Περίληψη διάλεξης:H διάλεξη παρουσιάζει το πρόγραμμα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών «Τα παραμύθια της Κύπρου από το Λαογραφικό  Αρχείο του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών».  Τα δημοσιευόμενα παραμύθια αντλούνται από το Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου ΕπιστημονικώνΕρευνών. Η προσέγγιση των παραμυθιών γίνεται μέσω της διεθνώς αποδεκτής σήμερα μεθοδολογίας της ιστορικο-γεωγραφικής σχολής. Η μέθοδος αυτή επιτρέπει την αντιπαραβολή και την ανάδειξη των εντόπιων χαρακτηριστικών των παραμυθιών με την οικουμενική μορφή του παραμυθιού. Τα χαρακτηριστικά των κυπριακών παραλλαγών συνάδουν με τα χαρακτηριστικά των παραμυθιών του λοιπού ελληνικού χώρου.Πρωταρχικός στόχος του προγράμματος παραμένει η δημοσίευση των κυπριακών παραλλαγών των λαϊκών παραμυθιών στην ολότητά τους, αφ’ ενός διασώζοντας τες στη μνήμη και αφ’ ετέρουπαρέχοντας ένα ολοκληρωμένο συμπλήρωμα στον ελληνικό και κατ’ επέκταση στον διεθνή κατάλογο.Το πρόγραμμα προσπαθεί να αναπληρώσει κατά το δυνατόν το κενό που έχει δημιουργήσει ηαπώλεια των παραμυθάδων του παλιού καιρού και να αναδείξει τον άυλο θησαυρό, που φωλεύειστον λόγο των ανθρώπων.Σύντομο βιογραφικό ομιλήτριας:Η Μαρία Ματθαίου γεννήθηκε στη Λευκωσία και κατάγεται από το Διόριος και τα Λιβερά Κερύνειας. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος και διδάκτωρ Φιλοσοφίας του ίδιου πανεπιστημίου με ειδίκευση στη Βυζαντινή Ιστορία. Έχει διεκπεραιώσει τις σπουδές της με υποτροφίες του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, του Ιαπωνικού ιδρύματος Sasakawa- YoungLeadersFellowshipFoundγια την απόκτηση μεταπτυχιακού διπλώματος και του ευρωπαϊκού προγράμματος Ηράκλειτος για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής. Έχει διδάξει φροντιστηριακά μαθήματα στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει εργαστεί σε επιστημονικά προγράμματα του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με θέμα τη Βυζαντινή Μικρά Ασία και σε προγράμματα του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέματα σχετικά με τη φορολογία και τη φοροαπαλλαγή την εποχή των Παλαιολόγων, την επιγραφική, τον στρατό και την οικονομία στη Μέση Βυζαντινή Περίοδο. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων στην Κύπρο και στο εξωτερικό με θέματα σχετικά με την οικονομία της Εποχής των Παλαιολόγων. Σε συνεργασία με την Αργυρώ Ξενοφώντος έχει δημοσιεύσει δύο τόμους στη σειρά «Τα παραμύθια της Κύπρου από το Λαογραφικό  Αρχείο του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών», ενώ δύο νέοι τόμοι βρίσκονται ο ένας υπό εκτύπωση και ο άλλος υπό έκδοση.  Από το 2006 υπηρετεί ως εκπαιδευτικός λειτουργός στη δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Από το 2015 υπηρετεί με απόσπαση στο Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών.  

Σύνοψη διάλεξης: Στην παρούσα ηχητική ηχογράφηση θα γίνει προσπάθεια παρουσίασης της ανάπτυξης της γυναικείας εγγραμματοσύνης της Ελληνίδας της Κύπρου και κατά κύριο λόγο της δασκάλας/διδασκάλισσας. Eιδικότερα, η διάλεξη θα εστιάσει στη φιλανθρωπική, κοινωνική και φιλεκπαιδευτική δραστηριότητα των δασκάλων, κατά το πρώτο μισό της Βρετανικής παρουσίας στο νησί. Οι δασκάλες ήταν οι πρώτες εγγράμματες γυναίκες, οι οποίες βοήθησαν την Ελληνίδα της Κύπρου να εξέλθει από τον σκοταδισμό της αμάθειας και σιγά σιγά με το πέρασμα των χρόνων, να αποκτήσει ατομική, κοινωνική και πολιτική υπόσταση. Πέραν της εκπαιδευτικής τους προσφοράς, οι δασκάλες επεδείκνυαν εξίσου σημαντική φιλανθρωπική και κοινωνική δράση, καθοδηγώντας τις μαθήτριές τους, μέσα από τη διοργάνωση διάφορων φιλανθρωπικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και τη διεξαγωγή εράνων, με απώτερο στόχο να βοηθήσουν οικονομικά τόσο τους άπορους μαθητές και συμπολίτες τους όσο και τον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, όταν οι περιστάσεις το απαιτούσαν.Σύντομο Βιογραφικό:Η δρ Ξένια Δ. Παπαδημητρίου κατάγεται από την Πέγεια της επαρχίας Πάφου και αποφοίτησε από το Λύκειο του Αγίου Νεοφύτου της εν λόγω επαρχίας. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, ενώ ακολούθως συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Nottingham(UK) στις Πολιτικές Επιστήμες και στη Σύγχρονη Ιστορία. Το Μάιο του 2021, απέκτησε διδακτορικό τίτλο στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις σε συνεπίβλεψη με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Το θέμα της διδακτορικής της διατριβής είχε τίτλο «Γυναικεία εκπαίδευση στην ελληνοκυπριακή κοινότητα κατά τη διάρκεια της βρετανικής κυριαρχίας στην Κύπρο (Εκπαιδευτήρια θηλέων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και η εκπαίδευση των διδασκαλισσών κατά την περίοδο 1903-1937)».  Για ένα εξάμηνο (Σεπτ. 2021-Φεβρ.2022), αποτέλεσε μέλος ΣΕΠ στο Τμήμα Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών στο εξ αποστάσεως Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία του Πανεπιστήμιου Νεάπολις Πάφου. Συγκεκριμένα, δίδαξε το μάθημα με τίτλο «Η βρετανική κυριαρχία στα Επτάνησα και στην Κύπρο». Από το 2011-2019, εργαζόταν ως μόνιμη λειτουργός στο Τμήμα Τελωνείο (Αρχιτελωνείο/Υπουργείο Οικονομικών) και από το 2019 μέχρι σήμερα,  εργάζεται ως φιλόλογος σε σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης. Παράλληλα, συμμετείχε σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην Κύπρο κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας και ειδικότερα στην εκπαίδευση των γυναικών.

Παρόλο που ο διάσημος βρετανός ευπατρίδης και ποιητής Λόρδος Βύρων δεν έφτασε ποτέ στην Κύπρο, η συμβολή του στον εθνικό Αγώνα των Ελλήνων είναι πασίγνωστη. Γεννημένος στο Λονδίνο το 1788 από άγγλο πατέρα και σκωτσέζα μητέρα, έζησε τα περισσότερα από τα 10 πρώτα χρόνια της ζωής στη Σκωτία, μέχρι που να κληρονομήσει τον αριστοκρατικό τίτλο σε ηλικία 11 ετών. Γνώρισε την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα όταν αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ της Αγγλίας και ταξίδεψε από το 1809 μέχρι το 1811 στην Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, την Αθήνα (όπου διέμεινε για αρκετούς μήνες), την Πελοπόννησο, μαζί με τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη της σημερινής Τουρκίας.Από τις εμπειρίες αυτές εμπνέεται με την ιδέα της παλιγγενεσίας της αρχαίας δόξας. Το 1812,κυκλοφορεί το ποίημά του, Το Προσκύνημα του Τσάιλδ Χάρολδ, και γίνεται αμέσως μπεστ-σέλλερ, όχι μόνο στην Αγγλία αλλά μεταφρασμένο σε όλες σχεδόν τις γλώσσες της Ευρώπης. ΄Ολος ο κόσμος μιλούσε για το «διάσημο» Λόρδο Βύρωνα – άρα, αφού το δεύτερο μέρος του ποιήματος αφιερώνεται στην Ελλάδα και τους σύγχρονους Έλληνες, μιλούσαν ακόμα και για το ελληνικό ζήτημα. Την άνοιξη του 1821, βρίσκεται ο Βύρωνας αυτοεξόριστος από την πατρίδα, στη Ραβέννα της Ιταλίας. Περνούν δύο χρόνια μέχρι που να το πάρει απόφαση: να κατεβεί στην επαναστατημένη Ελλάδα και να πάρει ενεργό μέρος στον Αγώνα. Ξαφνικά, από ρέμπελος, ρομαντικός, και ποιητής όπως ήταν μέχρι τώρα, μέσα σε 2-3 μήνες αλλάζει χαρακτήρα. Γίνεται επαναστάτης. Γίνεται άνθρωπος με πολιτική δράση. Ξεμπαρκάρει στην ελεύθερη Ελλάδα, στο Μεσολόγγι, σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο, Παραμονή Χριστουγέννων, το 1823. Από τότε δουλεύει ακατάπαυστα μαζί με τον πολιτικό ηγέτη Αλέξ. Μαυροκορδάτο ώστε να εξασφαλίσουν πόρους και να αναπτύξουν τις βασικές αρχές μιας οικονομικής πολιτικής για την Ελλάδα. Λειτουργεί ως μαγνήτης τ’ όνομα του Βύρωνα, ώστε να συσσωρευθούν χρήματα από το εξωτερικό. Όταν πέθανε, η πρώτη δόση του ποσού των 800,000 στερλινών που είχαν υποσχεθεί και που είχε συγκεντρωθεί από ιδιώτες συνδρομητές στο Λονδίνο, είχε ήδη σταλεί με προορισμό την Ελληνική κυβέρνηση. Και η πολιτική δραστηριότητα του Βύρωνα δεν τελειώνει με τον οικονομικό τομέα. Ουσιαστικό ρόλο θα παίξει κι η διπλωματία με στόχοτην αναγνώριση της ελεύθερης Ελλάδας εκ μέρους των ξένων δυνάμεων.Όλα τελειώνουν τραγικά στις 7/19 Απριλίου 1824. Στο παραλήρημα του τελευταίου πυρετού, λίγο πριν πεθάνει, ο Βύρωνας ονειροπολεί τη συμπλήρωση της αποστολής του. Φαντάζεται πως ήδη θριάμβευσε η επανάσταση. Η Ελλάδα είναι ελεύθερη. Και ο ίδιος φτάνει στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ως πρώτος διπλωματικός απεσταλμένος της απελευθερωμένης Ελλάδας. Δεν έγιναν, φυσικά, έτσι τα πράγματα – αλλά μπορεί να πει κανείς ότι ο μέγας φιλέλληνας στα τελευταία του προέβλεπε την τελική έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης, που θα τη σφραγίσει το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, τις 3 Φεβρουαρίου 1830, με την πρώτη επίσημη αναγνώριση της «πλήρους ανεξαρτησίας» του νεοσύστατου κράτους: της Ελλάδας.

Πώς προέκυψε μια ιστορική έκθεση με διοράματα και φιγούρες PLAYMOBIL;Oι επιμελήτριες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου της Ελλάδος στο πλαίσιο του εορτασμούτων 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, λαμβάνοντας υπόψη τον σύγχρονο ρόλο του μουσείου, το οποίο εκτός από επιστημονικό αποκτά εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα, αναζήτησαν πρωτότυπους τρόπους προσέγγισης του νεαρού κοινού.Στόχος τους ήταν να φέρουν τα παιδιά στο Μουσείο και να μάθουν την ιστορία «σαν παιχνίδι».Έτσι δημιουργήθηκε «Το ΄21 αλλιώς», το οποίο παρουσιάστηκε στο Εθνικό ΙστορικόΜουσείο, από τον Οκτώβριο του 2019 έως τον Σεπτέμβριο του 2020, συνέχισε την πορεία τηςστην ελληνική περιφέρεια και σήμερα φιλοξενείται από το Πολιτιστικό Ίδρυμα ΤράπεζαςΚύπρου.Κεντρική ιδέα της έκθεσης αποτελεί η παρουσίαση του Αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησίαμε έναν ελκυστικό, ευφάνταστο, εύληπτο και ταυτόχρονα ιστορικά τεκμηριωμένο τρόπο. Ταδιοράματα κατασκεύασαν οι Άγγελος Γιακουμάτος (15), Βασιλική Φατή (8), ΝτένηςΒαγγόπουλος (2) και Γιώργος Αγγελίδης (1) και τις μεμονωμένες φιγούρων των ιστορικώνπροσώπων ανέλαβε ο Στέλιος Μυλωνάς. Την ιδέα, τον μουσειογραφικό σχεδιασμό και τηνεπιμέλεια της έκθεσης είχαν οι επιμελήτριες του ΕΙΜ Νατάσα Καστρίτη, ΡεγγίναΚατσιμαρδου και Παναγιώτα Παναρίτη.Με σεβασμό στην αποστολή ενός Μουσείου που μετρά σχεδόν ενάμιση αιώνα ζωής, σε έναπολύχρωμο σκηνικό, επιχείρησαν την «αναπαράσταση» μιας πολύ σημαντικής ιστορικήςπεριόδου, με στόχο κυρίως την ψυχαγωγία των μικρών επισκεπτών. Στην έκθεσηπαρουσιάζονται τα γεγονότα της Επανάστασης του 1821 και τα πρόσωπα που έλαβαν μέρος ή επηρέασαν τις εξελίξεις, καθώς και ένα ιστορικό εικονογραφημένο χρονολόγιο.«Το ΄21 αλλιώς» είναι η πρώτη έκθεση διοραμάτων PLAYMOBIL, η οποία παρουσιάζεται σεένα ελληνικό μουσείο και η πρώτη θεματικά προσανατολισμένη στην Επανάσταση του 1821.Επίσης είναι η πρώτη έκθεση στη μακρόχρονη ιστορία του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, ηοποία απευθύνεται κυρίως σε παιδιά. Σήμερα, 3 σχεδόν χρόνια αφότου άνοιξε τις πόρτες τηςγια το κοινό, τις οποίες δεν έκλεισε ποτέ, έχουμε την τιμή να την παρουσιάζουμε στην Κύπρο,χάρη στην πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου.

Έχει λεχθεί κατ’ επανάληψη πως το κυπριακό βασίλειο των Λουζινιανών είχε πολυεθνικό καιπολυπολιτισμικό χαρακτήρα. Αυτό το γνώρισμα εκδηλώνεται πρωτίστως, ωστόσο, στηνπερίπτωση των βουργεσίων, κοινωνική ομάδα αποτελούμενη κυρίως από έμπορους,νομικούς, γραφείς και τεχνίτες. Οι ευγενείς ήταν ως επί το πλείστο Φράγκοι στην καταγωγή,και οι δουλοπάροικοι Έλληνες. Σε αντίθεση με τα παραπάνω κοινωνικά στρώματα η τάξη τωνβουργεσίων ενσωμάτωνε Φράγκους, Έλληνες, Αρμένιους και Σύριους. Ως εκ τούτουαποτέλεσε το κατ’ εξοχή παράδειγμα της επικρατούσης και διαχρονικής πολυπολιτισμικότηταςπου χαρακτήριζε το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου. Αυτή την πολυπολιτισμικότητα,εξάλλου, η τάξη των βουργεσίων την ενσωμάτωνε και την ενσάρκωνε στα ίδια τα μέλη της, έναθρησκευτικά και εθνικά ετερόκλητο σύνολο το οποίο διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε καθ’ όλη τηδιάρκεια της ιστορίας του κυπριακού μεσαιωνικού βασιλείου και συνέχισε να διαδραματίζειενεργό ρόλο στα κυπριακά δρώμενα κατά την ενετική εποχή.

Η παρουσίαση αυτή ασχολείται με ένα ευρέως γνωστό, εμβληματικό, αλλά και ταυτόχρονα παραμελημένο  κτήριο στη νεκρή ζώνη στη Λευκωσία: το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας. Πρόκειται για ένα κτήριο που, από την ανέγερση του το 1949, μέχρι και σήμερα έχει συνδέσει άρρηκτα το όνομα του με τη σύγχρονη, ταραχώδη ιστορία της Κύπρου. Δεν αποτελεί απλώς ένα πολυτελές ξενοδοχείο, αλλά ένα χώρο ο οποίος αντανακλά τις περισσότερες από τις πιο σημαντικές στιγμές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της Κύπρου, από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, αλλά ταυτόχρονα και ένα χώρο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και ανάδειξη μιας κοσμοπολίτικής και πολυπολιτισμικής Κύπρου.  Η παρουσίαση θα αναφερθεί και στην έκθεση Λήδρα Πάλας: Χορεύοντας σε μια γραμμή η οποία παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η Κύπρος ήταν φτωχή σε πόρους και φτωχή από αιώνες σκληρήςφορολογίας υπό την οθωμανική κυριαρχία. Επομένως, πολλοί ακτήμονες Κύπριοι αναγκάστηκαν να εργαστούν ως εργάτες στα ορυχεία χαλκού και αμιάντου, κάτω από πολύ σκληρές και επικίνδυνες συνθήκες. Οι κακές συνθήκες εργασίας και τα συχνά ατυχήματα στα κυπριακά ορυχεία οδήγησαν στο να ξεκινήσει ο διάλογος για την εισαγωγή αποτελεσματικής εργατικής νομοθεσίας στην Κύπρο. Εμπόδια στην προσπάθεια για εκσυγχρονισμό του βιομηχανικού, πολιτικού και νομικού συστήματος της χώρας ήταν η απροθυμία και έλλειψη ενδιαφέροντος της αποικιακής κυβέρνησης για τα δικαιώματα και την ασφάλεια των εργατών αλλά και ο πολιτικός διχασμός ανάμεσα στις τάξεις των Κυπρίων εργατών και συνδικαλιστών.Οι πρώτοι νόμοι για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία δημοσιεύτηκαν από τηναποικιοκρατική κυβέρνηση. Εντούτοις δεν παρείχαν ουσιαστική προστασία στους εργαζόμενους καθώς, μεταξύ άλλων, τα θύματα ατυχημάτων έπρεπε να προσκομίσουν πειστήρια που να αποδεικνύουν ότι δεν είχαν προκαλέσει οι ίδιοι το ατύχημα.Η ιστορία των κυπριακών μεταλλείων είναι ένα τραγικό κεφάλαιο στην ιστορία τηςεπαγγελματικής υγείας και ασφάλειας στο νησί. Ένας σημαντικός αριθμός Κυπρίων εργατών σε μεταλλεία και λατομεία προσβλήθηκε από σοβαρές αναπνευστικές ασθένειες, οι οποίες δεν ήταν ευρέως γνωστές στην Κύπρο παρά μόνο πολύ αργότερα.Στις δεκαετίες του ‘80 και ‘90 εκδόθηκαν νέοι νόμοι και κανονισμοί για την Υγεία και τηνΑσφάλεια στον χώρο εργασίας. Σήμερα, η νομοθεσία της Κύπρου για την Υγεία και την Ασφάλεια εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς της οικονομίας και είναι πλήρως εναρμονισμένη με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή νομοθεσία για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία. Επιπλέον, η εθνική νομοθεσία καλύπτει θέματα που δεν ρυθμίζονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Φέτος συμπληρώνονται 450 χρόνια από την ολοκληρωτική κατάληψη της Κύπρουστην εξουσία των Οθωμανών, μετά την παράδοση τον Αύγουστο του 1571 τηςΑμμοχώστου στους εχθρούς, οι οποίοι ως γνωστό είχαν παραβεί τους όρους. Δύομήνες μετά, οι συνασπισμένες χριστιανικές δυνάμεις είχαν δώσει τη δική τουςαπάντηση στους Οθωμανούς για τη μεγάλη απώλεια της Κύπρου. Στις 7 Οκτωβρίουτου 1571 οι ενωμένες χριστιανικές δυνάμεις της Ευρώπης (Sacra Liga) είχαναντιμετωπίσει τον οθωμανικό στόλο στον Κορινθιακό κόλπο, κοντά στις ΕχινάδεςΝήσους, γνωστές στις δυτικές πηγές ως Curzolari. Ήταν χαράματα της 7 ης Οκτωβρίου1571 και, εκεί, είχε ηττηθεί ο εχθρός με εντυπωσιακή για τους χριστιανούς επιτυχία. ΟΓάλλος ναύαρχος Jurien Gravière είχε γράψει για τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου(Lepanto) ότι υπήρξε η τρίτη, έως τότε, μεγαλύτερη ναυμαχία στον κόσμο, μετά τηναυμαχία της Σαλαμίνος και τη ναυμαχία στο Άκτιο. Η σύγκρουση μεταξύ του Ισλάμ καιτου Χριστιανισμού υπήρξε αδυσώπητη και ανελέητη. Σημαντική υπήρξε η συμβολήτων ισπανικών στρατιωτικών σωμάτων, αλλά και η συμβολή των άρτια εξοπλισμένωνβενετικών γαλερών με τα εμπειροπόλεμα πληρώματα. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα,όπως αναφέρουν οι πηγές, μέσα σε πέντε περίπου ώρες, ο αγώνας είχε κριθεί υπέρτου Ιερού Συνασπισμού. Στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου πολέμησαν ως επί το πλείστονΈλληνες, αλλά και μέλη κυπριακών οικογενειών όπως των Συγκλητικών, τωνΠαλαιολόγων, των Μπενεντέττη κ.ά.Αξίζει να υπομνησθεί ότι αρχιναύαρχος του βενετικού στόλου και θριαμβευτής τηςΝαυμαχίας της Ναυπάκτου και στη συνέχεια δόγης ήταν ο Σεβαστιανός Venier. Ησημαντική υπηρεσία του Venier στην Κύπρο ως γενικού προνοητή και συνδίκου, κατάτη χρονική περίοδο 1557-1558, μέχρι πρόσφατα εξακολουθούσε να είναι άγνωστη.Σημειώνουμε απλώς ότι, μεταξύ των αξιομνημόνευτων έργων που είχε επιτελέσει κατάτη διάρκεια της θητείας του στη μεγαλόνησο ήταν και η πρωτοβουλία για επισκευή τουτου ναού του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα.Η Κύπρος, για την υπεράσπιση της οποίας είχαν συνασπισθεί ανεπιτυχώς οιχριστιανικές δυνάμεις, δυστυχώς, πέρασε ολοκληρωτικά στην εξουσία τωνΟθωμανών. Ο ισπανοβενετικός στόλος κινήθηκε προς την ανατολική Μεσόγειο μεμεγάλη καθυστέρηση και έτσι ποτέ δεν έφθασε στην Κύπρο. Οι υπερασπιστές τηςΑμμοχώστου μετά από μια πολύμηνη και ανελέητη πολιορκία αναγκάστηκαν, τέλος,να παραδώσουν την πόλη μετά από διαπραγματεύσεις με τους Οθωμανούς, με ταγνωστά τραγικά επεισόδια που επακολούθησαν. Ο θρίαμβος των χριστιανικώνδυνάμεων στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου υπήρξε ισχυρότατο πλήγμα στον εχθρό, γιατην απώλεια της χριστιανικής Κύπρου. Η σημασία της γεωγραφικής θέσης της Κύπρουδιαφαίνεται και στα όσα θρυλείται ότι αντέταξε ο σουλτάνος στον Βενετό βάιλο, στηνΚωνσταντινούπολη, μετά τη νίκη του Ιερού Συνασπισμού στη Ναυμαχία τηςΝαυπάκτου. «Με την καταστροφή του στόλου μας στη Ναύπακτο», φέρεται να είπε οσουλτάνος, «δεν καταφέρατε παρά να μας ξεριζώσετε μία μόνο τρίχα από τα γένια μαςενώ εμείς, κατακτώντας την Κύπρο, σας αφαιρέσαμε ένα βραχίονα».

Η εν λόγω ηχητική ηχογράφηση μελετά την ίδρυση της Ανεξάρτητης Δικοινοτικής Κυπριακής Δημοκρατίας μέσα από τις σελίδες τριών τοπικών εφημερίδων. Με αφετηρία τα άρθρα της Ελληνοκυπριακής εφημερίδας Ελευθερία, της Τουρκοκυπριακής Halkın Sesi, και της Αγγλόφωνης Cyprus Mail θα προσπαθήσουμε να ιχνηλατήσουμε τη διαδικασία από-αποικιοποίησης της Κύπρου. Σε αυτό το πλαίσιο θα συζητήσουμε τα όνειρα, τις ελπίδες, τις διαψεύσεις και τους συμβιβασμούς των δυο κοινοτήτων του νησιού. Σύντομο βιογραφικό των ομιλητών: Δρ Νικόλαος Στέλγιας: Πολιτικός Επιστήμων, Ιστορικός, Συγγραφέας. Ο Δρ Στέλγιας ειδικεύεται στη μελέτη της Τουρκικής και Τουρκοκυπριακής ιστορίας του 20ού αιώνα και στην αρχειακή έρευνα κυπριακών εφημερίδων. Τίτλοι βιβλίων του είναι, Ο Θάνατος του Ανεπιθύμητου Βρέφους: Το Εγχείρημα της Συνεταιρικής Δημοκρατίας στα Πρωτοσέλιδα του Τουρκοκυπριακού Τύπου, 1960-1963 και The Ailing Turkish Democracy - The transformation and perpetuation of a hybrid majoritarian system. Ο Δρ Στέλγιας εργάζεται ως ανταποκριτής στην εφημερίδα Καθημερινή Κύπρου και ως συνεργάτης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.Δρ Μαγδαληνή Αντρέου: Ιστορικός-Ερευνήτρια. Η Δρ Αντρέου ειδικεύεται στη μελέτη αρχειακών πηγών της Κυπριακής ιστορίας κατά την πρώτη περίοδο της βρετανικής κυριαρχίας (τέλη 19ου-αρχές 20ου αιώνα). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στη μελέτη της κυπριακής ιστορίας, κοινωνίας, οικονομίας, και πολιτικής. Η πιο πρόσφατη έρευνα της μελετά τη δράση των Κυπρίων γυναικών στην οικονομία. Η Δρ Αντρέου είναι Επιστημονικός Συνεργάτης του Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου. 

Η Ελληνική Επανάσταση αποτελεί ορόσημο στην ιστορική πορεία του Νεότερου Ελληνισμού. Οι αγώνες των επαναστατημένων Ελλήνων, για τερματισμό της ξένης κυριαρχίας και δημιουργία αυτόνομης πολιτείας, οδήγησαν το 1830 στην επίσημη ανακήρυξη του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Η Ελληνική Επανάσταση επηρέασε άμεσα και την ίδια την Κύπρο, με τον αντίκτυπο των γεγονότων να εκτείνεται τόσο μακριά στον ιστορικό χρόνο, ώστε η επίδρασή τους να είναι ιδιαίτερα εμφανής ακόμη και στην περίοδο του Αγώνα της ΕΟΚΑ (κατά την τετραετία 1955-1959) όταν το κυπριακό ενωτικό κίνημα κορυφώθηκε, καταβάλλοντας τη δική του επαναστατική προσπάθεια για κατάκτηση της ελευθερίας και επίτευξη της Ένωσης.Σκοπός της διάλεξης είναι η ανάδειξη της πρόσληψης, της επιβίωσης και γενικά της επιρροής που άσκησε η Ελληνική Επανάσταση στον επαναστατημένο κυπριακό ελληνισμό στο β’ μισό της δεκαετίας του 1950.  Όπως θα επισημανθεί σχετικά, η ΕΟΚΑ εντόπισε στον Αγώνα του 1821 αναφορές για να εμβολιάσει το επιχειρησιακό της πρότυπο και τις πρακτικές μύησης μελών. Επίσης, για να αναδείξει την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων Κυπρίων, να κερδίσει τη συμπάθειά τους, να τονώσει το εθνικό τους φρόνημα και μέσω της παρουσίασης προτύπων αγωνιστικότητας και αυτοθυσίας να εμφυσήσει ή να ενισχύσει το αίσθημα ανυπακοής προς τις αποφάσεις του βρετανικού αποικιακού καθεστώτος. Ταυτόχρονα, η Ελληνική Επανάσταση αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ και – γενικότερα –  τον αγωνιζόμενο κυπριακό ελληνισμό. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίστηκε ποικιλόμορφα τόσο στη λαϊκή καλλιτεχνική παραγωγή όσο και στην επιστολογραφία ηρώων που έπεσαν μαχόμενοι στις τάξεις της οργάνωσης.Η διάλεξη βασίζεται σε τεκμήρια από τη συλλογή του Μουσείου Αγώνος, σε δημοσιευμένο υλικό από την πνευματική παραγωγή μελών ή υποστηρικτών της ΕΟΚΑ, σε έντυπο υλικό με το οποίο η επαναστατική οργάνωση προωθούσε το δημόσιο λόγο της (προκηρύξεις και περιοδικές εκδόσεις), σε δημοσιευμένες επιστολές ηρώων του κυπριακού επαναστατικού κινήματος, στον ελληνικό τύπο της εποχής και σε αρχειακό υλικό από το Κρατικό Αρχείο Κύπρου.Σύντομο βιογραφικό του ομιλητή: Ο Ανδρέας Κάρυος σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ευρωπαϊκή Ιστορία του 20ού αιώνα στο Queen Mary, University of London. ΕίναιΔιδάκτωρ Ιστορίας του School of Advanced Study, University of London.Επιστημονικές μελέτες του για την Κυπριακή Ιστορία του 20ού αιώνα έχουν δημοσιευθεί στην Κύπρο και το εξωτερικό. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στις πολιτικές και στρατιωτικές πτυχές της Ελληνικής και της ιδιαίτερης Κυπριακής Ιστορίας του 19ου και του 20ού αιώνα, με έμφαση στην περίοδο του Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959.Έχει διδάξει διάφορα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά αντικείμενα σε κρατικά και ιδιωτικά πανεπιστήμια, μεταξύ αυτών και Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία, Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, Σύγχρονη Κυπριακή Ιστορία, Σύγχρονη Τουρκική Ιστορία, Ιστορία της Στρατηγικής και Στρατιωτικής Σκέψης και Ιστορία των Ελληνοτουρκικών Σχέσεων.Είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μουσείου Αγώνος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Κυπριακής Εταιρίας Ιστορικών Σπουδών. Ως μέλος της Κυπριακής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας έχει εκπροσωπήσει την Κυπριακή Δημοκρατία σε παγκόσμια συνέδρια Στρατιωτικής Ιστορίας. Τέλος, έχει εκλεγεί ομόφωνα μέλος της Βιβλιογραφικής Επιτροπής της Διεθνούς Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας.

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κύπρου έφτασαν στο νησί πριν 10,000 χρόνια και έκτισαν το πρώτο, γνωστό σε εμάς, νεολιθικό χωριό. Αυτό βρίσκεται κοντά στο σημερινό χωριό Άγιος Τύχωνας στην επαρχία Λεμεσού στην τοποθεσία Κλήμωνας. Οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν κοντά σε ένα χείμαρρο και σε εύφορα εδάφη εξαιτίας της δράσης του ποταμού. Τα κτίσματα του Κλήμωνα, τόσο οικιστικής χρήσης όσο και κοινοτικής σημασίας, ήταν κτισμένα αποκλειστικά από ωμό πηλό. Η γεωαρχαιολογία με τη χρήση της μικρομορφολογίας του εδάφους και τη μελέτη του κτιστού ωμού πηλού μέσω του μικροσκοπίου, μας επέτρεψε να κατανοήσουμε και να καταγράψουμε τα διάφορα στάδια του κτισίματος: από τη συλλογή της πρώτης ύλης, την προετοιμασία του πηλού και τέλος τη μέθοδο κτισίματος των τοίχων, αλλά και των δαπέδων. Μέσα από τη μελέτη της δόμησης με ωμό πηλό μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για την κοινωνική οργάνωση αυτής της πρώτης νεολιθικής κοινωνίας.Σύντομο βιογραφικό της ομιλήτριας: Η Δρ Παντελίτσα Μυλωνά είναι η βασική ερευνήτρια του μεταδιδακτορικού προγράμματος GeoArchX στην Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Σπούδασε  Αρχαιολογία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου στη γεωαρχαιολογία από το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (Muséum National d’Histoire Naturelle) στο Παρίσι. Η έρευνα της επικεντρώνεται στη γεωαρχαιολογική προσέγγιση πολλαπλής κλίμακας, δηλαδή από τον περιβάλλοντα χώρο μιας αρχαιολογικής θέσης μέχρι τη μικροσκοπική κλίμακα εντός της θέσης σε ημίξηρα περιβάλλοντα της Ανατολικής Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής. Στα πλαίσια της έρευνάς της, μελετά φυσικές και ανθρωπογενείς αποθέσεις για την ανασύσταση του περιβάλλοντος και της τοπογραφίας - πριν και κατά τη διάρκεια της κατοίκησης μιας θέσης. Στη συνέχεια, η έρευνα επικεντρώνεται στην ανασύσταση του κύκλου ζωής των χώρων μέσα από τη μικρομορφολογική μελέτη των αρχαιολογικών στρωμάτων και της αρχιτεκτονικής από ωμό πηλό. Συνεργάζεται με διεθνείς ομάδες, ως γεωαρχαιολόγος σε ανασκαφές, σε Κύπρο, Γαλλία, Ελλάδα και Ιρακινό Κουρδιστάν. 

Η δεύτερη πανδημία της πανώλης, ο γνωστός Μαύρος Θάνατος ξέσπασε και στο μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου το 1347 και επέστρεψε σε ακόμη 8 κύματα έως το 1470-71. Στο podcast αυτό, ο Διονύσης Σταθακόπουλος εξετάζει την χρονολογική και γεωγραφική πορεία της νόσου, την πρόσληψή της αλλά και τις κοινωνικές αντιδράσεις σε αυτήν από τους μεσαιωνικούς πληθυσμούς της Κύπρου.Σύντομο βιογραφικό του ομιλητή: Ο Διονύσης Σταθακόπουλος σπούδασε στα πανεπιστήμια Μünster, Βιέννης και Birmingham και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, στο Central European University της Βουδαπέστης και στο King’s College του Λονδίνου. Είναι επίκουρος καθηγητής βυζαντινής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Έχει δημοσιεύσει μια σειρά βιβλίων με τελευταίο τη Μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που έχει ήδη μεταφραστεί στα ελληνικά, τα εσθονικά, τα τουρκικά, τα κινέζικα και τα κορεάτικα. Ένα από τα βασικά του ερευνητικά ενδιαφέροντα είναι η μελέτη της πανώλης στο Βυζάντιο και το μεσαιωνικό κόσμο.

Η μελέτη για το χαρακτήρα της επιχειρηματικότητας είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την ερμηνεία της οικονομικής δραστηριότητας. Στην περίπτωση της Κύπρου πολύ λίγα γνωρίζουμε για τους πρωταγωνιστές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής του νησιού μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα. Η διάλεξη στοχεύει να φωτίσει ιστορικά άγνωστες πτυχές του φαινομένου της επιχειρηματικότητας στην Κύπρο κατά την Αγγλοκρατία μέσα από τη μελέτη του κοινωνικού προφίλ τριών γενεών μεγαλεμπόρων και επιχειρηματιών. Αναμφίβολα, σε μια αγροτική μεσογειακή οικονομία των τελών του 19ου αιώνα, η οποία κληρονόμησε τα μειονεκτήματα μιας μακράς περιόδου οικονομικής παρακμής από τους Οθωμανούς με την απουσία οδικού δικτύου, εγγειοβελτιωτικών έργων και τακτικής ταχυδρομικής και ατμοπλοϊκής συγκοινωνίας που θα ενίσχυε τη μεταφορά εμπορευμάτων και πληροφορίας, τόσο εντός του νησιού, όσο και με τις αγορές του εξωτερικού, δεν θα ανέμενε κανείς να συναντήσει επιχειρήσεις έντασης κεφαλαίου. Στα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας, κυρίαρχος ήταν ο τύπος του εμποροκτηματία, ο οποίος είχε ήδη εδραιωθεί εμπορικά στην ύστερη Τουρκοκρατία. Κάποιες προσωπικότητες της παλαιότερης γενιάς των εμπόρων ήταν γόνοι παλαιών οικογενειών και προυχόντων, άλλοι επτανησιακής, ελλαδικής και ευρωπαϊκής καταγωγής με ενασχόληση στην πρακτόρευση και την αντιπροσωπεία ξένων οίκων, ενώ ξεχώριζε και ο τύπος του μεγαλεμπόρου, ο οποίος μετακινούμενος από την ύπαιθρο στο άστυ δικτυώθηκε εμπορικά μέσω των γειτονικών αγορών της Ανατολής στις αγορές της Δύσης.  Στα μετέπειτα χρόνια της Αγγλοκρατίας, ιδιαίτερα μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναδείχθηκε ο τύπος του αυτοδημιούργητου και δραστήριου εμποροεπιχειρηματία της πόλης, συχνά από τις ορεινές περιοχές, ο οποίος διακρινόταν για τη μόρφωσή του σε εμπορικές σχολές της Ανατολής και της Ευρώπης. Από τη δεκαετία του 1940 και έπειτα, με την παράλληλη άνθιση του εταιρικού τομέα, ξεχωρίζει η νέα γενιά εμποροβιομηχάνων, «φιλόδοξων» και με τάση επιχειρηματικής εξωστρέφειας, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν σε τομείς της βιομηχανίας, του τουρισμού, της ναυτιλίας και των κατασκευών.  Σε μια προσπάθεια χαρτογράφησης του προφίλ τριών γενιών πρωτοπόρων επιχειρηματιών της περιόδου, η διάλεξη επικεντρώνεται στους παράγοντες τροφοδότησής τους, όπως το θεσμικό πλαίσιο και οι μεταβαλλόμενες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, ιχνηλατώντας με αυτό τον τρόπο την εξέλιξη του επιχειρηματικού προφίλ. Η διάλεξη εντάσσεται στα πλαίσια του μεταδιδακτορικού έργου POST-DOC/01916/0231 “The business elite of modern Cyprus, 1878-1959: social origins and entrepreneurial characteristics in a historical perspective” με ανάδοχο φορέα το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου. Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κύπρο μέσω του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας. Σύντομο βιογραφικό της ομιλήτριας: Η Δρ Ευαγγελία Ματθοπούλου είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία από το Πανεπιστήμιο Κύπρου (2016) και μεταπτυχιακού στην Ιστορία των Διεθνών Σχέσεων από το LSE (2008). Απασχολήθηκε ως ειδική επιστήμονας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου και ως συνεργάτιδα σε επιστημονικά προγράμματα στην Κύπρο και το εξωτερικό. Μελέτες της δημοσιεύθηκαν σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, σε περιοδικά κυπρολογικού ενδιαφέροντος καθώς και σε σύμμεικτους τόμους. Η έρευνα της παρουσιάστηκε σε διεθνή συνέδρια στην Κύπρο και το εξωτερικό. Από το 2019 εργάζεται ως μεταδιδακτορική συνεργάτιδα στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ιστορία της μετανάστευσης και των επιχειρηματικών δικτύων στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, καθώς και στην ιστορία της επιχειρηματικότητας στην Κύπρο.

Θεματική Διάλεξης:Κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (περί το 1650-1050 π.Χ.), οι κυπριακές κοινότητες εκμεταλλεύτηκαν, για πρώτη φορά στην ιστορία τους, τη στρατηγική θέση του νησιού ως κόμβο θαλάσσιου εμπορίου, καθώς επίσης και τον φυσικό μεταλλικό πλούτο, δηλαδή τα χαλκοφόρα στρώματα που εντοπίζονται στους πρόποδες του Τροόδους, για να συνδεθούν οικονομικά και διπλωματικά με άλλες πολιτείες της ανατολικής Μεσογείου. Τα μεγάλα παράκτια κέντρα που ιδρύονται και αναπτύσσονται αυτή την περίοδο στο νησί, όπως για παράδειγμα η Έγκωμη, η Παλαίπαφος και το Κίτιον, φανερώνουν την ανάπτυξη αστικού χαρακτήρα και την εδραίωση ενός ιδιόμορφου συστήματος πολιτειακής οργάνωσης. Τα αστικά κέντρα αποτελούσαν τον πυρήνα της διοίκησης μιας εκτεταμένης περιφέρειας, η οποία αποτελείτο από ένα ευρύ δίκτυο οικισμών, οργανωμένο με γνώμονα την εξόρυξη, επεξεργασία και υπερπόντια εξαγωγή του χαλκού σε άλλα λιμάνια της Μεσογείου. Κατά την περίοδο αυτή, παρατηρείται επίσης, για πρώτη φορά, η εδραίωση μηχανισμών, που σχετίζονται με τη διοίκηση όπως είναι η γραφή. Η εγχώρια γραφή της Ύστερης Κυπριακής Χαλκοκρατίας, που ονομάζεται «Κυπρο-Μινωική» δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί κι έτσι δεν γνωρίζουμε τι καταγράφει. Οι εμπορικές επαφές που διατηρούσαν οι κυπριακές πολιτείες με αντίστοιχες στη Συρο-Παλαιστινιακή ακτή, την Αίγυπτο και το Αιγαίο ήταν έντονες και συντονισμένες, όπως φαίνεται από το πλήθος κυπριακών αγγείων που εναποτέθηκε μέσα σε ταφικά σύνολα σε διάφορες θέσεις της ανατολικής Μεσογείου και αντίστοιχα, από τον αριθμό εισηγμένων αντικειμένων από τη Μυκηναϊκή Ελλάδα, τη Μινωική Κρήτη, τη Συρο-Παλαιστίνη και τη φαραωνική Αίγυπτο, τα οποία βρέθηκαν μέσα σε κυπριακούς τάφους. Μια σημαντική ένδειξη των έντονων εμπορικών επαφών που διατηρούσαν τα διάφορα κράτη της ανατολικής Μεσογείου, κατά την «Περίοδο του Διεθνισμού», αποτελεί ένα πλοίο που ναυάγησε κοντά στη θέση Uluburun στη Μικρά Ασία. Το μεγαλύτερο φορτίο του ναυαγίου του Uluburun ήταν δέκα τόνοι κυπριακού χαλκού. Στα γραφειοκρατικά κείμενα των πολιτειών της Μεσογείου, η Κύπρος καταγράφεται ως Αλασία και παρουσιάζεται ως μια περιοχή που προμήθευε κυρίως χαλκό.Με την έναρξη του 12ου αιώνα π.Χ. ένα μεγάλο μέρος των αυτοκρατορικών και ανακτορικών πολιτισμών της ανατολικής Μεσογείου, όπως για παράδειγμα τα Μυκηναϊκά ανάκτορα και η αυτοκρατορία των Χετταίων, καταστρέφεται  και το οργανωμένο εμπόριο που συνέδεε τις γεωγραφικά απομακρυσμένες κοινότητες της Μεσογείου καταρρέει. Στην Κύπρο, η λεγόμενη «Μεσογειακή Κρίση» μεταφράζεται με αναδιοργάνωση του οικιστικού πλαισίου, που φαίνεται κυρίως μέσα από την εγκατάλειψη ανθηρών οικισμών. Εντούτοις, οι Κυπριακές πολιτείες΄, στην πλειοψηφία τους, επιβιώνουν και προσαρμόζονται στα νέα πολιτικο-οικονομικά δεδομένα της «Μεσογειακής Κρίσης». Πρόκειται για μια εξαιρετικά δυναμική περίοδο, κατά την οποία παρατηρούνται έντονοι μετασχηματισμοί στον υλικό πολιτισμό της Κύπρου και μεταναστευτικά φαινόμενα, τόσο εντός του νησιού, όσο και με την εισροή πληθυσμών από το εξωτερικό.Σύντομο βιογραφικό της ομιλήτριας: Η Δρ Άρτεμις Γεωργίου ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές της σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές σε επίπεδο μάστερ και διδακτορικού στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της, έλαβε υποτροφίες από το Ίδρυμα Λεβέντη, την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία Ηνωμένου Βασιλείου και άλλους φορείς.Με την ολοκλήρωση της διδακτορικής της διατριβής, έλαβε μεταδιδακτορική χορηγία από τα ευρωπαϊκά προγράμματα Marie Sklodowska Curie, η οποία υλοποιήθηκε μεταξύ 2013-2017 στην Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Εργάστηκε και ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Αμερικάνικο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Κύπρου (Cyprus American Archaeological Research Institute). Συμμετέχει σε πολλά ανασκαφικά και ερευνητικά αρχαιολογικά προγράμματα που διεξάγονται στην Κύπρο, την Ελλάδα και το

ΠερίληψηΗ σημασία της τέχνης της σκηνοθεσίας αρχίζει να γίνεται αντιληπτή από τα πρώτα βήματα του επαγγελματικού θεάτρου στην Κύπρο γύρω στο 1940, ενώ αρχίζει να καθιερώνεται ως διακριτό θεατρικό επάγγελμα με ντόπιους καλλιτέχνες γύρω στο 1960. Σε αυτά τα δύο ιστορικά ορόσημα εμφανίζονται αντίστοιχα τα ονόματα της Μαρίκας Βάζα -κατά τις δεκαετίες του 1930 και 1940- και της Μόνικας Βασιλείου, που σκηνοθετεί στον ΟΘΑΚ το 1961, δημιουργώντας παράλληλα τον δικό της θίασο στη Λεμεσό και παραμένοντας στο επάγγελμα μέχρι και τη δεκαετία του 2000. Ακολούθως η Σβετλάνα Χαραλάμπους σκηνοθετεί μερικές παραστάσεις από το τέλος της δεκαετίας του 1970 έως την αρχή της δεκαετίας του 1990. Στο ενδιάμεσο, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, η ηθοποιός Δέσποινα Μπεμπεδέλη υπογράφει τις πρώτες της σκηνοθεσίες. Στη δεκαετία του 1990 εμφανίζονται οι σκηνοθέτριες, Μαρία Μανναρίδου Καρσερά και Αλεξία Παπαλαζάρου και ακολουθεί, στη δεκαετία του 2000, μια έκρηξη ως προς τη γυναικεία παρουσία στην τέχνη της σκηνοθεσίας, με πρώτη τη Λέα Μαλένη και αμέσως μετά μια πλειάδα δυναμικών σκηνοθετριών που συνδιαμορφώνουν ισότιμα πλέον τον θεατρικό χάρτη του τόπου. Η διάλεξη αποτελεί επεξεργασία ομιλίας που εκφωνήθηκε στην ημερίδα "Πρωτοπόρες του κυπριακού θεάτρου", μια διοργάνωση της Σεζόν Γυναίκες 2019-2021 (10/12/2019, Θέατρο Χώρα, Λευκωσία). Σύντομο βιογραφικό της ομιλήτριας:Η Δρ Άντρη Χ. Κωνσταντίνου είναι θεατρολόγος και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Frederick στη Λευκωσία. Πτυχιούχος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ του Τμήματος Θεάτρου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δίδαξε θεατρολογικά μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, συνεργάστηκε με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου ως Δραματολόγος, συνέλεξε το υλικό και έγραψε τα συνοδευτικά κείμενα για τη μόνιμη έκθεση του Θεατρικού Μουσείου Κύπρου (ίδρ. 2012) και επιμελήθηκε την έκδοση Θεατρικό Μουσείο Κύπρου: Κατάλογος εκθεμάτων (2016). Εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη με τους Λευτέρη Βογιατζή και Εύη Γαβριηλίδη και σκηνοθέτησε θεατρικές παραστάσεις και αναλόγια. Διοργάνωσε και εμψύχωσε θεατρικά εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες, δίδαξε θέατρο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης σε Ελλάδα και Κύπρο και σκηνοθέτησε παραστάσεις σε σχολεία. Η έρευνα και οι δημοσιεύσεις της, επικεντρώνονται κυρίως στο θέατρο στη νεότερη Κύπρο (ιστορία και δραματουργία). Το βιβλίο της Το θέατρο στην Κύπρο. Οι θίασοι, η κρατική πολιτική και τα πρώτα χρόνια του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου (Καστανιώτης, Αθήνα 2007) τιμήθηκε με Κρατικό Βραβείο.Email: pre.ca@frederick.ac.cy 

Στη διάρκεια της ραδιοφωνικής εκπομπής, η δημοσιογράφος κ. Μαρία Κοζάκου (εκπομπή «Transistor», Δεύτερο Πρόγραμμα 103,7 της ΕΡΤ) συζητά με τις κκ. Σκούταρη και Δημακοπούλου με αφορμή την υπαίθρια έκθεση προσωπογραφιών για το 1821 στην Αθήνα. Γίνεται, επίσης, λόγος για την έκδοση του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου και της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος - Εθνικό Ιστορικό Μουσείο: Ἡ Ἱστορία ἔχει πρόσωπο. Μορφές τοῦ 1821 στήν Ἑλλάδα τοῦ Ὄθωνα ἀπό τόν Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary, (Αθήνα 2020). Το ενδιαφέρον εστιάζεται στη Συλλογή του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου, στις προσωπογραφίες ως καλλιτεχνικές δημιουργίες και ως ιστορικές μαρτυρίες, στην έρευνα που διενεργήθηκε εν όψει της έκδοσης, καθώς και στο πρόσωπο του Benjamin Mary.Η υπαίθρια έκθεση έχει μεταφερθεί και στην Κύπρο, σε συνεργασία του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου και τους Δήμους Λευκωσίας και Λεμεσού. Σύντομο βιογραφικό των ομιλητριών: Η Άρτεμις Σκούταρη είναι ιδρυτικό μέλος του Κοινωφελούς Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου (έδρα Vaduz, Liechtenstein). Διετέλεσε διευθύντρια την περίοδο 2009-2019 και έκτοτε ανέλαβε Πρόεδρος του Ιδρύματος. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χαρτογραφία, εμπνεύστηκε συναφή ερευνητικά προγράμματα και εκδόσεις βασισμένες στη Συλλογή του Ιδρύματος, και παράλληλα σχεδιάζει το επιστημονικό έργο και το εκδοτικό πρόγραμμα του Ιδρύματος. Η Χαρίκλεια Γεωργίου Δημακοπούλου είναι αριστούχος πτυχιούχος του Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής και του Νομικού Τμήματος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αριστούχος διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης στην Ιστορία του Δικαίου. Τ. δικηγόρος Αθηνών. Δημοσιογράφος, μέλος της ΕΣΗΕΑ, κριτικός βιβλίου στην εφημερίδα «Εστία». Μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών. Έχει διδάξει στα μεταπτυχιακά Τμήματα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Ιστορίας του Δικαίου της Νομικής Αθηνών και Ιστορίας του Δικαίου και των Θεσμών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει επίσης διδάξει Ιστορία των Θεσμών στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών Αθηνών.  Έχει εκδώσει πέραν των 60 μελετών, το σύνολο των οποίων στηρίζεται επί ανεκδότου αρχειακού υλικού. Πλέον πρόσφατη εργασία της ως επιστημονική επιμελήτρια και εκ των ερευνητών-συγγραφέων για το: Ἡ Ἱστορία ἔχει πρόσωπο. Μορφές τοῦ 1821 στήν Ἑλλάδα τοῦ Ὄθωνα ἀπό τόν Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary, Αθήνα 2020 (συνέκδοση του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου και του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου). Έχει επίσης επιμεληθεί την έκδοση του λευκώματος Νεοελληνισμοῦ ἀπαρχές / La Grèce nouvelle. Benjamin Mary Ἑλληνικές προσωπογραφίες / Portraits Grecs (1840-1844), Αθήνα 1992. 

Περίληψη διάλεξηςΗ διάλεξη παρουσιάζει την επίσκεψη του κυβερνήτη των Δωδεκανήσων MarioLagoστην Κύπρο, τον Οκτώβριο του 1927, και τον απόηχό της. Σε μια έμπρακτη απόδειξη της εθνικής αλληλεγγύης που συνέδεε τα αλύτρωτα μέρη του Ελληνισμού, ο Ιταλός αξιωματούχος συνάντησε την παγερή αδιαφορία των Ελλήνων της Κύπρου και τις έντονες διαμαρτυρίες τους για την καταπιεστική πολιτική που ακολουθούσε την εποχή εκείνη η φασιστική Ιταλία στα Δωδεκάνησα, μια στάση που έτυχε πανελλήνιας επιδοκιμασίας.Σύντομο βιογραφικό ομιλητήΟ Θωμάς Παπαγεωργίου είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ιστορία του κυπριακού ενωτικού κινήματος, με έμφαση στην περίοδο του Μεσοπολέμου και κυρίως τη δεκαετία του 1930. Η διδακτορική διατριβή του, με τίτλο Η κυπριακή ενωτική κίνηση στην Αθήνα, 1931-1940: οι βρετανικές αντιδράσεις και η στάση των ελληνικών κυβερνήσεων, εκδόθηκε το 2015 (Εκδόσεις Εν Τύποις).Έχει δημοσιεύσει μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Εργάστηκε κατά διαστήματα ως Ειδικός Επιστήμονας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Από το 2016 υπηρετεί στη Μέση Εκπαίδευση ως φιλόλογος.

Περίληψη διάλεξης:Στόχος της παρουσίασης είναι να σκιαγραφήσει τον κόσμο της Κύπρου κατά την Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού. Η Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού στην Κύπρο (25ος-17ος αι. π.Χ) θεωρούνται από κοινού η μεταβατική περίοδος πριν την πλήρη ένταξη της Κύπρου, κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, στον αστικοποιημένο κόσμο επαφών και εμπορίου της ανατολικής Μεσογείου. Παρουσιάζεται ο υλικός πολιτισμός των εν λόγω περιόδων, με αναφορές στον φυσικό πλούτο της Κύπρου, την οικονομία και την κοινωνία, τα έθιμα και τις συνήθειες των κατοίκων του νησιού, καθώς και  τις υπερπόντιες επαφές τους με γειτνιάζουσες περιοχές.Βιογραφικό ομιλήτριας:Η Μαρία Δικωμίτου-Ηλιάδου εργάζεται στο Ερευνητικό Κέντρο για την Επιστήμη και την Τεχνολογία και τον Πολιτισμό (STARC) του Ινστιτούτου Κύπρου για τη διαχείριση του Καινοτόμου Δικτύου Κατάρτισης “Training the next generation of archaeological scientists: Interdisciplinary studies of pre-modern plasters and ceramics from the Eastern Mediterranean”, το οποίο χρηματοδοτείται από τις δράσεις Marie Skłodowska Curie της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι επίσης μεταδιδακτορική ερευνήτρια στην Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Δίνοντας ζωή σε παλαιές μουσειακές συλλογές: Η διεπιστημονική μελέτη κεραμικής από τις κυπριακές πολιτείες Σαλαμίνας, Σόλων, Λαπήθου και Χύτρων στην Εποχή του Σιδήρου». Κατέχει πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, Μεταπτυχιακό (MA in Mediterranean Archaeology) από το Πανεπιστήμιο του Bristol, Μεταπτυχιακό (MA in Artefact Studies) και Διδακτορικός τίτλος (PhD inArchaeology) από το University College London. Από το 2009 μέχρι το 2017 εργάστηκε ως Ειδική Επιστήμονας και στη συνέχεια ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Από το 2018 μέχρι το 2020 εργάστηκε ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια (Marie Skłodowska - Curie postdoctoral fellow) στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του University College London. Η έρευνα της επικεντρώνεται στη διεπιστημονική, τεχνολογική μελέτη κεραμικών τεχνέργων, όπως επιτραπέζια αγγεία, μαγειρικά σκεύη και ειδώλια από διαφορετικές περιόδους της Κυπριακής Ιστορίας. Έχει ενεργή συμμετοχή σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και έχει δημοσιεύσει μελέτες και άρθρα της σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Μαρία Δικωμίτου-Ηλιάδου: m.dikom@ucy.ac.cy   

Περίληψη διάλεξης:Η διάλεξη, σε πρώτη φάση, επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο η ένοπλη οργάνωση της ΕΟΚΑ, εκλάμβανε και διαμήνυε μέσα από τα φυλλάδιά της την επέτειο της 1ηΑπριλίου, διαρκούντος ακόμη του αγώνα. Τον τρόπο με τον οποίο νοηματοδοτούσε την επετειακή εκείνη μέρα και τον τρόπο με τον οποίο πλαισίωνε την επέτειο της 1ηςΑπριλίου για να κρατήσει τη λαϊκή υποστήριξη. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στους τρόπους τους οποίους χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί για να κερδίσουν τη «ψυχή και το μυαλό» των Κυπρίων. Εκβιασμοί, διλήμματα και ελπίδες για οικονομική ευημερία. Το γεγονός ότι η 1ηΑπριλίου έχει καθιερωθεί να εορτάζεται με λαμπρότητα στην Κύπρο, αποτελεί την πιο βέβαιη απάντηση στο ερώτημα ποιος τελικά από τους δύο κατάφερε να κερδίσει τη λαϊκή υποστήριξη.Σύντομο βιογραφικό ομιλητή:Ο Χαράλαμπος Α. Αλεξάνδρου είναι διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Έχει εργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα του Πανεπιστημίου Κύπρου και ως μέλος της Επιστημονικής Ομάδας του Πανεπιστημίου Κύπρου για τον «Φάκελο της Κύπρου». Έχει διδάξει προπτυχιακά και μεταπυχιακά μαθήματα στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου ως Ειδικός Επιστήμονας Διδασκαλίας. Έχει επιμεληθεί και εκδώσει δύο τόμους με πηγές για τον αγώνα της ΕΟΚΑ: Ο κυπριακός αγώνας 1955-1959 με την πένα των γελοιογράφων των βρετανικών εφημερίδων Manchester Guardian και DailyMirror· Κυπριακοί Απόηχοι, Λονδίνο 1955-1959 και συνεργάστηκε με το Κρατικό Αρχείο Κύπρου για την έκδοση Προπαγάνδα-Αντιπροπαγάνδα, Απελευθερωτικός Αγώνας 1955-1959. Το 2019 εξέδωσε τη μονογραφία 361 Τάγμα Πεζικού, Χρονικό Προάσπισης Προδομένης Πατρίδας και στο παρόν στάδιο συνεχίσει να ασχολείται ερευνητικά τόσο με την περίοδο 1955-1959 όσο και με το 1974.

Ο Υφυπουργός Παιδείας της Ελλάδος Άγγελος Συρίγος, είναι ο ομιλητής στο νέο επεισόδιο-διάλεξη, με τίτλο «Τα 200 χρόνια από το 1821 και η αυτοσυνειδησία μας».Στην εισήγησή του ο κ. Συρίγος αναφέρεται στη σημασία της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, την οποία συνδέει με βασικά σημεία αυτοσυνειδησίας όπως λ.χ. ότι, επρόκειτο για τη δική μας επανάσταση ή γιατί "ποτέ ξένος δεν βοηθεί ξένον, χωρίς μεγαλώτατα κέρδη" .  οι Έλληνες πολεμήσαμε για τη συγκρότηση ενός κράτους που θα ήταν ο πολιτειακός φορέας ενός συγκεκριμένου πολιτισμού, του ελληνικού, υπό συνθήκες ελευθερίας.  επετεύχθη μερική πραγμάτωση ενός ονείρου ελευθερίας, που ήταν να περιλάβειτο νέο κράτος στα όριά του και σε καθεστώς ελευθερίας, όλους τους Έλληνες. Σημειώνει ακόμη, μεταξύ άλλων, ότι  μέσα σε διάστημα 200 ετών, η Ελλάδα κατάφερε να γίνει με μεγάλη διαφορά το πιο πλούσιο από τα κράτη που δημιουργήθηκαν στα εδάφη που κατείχε η Οθωμανική Αυτοκρατορία και ότι το νόημα του 1821 εντοπίζεται σε μια λέξη, την ελευθερία.Σύντομο βιογραφικό του ομιλητή: Ο Άγγελος Συρίγος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής και Υφυπουργός Παιδείας της Ελλάδος.

Κατά τη διάρκεια της πρώιμης περιόδου της Οθωμανοκρατίας στην Κύπρο, τα μέλη της χριστιανικής ελίτ υπό τους Οθωμανούς ανέπτυξαν διαφορετικές και καμιά φορά αντικρουόμενες ταυτότητες, ώστε να ανταποκριθούν καλύτερα στις συνθήκες κρίσης του Πολέμου της Κύπρου, υπερασπιζόμενοι τα συμφέροντά τους, ανταποκρινόμενοι στη ρεαλιστική ανάγκη της επιβίωσης και περιχαρακώνοντας την πίστη και τις αξίες τους. Οι διακριτές διαστάσεις του ανήκειν βρίσκονταν σε στενή συνάρτηση με τα δίκτυα επικοινωνίας που είχαν στη διάθεσή τους οι φορείς των πολλαπλών ταυτοτήτων, κυρίως στα ανώτερα δώματα των κρατούντων. Σε καθαρά εκκλησιαστικό επίπεδο οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί εξαρτώντο από αντίθετες ιδεολογικές στάσεις, οι οποίες καθόριζαν τη ρευστότητα ή σταθερότητα των ορίων μεταξύ των διάφορων ομολογιακών ομάδων. Η παρούσα διάλεξη επικεντρώνεται σε τρεις κύριες ιδεολογικές τάσεις: τον «φιλορωμαιοκαθολικισμό», τον «φιλοκαλβινισμό» και τον «ορθόδοξο εκβυζαντινισμό», που τέλος επικράτησε. Η διάλεξη εντάσσεται στα πλαίσια του μεταδιδακτορικού προγράμματος «Aspects of multiconfessionalism and human geography in early modern Cyprus from the Venetians to the Ottomans (CyChrist)», με ανάδοχο φορέα το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου. Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κύπρο, μέσω του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας. Σύντομο Βιογραφικό του ομιλητή:Ο δρ Χρυσοβαλάντης Κυριάκου εργάζεται ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου. Η έρευνά του επικεντρώνεται στην ιστορία και τον πολιτισμό της Ανατολικής Μεσογείου κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, έχοντας ως σημείο αναφοράς την πολυθρησκευτική κοινωνία της Κύπρου.