណើនអចលនទ្រព្យ។ នៅពេលការប្រាក់កម្ចីមានកម្រិតទាប ប្រជាជនមាននិន្នាការប្រើប្រាស់កម្ចី ដើម្បីទិញរបស់ប្រើប្រាស់ រួមទាំងសេវាបង់រំលោះផ្ទះ ដី និងរបស់ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ។ ក្រៅពីនេះ កត្តាចម្បងផ្សេងៗ រួមមាន ការកើនឡើងនៃចំនួនប្រជាជនដែលមានប្រាក់ចំណូលមធ្យម ការកើនឡើងចំនួនប្រជាជនដែលទើបរៀបការថ្មីថ្មោង និងការធ្វើចំណាកស្រុករបស់ប្រជាជនកាន់តែច្រើនពីតាមបណ្ដាខេត្តមកទីក្រុង ជាពិសេសគឺទីក្រុងភ្នំពេញ គឺជាកត្តាចម្បងដែលជំរុញឱ្យកំណើនតម្រូវការអចលនទ្រព្យ លំនៅដ្ឋាន និងដីធ្លីពាណិជ្ជកម្មបន្ដកើនឡើង។ នៅពេលនិន្នាការមនុស្សទៅរស់នៅទីណា នោះតម្លៃដីធ្លីនៅទីនោះនឹងកើនឡើង។ ការទិញលក់រយៈពេលខ្លី ឬជាភាសាបច្ចេកទេស “ការឆ្លៀតឱកាសរកចំណេញ ឬ Speculation” ក៏ជំរុញឱ្យមានការប្រែប្រួលថ្លៃអចលនទ្រព្យខ្លាំងផងដែរ ព្រោះនៅពេលដែលរបស់មួយបន្ដកើនឡើង មនុស្សមាននិន្នាការទិញលក់ដើម្បីបានផលចំណេញក្នុងរយៈពេលខ្លី។ តើអ្វីខ្លះជាបទពិសោធពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចឆ្នាំ២០០៨ និងផលប៉ះពាល់លើវិស័យអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជា? នៅឆ្នាំ២០០៨ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាបានកម្រិតប្រាក់កម្ចី សម្រាប់វិស័យអចលនទ្រព្យ និងសំណង់ត្រឹមតែ ៨%នៃផលប័ត្រប្រាក់កម្ចីសរុប ឬគេស្គាល់ជាភាសាបច្ចេកទេស “Loan Portfolios” របស់គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុនីមួយៗ។ វិធានការនេះបានរុញច្រានឱ្យវិស័យនេះត្រូវជាប់គាំងបន្ដិចផងដែរ ព្រោះថាគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍អចលទ្រព្យភាគច្រើនបំផុត គឺប្រើប្រាស់កម្ចី។ ដូច្នេះ នៅពេលម្ចាស់គម្រោងមិនអាចទទួលបានកម្ចី ពួកគេនឹងបញ្ឍប់គម្រោង ហើយចុងក្រោយគម្រោងយ៉ាងច្រើននឹងជាប់គាំង រហូតដល់វិស័យទាំងមូល។ នេះប្រហែលជាមូលហេតុមួយដែលធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា នាពេលបច្ចុប្បន្ន មិនដាក់ចេញនូវវិធានការបែបនេះ។ គិតមកដល់ឆ្នាំ២០២២ កម្ចីធនាគារដែលផ្តល់ដល់វិស័យធំៗបានកើនឡើង ១៩,៣ភាគរយ បើធៀបនឹងឆ្នាំមុន នៅពេលដែលវិស័យសំណង់ និងអចលនទ្រព្យទទួលបានប្រហែល១៨ភាគរយនៃទំហំទឹកប្រាក់កម្ចីសរុបចំនួន ៤៦ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ បច្ចុប្បន្នភាពនៃវិបត្តិសកលអន្ដរជាតិ ការដើរយឺតនៃវិស័យអចលទ្រព្យនៅកម្ពុជាមិនអាចកាត់ផ្ដាច់ពីវិបត្តិសកលផ្សេងៗនាពេលបច្ចុប្បន្នបានទេ។ ភាពអាប់អួនៅតែបន្ដកើនឡើងមាននៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ ផ្អែកតាមរបាយការណ៍របស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្ដរជាតិ (IMF) សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចសកលជារួមកំពុងធ្លាក់ចុះច្រើន និងខ្លាំងជាងការរំពឹងទុក។ កម្រិតអតិផរណាបានកើនឡើងខ្ពស់ខ្លាំង ប្រៀបធៀបក្នុងរយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍ចុងក្រោយ។ វិបត្តិនៃការឡើងថ្លៃការចំណាយក្នុងការរស់នៅ ការរឹតបន្តឹងលក្ខខណ្ឌហិរញ្ញវត្ថុនៅក្នុងតំបន់ភាគច្រើន ជម្លោះរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន និងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ បានរួមចំណែកបន្ថែមទម្ងន់ទៅលើការធ្លាក់ចុះកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ ក្រៅពីនេះកត្តាភូមិសាស្ត្រនយោបាយក៏ជះឥទ្ធិពលខ្លាំងផងដែរលើពិភពលោក។ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំណាស់មកហើយ កត្តាភូមិសាស្ត្រនយោបាយមិនសូវជះឥទ្ធិពលទេលើសេដ្ឋកិច្ចសកល និងប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុអន្ដរជាតិ។ ពិភពលោកពីមុននេះមានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិល្អ និងមានស្ថិរភាព ហើយការជឿទុកចិត្តគ្នារវាង ប្រទេសមហាអំណាចមានកម្រិតខ្ពស់។ កត្តានេះអំណោយផលខ្លាំងណាស់ដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ និងការវិនិយោគ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីៗបានផ្លាស់ប្ដូរ ជាពិសេស ក្រោយការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងមហាអំណាចចិន និងអាមេរិក រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។ ផ្អែកតាមអ្នកជំនាញ ដោយសារការប្រជែងភូមិសាស្ដ្រនយោបាយនឹងបន្ដកើតមានឡើងនៅច្រើនឆ្នាំខាងមុខ គេមិនគួររំពឹងខ្ពស់អំពីការវិលត្រលប់មកវិញឆាប់ៗនោះទេនូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងការវិនិយោគខ្លាំងខ្លាដូចពីមុន៕

ជាមួយនឹងការចូលកាន់ការងារ នៃរដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់ចិន ចិន​បាន​ប្រកាសគំរោងដ៏ធំជាច្រើន ដើម្បី​ធ្វើកំណែទម្រង់លើ​ស្ថាប័នខ្លួន​ ជាពិសេសនៅក្នុងវិស័យស្រាវជ្រាវ​​បច្ចេកវិទ្យាទំនើប​។ ជាការធ្វើកំណែទម្រង់ ដែលចិនអះអាងថា ដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាព និងស្វ័យភាព​របស់ចិនខ្លួនឯង នៅក្នុងវិស័យបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដោយមិនពឹងបច្ចេកវិទ្យាគេ ខណៈដែលបច្ចុប្បន្ននេះ ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច កំពុងតែផ្តុំគ្នា រករឿងចិនកាន់តែខ្លាំង នៅក្នុងវិស័យយុទ្ធសាស្ត្រ​នេះ​​។ កាលពីថ្ងៃអង្គារសប្តាហ៍​កន្លងទៅ រដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់ចិន បានប្រកាសនូវផែនការធ្វើកំណែទម្រង់ជាច្រើន ទៅលើស្ថាប័នរដ្ឋ។ ផែនការ​កំណែទម្រង់ស៊ីជំរៅ ដែលនឹងត្រូវអនុម័តជាផ្លូវការ​ដោយសភាប្រជាមានិតចិន នៅថ្ងៃសុក្រខាងមុខនេះ​។ អ្វីដែលជាការកត់សំគាល់ធំបំផុតនោះ គឺផែនការកំណែទម្រង់ ទៅលើវិស័យ​បច្ចេកវិទ្យាទំនើប ​តាមរយៈផែនការ​កំណែទម្រង់នេះ ក្រសួងវិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យាទំនើបរបស់ចិន​ នឹង​​ត្រូវពង្រឹង​តួនាទី​ទទួលខុសត្រូវ ដូចជាក្នុងការរៀបចំសម្របសម្រួល និងជួយជំរុញឲ្យ​ការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា ក្លាយចេញជា​លទ្ធផល​ជាក់ស្តែង​ ក្នុងការអនុវត្ត។​ ក្រសួងដ៏សំខាន់នេះ នឹងមានកាតព្វកិច្ចផងដែរ ធ្វើយ៉ាងណា ផ្តល់សន្ទុះឲ្យ​មានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់បំផុត ដល់បណ្តាញ​ស្រាវជ្រាវ រកគំនិតច្នៃប្រឌិតថ្មី និង​ក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ និង​បច្ចេកវិទ្យាទំនើប​។​ ចិននឹងបង្កើតផងដែរ នូវស្ថាប័ន​ថ្មីមួយ ឈ្មោះថាការិយាល័យជាតិគ្រប់គ្រងទិន្នន័យ ដែលនឹងមានតួនាទី ចាត់ចែង​គ្រប់គ្រងទិន្នន័យ​លើបណ្តាញអ៊ីនធ័រនិត។ ស្ថាប័នថ្មីនេះ ក៏នឹងត្រូវ​​ជួយលើកកំពស់ជាទូទៅ ដល់វិស័យសេដ្ឋកិច្ច​លើ​បណ្តាញបច្ចេកវិទ្យា និង​រៀបចំបង្កើតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ថ្មីនិងចាំបាច់ ​ដើម្បី​អភិវឌ្ឍន៍វិស័យនេះ។ អំណេះតទៅ សហគ្រាស អាជ្ញាធររដ្ឋ អ្នកស្រាវជ្រាវ ក៏ដូចជា​វិស្វករចិនទាំងអស់ នឹងត្រូវរួម​កម្លាំងគ្នា ប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នា ដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាព​ជាតិ ក្នុងការស្រាវជ្រាវនិងអភិវឌ្ឍន៍​ផលិត​។ ជាផែនការដ៏ចាំបាច់ ដើម្បីឲ្យចិនអាចមាន​កម្លាំង ប្រឈមជាមួយ​ការដាក់ឧបសគ្គ កាន់តែច្រើនឡើងៗ ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក និង​បក្សពួក​សម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច មកលើ​ក្រុមហ៊ុន​បច្ចេកវិទ្យារបស់ចិន​។ ​គួរកត់សំគាល់ថា ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ចិននិងអាមេរិក ដែលជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច​​ធំបំផុតទាំង២ បាន​ចាប់ផ្តើម​ប្រកួតប្រជែងគ្នាកាន់តែខ្លាំង និងយ៉ាងចំហបំផុត នៅក្នុងវិស័យ​បច្ចេកវិទ្យាទំនើប តួយ៉ាងដូចជាក្នុងវិស័យ​ផលិត​​ឧបករណ៍សឺមីកុងដុកទ័រ។ ឧបករណ៍នេះ គឺជាធាតុផ្សំយ៉ាងសំខាន់ ដែលគេត្រូវការជាចាំបាច់ ដើម្បីផលិត​សម្ភារៈបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដូចជាទូរស័ព្ទដៃស្មាតហ្វូន រថយន្តទំនើប ឬក៏​គ្រឿងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌទំនើប​ផ្សេងៗ។​ ដោយ​លើកឡើង ពីហេតុផល​សន្តិសុខជាតិ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក បានចេញបទបញ្ជា ដាក់ទណ្ឌកម្ម​ទៅលើសហគ្រាសចិន ដែល​ផលិត​ឧបករណ៍​សឺមីកុងដុកទ័រ។ អាមេរិក​បាន​ហាមឃាត់​មិន​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុនចិនទាំងនោះ អាច​ទទួលយកបច្ចេកវិទ្យាទំនើប​របស់អាមេរិក យកទៅប្រើ​ដើម្បី​ផលិត​ឧបករណ៍​សឺម៉ីកុងដុកទ័រនៅចិន​។​ នៅក្នុងពេល​ប្រកាសអំពីផែនការកំណែទម្រង់ កាលពីថ្ងៃអង្គារសប្តាហ៍​មុន លោក Xioa Jie អគ្គលេខាធិការ​រដ្ឋាភិបាល​​ចិន បាន​លើក​ឡើងថា អំណេះតទៅ ចិនត្រូវតែប្រឹងប្រែងប្រឈមជាមួយ​ ការលំបាក ឧបសគ្គ​ជាច្រើន ដែល​ត្រូវបាន​ដាក់​ដោយ​ការប្រកួតប្រជែងអន្តរជាតិ នៅក្នុងវិស័យ​វិទ្យាសាស្ត្រនិងបច្ចេកវិទ្យា។ លោកទទួលស្គាល់ថា ឧបសគ្គទាំងនេះ គឺវាគួបផ្សំបន្ថែម ដោយ​ការប្រមូល​ផ្តុំ​គ្នារបស់បរទេស ដើម្បីធ្វើបាប និង​ដាក់សំពាធមកលើចិន​។ ដូច្នេះ ចិនត្រូវតែរៀបចំ​ ពង្រឹងសមត្ថភាពខ្លួន ក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្រ្ត​​ បច្ចេកវិទ្យា​ ធ្វើយ៉ាងណា អាចយកឈ្នះឧបសគ្គលំបាកទាំងនេះ ហើយ​និងឈានទៅមាន​ស្វ័យភាព មិនពឹងអ្នកដ៏ទៃ នៅក្នុងវិស័យនេះ។ សូមបញ្ជាក់ថា ក្រៅពីផែនការធ្វើកំណែទម្រង់ស្ថាប័នរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់ចិន ក៏មានគម្រោងផងដែរ ក្នុងការកាត់បន្ថយ​បុគ្គលិកចំនួន​៥% ពី​តាមស្ថាប័ន​រដ្ឋ​។ យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់ ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានចិន ស៊ីនហ័រ បុគ្គលិកទាំងនេះនឹងត្រូវគេដកយកទៅដាក់ វិស័យ​មួយចំនួន​ផ្សេងទៀតដែលត្រូវការសមត្ថភាពនិងកម្លាំង​។​ ក្រៅពីនេះ អង្គភាព​គ្រប់គ្រងវិស័យធនាគារនិង​ធានារ៉ាប់រ៉ងចិនបច្ចុប្បន្ននេះ នឹងត្រូវជំនួសដោយ ស្ថាប័នថ្មីមួយ ដែលនឹងមានតួនាទីគ្រប់គ្រងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុទាំងមូលតែម្តង។ នៅក្នុងសុន្ទរកថា ចូលកាន់តំណែងអាណត្តិទី៣ លោក​ប្រធានាធិបតីស៊ី ជីនពីងបានថ្លែងថា ចិនត្រូវពង្រឹងសមត្ថភាពខ្លួន​ក្នុងការផលិត។ លោក​បន្តថា ប្រទេសដែលមានប្រជាជន​ ដល់ទៅ​១៤០០លាននាក់ដូចជាចិន មិនអាចពឹងអ្នកណាផ្សេង ក្រៅពីពឹងខ្លួនឯងឡើយ ដើម្បីឈានទៅ​កសាង​វិស័យ​កាម្មន្តសាលខ្លាំងរឹងមាំ ទំនើបថ្មី ហើយ​កាន់តែគោរពបរិស្ថាន​ធម្មជាតិ​។​ គួរកត់សំគាល់ដែរថា បច្ចុប្បន្ននេះ​ ខណៈដែលសេដ្ឋកិច្ចសកល​លោក​កំពុងតែជួបវិបត្តិរាំងស្ទះរួចទៅហើយ សេដ្ឋកិច្ចចិនកំពុងតែរងសំពាធ ដោយ​សារតែ​ប្រទេស​លោក​ខាងលិចជាច្រើន ចាប់​ផ្តើមងាកមុខ​ចេញពីចិន។ ប្រទេសខ្លះ ដូចជា ឥណ្ឌា និងវៀតណាមជាដើម បាន​ក្លាយ​ជាគូប្រកួតប្រជែងរបស់ចិន នៅលើទីផ្សារផលិត​កម្ម​។ ចិនត្រូវប្រឹងគ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីទាក់ទាញ​ក្រុមហ៊ុន​បរទេស ឲ្យ​បន្តវិនិយោគ ឬបញ្ជាទិញជាមួយក្រុមហ៊ុនខ្លួន​។ តាមការគ្រោងទុក រដ្ឋសភាប្រជាមានិតចិន នឹងបោះឆ្នោតអនុម័តផែនការកំណែទម្រង់ទាំងអស់របស់រដ្ឋាភិបាល នៅថ្ងៃសុក្រទី ១៧មីនា។ លទ្ធផល​បោះឆ្នោតគាំទ្រជាឯកច្ឆ័ន្ទ ដែល​នឹងគ្មាននរណាភ្ញាក់ផ្អើល​នោះទេ។ លោក Changhao Wei អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់នៅ​សកលវិទ្យាល័យ Yale សហរដ្ឋអាមេរិក បានពន្យល់ថា តាមធម្មតា សភាចិន​តែងតែបោះឆ្នោត​គាំទ្រ ផែនការកំណែទម្រង់ ដែលរដ្ឋាភិបាល​ដាក់ស្នើមក នៅរៀងរាល់​ពេលចាប់ផ្តើម​អាណត្តិ៥ឆ្នាំថ្មី របស់​ប្រធានាធិបតី​ចិន។ លោកអះអាងថា ទំនាក់ទំនងរវាងស្ថាប័នរដ្ឋ ជាមួយនឹងគណបក្ស​កុម្មុយនីស្តចិន ក៏អាចមាន​ការវិវឌ្ឍន៍ថ្មីបន្ថែមដែរ ជាមួយនឹងផែនការកំណែទម្រង់លើកនេះ។ ជាងនេះទៀត គឺវាអាចទៅរួច ដែលលោក​ស៊ី ជីនពីង និង​គណបក្សកុម្មុយនីស្តចិន នឹងប្រើប្រាស់​ផែនការកំណែទម្រង់នេះ ដើម្បី​រឹតបន្តឹងក្តាប់អំណាចគ្រប់គ្រងកាន់តែខ្លាំងឡើងថែមទៀត៕

ទីផ្សារ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក កំពុងតែ​រំជើបរំជួល​យ៉ាងខ្លាំង ក្រោយ​ពី​មាន​ការដួលរលំ​ធនាគារ​ឈ្មោះ SVB (Silicon Valley Bank) ​ដែល​ជា​ធនាគារ​ដ៏ធំមួយ នៅ​អាមេរិក កាលពីថ្ងៃ​សុក្រ។ ការដួលរលំ​ធនាគារ​ដ៏ធំ​មួយនេះ​​កំពុងតែ​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ក្តីបារម្ភ អំពី​ការ​រីករាលដាល ទៅ​ជា​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូចកាល​ពី​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​សកល កាល​ពី​ឆ្នាំ២០០៨​កន្លងទៅ។ តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ធនាគារ​ដ៏ធំមួយ ស្រាប់តែ​ត្រូវ​ដួលរលំ​ភ្លាមៗ ក្នុងរយៈពេល​តែ​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​បែបនេះ? ធនាគារ​អាមេរិក ដែល​រលំ កាល​ពីថ្ងៃ​សុក្រ​កន្លងទៅនេះ មាន​ឈ្មោះ​ថា Silicon Valley Bankហៅកាត់ដោយខ្លីថា SVBភាគច្រើន​រកស៊ី​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​ប្រភេទ Startup នៅ​ក្នុង​វិស័យ​បច្ចេកវិទ្យា។ SVB គឺ​ជាធនាគារ​ដ៏ធំលំដាប់ទី ១៦ នៅ​អាមេរិក មាន​ទ្រព្យសកម្ម​​រហូត​ដល់​ទៅ​ជាង ២០០ពាន់លាន​ដុល្លារ គិត​ត្រឹម​ចុងឆ្នាំ២០២២​កន្លងទៅ។ មូលហេតុ​ដែល​នាំ​ឲ្យ​ធនាគារ SVB ត្រូវ​ដួលរលំ​នៅពេលនេះ បើ​និយាយ​ឲ្យខ្លី គឺ​មក​ពី​​​អតិថិជន​ នាំ​គ្នា​សម្រុក​ទៅដក​លុយ​ចេញ​ពី​ធនាគារ។ ក៏ប៉ុន្តែ ​ដំណើរដើមទង រហូត​នាំ​ទៅ​ដល់​ចលនា​សម្រុក​ទៅ​ដក​លុយ​យ៉ាងគំហុក​នេះ គឺ​វាមាន​ជាប់ទាក់ទង​ទៅនឹង​កត្តា​ច្រើន​ផ្សេងទៀត។ បញ្ហា​ចម្បង​របស់​ធនាគារ SVB គឺ​​ចាប់ផ្តើម​ចេញ​ពី​ការ​ដំឡើង​អត្រា​ការប្រាក់​ដោយ​ធនាគារ​កណ្តាល​អាមេរិក។ ការដំឡើង​អត្រា​ការប្រាក់​ដោយ​ធនាគារ​កណ្តាល​នេះ វា​គឺ​ជា​វិធានការ​ចម្បង ដើម្បី​ទប់ស្កាត់​វិបត្តិ​អតិផរណា ក៏ប៉ុន្តែ វាបង្កើត​ជា​បញ្ហា​ សម្រាប់ធនាគារ SVB ដែល​ធ្លាប់តែ​ទាញ​ផលចំណេញ​ពី​លំហូរសាច់ប្រាក់ ដោយសារ​អត្រាការប្រាក់ទាប។ បញ្ហា​ចម្បង​ទីមួយ គឺ​នៅត្រង់ថា ការដំឡើង​អត្រា​ការប្រាក់​ វា​ធ្វើ​ឲ្យ​លំហូរសាច់ប្រាក់​ទៅ​ក្នុង​វិស័យ​បច្ចេកវិទ្យា​​​មិន​សូវ​សម្បូរ​ដូចមុន ធ្វើ​ឲ្យ​កំណើន​ទីផ្សារ​មូលបត្រ​ក្នុង​វិស័យ​បច្ចេកវិទ្យា​ត្រូវ​យឺតយ៉ាវ​ជាងមុន បង្ក​នូវ​ផលប៉ះពាល់​ទៅដល់​ការរកស៊ី​របស់​ SVB ដែល​ផ្តោត​ចម្បង​ទៅលើ​វិស័យ​បច្ចេកវិទ្យា។ បន្ថែម​ពីលើ​នេះ​ទៅទៀត ការដំឡើង​អត្រា​ការប្រាក់​ដោយ​ធនាគារ​កណ្តាល វា​ក៏​ធ្វើ​ឲ្យ​​ប៉ះពាល់​យ៉ាងខ្លាំង​ផងដែរ ទៅលើ​តម្លៃ​មូលបត្រ​បំណុល​រយៈពេល​វែង។ នៅ​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ មូលបត្រ​បំណុលរយៈពេល ១០ឆ្នាំ ​របស់​រតនាគារ​អាមេរិក អាច​ផ្តល់​ការប្រាក់​រហូតដល់​ទៅ ៣,៩% ឯណោះ ក្នុងពេល​ដែល​មូលបត្រ​បំណុល​​ប្រមាណ​ជា ២១ពាន់​លាន​ដុល្លារ ​ដែល​ធនាគារ SVB មាន​ក្នុងដៃ ហើយ​ដែល​ភាគច្រើន​ជា​មូលបត្រ​បំណុល​រតនាគារ​អាមេរិក អាច​ផ្តល់​ការប្រាក់​ត្រឹមតែ​ ១,៧៩% ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា ការធ្លាក់​ចុះ​នៃ​លំហូរវិនិយោគ​​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​បច្ចេកវិទ្យា ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន Startup ដែល​ជា​អតិថិជន​របស់​ SVB ហើយ​ដែល​កន្លងមក​នាំគ្នា​យក​លុយ​មក​ទុក​ក្នុង​ធនាគារ ក៏​ចាប់ផ្តើម​នាំគ្នា​មក​ដក​លុយ​ពីធនាគារ​វិញ ដើម្បី​យក​ទៅ​ផ្គត់ផ្គង់​តម្រូវការ​លំហូរ​សាច់ប្រាក់​របស់​ខ្លួន។ ប្រឈម​នឹង​តម្រូវការ​សាច់ប្រាក់​ដើម្បី​បើក​ឲ្យ​អតិថិជន​នេះ ធនាគារ SVB ​ក៏​បានលក់​ចេញ​មូលបត្រ​​ទាំង ២១ពាន់លាន​ដុល្លារ ដោយ​សុខចិត្ត​ខាត​លុយ​រហូត​ដល់​ទៅ ១,៨ពាន់លាន​ដុល្លារ ហើយ​កាល​ពីថ្ងៃ​ពុធ ៨មីនា ក្រៅពី​បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹង​ពី​ការ​ខាត​លុយ ១,៨ពាន់លាន​ដុល្លារ​នេះ ធនាគារ SVB ​បាន​ប្រកាស​ផងដែរ ដាក់​​លក់​ភាគហ៊ុន​ថ្មី​​របស់​ខ្លួន​ចំនួន ២,២៥ពាន់ដុល្លា ដើម្បី​​ប្រមូល​លុយ​មក​បំពេញ​តម្រូវការ​សាច់ប្រាក់។ ក៏ប៉ុន្តែ ដំណឹង​មិនល្អ​​ទាំងពីរ​ផ្ទួនៗ​គ្នា គឺ​ធនាគារ​ខាតលុយ​​ផង ហើយ​ត្រូវការ​សាច់ប្រាក់​ផង​បែបនេះ វាធ្វើ​ឲ្យ​ភាគហ៊ុន​របស់​ SVB ត្រូវ​ធ្លាក់ដាំដូង ហើយ​ភាគហ៊ុន​ថ្មី ដែល​ត្រូវ​លក់​ ដើម្បី​ប្រមូលលុយ​មក​បំពេញ​តម្រូវការ​សាច់ប្រាក់ ក៏​មិនមាន​អ្នក​ចង់ទិញ។ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា អតិថិជន​មាន​លុយ​ទុក​ក្នុង​ធនាគារ ក៏​នាំគ្នា​ភ័យ ហើយ​សម្រុក​មក​ដកលុយ​ចេញ​ពី​ធនាគារវិញ។ គ្រាន់តែ​នៅ​ក្នុង​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​មួយ ធនាគារ SVB បាន​ទទួល​បញ្ជា​ដកលុយ​ពី​អតិថិជន គិតជាទឹកប្រាក់​សរុប​រហូតដល់​ទៅ ៤២ពាន់លាន​ដុល្លារ។ ចំណែក​តម្លៃ​ភាគហ៊ុន​វិញ ត្រូវ​ធ្លាក់​ចុះ​រហូតដល់​ទៅ ៦០%។ ចូល​ដល់​ថ្ងៃ​​សុក្រ ត្រឹមតែ ៤៨ម៉ោង ក្រោយ​ពី​ប្រកាស​ខាតលុយ និង​លក់​ភាគហ៊ុនថ្មី ធនាគារ SVB ក៏​ត្រូវ​រលំ ដោយ​ការលក់​ភាគហ៊ុន​របស់​ធនាគារ​នៅលើ​ទីផ្សារ​ត្រូវ​បានបញ្ឈប់ ធនាគារ​ទាំងមូល​ត្រូវ​បាន​អាជ្ញាធរ​បិទទ្វារ ហើយ​ទ្រព្យ​របស់​ធនាគារ​ត្រូវ​បាន​យក​មក​ដាក់​ក្រោម​ការ​ចាត់ចែង​ជា​បណ្តោះអាសន្ន​ដោយ​រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធអាមេរិក។ ដើម្បី​ស្តារ​ទំនុកចិត្ត​លើ​ប្រព័ន្ធ​ធនាគារ និង​ជាពិសេស ដើម្បី​រំងាប់​ក្តីបារម្ភ​របស់​សាធារណជន និង​បញ្ចៀស​ការ​សម្រុក​ទៅ​ដក​លុយ​ពី​ធនាគារ រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​ចូ បៃដិន បាន​​​ប្រកាស​ចេញមុខ​ធានា​​លើ​លុយតម្ក​ល់​របស់​អតិថិជន​ធនាគារ។ ក៏ប៉ុន្តែ គេ​នៅមិនទាន់​អាច​ដឹង​​ប្រាកដ​នៅឡើយទេ​ថា តើ​ការ​ចេញ​មុខធានា​របស់​រដ្ឋាភិបាល​នេះ​អាច​នឹង​ទប់ទល់​ការរីករាលដាល​នៃវិបត្តិ​នេះ​បាន​ប៉ុណ្ណា ដោយ​ជាក់ស្តែង គេ​សង្កេតឃើញ​ថា គិត​ត្រឹម​ថ្ងៃ​ចន្ទ​នេះ តម្លៃភាគហ៊ុន​នៅលើ​ទីផ្សារ នៅស្ទើរតែ​គ្រប់​កន្លែង​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក នៅតែ​បន្ត​ធ្លាក់​ចុះ​ខ្លាំង​នៅឡើយ ជាពិសេស ភាគហ៊ុន​របស់​ធនាគារ៕

ជាង ៥ខែក្រោយមក សំណួរនៅតែ​ចោទឡើងជុំវិញ ការ​បំផ្ទុះ​បំពង់​បង្ហូរឧស្ម័ន Nord Stream នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​បាល់ទិក។ សេចក្តីរាយការណ៍ថ្មីចុងក្រោយ ដោយសារ​ព័ត៌មាន​លោកខាងលិច​ បង្ហាញ​ថា ការបំផ្ទុះបំពង់បង្ហូរឧស្ម័ននេះ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង​ដោយ​ក្រុម​អ្នកគាំទ្រ​អ៊ុយក្រែន ក៏ប៉ុន្តែ ការលើកនេះ​ត្រូវ​បាន​ច្រានចោល​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​កៀវ។ បំពង់​បង្ហូរ​ឧស្ម័ន Nord Stream ដែល​មាន​ពីរខ្សែ (Nord Stream 1 និង Nord Stream 2)​ តភ្ជាប់​ពី​រុស្ស៊ី ឆ្លងកាត់​​សមុទ្រ​បាល់ទិក​មក​ប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់ ត្រូវ​ផ្ទុះ​ទាំងពីរ​ខ្សែ កាល​ពីថ្ងៃ​ទី២៦កញ្ញា​កន្លងទៅ ហើយ​ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ពី​ហេតុការណ៍ផ្ទុះបំពង់​បង្ហូរឧស្ម័ន​នេះ គេនាំគ្នា​ដាក់​ការសង្ស័យ​ទៅលើ​រុស្ស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ សម្មតិកម្មនេះ​ត្រូវ​ចោទ​ជា​សំណួរ​ចម្បងមួយ​ថា តើ​​រុស្ស៊ី​ចាំបាច់​ត្រូវ​បំផ្ទុះបំពង់​ឧស្ម័ន​តម្លៃ​រាប់ពាន់​លាន​ដុល្លារ​នេះធ្វើ​អ្វី បើ​រុស្ស៊ី​គឺ​ជា​ម្ចាស់​បំពង់​បង្ហូរឧស្ម័ននេះ​ស្រាប់​ ហើយ​រុស្ស៊ី​អាច​បិទ ឬ​បើក​ការ​បង្ហូរឧស្ម័ន​តាមបំពង់នេះ​បាន​គ្រប់ពេល​ទៅតាម​ការ​ចង់​បាន​។ កាលពី​ដើមខែកុម្ភៈ​កន្លងទៅនេះ អ្នក​កាសែត​ស៊ើបអង្កេត​ដ៏ល្បីឈ្មោះ​មួយ​រូប​របស់​អាមេរិក (Seymour Hersh) បាន​ចុះផ្សាយ​អត្ថបទ​មួយ (ជាអត្ថបទ​ផ្ទាល់ខ្លួន​ ចុះផ្សាយ​លើ​ Blog ផ្ទាល់ខ្លួន  មិនតាមរយៈ​ស្ថាប័ន​ព័ត៌មាន)​ ចោទប្រកាន់​អាមេរិក​ថា ជា​អ្នក​បំផ្ទុះបំពង់​បង្ហូរឧស្ម័ន​ Nord Stream នៅ​ក្នុង​​ប្រតិបត្តិការ​សម្ងាត់​ ​ដែល​​មាន​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ពី​សំណាក់​ន័រវែស ហើយ​​ធ្វើ​ឡើង ក្នុង​អំឡុង​សមយុទ្ធ​អូតង់ នៅ​ក្នុង​តំបន់​សមុទ្រ​បាល់ទិក។ ក៏ប៉ុន្តែ កាលពីថ្ងៃអង្គារ ៧មីនា​នេះ កាសែត The New York Times បានចុះផ្សាយ​ ដោយ​ដកស្រង់​ប្រភព​ពីមន្ត្រីអាមេរិក​ដែល​មិន​បញ្ចេញ​ឈ្មោះ​ថា ​ព័ត៌មានចារកិច្ច​​ថ្មី​ចុងក្រោយ​បង្ហាញ​ថា ការ​បំផ្ទុះ​បំពង់​បង្ហូរឧស្ម័ន Nord Stream ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង​ដោយ​ក្រុម​បុគ្គលឯកជន ដែល​គាំទ្រ​អ៊ុយក្រែន ក៏ប៉ុន្តែ គេ​មិនមាន​ភស្តុតាង​​​បញ្ជាក់ថា​ លោកប្រធានាធិបតី​ហ្សេឡិនស្គី ឬ​ក៏​មន្រ្តី​របស់​លោក​​មាន​ជាប់ពាក់ព័ន្ធ​នៅ​ក្នុង​ប្រតិបត្តិការ​នេះ​ដែរ​ឬ​ក៏​អត់​​នោះទេ។ នៅថ្ងៃអង្គារ​នេះ​ដែរ កាសែត​អាល្លឺម៉ង់ Die Zeit ព្រមទាំងបណ្តាញ​ព័ត៌មាន​ផ្សេងទៀត​នៅ​អាល្លឺម៉ង់ ក៏​បាន​ចេញផ្សាយ​លទ្ធផល​ស៊ើបអង្កេត​ដាច់ដោយឡែក​មួយទៀត​ផងដែរ។ ជា​ការស៊ើបអង្កេត​ធ្វើឡើង​​រួមគ្នា​ដោយ​បណ្តាញ​ព័ត៌មាន​អាល្លឺម៉ង់ ដោយ​តាមរយៈ​ការ​ស៊ើបអង្កេត​នេះ គេ​បានរកឃើញ​ថា អាជ្ញាធរ​អាល្លឺម៉ង់​ក៏​បាន​រកឃើញ​តម្រុយ​​​ ពី​ការ​ជាប់ពាក់ព័ន្ធ​ជាមួយ​នឹង​ក្រុមបុគ្គលឯកជន​អ៊ុយក្រែន​នេះ​ដែរ ពោលគឺ ស្រដៀងគ្នា​ទៅនឹង​អ្វី​ដែល​បានចុះផ្សាយ​ដោយកាសែត The New York Times។ យោងតាម​​ការ​ស៊ើបអង្កេត​អាល្លឺម៉ង់​​ ប្រតិបត្តិការ​បំផ្ទុះបំពង់​បង្ហូរឧស្ម័ន​ Nord Stream ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង​ដោយ​មនុស្ស ៦នាក់ (ប្រុស ៥នាក់ ស្រីម្នាក់) ធ្វើ​ដំណើរតាមនាវា​​មួយគ្រឿង ចេញ​ពី​កំពង់ផែ Rostock នៅ​ប៉ែក​ខាង​ជើង​ប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់ ទៅកាន់​កោះមួយ​របស់​ដាណឺម៉ាក ដែល​មាន​ទីតាំង​នៅ​ត្រង់​ម្តុំ​ដែល​មាន​ហេតុការណ៍ផ្ទុះ​បំពង់​បង្ហូរ​ឧស្ម័ន Nord Stream។ គិតមកទល់នឹង​ពេលនេះ ក្រុមស៊ើបអង្កេត​អាល្លឺម៉ង់​នៅ​មិន​ទាន់​អាច​កំណត់​អត្តសញ្ញាណ​ជន​ទាំង ៦នាក់​នេះ​បាន​នៅឡើយទេ ដោយសារ​តែ​ពួកគេ​ប្រើប្រាស់​លិខិតឆ្លង​ដែន​ក្លែងក្លាយ ដែល​ធ្វើ​ឡើង​ដោយ​អ្នក​ជំនាញ​អាជីព។ ក៏ប៉ុន្តែ គេអាច​កំណត់​បានថា នាវាដែល​ជាប់សង្ស័យ​ក្នុង​ប្រតិបត្តិការ​នេះ គឺ​ជា​ប្រភេទ​នាវាកម្សាន្ត​ ​ជួល​​ដោយ​ក្រុមហ៊ុន​មួយ ដែល​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ប៉ូឡូញ ហើយ​មាន​ម្ចាស់​ជា​ជនជាតិ​អ៊ុយក្រែន។ មួយថ្ងៃ​ក្រោយ​ការ​ចុះផ្សាយ​ដោយបណ្តាញ​សារព័ត៌មាន រដ្ឋអាជ្ញាអាល្លឺម៉ង់​បាន​សេចក្តីប្រកាស​ព័ត៌មាន​មួយ​​នៅថ្ងៃ​ពុធ​ដោយ​បាន​បញ្ជាក់ថា​​ ក្រុមស៊ើបអង្កេត​អាល្លឺម៉ង់​​ពិត​ជា​បានរកឃើញ​នាវាកម្សាន្ត​ដែល​ជាប់​សង្ស័យ​ក្នុង​ហេតុការណ៍​ផ្ទុះ​បំពង់​បង្ហូរ​ឧស្ម័ន Nord Stream ​​​នេះ​មែន ព្រមទាំង​បាន​​ចូល​ឆែកឆេរ និង​រកឃើញ​តម្រុយ​ជាតិផ្ទុះនៅលើ​នោះ កាល​ពី​ពាក់កណ្តាល​ខែ​មករា​កន្លងទៅ។ ទោះជាយ៉ាងណា ​អាល្លឺម៉ង់ ក៏ដូចជា​អាមេរិក និង​អង្គការ​អូតង់ ​បាន​បង្ហាញ​នូវ​ភាព​ប្រយ័ត្នប្រយែង ដោយ​បាន​លើកឡើង​ថា គិត​រហូតមកទល់នឹង​ពេលនេះ ការស៊ើបអង្កេត​នៅមិនទាន់​ចប់​សព្វគ្រប់ ហើយ​ក៏​មិនទាន់​បាន​​រកឃើញ​ភស្តុតាង​គ្រប់គ្រាន់ ដើម្បី​ធ្វើការ​សន្និដ្ឋាន​ណាមួយ​បាន​ច្បាស់លាស់​នៅឡើយនោះទេ។ ពីក្រុង​កៀវវិញ រដ្ឋាភិបាល​អ៊ុយក្រែន​បាន​បដិសេធ​ថា ខ្លួន​មិនមានជាប់ពាក់ព័ន្ធ​ណាមួយ​នឹង​ហេតុការណ៍ផ្ទុុះ​បំពង់​បង្ហូរឧស្ម័ន​នេះទេ។ ចំណែក​អ្នកនាំពាក្យ​វិមាន​ក្រេមឡាំងវិញ អះអាង​ថា ការចុះផ្សាយ​ដោយ​បណ្តាញ​ព័ត៌មាន​ថ្មីៗចុងក្រោយ​នេះ គឺ​​គ្រាន់តែ​ជាផ្នែក​មួយ​នៃ​យុទ្ធនាការ ដើម្បី​បំភាន់​មតិសាធារណៈ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ បំភាន់មតិ ដើម្បី​​បង្វែរ​ការសង្ស័យ​ពី​អ្នក​ទទួលខុសត្រូវ​ពិតប្រាកដ ដែល​បើតាម​រុស្ស៊ី គឺ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ រុស្ស៊ី​ក៏​បាន​បង្ហាញ​នូវការ​មិនសប្បាយចិត្ត​ផងដែរ ដែល​ខ្លួន​មិន​ត្រូវ​បាន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ចូល​រួម​ក្នុងការ​ស៊ើបអង្កេត​លើ​ករណី​បំផ្ទុះបំពង់​បង្ហូរ​ឧស្ម័ននេះ។ ការស៊ើបអង្កេត ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង​រួមគ្នា​ដោយ​អាល្លឺម៉ង់ ស៊ុយអែត និង​ដាណឺម៉ាក។ ជាថ្មីម្តងទៀត រុស្ស៊ី​បន្តទាមទារ​​ឲ្យ​មាន​ការ​ស៊ើបអង្កេត​ជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ តាមរយៈ​​ការ​អនុម័ត​សេចក្តីសម្រេច​ នៅ​ក្នុង​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អ.ស.ប៕

រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន​បាន​សម្រេច​ផ្តល់​លុយ ១ពាន់៥រយលាន​ដុល្លារ​អាមេរិក សម្រាប់​គម្រោង​ផលិត​អ៊ីដ្រូសែន​នៅ​អូស្រ្តាលី ដើម្បី​ដឹកយក​មក​ផ្គត់ផ្គង់​តម្រូវការ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ជប៉ុន។ នេះ​ជា​គម្រោង​ដ៏ធំសម្បើម​មួយ ហើយ​ក៏​ជា​គម្រោង​ដែល​មាន​ភាពចម្រូងចម្រាស​ច្រើន​ផងដែរ។ គេដឹង​ថា អ៊ីដ្រូសែន​គឺ​ជា​ប្រភេទ​ថាមពល ដែល​មិន​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក ដូច្នេះ គួរតែ​មាន​ប្រយោជន៍​ក្នុងការ​ជួយ​ទប់ស្កាត់​ការឡើងកម្តៅផែនដី។ ក៏ប៉ុន្តែ តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​គម្រោងនេះ​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស​បែបនេះ​ទៅវិញ? គម្រោងផ្គត់ផ្គង់​ថាមពល​អ៊ីដ្រូសែន ដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ជា​ភាសាអង់គ្លេស​ថា Hydrogen Energy Supply Chain ហៅកាត់ថា HESC ធ្លាប់​បាន​ទទួល​ទុនវិនិយោគពី​សំណាក់​រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន និង​អូស្រ្តាលី ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់​​ជាង ៣០០លាន​ដុល្លារ​រួចមកហើយ កាល​ពីពេល​កន្លងមក សម្រាប់​ដំណាក់កាល​សិក្សាសាកល្បង។ ទុនវិនិយោគបន្ថែម ចំនួន ១ពាន់៥រយលាន​ដុល្លារ ដែល​រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន​ទើបនឹង​សម្រេច​ផ្តល់​បន្ថែម​នៅពេលនេះ គឺ​សម្រាប់​ដំណាក់កាល​សាងសង់​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​ផលិត និង​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​ថាមពល​អ៊ីដ្រូសែន នៅ​ក្នុងរង្វង់​ឆ្នាំ២០៣០​ខាងមុខ។ គម្រោង​នេះ​មាន​គោលដៅ​ផលិត​ឧស្ម័នអ៊ីដ្រូសែន​ជាជំហានដំបូង​ក្នុង​ចន្លោះ​ពី ៣ម៉ឺន ទៅ ៤ម៉ឺនតោន​ក្នុងមួយឆ្នាំ មុននឹង​ត្រូវ​បង្កើន​បន្តិចម្តងៗ រហូត​​ដល់​ជាង ២០ម៉ឺនតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ ដោយ​ឧស្ម័ន​អ៊ីដ្រូសែន​នេះ ដែល​ផលិត​ចេញ​ដំបូង​ជា​ឧស្ម័ន នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អូស្រ្តាលី នឹង​ត្រូវ​បំប្លែងជា​អ៊ីដ្រូសែន​រាវ ដើម្បី​ដឹកតាមកប៉ាល់​ទៅ​ផ្គត់ផ្គង់​តម្រូវការ​នៅ​ក្នុងប្រទេស​ជប៉ុន។ លុយវិនិយោគ​នៅ​ក្នុង​គម្រោ​ងនេះ ត្រូវ​បាន​រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន​យក​ចេញ​ពី​មូលនិធិ​អភិវឌ្ឍ​បច្ចេកវិទ្យាថាមពល​បៃតង ហើយ​បើ​យោងតាម​ក្រុមហ៊ុន​គ្រប់គ្រង​គម្រោង ថាមពល​អ៊ីដ្រូសែន ដែល​ផលិត​ចេញ​ពី​គម្រោង​នៅ​អូស្រ្តាលី​នេះ នឹង​ជួយ​ឲ្យ​ជប៉ុន​អាច​កាត់បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ប្រមាណ​ជា​ជិត ២លានតោន​ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ពោលគឺ ស្មើ​នឹង​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ដោយ​រថយន្តប្រើ​ប្រេង​រហូតដល់ទៅ​ ៣៥ម៉ឺន​គ្រឿង​ឯណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ថ្វីដ្បិតតែ​អ៊ីដ្រូសែន​ជា​ប្រភេទ​ថាមពល​មិនបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក នៅ​ក្នុង​ដំណាក់កាល​ប្រើប្រាស់ នៅក្នុងដំណាក់​កាល​ផលិតវិញ វា​គឺ​ជា​រឿងផ្សេង។ ប្រសិនបើ​ការផលិត​អ៊ីដ្រូសែន​ត្រូវ​ធ្វើឡើង​ដោយ​ប្រើ​អគ្គិសនី​ទៅ​​បំបែក​ម៉ូលេគុល​ទឹក ​តាមវិធី​អេឡិចត្រូលីស ហើយ​ថាមពល​អគ្គិសនី​នេះ​ទៀតសោត​មានប្រភព​ចេញ​ពី​ថាមពល​បៃតង អ៊ីដ្រូសែន​ប្រភេទ​នេះ​ទើបគេ​ចាត់ទុក​ថា​ជា​ថាមពល​បៃតង ដោយ​មិន​បញ្ចេញ​ឧស្ម័នកាបូនិក​ទាំង​ក្នុង​ដំណាក់កាល​ប្រើប្រាស់ និង​ក្នុង​ដំណាក់កាល​ផលិត។ ​បញ្ហា​ចោទចម្បង​នៃ​គម្រោង​ផ្គត់ផ្គង់​អ៊ីដ្រូសែន​អូស្រ្តាលី-ជប៉ុន (HESC) គឺនៅត្រង់​ថា អ៊ីដ្រូសែន​នឹង​មិន​ត្រូវ​​ផលិត​ដោយ​ប្រើ​វិធី​អេឡិចត្រូលីស​នេះទេ ផ្ទុយទៅវិញ គឺ​ផលិត​ចេញ​ពី​​​ធ្យូងថ្ម (Coal gasification) ដែល​ជា​ប្រភពចម្បង​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក។ យោងតាម​ការ​សិក្សាដោយ​វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវឯករាជមួយ​របស់​អូស្រ្តាលី ​ចុះផ្សាយ កាលពីឆ្នាំ​ទៅមិញ ការផលិត​អ៊ីដ្រូសែន​ដោយ​ធ្យូងថ្ម នៅ​ក្នុងគម្រោង​អូស្រ្តាលី-ជប៉ុន​នេះ នឹង​ត្រូវ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ក្នុងចន្លោះ​ពី​ជិត ៣លាន ទៅជិត ៤លានតោន​ក្នុងមួយឆ្នាំ ពោលគឺ ច្រើនជាង​​បរិមាណ​​ឧស្ម័នកាបូនិក​ដែល​អាច​កាត់បន្ថយ​ក្នុង​ដំណាក់កាល​ប្រើប្រាស់​អ៊ីដ្រូសែន​រហូតដល់​ទៅ​ជិត​ពីរដងឯណោះ។ ដូច្នេះ បើ​គិតជាសរុប​ទៅ គម្រោង​នេះ​មិនត្រឹមតែ​មិន​អាច​កាត់បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​បាន​នោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ មានតែ​នាំ​ឲ្យ​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ត្រូវកើនឡើង​ទៅវិញ។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​គម្រោង​នេះ​មាន​​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស​ច្រើន ដោយ​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​ការ​រិះគន់ ជាពិសេស ​ពី​សំណាក់​អង្គការ និង​សកម្មជន​ការពារបរិស្ថាន។ ជាការពិត​ថា នៅក្នុង​គម្រោង​ផ្គត់ផ្គង់​អ៊ីដ្រូសែន​អូស្រ្តាលី-ជប៉ុន​​នេះ គេគ្រោង​ប្រើ​បច្ចេកវិទ្យា ដើម្បី​ស្រូបយក​ឧស្ម័នកាបូនិក​ពី​ការ​ផលិត​អ៊ីដ្រូសែន​ រួចហើយ​យក​ទៅ​ស្តុក​ទុក នៅ​ក្រោមដីបាតសមុទ្រ​អូស្រ្តាលី។ ក៏ប៉ុន្តែ បញ្ហា​ចោទ គឺ​នៅត្រង់​ថា គិតមកទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ បច្ចេកវិទ្យា​ស្រូប​ឧស្ម័នកាបូនិក​​នៅមិនទាន់​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​នៅឡើយ ហើយ​គេ​ក៏​នៅមិនទាន់​ដឹង​ប្រាកដ​ច្បាស់​​នៅឡើយ​ដែរ​​ថា តើ​បច្ចេកវិទ្យានេះ​នឹង​អាច​រួចរាល់​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​បាន​ទាន់ពេល ជាមួយ​នឹង​ការ​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​គម្រោង​ផលិត​អ៊ីដ្រូសែន​នៅ​អូស្រ្តាលី​នេះ​​ដែរ​ឬ​ក៏​អត់។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​អង្គការការពារបរិស្ថាន​មួយ​នៅ​អូស្ត្រាលី (Environment Victoria) បាន​​ទទូច​​ថា នៅ​ក្នុងពេល​ដែល​បច្ចេកវិទ្យា​ស្រូប​ឧស្ម័នកាបូនិក​នៅមិនទាន់​​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​បែបនេះ គេ​មិនគួរ​បង្កើត​គម្រោង​ផលិត​អ៊ីដ្រូសែន​ដោយ​ប្រើ​​​ធ្យូងថ្ម​នោះទេ ប្រសិនបើ​គេពិតជា​​មាន​ចេតនា​ចង់​កាត់បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ពិតមែន​៕

អង្គការ​ឧតុនិយម​ពិភពលោក ដែល​ជា​ស្ថាប័នមួយ​របស់​អ.ស.ប.​បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹង នៅថ្ងៃ​ចន្ទ អំពី​ការ​​សម្រេច​បង្កើត​គម្រោង​តាមដាន​ជាក់ស្តែង អំពី​ប្រភព​​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័​ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់ ដែល​ជា​ដើមហេតុចម្បង​នាំ​ឲ្យ​ភពផែនដី​ឡើងកម្តៅ។ តាមរយៈគម្រោង​នេះ គេ​រំពឹង​ថា នឹង​អាច​ស្វែងយល់​កាន់តែ​ច្បាស់ អំពី​ប្រភព​ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ និង​អាច​ចាត់វិធានការ​ប្រកប​ដោយ​ប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការ​​កាត់បន្ថយ​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន ដើម្បី​ទប់ស្កាត់​ការឡើងកម្តៅផែនដី។ ការសម្រេច​បង្កើត​គម្រោង​តាមដាន​ប្រភពនៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់ ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង កាល​ពី​សប្តាហ៍​មុន នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​គណៈកម្មាធិការប្រតិបត្តិ​របស់​អង្គការ​ឧតុនិយម​ពិភពលោក ដែល​មាន​ប្រទេស​សមាជិក​ជាង ៣០ ក្នុងនោះ​រួមមាន​ជាអាទិ៍ អាមេរិក ចិន រុស្ស៊ី និង​ឥណ្ឌា ហើយ​នឹង​ត្រូវ​ដាក់​ឆ្លង​ការ​អនុម័ត​ ដោយ​ប្រទេស​សមាជិក​ទាំង ១៩៣​ នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំ ដែល​គ្រោង​ធ្វើ នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ហ្សឺណែវ​ប្រទេស​ស្វ៊ីស នៅ​ក្នុង​ខែ​ឧសភា​ខាងមុខ ។ គោលដៅ​នៃ​គម្រោង​នេះ គឺ​ធ្វើ​យ៉ាងណា​កំណត់​យ៉ាងសុក្រឹត​ អំពី​ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត ដែល​ជា​ប្រភពដើម​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់ ដែល​ក្នុងនោះ​មាន​ឧស្ម័ន​៣ប្រភេទ​ចម្បងៗ គឺ​ ឧស្ម័ន​កាបូនិក មេតាន និង​ឌីអាសូតម៉ូណូអុកស៊ីត។ គួរបញ្ជាក់ថា គិតមកទល់នឹង​ពេលនេះ ការតាមដាន​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង តាមរយៈ​​ការប៉ាន់ស្មាន​​ដោយ​ផ្អែក​ទៅលើ​ទិន្នន័យ​នៃ​សកម្មភាព​សេដ្ឋកិច្ច និង​ឧស្សាហកម្ម​ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នីមួយៗ។ ជាឧទាហរណ៍ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បានថា ឧស្សាហកម្ម​ផលិតដែកថែប​ក្នុង​មួយតោន​ត្រូវ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ប៉ុន្មាន ដូច្នេះ បើ​គេដឹង​ថា នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ណាមួយ​ផលិតដែកថែប​ប៉ុន្មានតោន​ក្នុងមួយឆ្នាំ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​ជារួមបាន​ថា ប្រទេស​នោះ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ប៉ុន្មាន ពី​ការផលិតដែកថែបសរុប​ក្នុងមួយឆ្នាំ។ ជាទូទៅ ការបា៉ន់ស្មាន​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​​ទៅតាម​វិធី​នេះ (ដែលគេ​តែងហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា « bottom up approach ») ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង ដោយ​អនុវត្ត​ទៅតាម​បទដ្ឋាន​អន្តរជាតិ ដែល​កំណត់​ដោយ​អ្នកជំនាញ​អាកាសធាតុ​របស់​អ.ស.ប. ហៅកាត​់ជាភាសា​អង់គ្លេស​ថា IPCC។ ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះជា​ធ្វើ​ទៅតាម​បទដ្ឋាន​អន្តរជាតិ​នេះ​ក៏ដោយ នេះ​គ្រាន់តែ​ជា​ការ​ប៉ាន់ស្មាន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​ដោយសារ​តែ​មាន​ភាព​មិន​ច្បាស់លាស់ ជុំវិញការ​ស្រូបឧស្ម័នកាបូនិក​ដោយ​យន្តការ​មួយ​ចំនួន ជាពិសេស ដោយ​ព្រៃឈើ ​និង​​មហាសមុទ្រ​ ដូច្នេះ វា​អាច​បង្កើត​ជា​គម្លាតគ្នា​ខ្លាំង រវាង​​ការ​ប៉ាន់ស្មាន និង​​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ជាក់ស្តែង​ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស។ ការវាស់វែង​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ដោយ​ផ្ទាល់​អាច​ធ្វើ​​ទៅ​បាន​តាមរយៈ​ការ​សិក្សា​ទៅលើ​ធាតុផ្សំ​គីមី​ក្នុង​ស្រទាប់​បរិយាកាស ដើម្បី​កំណត់​អំពី​បរិមាណ និង​បម្រែបម្រួល​នៃ​សារធាតុ​គីមី ដែល​ជា​ប្រភេទ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ក្នុងបរិយាកាស។ ការវាស់វែងនេះ​អាច​ធ្វើ​ទៅបាន តាមរយៈ​ស្ថានីយ៍​ដែល​នៅលើ​ដី ឬ​ក៏​តាមរយៈ​ផ្កាយរណប ហើយ​គិតមកទល់នឹង​ពេលនេះ អង្គការ​ឧតុនិយម​ពិភពលោក​ក៏​មាន​កម្មវិធី​តាមដាន​ និង​វាស់វែង​ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់​ក្នុងស្រទាប់​បរិយាកាស​ដោយ​ផ្ទាល់​នេះ​ដែរ ក៏ប៉ុន្តែ កម្មវិធី​នេះ​វាស់វែងទៅលើ​​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​សរុប​ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ​ជាលក្ខណៈ​ទូទៅ នៅលើ​ភពផែនដី​ទាំងមូល។ នេះ​មានន័យថា គេ​អាច​ដឹង​បាន​ត្រឹមតែ​​ថា ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​សរុប​មាន​ប៉ុន្មាន​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​ទាំងមូល ក៏ប៉ុន្តែ មិន​អាច​កំណត់​បាន​ជាក់លាក់ថា តើ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់នេះ​មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​ប្រទេសណា ឬ​ទីតាំង​ភូមិសាស្រ្ត​ណាមួយ​ពិតប្រាកដ។ នៅក្នុងសន្និសីទ​សារព័ត៌មាន កាលពីថ្ងៃចន្ទ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់​អង្គការ​ឧតុនិយម​ពិភពលោក​បាន​លើកឡើង​ថា ការដឹងត្រឹមតែ​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​សរុប ដោយ​មិនដឹង​លម្អិត​ពី​ប្រភព​របស់​វា​បែបនេះ វា​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេសនីមួយៗ ឬ​ក្រុមហ៊ុន​នីមួយៗ អាច​​ដោះសារ​​យក​រួចខ្លួន ហើយ​ទម្លាក់​ការទទួលខុសត្រូវ​ទៅលើ​អ្ន​កផ្សេង។ ម្នាក់ៗ​អាច​អះអាង​ថា ខ្លួន​បាន​កាត់បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ប៉ុណ្ណេះ ឬ​ប៉ុណ្ណោះ កាល​ពី​ឆ្នាំមុន ដោយ​សំអាង​ទៅលើ​ការប៉ាន់ស្មាន​ផ្អែក​លើ​សកម្មភាព​សេដ្ឋកិច្ច​និងឧស្សាហកម្ម​ប្រចាំឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែ គេ​មិន​អាច​ដឹង​បាន​ថា តើ​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ពិតជាក់ស្តែង​មាន​ទំហំ​ប៉ុណ្ណា​ពិតប្រាកដ។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​អង្គការ​ឧតុនិយម​ពិភពលោក​សម្រេច​បង្កើត​គម្រោង​តាមដាន​ប្រភព​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​នេះឡើង ហើយ​យោងតាម​មន្ត្រី​អង្គការ​ឧតុនិយម​ពិភពលោក គម្រោងនេះ (Greenhouse Gas Monitoring Infrastructure) អាច​នឹង​បង្កើត​​ជា​ផែនទី ដែល​មាន​សញ្ញាសម្គាល់ បង្ហាញ​​យ៉ាងលម្អិត អំពី​បរិមាណ​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ទៅតាម​ទីតាំង​ភូមិសាស្រ្ត​នីមួយៗ ហើយលើសពីនេះ​ទៅទៀត ទិន្នន័យ​នៅលើ​ផែនទី​នេះ​នឹង​ត្រូវ​គេ​អាប់ដេត​ជា​លក្ខណៈទៀងទាត់ នៅ​រៀងរាល់​មួយខែម្តង ពោលគឺ​ខុស​ពី​ទិន្នន័យ​ក្នុង​​ការវាស់វែង​បច្ចុប្បន្ន ដែល​ធ្វើឡើង​នៅរៀងរាល​់មួយឆ្នាំម្តង។ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​រំពឹង​ថា ការ​បង្កើន​សុក្រឹតភាព​ក្នុងការ​តាមដាន​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​នេះ អាច​ជា​កត្តា​ចម្បងមួយ ជួយជំរុញ​​ការ​អនុវត្ត​កិច្ចព្រមព្រៀង​អាកាសធាតុ​​ ចុះ​នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស កាល​ពី​ឆ្នាំ​២០១៥​កន្លងទៅ ដែល​បាន​កំណត់​គោលដៅ​កាត់បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់ ដើម្បី​ទប់ស្កាត់​ការឡើងកម្តៅ​ផែនដី​មិន​ឲ្យ​លើស​ពី ១,៥អង្សា៕

ប្រទេសស៊្វីសបានបញ្ជៀសអតិផរណាដ៏ខ្លាំងក្លា ក្នុងពេលដែលប្រទេសផ្សេងៗទៀតនៅអឺរ៉ុបនៅតែបន្តប្រឈមនឹងការកើនឡើងតម្លៃទំនិញខ្ពស់កប់ពពក។ អតិផរណានៅប្រទេសស៊្វីសបានឡើងត្រឹមតែ៣,៥%នៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ ពោលគឺទាបជាងឆ្ងាយពីប្រទេសផ្សេងៗនៅអឺរ៉ុប។ យោងតាមកាសែត CNBC លុយហ្វ្រង់ស្វ៊ីសមានស្ថិរភាពល្អ  ការផ្គត់ផ្គង់ថាមពល និងការគ្រប់គ្រងតម្លៃទំនិញសំខាន់ៗដោយរដ្ឋ គឺជាកត្តាគន្លឹះដែលជួយដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសនេះអាចប្រឈមនឹងវិបត្តិអតិផរណា។ ការកើនឡើងនៃតម្លៃទំនិញជាទូទៅ ឬគេស្គាល់ថា ការកើនឡើងអតិផរណា គឺមិនសូវមានកម្រិតខ្ពស់ទេនៅក្នុងប្រទេសស៊្វីស ដែលជាប្រទេសតូចមួយ និងសម្បូរដោយភ្នំ នៅអឺរ៉ុប។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ប្រទេសជាច្រើននៅទូទាំងពិភពលោកកំពុងប្រឈមនឹងអតិផរណាខ្ពស់។ កម្រិតអតិផរណានៅប្រទេសស្វ៊ីសបានឡើងត្រឹមតែ៣,៥%ក្នុងឆ្នាំ២០២២។ វាជាកម្រិតខ្ពស់ក្នុងរយៈពេល២៩ឆ្នាំចុងក្រោយ។ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក កម្រិតអតិផរណាកើនឡើង ៩,១% ចក្រភពអង់គ្លេស (១១,១%) និងតំបន់ចាយប្រាក់អឺរ៉ូ (១០,៦%)។ ធនាគារជាតិស៊្វីសបានលើកឡើងកាលពីខែធ្នូថា អតិផរណានៅស៊្វីសអាចធ្លាក់ចុះជាមធ្យម ២,៤% ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ និង១,៨%ក្នុងឆ្នាំ២០២៤។ តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលធ្វើឱ្យប្រទេសស៊្វីសអាចទប់ទលនឹងអតិផរណាបច្ចុប្បន្ន? ស្ដង់ដាររស់នៅខ្ពស់រួចស្រេចស្រាប់នៅស៊្វីស ស៊្វីសគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលប្រជាជនមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនជាងគេបំផុតលើពិភពលោក ដោយចំណូលជាតិសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ គឺមានកម្រិតខ្ពស់ជាងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំៗផ្សេងទៀត ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងអាល្លឺម៉ង់។ នៅស៊្វីស ពលរដ្ឋជាមធ្យមមានទ្រព្យសម្បត្តិប្រហែល៧០ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ពោលគឺប្រជាជនស៊្វីសមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនណាស់។ ប្រទេសនេះមានកម្រិតស្ដង់ដារនៃការរស់នៅ និងការប្រើប្រាស់មានកម្រិតខ្ពស់។ ជាលទ្ធផល ពលរដ្ឋស៊្វីសជាទូទៅមិនសូវរងឥទ្ធិពលពីការកើនឡើងតម្លៃទំនិញទេ ព្រោះថាការចំណាយលើទំនិញជាមូលដ្ឋានដើម្បីរស់នៅ ឧទាហរណ៍ ថ្លៃស្នាក់នៅ ថ្លៃម្ហូបអាហារ ថាមពល និងទឹក គឺគ្រាន់តែជាផ្នែកមួយប៉ុណ្ណោះនៃការចំណាយផ្សេងៗ រួមមាន ការកម្សាន្ដ និងការធ្វើដំណើរ។ លោក Tobias Straumann សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកប្រវត្តិសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ចនៅសាកលវិទ្យាល័យ Zurich បានប្រាប់កាសែត CNBC ថា "ដោយសារតែមនុស្សជាមធ្យមមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន នោះការចំណាយលើម្ហូបអាហារនៅក្នុងថវិកាសរុបនៃគ្រួសាររបស់ពួកគេគឺមិនធំដូចនៅក្នុងប្រទេសដទៃទៀតទេ"។ ស្ថិរភាពលុយហ្វ្រង់ស៊្វីស និងតម្រូវការលុយស៊្វីសពីសកលលោកក្នុងពេលវិបត្តិ ហេតុផលមួយទៀតសម្រាប់ស្ថិរភាពតម្លៃទំនិញ គឺវាទាក់ទងនឹងស្ថិរភាពនៃតម្លៃលុយហ្វ្រង់ស្វ៊ីស។ លុយពីហ្វ្រង់ស្វ៊ីសមានតម្លៃល្អ ហើយលុយនេះកាន់តែមានគេចង់បានច្រើន នៅពេលពិភពលោកមានវិបត្តិ។ ហេតុការណ៍នេះបានកើតឡើងរាប់រយឆ្នាំមកហើយ។ ពិភពលោកទុកចិត្តលើលុយស៊្វីស និងសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនេះ។ លុយស៊្វីសបានឡើងថ្លៃជាលំដាប់។ នៅឆ្នាំ២០២២ លុយស៊្វីសកើនតម្លៃស្មើប្រាក់អឺរ៉ូ។ នៅពេលដែលលុយស៊្វីសបន្ដរក្សាស្ថិរភាព និងកើនឡើងតម្លៃ វាអំណោយផលដល់ ប្រទេសស៊្វីស ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចពឹងផ្អែកខ្លាំងលើពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ ព្រោះថា សម្រាប់បរិមាណលុយស៊្វីសដដែល ប្រជាជនស៊្វីសអាចនាំចូលទំនិញបានច្រើនជាងមុន។ ការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលធន់ដោយក្រុមហ៊ុនរដ្ឋ ប្រទេសស៊្វីសក៏មិនសូវរងផលប៉ះពាល់ពីកត្តាខាងក្រៅផងដែរ ដូចជាឥទ្ធិពលសង្គ្រាមរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនជាដើម។ ប្រទេសនេះមានសណ្ឋានដីភ្នំ និងបឹងជាង១៥០០ ហើយវាធ្វើឱ្យប្រទេសស៊្វីសមិនសូវពឹងផ្អែកលើការនាំចូលប្រេង និងឧស្ម័ន ដូចប្រទេសជិតខាងនៅអឺរ៉ុបមួយចំនួន។ នៅស៊្វីស ក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់ថាមពលគឺជាកម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋ ដូច្នេះពួកគេមិនសូវប្រឈមនឹងការប្រែប្រួលទីផ្សារខ្លាំងទេ នៅពេលពិភពលោកប្រែប្រួល។ ការគ្រប់គ្រងតម្លៃលើទំនិញ និងសេវាកម្មដោយយន្ដការរដ្ឋ ក្រៅពីវិស័យថាមពល តម្លៃអាហាររបស់ប្រទេសស៊្វីសបានកើនឡើងក្នុងអត្រាប្រចាំឆ្នាំត្រឹមតែ៤% ធៀបនឹងជាង១២% នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ជាង១៧% នៅចក្រភពអង់គ្លេស និងជាង២០% នៅអាល្លឺម៉ង់។ ក្នុងចំណោមទំនិញប្រើប្រាស់សំខាន់ៗ ដូចជា ម្ហូបអាហារ ទីកន្លែងស្នាក់នៅ និងការដឹកជញ្ជូន ដែលតំណាងស្ទើរតែមួយភាគបី (៣០%) គឺជាការប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋាន ហើយវាស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋ។ វិស័យទាំងនេះមិនសូវងាយរងគ្រោះនឹងការប្រែប្រួលអតិផរណាទេ។ ការយកពន្ធខ្ពស់លើការនាំចូលទំនិញកសិកម្មក៏មានន័យថា អាហារដែលផលិតក្នុងស្រុក ដូចជាទឹកដោះគោ និងឈីស ត្រូវបានរដ្ឋកំណត់តម្លៃ ហើយវាមិនសូវរងផលប៉ះពាល់ពីការប្រែប្រួលក្នុងទីផ្សារអាហារពិភពលោកទេ។ លោក Jean-Claude Huber អ្នកគ្រប់គ្រងសណ្ឋាគារ Piz Buin Klosters នៅភាគខាងកើតនៃប្រទេសស៊្វីសបាននិយាយថា "យើងព្យាយាមទិញឱ្យបានច្រើនតាមតែអាចធ្វើទៅបាននូវផលិតផលផលិតក្នុងប្រទេស ប៉ុន្តែសូម្បីតែក្នុងតំបន់តូចៗ។ នៅក្នុងរយៈពេលវែង យើងចង់ឱ្យឧស្សាហកម្មក្នុងស្រុកអាចធ្វើការ និងដំណើរការបាន៕"

នៅថ្ងៃពុធ និង​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​នេះ រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ការបរទេស​នៃ​ប្រទេស​ G20 កំពុង​ជួប​ប្រជុំគ្នា នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ញូដេលី ប្រទេស​ឥណ្ឌា។ កិច្ចប្រជុំ​នេះ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង តែ​មួយសប្តាហ៍​ប៉ុណ្ណោះ ក្រោយ​ពី​កិច្ចប្រជុំ​ថ្នាក់រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច កាល​ពី​សប្តាហ៍​មុន ដែល​ត្រូវ​បញ្ចប់​ទៅ​ដោយ​មិន​អាច​ចេញ​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​រួមមួយបាន ដោយសារ​តែ​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស​ជុំវិញ​សង្គ្រាម​អ៊ុយក្រែន។ ភាពចម្រូងចម្រាស​ជុំវិញ​សង្គ្រាម​អ៊ុយក្រែន​ ដែលអាច​នឹង​​ក្លាយ​ជា​បញ្ហា​ប្រឈម​ដ៏​ចម្បងមួយ សម្រាប់​ឥណ្ឌា ដែល​ចង់​ឆ្លៀត​ឱកាស​ជា​ប្រធាន​ G20 ក្នុងឆ្នាំ២០២៣​នេះ ដើម្បី​បង្កើន​តួនាទី​របស់​ខ្លួន​នៅលើ​ឆាក​នយោបាយ​ពិភពលោក។ ឥណ្ឌា គឺ​​ជា​មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក​លំដាប់ទី៥ និង​ជា​ប្រទេស​ដែល​កំពុងមាន​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​លឿន ដូច្នេះ វាគឺជារឿងធម្មតា ដែល​ឥណ្ឌា​រំពឹង​ចង់​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស ដែល​មាន​តួនាទី​សំខាន់ នៅ​ក្នុង​កិច្ចការ​ពិភពលោក។ ឥណ្ឌា​ ដែល​ជា​ប្រទេស​មាន​សេដ្ឋកិច្ច​ទើបនឹង​រីកលូតលាស់​ថ្មី សំឡឹង​មើល​មកខ្លួនឯង​ជា​ប្រទេស​មហាអំណាច​ថ្នាក់​កណ្តាល​មួយ ដែល​អាច​ដើរតួនាទី​ជា​ស្ពាន​ រវាង​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ និង​ប្រទេស​មាន​ឧស្សាហកម្ម​ជឿនលឿន។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បានជា ​ក្នុងនាម​ជា​ប្រធានក្រុម G20 នៅ​ឆ្នាំ២០២៣​នេះ ឥណ្ឌា​ចង់​ផ្តោត​ជា​អាទិភាពទៅលើ​សំណុំរឿង​មួយ​ចំនួន ដែលសុទ្ធសឹង​​​ជា​សំណុំរឿង​សំខាន់ និង​បន្ទាន់ សម្រាប់​ប្រទេស​ដែល​មាន​សេដ្ឋកិច្ច​ទើបនឹង​រីកលូតលាស់​ថ្មី ក៏ដូចជា​សម្រាប់​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ​ រួមមាន​ជា​អាទិ៍ បញ្ហា​កំណើន​នៃ​បំណុល​របស់​​ប្រទេស​ក្រីក្រ បញ្ហា​​អតិផរណា សន្តិសុខ​ស្បៀង​និង​ថាមពល បដិវត្តន៍​ឌីជីថល រួមទាំង​បញ្ហា​អាកាសធាតុ ជាដើម។ ក៏ប៉ុ​ន្តែ បញ្ហា​ប្រឈម​ដ៏​ធំមួយ សម្រាប់​ឥណ្ឌា គឺ​សំណុំរឿង​ជា​អាទិភាព​អស់​ទាំងនេះ អាច​នឹង​ត្រូវ​គ្របដណ្តប់​ដោយ​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស ជុំវិញ​សង្គ្រាម​អ៊ុយក្រែន។ គួររំឭកឡើងវិញ​ថា សង្គ្រាមអ៊ុយក្រែន​នេះ​ធ្លាប់បាន​ក្លាយ​ជា​បញ្ហា​ដ៏សែន​ចម្រូងចម្រាស​រួចទៅហើយ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​​ជំនួបកំពូល​ G20 កាល​ពី​ឆ្នាំទៅមិញ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី ដោយ​នៅពេលនោះ ប្រទេស​ជា​សមាជិិក​ខ្វែងគំនិតគ្នា​ខ្លាំង ជុំវិញ​ការ​ចេញ​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​រួម ដោយមាន​ដាក់បញ្ចូ​លឃ្លា​ថ្កោលទោស​ការឈ្លានពាន​របស់​រុស្ស៊ី​ទៅលើ​អ៊ុយក្រែន។ ថ្មីៗនេះ​ទៀត កិច្ចប្រជុំ​ថ្នាក់​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​ G20 កាល​ពីសប្តាហ៍​មុន នៅក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ក៏​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស​​ទាក់ទង​នឹង​សង្គ្រាម​អ៊ុយក្រែន​នេះ​ដែរ។ចម្រូងចម្រាស​រហូត​ធ្វើ​ឲ្យ​កិច្ចប្រជុំ​ ត្រូវ​បិទបញ្ចប់​ទៅ ដោយ​មិន​អាច​ចេញ​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​រួមមួយបាន។ ហើយ​គេ​រំពឹង​ថា បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស​នេះ​ក៏​ទំនង​ជា​នឹង​ត្រូវ​កើតមាន​ឡើង​ដែរ នៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​ថ្នាក់​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស G20 ដែល​កំពុងប្រព្រឹត្ត​ទៅ នៅ​ទីក្រុង​ញូដេលី នៅ​ថ្ងៃ​ពុធ និង​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​​នេះ។ បញ្ហា​ចោទចម្បងមួយ សម្រាប់​ឥណ្ឌា គឺ​នៅត្រង់​ថា នៅក្នុងឋានៈ​​ជា​ម្ចាស់ផ្ទះ ឥណ្ឌា​​ត្រូវ​មាន​តួនាទី​​ជា​អ្នក​សម្រួបសម្រួល​ការខ្វែងគំនិតគ្នា​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​សមាជិក​ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ជំហរ​របស់​ឥណ្ឌា​ខ្លួនឯងផ្ទាល់ ចំពោះ​សង្គ្រាម​អ៊ុយក្រែន​ ក៏​ជា​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស​​​មួយផងដែរ ដោយ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន ជាពិសេស បណ្តា​ប្រទេស​លោកខាងលិច​យល់ថា ឥណ្ឌា​មាន​ជំហរ​លម្អៀង​ទៅ​រករុស្ស៊ី។ តាំងពីដើម​មក ឥណ្ឌាតែងតែ​បាន​បដិសេធ​មិនព្រមថ្កោលទោស​ការឈ្លានពាន​របស់​រុស្ស៊ី​ទៅលើ​អ៊ុយក្រែន​នោះទេ ហើយ​ឥណ្ឌា​ក៏​តែងតែ​បោះឆ្នោត​អនុប្បវាទ​ផងដែរ ​នៅ​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​នៅ​អ.ស.ប. ទាំង​ការបោះឆ្នោត​នៅ​ក្នុង​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ ក៏ដូចជា​នៅ​ក្នុង​មហាសន្និបាត​ ដើម្បី​អនុម័ត​សេចក្តីសម្រេច​ថ្កោលទោស​រុស្ស៊ី នៅ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន។ ជាការពិត​ថា ទាក់ទង​នឹង​សង្គ្រាម​អ៊ុយក្រែន​នេះ ឥណ្ឌា​ធ្លាប់​បាន​លើកឡើង អំពី​ការ​ទាមទារ​ឲ្យ​គោរព​ធម្មនុញ្ញ​អ.ស.ប. គោរព​ច្បាប់​អន្តរជាតិ គោរព​អធិបតេយ្យ និង​បូរណភាព​ដែនដី​របស់​រដ្ឋ​, ព្រមាន​ពី​ការ​ប្រើប្រាស់​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ ហើយ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ឥណ្ឌា ព្រមទាំង​បាន​លើកឡើង​ម្តងជាពីរដង​ថា “សករាជ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ មិនមែន​ជា​សករាជ​នៃ​ការធ្វើ​សង្គ្រាម”... ដែល​ទាំងអស់​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​មើលឃើញ​ថា​​ជាការ​រិះគន់​ដោយ​ប្រយោល​ចំពោះ​រុស្ស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះបីជាយ៉ាងនេះ​ក៏ដោយ ឥណ្ឌា​តែងតែ​ចៀសវាង​មិន​រិះគន់​រុស្ស៊ី​ដោយ​ត្រង់ៗនោះទេ ហើយ​ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា ឥណ្ឌា​មានតែ​ពង្រឹង​ទំនាក់ទំនង​សេដ្ឋកិច្ច​ជាមួយ​រុស្ស៊ី​ទៅវិញ ជាពិសេស​​បង្កើន​ការ​ទិញ​ប្រេង​ពី​រុស្ស៊ី ក្នុងពេល​ដែល​បណ្តា​ប្រទេស​លោកខាងលិច នាំគ្នា​ដាក់ទណ្ឌកម្ម​លើ​រុស្ស៊ី ហាមឃាត់​ការទិញប្រេង​ និង​ឧស្ម័ន​ពី​រុស្ស៊ី ហើយ​តែងតែ​បាន​ទាមទារ​យ៉ាងទទូច​ឲ្យ​ឥណ្ឌា​ចូលរួម​ដាក់សម្ពាធ​លើ​រុស្ស៊ី​ នៅក្នុងសំណុំរឿង​អ៊ុយក្រែន។ នេះ​ហើយ​ដែល​អាច​ជា​បញ្ហា​ស្មុគស្មាញ ដែល​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា​ត្រូវ​រង​នូវ​សម្ពាធ​ពី​សំណាក់​ប្រទេស​លោក​ខាងលិច ទាក់ទង​នឹង​ជំហរ​ផ្ទាល់​របស់​ឥណ្ឌា នៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​អ៊ុយក្រែន​ផង ក្នុងពេល​ដែល​ឥណ្ឌា​ខ្លួនឯង​ក្នុងនាម​ជា​ប្រធាន G20 ត្រូវ​ដើរតួនាទី​ជា​អ្នក​សម្រួបសម្រួល​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស រវាង​ប្រទេស​សមាជិក៕

១២ឆ្នាំ បានកន្លងផុតទៅហើយ បន្ទាប់ពី​ជប៉ុនបានជួបគ្រោះមហន្តរាយនុយក្លេអ៊ែរ ដោយសារតែ​​រលក​យក្ស​​ស៊ូណាមិ បានបោក​បក់​លើ​រោងចក្រ​នុយក្លេអ៊ែរហ្វ៊ូគូស៊ីម៉ា។ ជាង១០ឆ្នាំមកនេះ អ្នកជំនាញនិងអាជ្ញាធរជប៉ុន បានប្រឹងប្រែង​រក​មធ្យោបាយ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការបែកធ្លាយសារធាតុវិទ្យុសកម្ម ព្រមទាំងទប់រ៉េអាក់ទ័រនុយក្លេអ៊ែរ ឲ្យស្ថិតក្នុងស្ថិរភាព​ ចៀសវាងករណីផ្ទុះ។​ រដ្ឋាភិបាលជប៉ុន បានសម្រេចបើកភ្លើងខៀវ អនុញ្ញាតឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន TEPCO ដែលជាក្រុមហ៊ុន​គ្រប់គ្រង​រោងចក្រ​នុយក្លេអ៊ែរហ៊ូគីឈីម៉ា​​ អាចបង្ហូរកាកសំណល់ទឹក ដែលមានផ្ទុក​សារធាតុវិទ្យុសកម្ម​ ចូលទៅក្នុងសមុទ្រ​។ ប្រតិបត្តិការនេះនឹងត្រូវចាប់ផ្តើមធ្វើ ក្នុងពេលឆាប់ខាងមុខនេះហើយ​ បើទោះបីជា​សហគមន៍​ប្រជាជនមូលដ្ឋាន ព្រមទាំងអង្គការ​ការពារបរិស្ថាន បានសំដែងការជំទាស់យ៉ាងណាក៏ដោយ​។ កាកសំណល់ទឹក​ដែល​មានផ្ទុក​សារធាតុវិទ្យុសកម្ម គឺជា​បន្ទុកនៃការទទួលខុសត្រូវដ៏សែនធ្ងន់ របស់អាជ្ញាធរជប៉ុន ព្រមទាំងក្រុមហ៊ុន TEPCO ដែលជាក្រុមហ៊ុន​គ្រប់គ្រោងរោងចក្រនុយក្លេអ៊ែរហ្វ៊ូគីស៊ីម៉ា។ បច្ចុប្បន្ននេះ ក្នុងមួយថ្ងៃៗ ស្ថានីយ៍​នុយក្លេអ៊ែរ​ហ្វ៊ូគីស៊ីម៉ា ដែលរងការខូចខាតដោយរលកយកស៊ូណាមិ កាលពីខែមីនា២០១១នោះ បានផលិត​ចេញជាទឹកកាកសំណល់ផ្ទុកសារធាតុវិទ្យុសកម្ម​ ចំនួន១សែនលីត្រ ជាមធ្យម​។ ទឹកផ្ទុកសារធាតុវិទ្យុសកម្មទាំងនេះ គឺមានរាប់ទាំងទឹកក្នុងស្រទាប់ដី ទឹកភ្លៀងដែល​ស្រោចមកលើ​រោងចក្រហ្វ៊ូគូស៊ីម៉ា និងទឹកដែលគេប្រើ​ប្រាស់ ដើម្បីទប់សីតុណ្ហភាព​រ៉េអាក់ទ័រនុយក្លេអ៊ែរ កុំឲ្យ​ឡើងក្តៅខ្លាំង​ជាដើម​។​ ទឹកទាំងនេះ ត្រូវបាន​គេប្រមូល​យកទៅបន្សុត បន្សាបសារធាតុវិទ្យុសកម្មមួយផ្នែក​ មុននឹងត្រូវគេយក​ទៅ​​ស្តុកទុកនៅទីកន្លែង​មានសុវត្ថិភាព​។ បច្ចុប្បន្ននេះ ទឹកកាកសំណល់ដែលត្រូវគេបន្សុតរួចរាល់ គឺមាន​ចំនួន​ ១លាន៣២ម៉ឺនតោន ដែលគេស្តុកទុកនៅក្នុងស៊ីទែនធំៗ ក្នុងបរិវេននៃ​ស្ថានីយ៍​នុយក្លេអ៊ែរហ្វ៊ូគីស៊ីម៉ា។ ក៏ប៉ុន្តែ ទីតាំងស្តុកទឹកទាំងនេះ កំពុងតែចាល់ខ្លាំង ពេញដល់កម្រិត​៩៦%ហើយ នៃសមត្ថភាពស្តុកទុកនៃបរិវេន។ គឺដោយ​ហេតុនេះហើយ បានជា​ក្រុមហ៊ុន TEPCO បានរិះរកមធ្យោបាយ​ផ្សេងទៀត ដើម្បី​រំដោះ​ទឹកកាកសំណល់ទាំងនេះចេញ។ មធ្យោបាយនោះ គឺការបង្ហូរទឹកទាំងនេះ ចូលទៅក្នុងសមុទ្រ។ ផែនការនេះ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលជប៉ុន​ សម្រេចអនុញ្ញាត​យល់ព្រមហើយ បន្ទាប់ពីបានពិចារណាអស់ជាច្រើនឆ្នាំ។​ តាមការគ្រោងទុកនៅរដូវផ្ការីកខាងមុខនេះ គេនឹងចាប់ផ្តើមអនុវត្ត ប្រតិបត្តិការបង្ហូរទឹក​កាកសំណល់វិទ្យុសកម្មនេះ ​ចូលទៅក្នុងសមុទ្រ។ តើការបង្ហូរទឹកកាកសំណល់មាន​ផ្ទុក​សារធាតុ​វិទ្យុសកម្មទាំងនេះ ចូលទៅក្នុងសមុទ្រ វាអាច​បង្កគ្រោះថ្នាក់ដែរឬទេ? ក្រុមហ៊ុន TEPCO បានអះអាងថា អ្នកជំនាញ​គេបានប្រើ​ប្រាស់​បច្ចេកវិទ្យាបន្សុតដ៏ទំនើបបំផុត ដើម្បីកម្ចាត់សារធាតុវិទ្យុសកម្ម​មួយចំនួនធំ ក្នុងចំណោមសារធាតុទាំង​៦២មុខ ដែលមានផ្ទុកក្នុងទឹកកាកសំណល់ទាំងនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែTEPCO ទទួលស្គាល់ថា មានសារធាតុមួយមុខ គឺសារធាតុ ទ្រីត្យូម (Tritium) ដែលបច្ចេកវិទ្យារាល់ថ្ងៃនេះ មិនទាន់អាចមានសមត្ថភាព​រំដោះវា ចេញពីទឹកបានទេ។​ យោងតាមអ្នកជំនាញ សារធាតុទ្រីត្យូម អាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ ដល់សុខភាពមនុស្សបាន គឺទាល់តែក្នុងបរិមាណច្រើន​។ ដោយឡែក ក្រុមហ៊ុន TEPCO បានអះអាងថា គេនឹង​យកទឹកស្អាតទៅលាយបន្ថែម​ ជាមួយ​ទឹកកាកសំណល់ ដែលមានផ្ទុកសារធាតុទ្រីត្យូម ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យ​កម្រិត​វិទ្យុសកម្ម មានទាប មិន​ឲ្យ​លើស​១៥០០becquerels ក្នុងមួយលីត្រ។​ ពោលគឺទាបជាងឆ្ងាយ​ បើប្រៀបធៀបទៅ​នឹង​កម្រិតអតិបរមា ដែលកំណត់ដោយច្បាប់ជប៉ុន ដែលមាន​ ៦០០០០Bq/L។ ផ្អែកតាម​ទីភ្នាក់ងារថាមពលនុយក្លេអ៊ែរអន្តរជាតិ AIEA ដែលចូលរួម​ត្រួតពិនិត្យ​ប្រតិបត្តិការ​បង្ហូរកាកសំណក គឹប្រតិបត្តិការរបស់ TEPCO បានគោរពដោយត្រឹមត្រូវទៅតាមក្រិដ្ឋក្រម លក្ខខណ្ឌសុវត្ថិភាពអន្តរជាតិ ហើយថាការបង្ហូរទឹកកាកសំណល់ទាំងនេះចូលសមុទ្រ គឺវាមិន​បង្កមហន្តរាយ​អ្វី ដល់​បរិស្ថាននោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោះជាមានការអះអាងយ៉ាងនេះក៏ដោយ ប្រទេសក្បែរខាងជប៉ុន មានចិន និងកូរ៉េខាងត្បូង​ ព្រមទាំងអង្គការការពារបរិស្ថានដូចជាអង្គការ Greenpeace ជាដើម​ បាន​សំដែងមតិរិះគន់ និងជំទាស់ចំពោះប្រតិបត្តិការនេះ​។​ រីឯសហគមន៍​ប្រជានេសាទនៅតំបន់ហ្វ៊ូគីស៊ីម៉ា បានបង្ហាញ​ការព្រួយបារម្ភថា ប្រតិបត្តិការនេះនឹងធ្វើ​ឲ្យ​ពួកគេលែងអាចលក់ទិន្នផលនេសាទរបស់ពួកគេបានតទៅទៀត ដោយសារតែមនុស្ស​ម្នាបារម្ភខ្លាចសារធាតុវិទ្យុសកម្ម​។ ប្រជានេសាទជប៉ុននៅតំបន់​ហ្វ៊ូគូស៊ីម៉ា បានត្អូញត្អែរថា គេបានប្រឹងប្រែងយ៉ាងលំបាកណាស់ ទំរាំទទួលបានទំនុកចិត្តឡើងវិញពីអ្នកទិញទូទៅ បន្ទាប់ពី​មានគ្រោះមហន្តរាយនុយក្លេអ៊ែរនៅឆ្នាំ​២០១១។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រតិបត្តិការនេះ​កំពុងតែដំណើរការទៅមុខហើយ។ ក្រុមហ៊ុន TEPCO កំពុងតែរៀបចំដាក់​ប្រព័ន្ធ​ចម្រោះទឹក នៅតាម​ឆ្នេរសមុទ្រ ព្រមទាំងបានសាងសង់បំពង់បង្ហូរនៅបាតសមុទ្រ ប្រវែង​១គីឡូម៉ែត្រ ដើម្បីកុំឲ្យទឹកកាកសំណល់នោះ អណ្តែតត្រឡប់​មកឆ្នេរវិញ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ លោក Kenichi Takahara តំណាងម្នាក់​របស់​ក្រុមហ៊ុន​TEPCO បាន​បញ្ជាក់ថា គេ​នឹងមិន​បង្ហូរទឹកកាកសំណល់វិទ្យុសកម្ម ម្តងទាំងអស់នោះទេ។​ គឺគេនឹងបង្ហូរ ម្តងបន្តិច ក្នុងមួយថ្ងៃយ៉ាងច្រើនបំផុត ចំនួន៥០០តោន តែប៉ុណ្ណោះ។ ជារួម ក្រុមហ៊ុន TEPCO នឹងតាមដាន​ត្រួតពិ​និត្យ​យ៉ាងម៉ដ្ឋចត់ ធ្វើយ៉ាងណា មិនឲ្យ​ទឹកដែល​មា​ន​សារធាតុទ្រីត្យូម មានកម្រិតលើសពី ២២០០០ពាន់លានបេកេរែល ក្នុងមួយឆ្នាំឡើយ​។​ កម្រិតនេះ គឺជាកម្រិត​ដាក់កំហិតដោយច្បាប់ជប៉ុន ដែលមានជាធរមាន តាំងតែពីមុនមានមហន្តរាយនុយក្លេអ៊ែរហ្វ៊ូគូស៊ីម៉ាទៅទៀត។ លោក Kenichi Takahara ប្រតិបត្តិការ​បង្ហូរទឹកកាកសំណល់វិទ្យុសកម្មនេះ គឺនឹងត្រូវចំណាយ​ពេល​ចន្លោះពី ៣០ ទៅ​៤០ឆ្នាំឯណោះ។ ដោយឡែក ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​សហគមន៍ប្រជានេសាទជប៉ុន ស្ថិតនៅ​តំបន់ហ្វ៊ូគូស៊ីម៉ា មានការស្ងប់ចិត្ត ក្រុមហ៊ុន TEPCO បានព្យាយាមអះអាងជាច្រើនលើកច្រើនសារ តាមរយៈការស្រាវជ្រាវសាកល្បង ថា​ទឹកកាកសំណល់ទាំងនេះ នឹងមិនបង្ក​ផលប៉ះពាល់អ្វី ដល់​គុណភាពផលនេសាទសមុទ្រនោះទេ។ TEPCO បានយកត្រី និងសត្វសមុទ្រជាច្រើនរយក្បាល យក​មកសាកល្បង ដោយចំនួន​ពាក់កណ្តាលយកទៅដាក់ក្នុងទឹកសមុទ្រធម្មតា ហើយពាក់កណ្តាល​ទៀត ដាក់ក្នុងទឹក​កាកសំណល់ ដែលគេគ្រោងបង្ហូរចូលសមុទ្រ។ ជាលទ្ធផល គឺត្រីដែលគេដាក់ចូល​ក្នុងទឹកកាកសំណល់វិទ្យុសកម្ម​ គឺសារធាតុ​ទ្រីត្យូម បាន​ជ្រាបចូលក្នុងខ្លួនត្រីក្នុងកម្រិត​មួយ​គួរឲ្យ​កត់សំគាល់។ ក៏ប៉ុន្តែនៅពេល​គេយកត្រីនោះទៅលែងក្នុងទឹកសមុទ្រធម្មតាវិញ គឺកម្រិតសារធាតុទ្រីត្យូម បានរលាយ​បាត់អស់ក្នុងពេលដ៏ខ្លី។  នេះបើតាមការអះអាង របស់លោក Kazuo Yamanaka មន្ត្រីជំនាញ​របស់TEPCO ដែលបានបង្ហាញការសាកល្បងនេះ ផ្សាយផ្ទាល់តាមបណ្តាញ​Youtube។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ការសាកល្បងទាំងអស់នេះ អាចនៅតែមិនគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីធ្វើឲ្យ​ប្រជានេសាទជប៉ុនត្រជាក់ចិត្តនោះទេ។ លោក Masahiro Ishibashi អ្នកនេសាទម្នាក់ បានថ្លែងប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានបារាំង AFP ថាប្រតិបត្តិការបង្ហូរទឹក កាកសំណល់រោងចក្រ​នុយក្លេអ៊ែរហ្វ៊ូគូស៊ីម៉ាចូលសមុទ្រនេះ គឺវានឹងមកបំផ្លាញ​ការប្រឹងប្រែងជាង១០ឆ្នាំមកនេះ របស់​ប្រជានេសាទមូលដ្ឋាន ដែលខំប្រឹងកសាងទំនុកចិត្តជូនដល់អតិថិជនទាំងអស់៕

សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​ដែល​បាន​អូសបន្លាយ​ជិត ១ឆ្នាំ​កំពុង​បង្ក​ឲ្យ​មាន​សង្រ្គាម​ពាក្យសម្តី​យ៉ាង​ផុសផុល​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន​នា​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​ចុង​ក្រោយ​នេះ។ អាមេរិក​បាន​ចោទ​ចិន​ពី​បទ​គ្រោង​បញ្ជូន​អាវុធ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី តែ​ចិន​បាន​បដិសេធ។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​អាមេរិក​ចង្អុល​មុខ​ចិន និង​បារម្ភ​ខ្លាច​ចិន​ផ្តល់​អាវុធ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី?។ តើ​ចិន​ពិត​ជា​ចង់​ឲ្យ​អាវុធ​ទៅ​រុស្ស៊ី​មែន ឬ និង​ថា ចុះ​បើ​ចិន​ឲ្យ​អាវុធ​ទៅ​រុស្ស៊ី​មែន តើ​វា​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​វិវឌ្ឍ​ទៅ​យ៉ាង​ដូចម្តេច?។ តាំង​ពី​រុស្ស៊ី​បើក​សមរភូមិ​សង្រ្គាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន​ក្នុង​ថ្ងៃ​ដំបូង​ទី២៤ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២២ ចិន​បាន​ចេញ​មុខ​គាំទ្រ​រុស្ស៊ី​ផ្នែក​ហិរញ្ញវត្ថុ និង​ការទូត​ដោយ​មិន​ត្រូវ​ការ​ពិចារណា​យូរ​សូម្បី​តែ​មួយ​នាទី។ តែ​អ្វី​ដែល​ចិន​បាន និង​កំពុង​ព្យាយាម​មិន​ចង់​លូកដៃ​ឲ្យ​បាន​ជ្រៅ​ជាង​នេះ​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ គឺ​ការ​ផ្តល់​គ្រឿងសព្វាអាវុធ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​ដូច​ដែល​ក្រុម​ប្រទេស​លោកខាងលិច​បាន និង​កំពុង​បន្ត​ផ្តល់​ឲ្យ​អ៊ុយក្រែន​យ៉ាង​គគ្រឹកគគ្រេង។ អវត្តមាន​អាវុធ​ចិន​បាន​បង្ខំ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​បែរ​ងាក​ទៅ​រក​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ផ្សេង ពិសេស​អ៊ីរ៉ង់​ដើម្បី​ទទួល​បាន​អាវុធ​ចាំ​បាច់​មួយ​ចំនួន ដូច​យ៉ាង​ដ្រូន។ បន្ទាប់​មក និង​បើ​យោង​តាម​រដ្ឋបាល​អាមេរិក រុស្ស៊ី​ក៏​ទទួល​បាន​អាវុធ​ពី​កូរ៉េខាងជើង ពិសេស​គ្រាប់រ៉ូកែត និង​គ្រាប់កាំភ្លើងត្បាល់។ ឥឡូវ​នេះ និង​ចំ​ពេល​ដែល​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​កំពុង​បោះជំហាន​ចូល​ឆ្នាំទី២ ចិន​បាន​ក្លាយ​ជា​ផ្ទាំងស៊ីប និង​ជា​ក្តីបារម្ភ​របស់​អាមេរិក។ ក្នុង​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​ជាប់​គ្នា គឺ​ថ្ងៃទី១៩ និង​ថ្ងៃទី២០ កុម្ភៈ​កន្លង​ទៅ​ថ្មីៗ​នេះ ប្រមុខ​ការទូត​អាមេរិក​លោក​អង់តូនី ប៊្លីនកិន​បាន​ថ្លែង​ដដែលៗ​ដោយ​ចោទ​ចិន​ពី​មាន​គម្រោង​បញ្ជូន​អាវុធ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី។ តែ​បញ្ហា​នៅ​ត្រង់​ថា លោក​ប៊្លីនកិន​មិន​បាន​បង្ហាញ​ភស្តុតាង​អ្វី​ទាំង​អស់។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី លោក Richard McGregor អ្នកជំនាញ​អាស៊ីខាងកើត​នៅ​វិទ្យាសា្ថន Lowy ក្រុង​ស៊ីដនី​ប្រទេស​អូស្រ្តាលី​យល់​ឃើញ​ថា ការ​ដែល​លោក​ប៊្លីនកិន​បាន​ទម្លាយ​រឿង​នេះ​ជា​សាធារណៈ គឺ​មក​ពី​អាមេរិក​មាន​ព័ត៌មាន​ជាក់លាក់ និង​គួរ​ឲ្យ​ជឿ​ទុក​ចិត្ត។ ក៏​ប៉ុន្តែ​សម្រាប់​ចិន អ្វី​ដែល​លោក​ប៊្លីនកិន​បាន​លើក​ឡើង​ជា​រឿង​មិន​ពិត និង​ជា​ព័ត៌មាន​ក្លែងក្លាយ។ តើ​ការ​ពិត​នៅ​ត្រង់​ណា? នេះ​ជា​សំណួរ​មួយ​ដែល​គេ​ពិបាក ឬ​នៅ​មិន​ទាន់​អាច​ផ្តល់​ចម្លើយ​បាន​យ៉ាង​ម៉េច​នៅ​ឡើយ​ទេ។ តែ​ឧបមា​ថា បើ​ចិន​ផ្តល់​អាវុធ​ទៅ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​មែន​នោះ តើ​វា​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​ក្រឡាប់ចាក់​ដែរ ឬ​ទេ?។ យើង​ទុក​សំណួរ​នេះ​ឆ្លើយ​នៅ​ពេល​បន្តិច​ទៀត​ដោយ​ចាប់​អារម្មណ៍​ជា​ដំបូង​អំពី​ស្ថានភាព​ធនធាន​ទ័ព និង​អាវុធ​របស់​រុស្ស៊ី និង​អ៊ុយក្រែន។ នៅ​ក្នុង​រយៈពេល ៦ខែ​ដំបូង​នៃ​សង្រ្គាម រុស្ស៊ី​មាន​ធនធាន​ទ័ព​ពេញដៃ និង​មាន​អាវុធ​គ្រប់ប្រភេទ​ពេញឃ្លាំង។ តែ​ក្នុង​រយៈពេល ៦ខែ​ដំបូង​នោះ រុស្ស៊ី​បាន​បាត់បង់​ទ័ព និង​គ្រឿងសព្វាវុធ​យ៉ាង​ក្រាស់ក្រែល។ ដើម្បី​ជំនួស​ឲ្យ​ការ​បាត់បង់​ទ័ព ក្រុង​មូស្គូ​បាន​បើក​យុទ្ធនាការ​កេណ្ឌទ័ព​ចំនួន ៣០០ ០០០នាក់ និង​ប្រើ​កម្លាំងទ័ព​ស៊ីឈ្នួល ហើយ​ដើម្បី​ជំនួស​ឲ្យ​ការ​បាត់បង់​គ្រឿងសព្វាវុធ រុស្ស៊ី​បាន​ងាក​រក​ប្រទេស​មិត្ត ពិសេស​អ៊ីរ៉ង់។ តែ​គេ​បាន​មើល​ឃើញ​ថា រុស្ស៊ី​បាន​ជួប​ការ​លំបាក​ក្នុង​ការ​បំពេញ​ការ​ខ្វះខាត​ទាំង​ចំនួន​ទ័ព និង​គ្រឿង​សព្វាវុធ។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​នៅ ៦ខែ​ចុង​ក្រោយ​នេះ រុស្ស៊ី​បាន​ចាញ់​ច្រាប​អ៊ុយក្រែន​នៅ​លើ​សមរភូមិ​ដោយ​បាន​ដក​ទ័ព​ចេញ​ពី​តំបន់​ដែល​វាយ​យក​បាន រួច​យក​ទៅ​ដាក់​ប្រមូល​ផ្តុំ​នៅ​តែ​តំបន់​ប៉ែក​ខាង​កើត​វិញ។ ចំណែក​អ៊ុយក្រែន​ដែល​មាន​ចំនួន​ទ័ព និង​អាវុធ​តិច​ជាង​រុស្ស៊ី ការ​បាត់បង់​ក៏​មាន​មិន​តិច​ដែរ។ តែ​ខុស​ពី​រុស្ស៊ី អ៊ុយក្រែន​ទទួល​បាន​គ្រឿងសព្វាវុធ​ពី​ក្រុម​ប្រទេស​លោកខាងលិច និង​សុទ្ធសឹង​ជា​អាវុធទំនើបៗ​ទៀត។ ដូច្នេះ​ជាង​ពេល​ណាៗ​ទាំង​អស់​សម្រាប់​រុស្ស៊ី តម្រូវការ​អាវុធ​ចិន ទោះ​ជា​គ្រាប់កាំភ្លើងត្បាល់ ឬ​អាវុធ​បាញ់​ចម្ងាយឆ្ងាយ គឺ​លើស​ពី​រឿង​ចាំ​បាច់​ទៅ​ទៀត​នៅ​ពេល​នេះ។ បើ​រុស្ស៊ី​ទទួល​បាន​អាវុធ​ពី​ចិន ជញ្ជីង​សមរភូមិ​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​នឹង​ផ្អៀង​ទៅ​ខាង​រុស្ស៊ី​ជា​ថ្មី​មាន​ន័យ​ថា រុស្ស៊ី​អាច​មាន​ប្រៀប​លើ​អ៊ុយក្រែន​វិញ នេះ​ជា​ការ​យល់​ឃើញ​របស់​លោក Mick Ryan ឧត្តមសេនីយ​អូស្រ្តាលី​ម្នាក់​ចូល​និវត្ត។ មែនទែន​ទៅ រុស្ស៊ី និង​ចិន​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ចាក់​ទឹក​មិន​លេច ហើយ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​នយោបាយ ពាណិជ្ជកម្ម និង​យោធា​រវាង​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​បាន​កើន​ឡើង​តាំង​ពី​មុន​ផ្ទុះ​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន និង​នៅ​តែ​បន្ត​មាន។ ត្រង់​ចំណុច​នេះ ក្រុម​អ្នកជំនាញសឹង​ទាំង​អស់​បាន​មើល​ឃើញ​ដូច​គ្នា។ តែ​រឿង​ចិន​ហ៊ាន​ផ្តល់​អាវុធ ឬ​មិន​ហ៊ាន​ផ្តល់​អាវុធ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​សម្រាប់​បន្ត​សង្រ្គាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន​ជា​រឿង​មួយ​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​ចិន​អាច​គិត និង​ពិចារណា​ច្រើន​ដង។ ក្រុម​អ្នកជំនាញ​ជា​ច្រើន​បាន​យល់​ឃើញ​ថា សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​បាន​និង​កំពុង​ក្លាយ​ជា​សង្រ្គាម​ដោយ​ប្រយោល​រវាង​អាមេរិក និង​រុស្ស៊ី​ក្រោម​រូបភាព​ដូច​សម័យ​សង្រ្គាមត្រជាក់។ សម្រាប់​សាស្រ្តាចារ្យ​អូស្រា្តលី​លោក Alexey Muraviev សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែយ​ជា​ដំណាក់ការ​ដ៏​គ្រោះថ្នាក់​មួយ​សម្រាប់​បរិយាកាស​សន្តិសុខអន្តរជាតិ និង​សណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោក។ តាម​លោក Alexey ចិន​ហាក់​កំពុង​ស្ថិត​លើ​ផ្លូវទាល់​មួយ​ដែល​ពិបាក​បត់​ស្តាំ ឬ​បត់​ឆ្វេង។ បើ​ផ្តល់​អាវុធ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​ដោយ​ផ្ទាល់ ចិន​ត្រូវ​ហ៊ាន​ប្រឈម​នឹង​ទណ្ឌកម្ម​បស្ចិមលោក​ក្នុង​នោះ ផ្តាច់​គ្រប់​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​អឺរ៉ុប និង​ផ្តាច់​ទំនាក់ទំនង​ដែល​នៅ​សេសសល់​ជាមួយ​អាមេរិក។ តែ​បើ​ឈរ​មើល​ទុក​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​ចាញ់​សង្រ្គាម ចិន​នឹង​នៅ​តែលតោល​ម្នាក់​ឯង ព្រោះ​រុស្ស៊ី​ជា​មហាអំណាច​ធំ​តែ​មួយ​គត់​ដែល​គាំទ្រ​ចិន។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ បើ​រុស្ស៊ី​ឈ្នះ​សង្រ្គាម​មាន​ន័យ​ស្មើ​នឹង​បរាជ័យ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​បស្ចិមលោក​និយាយ​ជា​រួម និង​អាមេរិក​និយាយ​ដោយឡែក។ តែ​លោក Alexey យល់​ថា ចិន​អាច​មិន​ចេញ​មុខ​ផ្តល់​អាវុធ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​ដោយ​ផ្ទាល់ និង​ផ្តល់​តាម​រយៈ​អ្នក​ផ្សេង​ដូច​ជា​កូរ៉េខាងជើង ឬ​ក្រុម​ទាហាន​ស៊ីឈ្នួល Wagner ជា​ដើម៕

ថ្ងៃទី​២៤កុម្ភៈឆ្នាំ២០២២ រុស្ស៊ី​បាន​សម្រេច​លើកទ័ពវាយ​ប្រហារឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន។ នៅពេលដំបូង ដែលសង្គ្រាម​នេះបាន​ផ្ទុះឡើង គ្មាននរណាម្នាក់ នឹក​ស្មានដល់ទេ ថាអ៊ុយក្រែនអាច​មានសមត្ថភាព​​ទប់​នឹងកម្លាំងកងទ័ព​ដ៏ធំ​ ព្រមទាំង​គ្រឿងសព្វាវុធដ៏ច្រើនសន្ធឹករបស់រុស្ស៊ី។ តែគិតមកត្រឹមពេល​នេះ សង្គ្រាមនេះបាន​អូសបន្លាយ​រយៈពេល​១ឆ្នាំហើយ​ ហើយ​កងទ័ពអ៊ុយក្រែន បានបង្ហាញ​ឲ្យ​ពិភពលោកឃើញ នូវភាពអំណត់ សេចក្តី​ក្លាហាន តស៊ូប្រយុទ្ធ ទប់ទល់នឹងការឈ្លានពានរបស់​រុស្ស៊ី។ កម្លាំងទប់ទល់របស់​កងទ័ពអ៊ុយក្រែននេះ ក៏ជាលទ្ធផល​នៃ​ជំនួយគ្រឿងសព្វាវុធ​ជាច្រើនផងដែរ ពីសំណាក់​ក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តលោក​ខាងលិច។ អាមេរិកជួយច្រើនលើសគេ នៅក្នុង​ការផ្តល់ជំនួយយោធា គ្រឿងសព្វាវុធទៅឲ្យ​អ៊ុយក្រែន ដើម្បី​វាយ​ទប់ទល់នឹងការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ី គឺសហរដ្ឋ​អាមេរិក ដែលជាប្រទេស​បាន​ជួយ​អ៊ុយក្រែន ច្រើនជាងអ្នកណាទាំងអស់​។ ប្រមាណ១ឆ្នាំមកនេះ សហរដ្ឋអាមេរិក បាន​ផ្តល់ជំនួយ​យោធាគិតជាទឹកប្រាក់សរុប ចំនួន​២២០០០លានដុល្លារ ទៅឲ្យ​អ៊ុយក្រែនរួចហើយ។ តាំងតែ​ពីពេលដំបូង ក្រោយ​រុស្ស៊ីលើកទ័ពឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន សហរដ្ឋអាមេរិក​បានបញ្ជូន​​​កាណុង​និងគ្រាប់​​មីស៊ីលជាច្រើនគ្រាប់ ទៅឲ្យអ៊ុយក្រែន តួយ៉ាងមីស៊ីល​ប្រភេទ Stingers លីបាញ់ពីលើស្មា និង​ប្រព័ន្ធបាញ់មីស៊ីលពហុគ្រាប់ ប្រភេទ Himars ដែលអនុញ្ញាតឲ្យ​កងទ័ពអ៊ុយក្រែន អាច​ទប់កម្លាំងឈ្លានពានរបស់កងទ័ពរុស្ស៊ី។ ហើយ​កាលពី​ចុងខែមករា ឆ្នាំ​២០២៣នេះ រដ្ឋបាលលោកចូ បៃដិន បានប្រកាសថានឹងបញ្ជូន​រថក្រោះប្រយុទ្ធ​ ប្រភេទ Abrams ចំនួន៣១គ្រឿងទៅឲ្យអ៊ុយក្រែន។ ក្នុងចំណោមប្រព័ន្ធអាវុធទំនើប កងទ័ពអ៊ុយក្រែន ក៏បានទទួលជំនួយពីបារាំងផងដែរ ជាមួយនឹងការណុង Caesar ចំនួន​១៨កាណុង ដែលអាចបាញ់​គ្រាប់ទំហំ ១៥៥មីលីម៉ែត្រ។ បារាំងទើបតែបានប្រកាសថា នឹងបន្ថែមចំនួន ១២កាណុងទៀត។ លើសពីនេះ បារាំងបានប្រកាស​បញ្ជូនរថពាស​ដែកធុនស្រាល ប្រភេទ​ AMX-10 RC ចំនួន​២៤គ្រឿង ព្រមជា​មួយ​ប្រព័ន្ធការពារផ្លូវអាកាសផងដែរ​។​ រីឯអង់គ្លេសវិញ បានប្រគល់ឲ្យ​អ៊ុយក្រែន​ នូវ​​មីស៊ីល​ជាច្រើនគ្រាប់ ព្រមទាំងសន្យាបញ្ជូន​រថក្រោះ​ប្រយុទ្ធ Challenger 2 ចំនួន​១៤គ្រឿង​។​ រថក្រោះ Léopard 2 ដោយឡែក ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ បានរងនូវការរិះគន់ជាខ្លាំង ពីសំណាក់​សម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច ថាមានភាពស្ទាក់ស្ទើខ្លាំងជាងគេ ក្នុងការបញ្ជូនអាវុធទៅ​ជួយ​អ៊ុយក្រែន។ យ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ បាន​ចំណាយប្រាក់​ចំនួន ជាង​៥ពាន់លានអឺរ៉ូ ដើម្បីជួយ​ទំនុកបម្រុងដល់រដ្ឋាភិបាល​អ៊ុយក្រែន​។ ក្រៅពី​បានបញ្ជូន​មីស៊ីល​ជាច្រើនគ្រាប់ អាល្លឺម៉ង់ បានបញ្ជូន​ប្រព័ន្ធខែលមីស៊ីល Patriot និង​ Iris-T ទៅឲ្យអ៊ុយក្រែន។ ហើយ​បន្ទាប់ពីរងនូវការដាក់សំពាធជាខ្លាំង រដ្ឋាភិបាល​អាល្លឺម៉ង់ បានសម្រេច​បើក​ភ្លើងខៀវ អនុញ្ញាតឲ្យ​មានការបញ្ជូន​រថក្រោះ​ប្រយុទ្ធធុនធ្ងន់ ប្រភេទ Leopard 2។ ប៊ែរឡាំងបាន​អះអាងថា នៅរវាង​ចុងខែ​មីនាខាងមុខ ខ្លួននឹងបញ្ជូន​រថក្រោះ Léopard 2 ចំនួនជាង​១០គ្រឿងទៅ​ឲ្យអ៊ុយក្រែន ខណៈក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តផ្សេងទៀត សន្យាថានឹងបញ្ជូន​ទៅចំនួន​ប្រមាណ​៣១គ្រឿង នៅរវាងដំណាច់ខែមេសា។ ក្រោយការប្រកាសបើកភ្លើងខៀវពីសំណាក់អាល្លឺម៉ង់ ប្រទេសចំនួន ដូចជា​​ ប៉ូឡូញ ន័រវែស ហ្វាំងឡង់ ព័រទុយហ្កាល់ កាណាដា អេស្ប៉ាញ​ ហូឡង់ជាដើម​ បានប្រកាសពីបំណងរបស់គេ ក្នុងការបញ្ជូនរថក្រោះ Léopard​ 2 ទៅឲ្យអ៊ុយក្រែន មានចំនួនសរុបប្រមាណ​៨០គ្រឿង។ ហើយអាល្លឺម៉ង់ ដាណឺម៉ាក និង​ ហូឡង់ ក៏សន្យាថានឹងបញ្ជូន​រថក្រោះ Léopard 1 ចំនួនសរុបប្រមាណ​១០០គ្រឿងដែរ ទៅកាន់អ៊ុយក្រែន​។ រថក្រោះ Leopard របស់អាល្លឺម៉ង់ ត្រូវបានអ្នកជំនាញ​កងទ័ព អះអាងថា នឹងអាចជួយ​កងទ័ពអ៊ុយក្រែនបានច្រើនណាស់ ព្រោះវា​មានសមត្ថភាព​វាយ​ប្រហារបាញ់ប្លោងគ្រាប់ និង​បើក​សម្រុក​រុលទៅ​មុខយ៉ាងលឿន ទោះបីជាមានឧបសគ្គរារាំង រណ្តៅ ឬគ្រាប់មីនជាដើម​។ ជួយអ៊ុយក្រែនថ្ងៃនេះ ដូច​ការពារខ្លួនឯងទៅថ្ងៃមុខ បើនិយាយពី​ចំនួនទឹកប្រាក់សរុប សហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស និង​អាល្លឺម៉ង់ គឺជាអ្នកបានចំណាយ​ច្រើនជាងគេ​ ក្នុងការជួយអ៊ុយក្រែន ក្នុងរយៈពេលសង្គ្រាម​១ឆ្នាំមកនេះ​។ តែទន្ទឹមគ្នានេះ ក្រុមប្រទេសក្បែរខាងជាប់អ៊ុយក្រែន ដែលមានដូចជាក្រុមប្រទេសតំបន់សមុទ្របាល់ទិក និង​ប៉ូឡូញជាដើម បានបង្ហាញនូវកាយវិការ​សម្បុរធម៌ជាខ្លាំង ក្នុងការជួយអ៊ុយក្រែន បើយើងប្រៀបធៀបទៅនឹងទំហំចំណូលដុលក្នុងស្រុក របស់​ប្រទេសទាំងនោះ។ ជាការពិតណាស់ ប៉ូឡូញ​និង​ក្រុមប្រទេស​តំបន់សមុទ្របាល់ទិក ពិតជាខ្លាចណាស់ ថាថ្ងៃអនាគត ខ្លួនអាចនឹងមានវាសនាដូចអ៊ុយក្រែន ប្រសិនបើបណ្តោយ​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​ មានជ័យជំនះ​នៅពេលនេះ​។​ ថ្ងៃទី២០​កុម្ភៈ លោក​ ចូ បៃដិន បានធ្វើដំណើរទៅដល់​រដ្ឋធានីកៀវ ហើយ​បានសន្យាថា សហរដ្ឋអាមេរិក ព្រមទាំងក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច នឹង​ប្រមែប្រមូល​បញ្ជូន​គ្រឿងសព្វាវុធបន្ថែមទៀត ទៅជួយអ៊ុយក្រែន​។ ហើយ​នៅថ្ងៃទី​២១កុម្ភៈ ថ្លែងពីទីក្រុងវ៉ាកសូវី ប្រទេសប៉ូឡូញ លោក​ ចូ បៃដិន បាន​ថ្លែងសារបញ្ជាក់ អំពី​ការប្តេជ្ញាចិត្តដ៏រឹងមាំ ក្នុងជួយ​ទំនុកបម្រុងគាំទ្រប្រជាជាតិអ៊ុយក្រែន ទប់ទល់ចំពោះសង្គ្រាមឈ្លានពាន​ដែល​រុស្ស៊ីកំពុងតែធ្វើ។​ លោក​ចូ បៃដិន មិន​បានភ្លេចទេ ក្នុងការថ្លែងសេចក្តីអរគុណចំពោះ​ប្រទេសប៉ូឡូញ ដែលបានជួយ​អ៊ុយក្រែន យ៉ាងសកម្ម ក្នុងរយៈពេល​១ឆ្នាំមកនេះ​។ ប៉ូឡូញស្វិតស្វាញសកម្ម ជាការកត់សំគាល់ ប៉ូឡូញ ត្រូវបាន​គេមើលឃើញថា បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់​ ជាមូលដ្ឋាន​ជួរក្រោយ​សម្រាប់កងទ័ព​​អ៊ុយក្រែន ជាទីតាំង​បណ្តុះបណ្តាល បង្វឹកកងទ័ពអ៊ុយក្រែន​ ឲ្យ​ចេះប្រើ​គ្រឿងសព្វាវុធទំនើប​ៗ ដែលក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិចបានបញ្ជូនទៅ​។​ ក្រៅពីគ្រឿងសព្វាវុធ ប៉ូឡូញដែល​មានព្រំដែនជាប់អ៊ុយក្រែន ក៏គឺជា​ដែនដីឆ្លងកាត់ នៃការដឹកជញ្ជូន​ស្បៀងអាហារ ជំនួយសប្បុរសធម៌ ទៅជួយ​ប្រជាជនអ៊ុយក្រែនផងដែរ។​ ជាងនេះទៀត ប្រព័ន្ធខែលមីស៊ីល Patriot ដ៏ទំនើបរបស់អាមេរិក កំពុងឈរជើងនៅ​ក្នុងទឹកដី​ប៉ូឡូញ មិនឆ្ងាយ​ប៉ុន្មានពីព្រំដែនអ៊ុយក្រែន​ រងចាំតែភ្លើងខៀវប៉ុណ្ណោះ ត្រូវដឹកបញ្ជូនទៅកាន់អ៊ុយក្រែន​។​ ជាមួយនឹងការសន្យាផ្តល់ជំនួយ​បន្ថែមទៀត ពីសំណាក់អាមេរិក គឺ​ប៉ូឡូញដែលគឺជា​អ្នកទទួលរៀបចំ​ចាត់​ចែងការដឹកជញ្ជូនឆ្លងព្រំដែន​។ ក្នុងនាមជាមូលដ្ឋានជួរក្រោយ ប៉ូឡូញក៏ជួយ​កងទ័ពអ៊ុយក្រែនដែរ​ នៅក្នុងប្រតិបត្តិការជួសជុល​ គ្រឿងសព្វាវុធដែលខូចខាតនៅសមរភូមិ។ វិស្វករ និងអ្នកជំនាញ​ប៉ូឡូញជាច្រើននាក់ កំពុងធ្វើការយ៉ាងសកម្ម ក្នុងការជួសជុល ដាក់​ឲ្យដំណើរការឡើងវិញ នូវគ្រឿងឧបករណ៍ សម្ភារៈ សព្វាវុធយោធារបស់កងទ័ពអ៊ុយក្រែន​​។ ការវាយ​ប្រហារឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន ពីសំណាក់រុស្ស៊ី ដឹកនាំដោយលោកពូទីន មិន​ត្រឹមតែមិនបានធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិចបាក់ស្បាតខ្លាចប៉ុណ្ណោះទេ តែផ្ទុយទៅវិញ គឺវាបាន​​រុញឲ្យ​សម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច រួម​កម្លាំងសាមគ្គីគ្នាជាធ្លុងមួយ កាន់តែខ្លាំងឡើង​ ដើម្បីយកឈ្នះ​សកម្មភាព​ឈ្លានពានល្មើសច្បាប់អន្តរជាតិ របស់​រុស្ស៊ី​៕​

ក្នុង​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ប្រទេស​អ៊ីរ៉ង់​បាន​ក្លាយ​ជា​គោលដៅ​ទេសចរណ៍​ដែល​ក្រុមប្រទេស​លោកខាងលិច​បាន​ផ្តល់​យោបល់​មិន​ឲ្យ​ពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ទៅ​ដើរកំសាន្ត។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​នៅ​ពេល​នេះ ក្រុមហ៊ុន​ទេសចរណ៍ និង​ក្រុម​អ្នកជំនាញ​ទេសចរណ៍​កំពុង​ព្យាយាម​អូស​ទាញ​ភ្ញៀវទេសចរ​ពី​បណ្តា​ប្រទេស​ផ្សេង។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ក្រុមប្រទេស​លោកខាងលិច​ណែនាំ​ពលរដ្ឋ​ខ្លួន​មិន​ឲ្យ​ទៅ​លេង​នៅ​អ៊ីរ៉ង់ និង​ថា តើ​អ៊ីរ៉ង់​មាន​សក្តានុពល​ទេសចរណ៍​អ្វី​ខ្លះ​ដើម្បី​អាច​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវទេសចរ​ក្រៅ​ពី​អឺរ៉ុប?។ អ្វីៗ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ដោយ​រលូន​នៅ​ចន្លោះ​ឆ្នាំ ២០១៤ និង​ឆ្នាំ ២០១៩។ រលូន​ព្រោះ​នៅ​ក្នុង​រយៈពេល​នោះ ប្រតិបត្តិការ​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវទេសចរ​បរទេស ពិសេស​ភ្ញៀវទេសចរ​បស្ចិមលោក​រៀបចំ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីរ៉ង់​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ភ្ញៀវទេសចរ​អឺរ៉ុប​នាំ​គ្នា​សម្រុក​ទៅ​លេង​អ៊ីរ៉ង់​យ៉ាង​ច្រើន​កុះករ។ Ispahan Chiraz ឬ Persepolis ជា​តំបន់​ទេសចរណ៍​ពេញនិយម​ខ្លាំង​ជាង​គេ​របស់​ភ្ញៀវទេសចរ​ទូទៅ។ ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៩ អ៊ីរ៉ង់​ទទួល​បាន​ភ្ញៀវទេសចរ​បរទេស​សរុប​ចំនួន ៨លាននាក់។ តែ​មហិច្ឆតា​របស់​រដ្ឋអំណាច​ក្រុង​តេហេរ៉ង់​មិនមែន​ឈប់​ត្រឹម ៨លាននាក់​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ឯណា។ កម្មវត្ថុ​ដែល​អ៊ីរ៉ង់​ចង់​បាន​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០២៥ គឺ​ទទួល​បាន​ភ្ញៀវទេសចរ​បរទេស​ដល់​ទៅ ២០លាននាក់​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។ ក៏​ប៉ុន្តែ កម្មវត្ថុ និង​មហិច្ឆតា​មួយ​នេះ​ហាក់​គ្រាន់​តែ និង​កំពុង​នៅ​ជា​ក្តីស្រមៃ​នៅ​ឡើយ​នា​ពេល​នេះ។ ជា​ក្តីស្រមៃ​ព្រោះ​អ្វីៗ​ហាក់​បាន​ក្រឡាប់​ចាក់​តែ​មួយ​ប៉ប្រិច​ភ្នែក​ដោយសារ​កើត​មាន​ព្រឹត្តិការណ៍​បន្តបន្ទាប់​គ្នា​ចាប់​ពី​ឆ្នាំ ២០១៨។ ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៨ អាមេរិក​ក្នុង​ជំនាន់​ប្រធានាធិបតី​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ​បាន​ប្រកាស​ដក​ខ្លួន​ចេញ​ពី​កិច្ចព្រមព្រៀង​នុយក្លេអ៊ែរ​អ៊ីរ៉ង់​ចុះ​ហត្ថលេខា​ឆ្នាំ ២០១៥។ បន្ទាប់​មក​ក្នុង​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៩ មាន​ក្បួនបាតុកម្ម​មហាជន​ប្រឆាំង​នឹង​រដ្ឋាភិបាល ហើយ​ក្នុង​ខែ​មករា ឆ្នាំ ២០២០ មាន​ធ្លាក់​យន្តហោះ​ស៊ីវិល​អ៊ុយក្រែន​មួយ​ដោយ​ត្រូវ​គ្រាប់មីស៊ីល​របស់​ទ័ព​អ៊ីរ៉ង់ ក្រោយ​ពី​យន្តហោះ​នោះ​ទើប​ហោះ​ឡើង​ចេញ​ពី​អាកាសយានដ្ឋាន​ក្រុង​តេហេរ៉ង់។ ពិត​ណាស់ តិច ឬ​ច្រើន ព្រឹត្តិការណ៍​ចំនួន ៣ឆ្នាំ​បន្តបន្ទាប់​គ្នា​ខាង​លើ​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ខ្លាំង​ដល់​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច​អ៊ីរ៉ង់ និយាយ​ជា​រួម និង​វិស័យ​ទេសចរណ៍ និយាយ​ដោយឡែក។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីរ៉ង់​បាន​ព្យាយាម និង​ប្រឹងប្រែង​គ្រប់​បែប​យ៉ាង​ដើម្បី​ស្តារ​រូបភាព និង​ស្ថានការណ៍​ឡើង​វិញ ពិសេស​ផ្តល់​ជំនឿ​ទុកចិត្ត​ជា​ថ្មី​ដល់​ភ្ញៀវទេសចរ​បរទេស។ តែ​ខណៈ​ដែល​រឿងចាស់​មិន​ទាន់​រលត់ និង​ស្ងប់​ស្រួលបួល​ផង ស្រាប់​តែ​មាន​កើត​រឿង​ថ្មី​មួយ​បន្ថែម​ទៀត​កាល​ពី​ពាក់​កណ្តាល​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ ២០២២។ រឿង​ថ្មី​នោះ គឺ​បាតុកម្ម​មហាជន​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស ក្រោយ​ពី​ការ​ស្លាប់​នារី​ម៉ាសា អាមីនី។ គួរ​រម្លឹក​ថា​មាន​អាយុ ២២ឆ្នាំ នារី​ម៉ាសា អាមីនី​ត្រូវ​បាន​ប៉ូលិស​សីលធម៌​អ៊ីរ៉ង់​ចាប់​ខ្លួន​ក្នុង​ថ្ងៃទី ១៣ កញ្ញា​ក្រោម​បទ​ចោទ​ប្រកាន់​ពី​ការ​ស្លៀកពាក់​មិនសមរម្យ​តាម​ច្បាប់​សាសនា​អ៊ីស្លាម។ តែ​នៅ ៣ថ្ងៃ​ក្រោយ​ការ​ចាប់​ខ្លួន នារី​ម៉ាសា អាមីនី​បាន​បាត់បង់​ជីវិត​នៅ​ក្នុង​មន្ទីរពេទ្យ។ គេ​បាន​សង្កេត​ឃើញ​ថា ព្រឹត្តិការណ៍​មួយ​បាន និង​កំពុង​ធ្វើ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ឈឺក្បាល វិល​មុខ​យ៉ាង​ខ្លាំង។ ឈឺក្បាល វិលមុខ ព្រោះ​ក្រៅ​ពី​មាន​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​របស់​មហាជន​ក្នុង​ស្រុក ការ​ស្លាប់​នារី​ម៉ាសា អាមីនី​បាន​បំផុស​ឲ្យ​មាន​ប្រតិកម្ម​ថ្កោលទោស​យ៉ាង​ខ្លាំងក្លា​ពី​អន្តរជាតិ ពិសេស​ពី​ពលរដ្ឋ​អ៊ីរ៉ង់​រស់​នៅ​បរទេស។ ដូច្នេះ​ច្បាស់​ណាស់ បរិបទ​ថ្មី​មួយ​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ភ្ញៀវទេសចរ​អឺរ៉ុប​កាន់​តែ​ខ្លាច​រអារ​លែង​ចង់​ទៅ​អ៊ីរ៉ង់​តែ​ម្តង។ បន្ថែម​ពី​នេះ មាន​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ជា​ច្រើន ពិសេស​បារាំង និង​អាល្លឺម៉ង់​បាន​ផ្តល់​យោបល់​ដល់​ពលរដ្ឋ​ខ្លួន​កុំ​ឲ្យ​ទៅ​អ៊ីរ៉ង់។ ក្រុង​ប៉ារីស​បាន​ព្រមាន​ត្រង់ៗ​ថា ដើរ​លេង​នៅ​អ៊ីរ៉ង់​ប្រឈម​នឹង​ហានិភ័យ​នៃ​ការ​ឃាត់​ខ្លួន ការ​ចាប់​ឃុំ​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ និង​ការ​កាត់ទោស​ដោយ​អយុត្តិធម៌។ ការ​ព្រមាន​ដូច​នេះ​ព្រោះ​សព្វថ្ងៃ មាន​ជនជាតិ​បារាំង​ចំនួន ៦នាក់​កំពុង​ជាប់​ក្នុង​ពន្ធនាគារ​អ៊ីរ៉ង់ ក្នុង​នោះ មាន​ខ្លះ​ជា​អ្នកទេសចរ​ធម្មតា។ ក្រៅ​ពី​អស្ថិរភាព​សង្គម និង​នយោបាយ វិបត្តិ​កូវីដ១៩ ជា​ដើមចម​មួយ​ទៀត​នៃ​ការ​គ្មាន​ភ្ញៀវទេសចរ​បរទេស​ដែរ។ ផលវិបាក​កើត​ចេញ​ពី​ការ​គ្មាន ឬ​មាន​ភ្ញៀវទេសចរ​បរទេស​តិចតួច​មាន​ច្រើន សណ្ធាគារ​ភាគ​ច្រើន​គ្មាន​ភ្ញៀវស្នាក់នៅ ក្រុម​មគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរ​ភាគ​ច្រើន​ដើរ​ទាត់ខ្យល់ ម្ចាស់​ហាង​លក់​វត្ថុ​អនុស្សាវរីយ៍ ឬ​ទំនិញ​សិប្បកម្ម​ក្នុង​ស្រុក​ឈរ​ដក​ដង្ហើម​ចោល ឬ​មួយ​ក៏​តំបន់​ទេសចរណ៍​ស្ងាត់​មិន​សូវ​មាន​ភ្ញៀវទេសចរ​ជា​ដើម។ អ្វី​ដែល​ច្បាស់​នៅ​ចំពោះ​មុខ អ៊ីរ៉ង់​មិន​អាច​បន្ត​ទន្ទឹង​រង់ចាំ​ភ្ញៀវទេសចរ​អឺរ៉ុប​បាន​ឡើយ ហើយ​ក៏​មិន​ច្បាស់​ថា ភ្ញៀវទេសចរ​អឺរ៉ុប​អាច​សម្រុក​ត្រឡប់​ទៅ​លេង​អ៊ីរ៉ង់​ដូច​មុន​ដែរ។ អ្វី​ដែល​អ៊ីរ៉ង់​សង្ឃឹម​ពេល​នេះ គឺ​ភ្ញៀវទេសចរ​បរទេស​ពី​ប្រទេស​ផ្សេង ដូច​យ៉ាង​រុស្ស៊ី ចិន និង​តួកគី​ដែល​មិន​ឈឺ​ឆ្អាល ខ្វល់ខ្វាយ​នឹង​កិច្ចការ​ផ្ទៃក្នុង​របស់​អ៊ីរ៉ង់។ បន្ទាប់​មក គឺ​បណ្តា​ប្រទេស​ជិតខាង​ក្នុង​តំបន់ ពិសេស​ក្រុម​ប្រទេស​ដែល​មាន​វប្បធម៌ និង​សាសនា​រួម​ដូច​គ្នា ដូច​ជា​អ៊ីរ៉ាក់ លីបង់ កូវ៉ែត ឬ​មួយ​ក៏​ប៉ាគីស្ថាន។ ផ្ទាំងស៊ីប​បន្ទាប់​មក​ទៀត​របស់​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីរ៉ង់ គឺ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​វិស័យ​ទេសចរណ៍​វេជ្ជសាស្រ្ត​ដោយ​សំអាង​លើ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​សុខភាព​ដែល​មាន​ប្រសិទ្ធភាព តម្លៃទាប និង​ជំនាញផ្នែក​វះកាត់កែសម្ផស្ស​ដែល​កំពុង​ពេញនិយម និង​ទាក់ទាញ​ខ្លាំង​ពី​ប្រជាជន​រស់ក្នុង​តំបន់​មជ្ឈិមបូព៌ា៕

ក្រុមហ៊ុនយន្តហោះ «​អ៊ែរឥណ្ឌា​» បាន​បញ្ជាទិញ​យន្តហោះដឹកអ្នក​ដំណើរ​ ចំនួន​ ៤៧០ គ្រឿង ពី​ក្រុម​ហ៊ុន​អឺរ៉ុប-បារាំង និង​អាមេរិក។​ ការ​បញ្ជាទិញ​ក្នុង​ចំនួនដ៏​ច្រើនសន្ធឹក​ដូច្នេះ គឺ​ មិនធ្លាប់​ជួប​សោះ នៅ​​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​អាកាសចរណ៍​ស៊ីវិល។  ហេតុអ្វី ឥណ្ឌា សម្រុកទិញយន្ត​ហោះ​ នៅ​ពេលនេះ ហើយ​និងទិញក្នុងចំនួនច្រើនយ៉ាង​ដូច្នេះ​? ​ ក្រុមហ៊ុនយន្តហោះ «អ៊ែរឥណ្ឌា» បញ្ជាទិញ​យន្ត​ហោះ​ចំនួន ៤៧០ គ្រឿង ពីក្រុម​ហ៊ុនផលិត​​យន្តហោះ​ Airbus និង​ពី​ក្រុម​ហ៊ុន​ Boeing។ ៧០គ្រឿង សម្រាប់​ហោះ​ហើរ​រយៈ​ចម្ងាយ​ឆ្ងាយ ហោះ​ឆ្លងទ្វីប ហើយ ៤០០គ្រឿងទៀត​ ជា​យន្តហោះ​សម្រាប់​ធ្វើ​ដំណើ​ររយៈចម្ងាយ​​ខ្លី ​ ។ ទំនិញ​បក្សី​ស្លាប​ដែ​កនេះ គឺ​ចំនួន​ជាង​ពាក់កណ្តាល​ ជា​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​យន្តហោះ​អឺរ៉ុប​-បារាំង ហើយ​ ជិត​ពាក់កណ្តាលទៀត​​ ជាផលិតផល​​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។​ ​​មន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាល​អាមេរិក បាន​ឲ្យបណ្តាសារព័ត៌មាន​ ​ដឹង​ថា  ឥណ្ឌា បញ្ជា​ទិញ​យន្តហោះ Boeing ពី​អាមេរិក ចំនួន​ ២២០គ្រឿង ក្នុងនោះ មាន​ប្រភេទ Boeing 737 MAX ចំនួន​ ១៩០ គ្រឿង​ និង​យន្តហោះ​ធំ​ហោះ​ចម្ងាយ​ឆ្ងាយ​ឆ្លងទ្វីប ប្រភេទ​ B787 ចំនួន ​២០ គ្រឿង ព្រមទាំង​​និង ១០គ្រឿង​ទៀត សម្រាប់​យន្តហោះ​ប្រភេទ ​B777X។ ​ ក្នុងការ​ឆ្លើយ​ឆ្លង​តាម​ខ្សែទូរសព្ទ ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក ចូ បៃដិន និង​​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ នរិន្ទ្រា ម៉ូឌី បាន​សម្តែង​សុឆន្ទៈ​ពង្រឹង​ទំនាក់ទំនង​ទ្វេភាគី​ ចំពោះវិស័យ​អាកាសចរណ៍​ស៊ីវិល​ វិស័យ​ផលិត​ផលពាក់​កណ្តាល​សម្រេច​ ហើយ​និងសហការគ្នា​ផ្នែក​​ទំនើប​កម្មវិស័យ​ការពារ​ជាតិ​ផង ព្រមទាំង​បច្ចេកវិទ្យា​សប្បនិមិត្ត​ទៀត​។ នេះបើតាម​ប្រភព​ពី​មន្ត្រី​ស្និទ្ធ​នឹង​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ឥណ្ឌា។ ពី​ចំណែក​បារាំង​វិញ ប្រធានាធិបតី​ អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង បាន​ធ្វើ​ជា​សាក្សី ពីចម្ងាយ​ តាម​ប្រព័ន្ធ​វីដេអូ ​​ ក្នុង​ឱកាស​ចុះ​ហត្ថលេខា​ទិញ​-លក់​យន្តហោះ Airbus និងក្រុមហ៊ុន​យន្តហោះ «អ៊ែរឥណ្ឌា»។ ប្រមុខ​រដ្ឋបារាំង​​ មានប្រសាសន៍​​ជាភាសា​អង់គ្លេស ​ទៅកាន់​សមភាគី​​​នាយករដ្ឋមន្ត្រី នរិន្ទ្រា ម៉ូឌី ដើម្បី​ឲ្យកក់ក្តៅចិត្ត​ថា បារាំង​​សន្យា​ប្តេជ្ញា​អស់​ពី​ជម្រៅ​ចិត្ត​ក្នុងការ​ផ្តល់​បច្ចេកវិទ្យា​ដ៏មាន​ប្រសិទ្ធភាពរបស់​ខ្លួន ទៅ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា ហើយ​និង​បារាំងរីករាយ​​ចូលរួម​ចំណែក​ក្នុង​ដំណើរការ​«ផលិត​ទំនិញ​ស្នាដៃ​​ឥណ្ឌា»ផង។​ ​សរុប ​ចំនួន​ទឹក​ប្រាក់ ​បញ្ជាទិញ​យន្តហោះបរទេស ពី​សំណាក់​​ក្រុមហ៊ុន​ឥណ្ឌា​លើកនេះ គឺ​ក្នុង​​តម្លៃ​ សរុប ៧០ ពាន់​លាន​ដុល្លារ​។ ជា​ចំនួន​​មួយ​ដ៏​ច្រើនសន្ធឹក ដែល​ ​អ្នក​ជំនាញ​ អះអាង​ថា​«មិនធ្លាប់មានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាកាសចរណ៍ស៊ីវិល»។​ ហេតុអ្វី​ ឥណ្ឌា សម្រុក​ទិញយន្តហោះ​ដឹកអ្នក​ដំណើរ ក្នុង​កាលៈទេសៈ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ ហើយ​និងទិញ​ក្នុង​ចំនួន​ច្រើនសន្ធឹក​យ៉ាង​ ដូច្នេះ​? មូលហេតុ​គឺកើត​ចេញពី​មហិច្ឆតា​នយោបាយ​ដឹកនាំ​ជាតិ​ផង និង​ពី​តម្រូវ​ការ​ជាក់​ស្តែង​ផង។​ ការ​ប្រកាស​ទិញ​យន្តហោះថ្មីបន្ថែម​​ ឋិត​ក្រប​ខណ្ឌ​នៃ​ពិព័រណ៌​វិស័យ​អាកាសចរណ៍​ឥណ្ឌា ចាប់ផ្តើម​ពីថ្ងៃទី​១៣​ ដល់​១៧ ​កុម្ភៈ​ នៅស្រុក​ឥណ្ឌា។​ តាំងពីថ្ងៃ​បើក​សម្ពោធ​ពិព័រណ៌​ដំបូង​ម្ល៉េះ​ដែល​ ថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋបាល​ទីក្រុង​ញូវដេលី សម្តែង​ពី​មហិច្ឆតា​អភិវឌ្ឍ​វិស័យ​ហោះហើរ​ និង​ចង់ឃើញ​​ មហាយក្ស​ឥណ្ឌា ក្លាយ​ជា​ប្រទេសជឿន​លឿន​​​វិស័យ​អាកាសចរណ៍​ ​ ​និង​មាន​កិត្តិនាម​មុខ​មាត់​ យ៉ាងហោចក្នុង​ចំណោម​ ៥ប្រទេស​ ដែល ល្អ​ដាច់​គេ​លើលោកខាង​ដំ​ណើរ​ផ្លូវ​អាកាស​។ ដើម្បីបំពេញ​មហិច្ឆតានេះ អ្នក​ដាច់​ចង្កូច​នយោបាយ​ឥណ្ឌា បាន​ប្រកាស​ក្នុង​ខែ​កុម្ភៈ ថា​នឹង​បន្ត​សាង​សង់​​អាកាស​យាន​ដ្ឋាន​ ចំនួន​ ជាង ១០០ កន្លែង​ទៀត ចាប់ពី​ពេល​នេះ ដល់​ឆ្នាំ២០២៤ខាងមុខ។ ម្យ៉ាង​វិញទៀត​ ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ឥណ្ឌា ​បាន​ ​ប្រមើល​មើលឃើញថា ទីផ្សារ​ជើង​ហោះហើរ​របស់​ឥណ្ឌា មា​នទំហំធំធេង​​ ពោល​គឺ ​គុណ​នឹង​បួន​ដង ពីពេល​នេះដល់ឆ្នាំ​២០៤១ ដែល​អាច​នឹង​កើនដល់ ៦៤១ លាន​នាក់​។ អាស្រ័យ​ហេតុនេះ ក្រុម​ហ៊ុន​យន្តហោះដឹកអ្នក​ដំណើរ​ឥណ្ឌា ត្រូវ​រួស​រាន់​បញ្ជាទិញ​យន្តហោះ​ថ្មី​បន្ថែម គឺ​អាច​ត្រូវទិញ ដល់ទៅ​១៥០០ ទៅ​១៧០០គ្រឿង​ ក្នុង​ចន្លោះ​២-៣ឆ្នាំទៀត។ ​នេះបើតាមការ​​ព្យាករ​របស់​អាកាសចរណ៍​ស៊ីវិល​អឺរ៉ុប។ ទំនង​ជា​ស្រដៀងៗគ្នា​ដែរ​ ​​​អ្នក​ជំនាញ​ឥណ្ឌា គិត​គូរ​ឃើញថា​ឥណ្ឌា​អាច​នឹង​ត្រូវការ​យន្តហោះ​ស៊ីវិល​យ៉ាងតិច ២ ០០០ គ្រឿង​បន្ថែមទៀត ក្នុង​រយៈ​ពេល​ ១០ ទៅ​១៥ឆ្នាំខាងមុខ។​ ពេលវេលា​នេះ​ ក៏​សម​ស្របតាម​​ចង្វាក់ផលិតក​ម្ម​​ដែរ​ ពីព្រោះថា ការ​ទទួល​យន្តហោះ​បញ្ជាទិញ​ពី​សំណាក់​ឥណ្ឌា​លើកនេះ គឺត្រូវ​​ នាយក​ទីផ្សារ​របស់​ក្រុមហ៊ុនAirbus បញ្ជាក់ថា ការ​ផ្ទេរ​យន្តហោះ​តាម​គម្រោង អាច​នឹង​ត្រូវ​ធ្វើ​ឡើង​នៅឆ្នាំ​២០២៧ ឯណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ​​ក្រុមហ៊ុន​ Boeing មិន​បាន​បញ្ជាក់​កាលបរិច្ឆេទ​ទេ។​ ​មូលហេតុ​ធំមួយទៀត​ដែរ គឺ​កា​រផ្លាស់ប្តូរ​យន្តហោះ​ចាស់​ៗចេញ​។​ គេមិនត្រូវ​ភ្លេច​ទេ​​ថា​ ការ​បញ្ជា​ទិញ​យន្ត​ហោះថ្មី - ទំនើប​ គឺជាករណី​​ចាំបាច់​សម្រាប់​ធានា​​សុវត្ថិភាព​អ្នក​ដំណើរ ដ្បិតថា ក្រុមហ៊ុនយន្តហោះ «អ៊ែរឥណ្ឌា» មិន​បាន​ទិញ​យន្តហោះ​ថ្មី ទាល់​តែសោះ​និង​ ជាច្រើន​ឆ្នាំដែរ​មកហើយ។ ការ​ទិញ​យន្តហោះ​ថ្មី​ចុងក្រោយ​បង្អស់​របស់  «អ៊ែរឥណ្ឌា» គឺ​នៅ​ឆ្នាំ ២០០៦ ឯណោះ​។ ហេតុដូច្នេះ បើតាម​លោក Mark Martin អគ្គនាយក​ខាងក្រុម​ហ៊ុន​​ផ្តល់​ប្រឹក្សា​យោបល់​ បាន​លើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនយន្តហោះ «អ៊ែរឥណ្ឌា» ​ត្រូវ​ផ្លាស់ប្តូរ​យន្តហោះ​ថ្មីៗ ​ស្ទើរតែ​ពាក់​កណ្តាល​ ចន្លោះ​ ៥ទៅ ​៧ឆ្នាំទៀត​។​​​ ក្រុមហ៊ុនយន្តហោះ «អ៊ែរឥណ្ឌា» មាន​ប្រវត្តិ​បែបណា​?​ ក្រុមហ៊ុនយន្តហោះ «អ៊ែរឥណ្ឌា» កើត​ពីដំបូង​​ឆ្នាំ​១៩៣២ ជា​សហគ្រាសឧស្សាហកម្ម​បារាំង​-ឥណ្ឌា ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​ធ្វើ​ជាតូបនីយកម្ម ជា​ក្រុមហ៊ុនរដ្ឋ​ នៅពេល​ដែល ​ឥណ្ឌា​ ប្រកាស​ឯករាជ្យ ដាច់​ចេញពីការ​ត្រួតត្រា​របស់​អង់គ្លេស​នៅ​ ឆ្នាំ​១៩៤៧​។ នៅឆ្នាំ២០០៩ ក្រុម​ហ៊ុន​រដ្ឋនេះ ខាត​ច្រើន ហើយ​រដ្ឋឥណ្ឌា​ បាន​ចាក់បញ្ចូល​លុយ ១៥ពាន់​លាន​ដុល្លារ​ តែ​នៅ​តែ​ស្រង់​មិនកើត។ នៅឆ្នាំ​២០២២ «អ៊ែរឥណ្ឌា» ត្រូវ​ផ្ទេរ​មក​ជា​ក្រុម​ហ៊ុន​ឯកជន​វិញ។ ពោល​គឺ​ត្រឡប់​មក​វង្សត្រកូល​ម្ចាស់​ដើម​ គឺ​ ត្រកូល តាតា «Tata» ​ឋិត​ក្រោម​​កណ្តាប់​ដៃ​របស់​​ មហាសេដ្ឋី Ratan Tata ដែល​មាន​ក្រុមហ៊ុន​រកស៊ីច្រើន​វិស័យ រាប់​ចាប់តាំ​ង​ពី​ផ្នែក​រថយន្ត សណ្ឋាគារ ផ្នែក​គីមី ក្រុម​ហ៊ុន​លោហៈ និងរហូត​ដល់​ ក្រុមហ៊ុន​ទំនិញ​ចំណី​អាហារ ជាដើម ដែល​មាន​បុគ្គលិក​ក្រោម​បង្គាប់ ប្រមាណ​ជាង ៩៣៥ ០០០ នាក់ឯណោះ​​។ អ្នក​ជំនាញ​ជឿថា ​«អ៊ែរឥណ្ឌា» អាច​នឹង​កសាង​កេរ្តិ៍ ជា​ក្រុមហ៊ុន​យន្តហោះ​លំដាប់​ពិភពលោក​​៕

ព័ត៌មាន​មិន​ពិត​ជុំ​វិញ​ការចាក់​ថ្នាំបង្ការ​កូវីដមាន​ច្រើន ​រហូត​ជំរុញគ្រួសារ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ចាក់​វ៉ាក់សាំង​ខ្លះ មិន​ព្រម​ទទួល​ការ​បញ្ចូល​ឈាម​ដើម្បី​សង្គ្រោះ​ជីវិតទេ​ ព្រោះ​លង់​ក្នុង​គំនិត​ខ្លាច​ឆ្លង​ជាតិ​ថ្នាំ​វ៉ាក់សាំង​ចូល​ក្នុង​ខ្លួន​។ ទន្ទឹម​គ្នា​នោះ ​គំនិត​ប្រឆាំង​នឹង​វ៉ាក់សាំង បាន​បង្កើត​ឱ្យ​មាន​ចលនា​ថ្មី​មួយ គឺ​ចលនា​ស្វែង​រក​ “ឈាម​បរិសុទ្ធ” រីក​សុសសាយ​តាម​ប្រព័ន្ធ​អ៊ីនធ័រនែត។ ចលនា​ឈាម​បរិសុទ្ធ ពិត​ជា​បរិសុទ្ធ​ដូច​ពាក្យ​ឬជា​​របៀប​បោកប្រាស​បែប​ថ្មី​ ?! នៅ​ពេល​​លេច​ជំងឺ​កូវីដ​១៩ភ្លាម មាន​​គំនិត​និង​ការ​​ឃោសនា​បំប៉ោង​ផ្សេងៗ។ ខ្លះ​មាន​ជំនឿថា​មេរោគ​សប្បនិម្មិត​ ខ្លះ​ថា​ជា​មេរោគ​ចិន ... នៅពេល​រក​ឃើញ​ថ្នាំ​បង្ការ ជំនឿ​ផ្សេង​ទៀត​ក៏​មាន​កើត​ឡើង​ទន្ទឹម​គ្នា​ដែរ។ ក្នុងពេល​ដែល​អ្នក​​​ខ្លះមិន​សូវ​ទុក​ចិត្ត​លើ​ប្រសិទ្ធភាព​វ៉ាក់សាំង​ ព្រោះ​រក​ឃើញ​លឿន​ពេក ខ្លះ​ទៀតស៊ុប​នឹង​ជំនឿ​ឃោសនា​ប្រឆាំង​ដាច់ខាត​មិន​ព្រម​ចាក់​ថ្នាំ​បង្ការ​ទេ បើ​ទោះបី​ជា​ពួក​គេ​មាន​សំណាង​ មាន​ថ្នាំការ​ពារ​ពីមេរោគ​​ដ៏​កំណាចៗ​ក៏​ដោយ។ ​ជំនឿ​ស៊ុប​ជ្រុលនិយម​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ចាក់​ថ្នាំ​បង្ការ​ បាន​​លេច​ជាចលនា​ មាន​ឈ្មោះ​ថា “ឈាម​បរិសុទ្ធ” ដោយ​ពួកគេ​​ចង់​បង្កើត​ធនាគារ​ស្តុក​ឈាមក្រុម​​អ្នក​ដែល​មិនបាន​ចាក់​វ៉ាក់សាំង​។ នៅក្នុង​វេបសាយ ​ចលនា​ស្វែង​រកឈាម​បរិសុទ្ធ បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មាន​មិន​ពិតជា​ច្រើន​ ​ទាក់ទង​នឹង​ការ​បញ្ចូល​ឈាម។ តាម​ទ្រឹស្តី​របស់​ពួកគេ ឈាម​របស់​អ្នក​បាន​ចាក់​ថ្នាំបង្ការ​កូវីដ​១៩ ជា​ឈាម​មិន​ស្អាត​ អាច​ចម្លង​ជាតិ​វ៉ាក់សាំងដែល​ជា​​មធ្យោបាយ​ពង្វៀង​ ការ​ចាក់​បញ្ចូល​មេរោគ​ ឱ្យ​ ​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ខ្លួន​ពួកគេ។ មានមូលដ្ឋាន​នៅ​ប្រទេស​ស្វីស ចលនា Safe blood Donation បាន​រៀប​ចំ​ឱ្យ​មាន​ទំនាក់ទំនងដោយ​ផ្ទាល់​​រវាង​អ្នក​ផ្តល់​ឈាមនិង​អ្នក​ត្រូវ​ទទួល​ឈាម ដែល​ពុំ​បាន​ចាក់​វ៉ាក់សាំងដូចគ្នា​ទៀត។ George Della Pietra ស្ថាបនិក​ចលនា​Safe blood Donation បាន​ធានា​​នៅលើ​វេបសាយ​របស់​ខ្លួន​ថា អតិថិជន​អាច​ស្វែង​រក​ឈាម​បរិសុទ្ធ​បាន​ នៅអឺរ៉ុបខាង​លិច នៅអាមេរិក​ខាង​ជើង នៅអាហ្វ្រិក​និង​នៅ​អាស៊ី។ អ្នក​ការពារ​ចលនា​​ “ឈាម​បរិសុទ្ធ” បាន​អំពាវនាវ​ឱ្យ សមាជិក​ក្រុមក្នុង​​ហ្វេសប៊ុក ​ប្រើ​អំពើ​ហិង្សា​លើ​គិលានុបដ្ឋាកបាន​ទទួល​វ៉ាក់សាំង ដោយ​កុហក​ថា​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ច្រើន​ក្រោយ​ពី​បាន​ចាក់​ថ្នាំ​បង្ការ​កូវីដ​រួច។ លង់​ក្នុងគំនិត​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ចាក់​ថ្នាំបង្ការ​កូវីដ​ ថ្មីៗ​នេះ មាន​ប្តី​ប្រពន្ធ​ជាតិ​នូវែលហ្សេឡង់​ បាន​ជំទាស់​មិន​ឱ្យ​ពេទ្យ​វះកាត់​សង្គ្រោះ​ជីវិត​កូន​ង៉ែត​របស់ខ្លួន​ទេ ព្រោះ​ខ្លាច​កូន​ត្រូវ​ទទួល​​ឈាម​របស់​អ្នក​បាន​ចាក់​ថ្នាំ​បង្ការ​កូវីដ​១៩​។ តុលាការ​បាន​ដក​សិទ្ធិ​ចិញ្ចឹម​កូន​ពី​ប្តីប្រពន្ធ​នោះ​ជា​បណ្តោះ​អាសន្ន​ដើម្បីបំពេញ​ដំណើរបែបបទ​ព្យាបាល​​ក្មេង​បាន។ សំណុំ​រឿង​នេះ​បាន​ក្លាយ​ជា​សញ្ញា​តំណាង​ក្រុម​​ប្រឆាំង​នឹងវ៉ាក់សាំង​កូវីដ និង​​បាន​រីក​សាយ​ភាយ​យ៉ាង​លឿន​ពេញ​អ៊ីនធ័រនែត ដែល​ជា​ការ​​ទាក់ទាញ​ឱ្យ​ចាប់​​អារម្មណ៍លើ​ការ​ឃោសនា​ប្រឆាំង​នឹង​ថ្នាំបង្ការ។ នេះ​បើ​តាម​ការ​លម្អិត​របស់​អ្នក​ស្រី​ជំនាញ​អេពីដេមីសាស្ត្រ​នៅ​សកលវិទ្យាល័យ​អ៊ីលីណ័រ​ រដ្ឋ​Chicagoសហរដ្ឋ​អាមេរិក អ្នកស្រី Katrine Wallace។ ប៉ុន្តែ​ គ្មាន​ភស្តុតាង​បែប​វិទ្យាសាស្ត្រ​ណាដែល​​បញ្ជាក់​ថា ទទួល​ឈាមពី​អ្នក​បាន​ចាក់​វ៉ាក់សាំង​កូវីដ​១៩រួច អ្នក​ទទួល​ដែល​ពុំ​ធ្លាប់​ចាក់​វ៉ាក់សាំង​សោះនោះ នឹង​មាន​​ការការពារ (មាន​ភាព​ស៊ាំ​នឹង​កូវីដ​១៩)​ ក្លាយ​ជា​មនុស្ស​ចាក់​វ៉ាក់សាំង​រួច​ទេ។ នេះ​ជា​ប្រសាសន៍​របស់​អ្នកស្រី Wallace។ ការ​ឃោសនា​របស់​ចលនា​ឈាម​បរិសុទ្ធ​បញ្ច្រាស​ទាំង​ស្រុង​ទៅ​នឹង​វិទ្យាសាស្ត្រ ព្រោះ​សមាសធាតុ​នៃ​វ៉ាក់សាំង​មិនស្ថិត​នៅក្នុង​ប្រព័ន្ធ​ឈាម​ទេ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ ​ អំណោយ​ឈាម​របស់​បុគ្គល​បាន​ចាក់​វ៉ាកសាំង​កូវីដ​រួច ជា​ឈាម​ដ៏​មាន​សុវត្ថិភាព​បំផុត​​សម្រាប់​បញ្ចូល​ដល់​អ្នក​ជំងឺ។ នេះ​ជា​ការដាស់​តឿន​រំលឹក​របស់​តំណាង​កាកបាទ​ក្រហម​អាមេរិក។ សូម​បញ្ជាក់​ថា ដើម្បី​អាច​ក្លាយ​ជា​សមាជិក​ក្រុម​ Safe Blood Donation សមាជិក​ម្នាក់ៗ​ត្រូវ​បង់​ថ្លៃ​ចូល​ដំបូង​ចំនួន ៥០អឺរ៉ូ និង​ត្រូវ​បង់​​ថ្លៃ​ប្រចាំ​ខែ២០អឺរ៉ូ​ទៀត។ សម្រាប់​អ្នក​ស្រី​ជំនាញ​រោគរាតត្បាត តើ​នេះ​មិនមែន​ជា​ការ​បំភ័យ​ឆ្លៀត​យក​ចំណេញ​តាម​រយៈ​ការ​ផ្តល់​ព័ត៌មាន​ខុស​ទាំង​ស្រុង​ទេ​ឬ ?!​ ការ​ផ្សំ​គំនិត​គេង​ចំណេញ​ពី​កូវីដ​នៅមាន​ច្រើន​ទៀត។ ក្រៅ​អំពី​បំផុត​គំនិត​ស្វែង​រក​ឈាម​បរិសុទ្ធ នៅ​លើ​បណ្តាញ​មាន​ការ​បំផុស​រក​ទឹក​ដោះ​ម្តាយ​ “បរិសុទ្ធ” (របស់​ស្ត្រី​មិន​ចាក់​វ៉ាក់សាំង) ឬ​ស្ពែម៉ាតូហ្សូអ៊ីតផង។ មក​ដល់​ពេល​នេះ​ គេ​ពិបាក​នឹង​កំណត់​ចំនួន​មនុស្ស​ដែល​កំពុង​ស្វែង​រក​ឈាម​ របស់​មនុស្ស​គ្មាន​ចាក់​វ៉ាក់សាំងកូវីដណាស់ ប៉ុន្តែ​អ្នក​ជំនាញ​យល់​ថា រក​ឈាម​បរិសុទ្ធ​ពិត​ជា​វិញ្ញាសាដ៏​លំបាក​ណាស់ ក្នុង​ប្រទេស​ដែលមាន​អត្រា​ចាក់​ថ្នាំ​បង្ការ​កូវីដ​ខ្ពស់។ នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ដែល​មាន​អត្រា​ចាក់​វ៉ាក់សាំង​ដល់​ទៅ​៨០% អាជ្ញាធរ​សុខភាព​មិន​បាន​តម្រូវ​ឬ​សួរ​អ្នក​ផ្តល់​ឈាម​ជុំ​វិញ​ការ​ចាក់​ថ្នាំបង្ការ​ទេ។ មន្ទីរ​ពេទ្យ​ក៏​មិន​អាច​ផ្តល់​ព័ត៌មាន​ទាំងអស់​នេះ​ទៅ​អ្នក​ជំងឺ​ដែរ នៅពេល​ទាក់ទងនឹង​ការ​ផ្តល់​ឈាម៕​

ទឹកជំនន់​គំហុក​បង្កឡើង​ដោយ​ការរលាយផ្ទាំងទឹកកក​លើ​ភ្នំ គឺ​ជា​បញ្ហា​ប្រឈម ដែល​គំរាមកំហែង​ដល់​ប្រជាជន​​យ៉ាងតិច ១៥លាននាក់ នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​ទាំងមូល។ នេះ​បើ​យោងតាម​លទ្ធផល​សិក្សាស្រាវជ្រាវ ដែល​ចេញផ្សាយ​កាល​ពីថ្ងៃ​អង្គារ។ ហានិភ័យ​នេះ​​ ដែល​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់​ស្រាប់ នៅក្នុងពេល​បច្ចុប្បន្ន អាច​នឹង​ត្រូវ​កើនឡើង​កាន់តែ​ខ្លាំង​ថែមទៀត ​ជាមួយ​នឹង​កំណើន​នៃ​ការឡើងកម្តៅភពផែនដី។ យោងតាមការសិក្សា​ចេញផ្សាយ កាល​ពីថ្ងៃ​អង្គារ ​នៅ​ក្នុង​ទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្រ្ត Nature Communications ក្នុងចំណោម​ប្រជាជន ដែល​កំពុង​ប្រឈម​ខ្លាំង​​នឹង​ការគំរាមកំហែង​ដោយ​ទឹកជំនន់​ពីការរលាយ​ផ្ទាំងទឹកកក​លើ​ភ្នំ មាន​ភាគច្រើន​លើសលុប​ប្រមូលផ្តុំគ្នា​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​តែ ៤ ប៉ុណ្ណោះ គឺ​ ឥណ្ឌា ប៉ាគីស្ថាន ចិន និង​ប៉េរូ។ យើងអាច​កត់សម្គាល់បានថា នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ទាំង ៤នេះ មាន​ដល់​ទៅ ៣ ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី ហើយ​នៅ​ជុំវិញ​តំបន់​​​ដែល​សម្បូរបឹង​​លើ​ភ្នំ គឺ​ជួរភ្នំ​ហិមាល័យ។ គួរបញ្ជាក់ថា នៅ​តាម​តំបន់​ភ្នំខ្ពស់ៗ ដូចជា ជួរភ្នំហិមាល័យ​នេះ ជាដើម សម្បូរ​ទៅដោយ​ផ្ទាំងទឹកកក ហើយ​នៅ​ក្នុង​អំឡុង​រដូវ​ក្តៅ ផ្ទាំងទឹកកក​​មួយផ្នែក​ត្រូវ​រលាយ​​បង្កើត​ជាទឹក ដែល​មួយផ្នែក​ត្រូវ​ហូរ​ចាក់​ចុះទៅក្រោម​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ទន្លេ ចំណែក​ទឹកមួយផ្នែក​ទៀត​ត្រូវ​ប្រមូលផ្តុំគ្នា​បង្កើត​ ​ទៅជា​បឹង​នៅលើ​ភ្នំ។ ក៏ប៉ុន្តែ បឹងអស់ទាំងនេះ​មិនសូវ​ជា​មាន​ស្ថិរភាព​ក្នុងការ​ទប់ទឹក​​​ប៉ុន្មាននោះទេ ដោយសារ​តែ​ទំនប់ធម្មជាតិ ដែល​នៅព័ទ្ធជុំវិញ​បឹងនេះ ខ្លះ​គឺគ្រាន់តែ​ជា​ផ្ទាំងទឹកកក​ដូចគ្នា ចំណែកខ្លះទៀត គឺ​ជាបំណែកថ្ម​និង​ល្បាយដី ដែល​មិនសូវ​​មានភាពមាំទាំ ធន់នឹង​កម្លាំងទឹក។ នៅពេល​ដែល​សីតុណ្ហភាព​កើនឡើង នាំ​ឲ្យ​ផ្ទាំងទឹក​កក​រលាយ​កាន់តែច្រើន បរិមាណទឹក​នៅក្នុង​បឹង​ក៏​មាន​កាន់តែច្រើន វាបង្កើតជាសម្ពាធ​​​ទៅលើ​ទំនប់​ដែល​ព័ទ្ធជុំវិញបឹង​ក៏​កាន់តែ​ខ្លាំង។ បន្ថែម​ពីលើ​នេះ​ទៅទៀត នៅ​ក្នុង​យន្តការ​នៃ​ការរលាយទឹកកក ក្នុងករណីខ្លះ ផ្ទាំងទឹកកក​ត្រូវ​របេះ​ធ្លាក់ចូល​ទៅ​ក្នុង​បឹង បង្កើត​ជា​រលក​ធំៗ វាយផ្ទប់​ទៅនឹង​ទំនប់ជុំវិញ​បឹង ហើយ​នៅពេល​ទំនប់​នេះ​ត្រូវ​បាក់ ទឹក​ទាំងប៉ុន្មាន​ដែល​នៅ​ក្នុងបឹង​ត្រូវ​ហូរ​ចុះ​យ៉ាងគំហុក​ ​បង្កើត​ជា​ទឹកជំនន់ជន់លិច​ប្រជាជន​ដែល​រស់​នៅ​ក្នុងតំបន់។ ការសិក្សា​កាលពីឆ្នាំ២០២០​កន្លង​ទៅ​បង្ហាញ​ថា បរិមាណទឹកបឹងលើភ្នំ ដែល​បង្កើតឡើង​ដោយ​ការ​រលាយផ្ទាំងទឹកកក បាន​កើនឡើង​រហូតដល់​ទៅ​ ៥០% ឯណោះ នៅ​ក្នុងរយៈពេល ៣០ឆ្នាំ​កន្លងទៅនេះ។ ជាមួយនឹង​ការឡើងកម្តៅផែនដី អត្រា​នៃ​ការរលាយ​ផ្ទាំងទឹកកក​នេះ​នឹង​នៅតែបន្តកើនឡើង​តទៅទៀត ទៅថ្ងៃអនាគត ដោយ​គេ​ក៏​បាន​ព្យាករ​​ថា នៅ​ត្រឹម​ចុងសតវត្សរ៍​ទី២១​នេះ បើទោះជា​គេ​អាច​ទប់ស្កាត់​ការឡើងកម្តៅ​ផែនដី​ត្រឹម ១,៥អង្សារ ទៅតាម​គោលដៅ​នៃ​កិច្ចព្រមព្រៀង​អាកាសធាតុ​ក្រុងប៉ារីស​ក៏ដោយ ផ្ទាំងទឹកកក​​នៅ​ទូទាំងពិភពលោក​​​ ក៏​នឹង​ត្រូវរលាយ​ប្រមាណ​ជា​ពាក់កណ្តាល​ដែរ ដែល​នឹង​បង្កើត​ជា​បញ្ហា​ប្រឈម​កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ​ពី​គ្រោះទឹកជំនន់​ដោយ​គំហុក​ពី​​ការបាក់ទំនប់​បឹងលើភ្នំ។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកជំនាញ​ដែល​ចូលរួម​​ក្នុង​ការ​សិក្សាស្រាវជ្រាវ ចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃ​អង្គារ​កន្លងទៅនេះ បាន​កត់សម្គាល់ថា តំបន់​ដែល​មាន​ហានិភ័យ​ខ្ពស់​បំផុត គឺ​មិន​មែន​ស្ថិត​លើ​​ចំនួន​បឹង និង​បរិមាណ​ទឹក​ក្នុងបឹង​លើ​ភ្នំនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ គឺ​ចំនួន​ប្រជាជន ដែល​រស់​នៅ​ជុំវិញ​បឹង ឬ​ក្នុងតំបន់​ដែល​ជាប់នឹង​ផ្លូវទឹក​ដែល​ហូរ​ពីបឹងលើ​ភ្នំ។ ជាក់ស្តែង កាលពីពេលកន្លងមក គេ​សង្កេតឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​ មាន​មនុស្ស​រាប់ពាន់នាក់​ត្រូវ​បាត់បង់​ជីវិត ដោយ​ទឹកជំនន​់​ពីបឹង​លើ​ភ្នំ ចំណែក​​តំបន់​អាមេរិក​ខាងជើង​វិញ ថ្វីដ្បិតតែ​ ​មាន​បឹងលើ​ភ្នំ​ច្រើន​​ជាង​ ក៏ប៉ុន្តែ មាន​មនុស្សស្លាប់​តិចតួចដោយ​ទឹកជំនន់​ពីភ្នំ។ នៅក្នុងពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ អ្នកជំនាញ​បាន​សិក្សា​រកឃើញ​ថា មាន​មនុស្ស​ប្រមាណ​ជា ៩០លាននាក់ នៅក្នុង​ប្រទេស​ចំនួន ៣០ នៅ​ទូទាំងពិភពលោក​ទាំងមូល រស់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ក្បែរ​បឹងលើ​ភ្នំ។ ក្នុងចំណោមនេះ មាន​យ៉ាងតិច ១៥លាននាក់ ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​ហានិភ័យខ្លាំងជាងគេ ដោយសារ​តែ​ពួកគេ​រស់​នៅ​ក្នុង​រង្វង់ ៥០គីឡូម៉ែត្រ​ពីបឹងលើ​ភ្នំ និង​ត្រឹម ១គីឡូម៉ែត្រ ពី​ផ្លូវទឹកដែល​ហូរ​ពី​បឹងលើ​ភ្នំ។ នៅក្នុងចំណោម ១៥លាននាក់​នោះទៀតសោត គេរកឃើញ​ថា មាន​រហូតដល់​ទៅ​ជាង ៩លាននាក់ ពោលគឺ​ជាង ៦០% រស់​នៅក្នុង​តំបន់ភ្នំ និង​ខ្ពង់រាប​អាស៊ី ជាពិសេស គឺឥណ្ឌា​​ដែល​មានប្រជាជន​រស់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​គ្រោះថ្នាក់​ច្រើន​ជាងគេ (៣លាននាក់) ចំណែក​ប៉ាគីស្ថាន​ស្ថិត​នៅលំដាប់ទីពីរ (២លាននាក់)។ គួរបញ្ជាក់ថា តំបន់​ភ្នំ និង​ខ្ពង់រាប​អាស៊ី ដែល​ក្នុងនោះ​រួមមាន​ទាំង​តំបន់​​​ជួរភ្នំហិមាល័យ​ផងដែរ ពេលខ្លះ​ត្រូវ​បាន​គេដាក់រហស្សនាម​ថា “តំបន់​ប៉ូលទី៣” ដោយសារ​តែ​វា​គឺ​ជា​តំបន់​សម្បូរ​ផ្ទាំងទឹកកក​ច្រើន​ជាងគេ​លំដាប់​ទី៣​ បន្ទាប់​ពី​តំបន់​ប៉ូល​ខាងជើង និង​ប៉ូលខាងត្បូង៕