Zülfü Livaneli'nin yazdığı 'Deneme' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Zeynep Oral'ın yazdığı 'Bir Güzel İnsan' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Zafer Köse'nin yazdığı 'Hepimiz Birimiz İçin' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Şükrü Erbaş'ın yazdığı 'Zamanda Süzülmüş Bir Zaman' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Şeyhmus Diken'in yazdığı 'Rilke Bugüne Seslenirken!' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Rıza Oylum'un yazdığı 'Babamın Kanatları' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Pelin Batu'nun yazdığı 'Kadınlar Devrimi' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Nebil Özgentürk'ün yazdığı 'Efsane Hoca' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Nazım Alpman'ın yazdığı 'Unutulmaz Öğretmenler' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Nasuh Mahruki'nin yazdığı 'Başöğretmen Atatürk' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Kubilay Erdelikara'nın yazdığı 'İlk Kar' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Kaan Murat Yanık'ın yazdığı 'Meczup' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Hilal Solmaz'ın yazdığı “Atatürk bizim içimize işlemiş bir ideoloji” Deniz Özen ve Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Haydar Ergülen'in yazdığı Türkçe Sesli'nin 38. sayıdaki serisi Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Hande Çiğdemoğlu'nun yazdığı 'HİKMET İYİDİR, CEHALET FENA' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Halil İbrahim Özcan'ın yazdığı 'Zafer Doruk' Deniz Özen ve Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Gülşen İşeri'nin yazdığı 'Kendimizi tanımak bile bir yaşama sığmayabilir' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Gani Müjde'nin yazdığı 'Öğretmenlerimin Toplu Geçit Töreni' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstayon'da!

Dilek Neşe Açıker'in yazdıpı 'Sonbahar Sayıklamaları' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Derya Erkenci'nin yazdığı 'Ey Yas...' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Deniz Özen'in hem yazıp hem seslendirdiği ' Sinem, Selma, İlhan, Taner, Ece, Cem ve diğerleri!' şimdi İstasyon'da!

Demet Cengiz'in yazdığı 'Atatürk'e İki Kez 'Hayır' Diyen Kadın' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Can Ersal'ın yazdığı 'Mukaddes Öğretmen' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Bircan Usallı Sinan'ın yazdığı 'Başı Dik Sosyal Demokrat: Berna Laçin' Deniz Özen ve Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstayon'da!

Bilge Çolak'ın yazdığı 'Kırmızı Boyalı Ev' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstayon'da!

Betül Dünder'in yazdığı 'Okulda Şair Var' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da

Barış İnce'nin yazdığı 'Hatıralarla Atatürk' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Baran Bilgit'in yazdığı 'Ölümsüz Aşk' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Ayşen Şahin'in yazdığı 'Sabırla Koruk...' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Aylin Ünal'ın yazdığı 'Zamana Yetişmek Öğrenerek' Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Ataol Behramoğlu'nun yazdığı 'Öğrenmek' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Zafer Köse'nin kaleminden 'Önemli Değil ki…' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Şeyhmus Diken'in kaleminden 'Kendi Işığında Yanma Hali ve Erksan' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstayon'da!

Selahattin Yolgi'nin kaleminden 'Şükrü Erbaş için Görünümler' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Orkun Galolar'ın kaleminden 'Şükrü Erbaş' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Nazım Alpman'ın kaleminden 'Şükrü Erbaş Yaşıyor Sessizce!' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Nasuh Mahruki'nin kaleminden '30 Ağustos Zafer Bayramı ve Ötesi' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Kenan Başaran'ın kaleminden 'Mağlup' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Kaan Murat Yanık'ın kaleminden 'Dora' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Halil İbrahim Özcan'ın kaleminden 'Hürriyet Yaşar' Özgür Özbakır ve Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstayon'da!

Gülşen İşeri'nin kaleminden 'Önce kırıldım sonra güçlendim!' Özgür Özbakır ve Deniz Özen'in seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Derya Erkenci'nin kaleminden 'Olacak Şey Değil' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Bircan Usallı Sinan'ın kaleminden 'O Bir Cesur Yürek' Deniz Özen ve Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Betül Dünder'in kaleminden 'Kendinden Söz Etmenin Güçlüğüyle' Deniz Özen ve Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstasyon'da!

Baran Bilgit'in kaleminden 'Boşluk' Özgür Özbakır'ın seslendirmesiyle şimdi İstayon'da!

Ne Çok Bekledim Seni şimdi sizlerle! Yazan ve seslendiren Deniz Özen.

Kitapçılar, özellikle merkezden uzak,  küçük kentlerdeki kitapçılar, edebiyatın  ve yayıncılığın kılcal damarları gibidir.  Okurun kitapla buluştuğu, o kentin kitapla ilgisi  olan insanlarının birbiriyle görüştüğü, söyleştiği,  okuduğu kitapları paylaştığı küçük ölçekli  birer kültür merkezleridir. Abartı sayılmazsa,  kendi ölçüleri içinde edebiyatın-kitabın yeniden  yazıldığı yerlerdir. Bunların kapanması, sadece  o kent için değil, ülkenin bütünü ve geleceği  için öngörülemeyecek bir kültürel yoksulluğa  dönüşecektir. Her şeyin internet üzerinden  döndüğü bir gelecek, kolay, cazip görünse de  sözünü ettiğimiz teması, iletişimi buralarda da  ortadan kaldıracağı için, insanı hayata katacak olan  kitap, insanı tam bir yalnızlığa gömecektir.

Yok, bu Kayıkçı Kul Mustafa’nın yazdığı “Genç  Osman Destanı”ndaki Genç Osman değil…  Der demez, ‘nerden biliyorsun o olmadığını?’  dedim yine kendime. Öyle ya nerden biliyorum, belki de odur. Şimdilerde çocuklara, gençlere öğretiliyor mu bilmiyorum ama biz çocukluğumuzda tıpkı  İstiklal Marşı gibi tüm sözlerini bilirdik bu destanın  da. İsterseniz mırıldanmaya başlayabilirim: “İptida  Bağdad’a sefer olanda /atladı hendeği geçti Genç  Osman”, sonunu da söyleyebilirim “Yıkılası Bağdad  seni döverken/Şehitlere serdar oldu Genç Osman.”  

Yüz on altı yıl önce Adapazarı’nda doğdu.  Edebiyatı sınıfsal kökleriyle dolaylı ilgilidir,  yaşamıysa sınıfının beklentilerinden kaçmak  üzerine kurulu bir “avare-flaneur” öyküsüdür. Soy kütüğüne “Abasızoğulları” adıyla yazılmak  yerine, çoktan yitirmişliği çağrıştıran “Abasıyanık”  adıyla yazılmayı yeğledi.  Varoluşunun sancısını, o “

ORHAN VELİ

Akademinin yeri boşlarından, pek kolay  dolacağa da benzemiyor, en renkli,  en canlı, en genç ve en heyecanlı  hocalarından, hepimizin hocası niye demeyelim,  Ünsal Oskay’ın yazdığı, Prof. Dr. tabii ama  kullandığını hiç görmediğim için ben de başa  değil sona yazıyorum, “Türk Şiirinin Üç Parasız  Yatılısı”nda yan yanadır adları da, yolculukları da:  Ece Ayhan, Cemal Süreya, Sezai Karakoç

“ Ev alma komşu al.” diye bir söz vardır.  Bugünlerde kimsenin konu komşuyla  ilgilendiği yok. Ev alabiliyorsan mutlusun.  Hatta zenginsin.  Pandeminin ardından gelen yeni ekonomik krizle  birlikte ev fiyatları bütün ülkede çılgınca artmaya  başladı.  Son yirmi yılda zaten çılgın bir inşaat hamlemiz  var malum. Yollar yapılıyor, dağlar delinip tüneller  açılıyor, dev köprüler inşa ediliyor. 

Sokakta, vapurda kitap okuyan insana hayatta aynı  şeyi sanki hiç yapmamışçasına imrenirim. Yüreğim  tutkulu bir coşkuyla tutuşur. Kendimi unutmak, her  şeyi bırakmak, o an onun yerinde olmak isterim.  Buhranımda bunalırken hiç faça vermem. Kimse  farkına varmaz sinirlerimin nasıl harap durumda  olduğunun. Oysa herkesin baktığı yerler ve gördüğü  şeylerle bağım zayıftır. Ekseriyetle avare gezmeye  teşne bir leylayımdır. Çelimsiz bir bulut, biraz da  yağmurla kolayca eriyip dağılırım. 

Eğer insanların dünyaya gelip, gitmeleri  kendilerine sorularak olabilseydi; yani  doğumlar ana-babaların inisiyatifinde  değil de çocukların arzularına göre  düzenlenebilseydi… İnsanlara sorulsaydı: “Sen hangi zaman diliminde yaşamak  istiyorsun?”

Saatin alarmı çaldığında odanın  karanlığında ayaklarını yataktan çıkarıp  aşağıya indirdi. Kalkıp cebinin alarmını  kapattı. Açtığı yarım gözlerle banyoya doğru  ayaklarını sürüdü. Avucuna doldurduğu suyu  yüzüne çarpar çarpmaz rahatladı. Sabahları  seviyordu. Yeni bir güne tazelenmeyi, umutla  güne başlamayı, pamuk anneannesinin  yanaklarını öpmeyi, pencereden el sallamasını  seviyordu. Koşa koşa vapura yetişmeyi, İnci’yle  çay simit sırasına girmeyi, sonra da gülüşerek  kaynatmayı seviyordu.

Nasıl güzelsin Avcumun içinde kuruyan zaman Sevmek diyorum; tek tek sevmektir her bir zerreni Sana ait ne varsa  - mevsimlerini  saatlerini

Sevgili Nilüfer, seninle yıllardır tanışırız.  O kadar renkli ve güçlü bulurum ki seni,  soruları hazırlarken sana ne soracağımı  inan çok düşündüm. Öncelikle şunu sormak  istiyorum: Ailen Makedonya topraklarından geldi.  Biyoloji okudun. Mimar Sinan Üniversitesi Devlet  Konservatuvarı Tiyatro bölümünde oyunculuk  eğitimi aldın. İstanbul Devlet Tiyatrosu’nda  çalıştın, sonra Dostlar Tiyatrosu, Tiyatro  Stüdyosu, Tiyatrokare gibi topluluklarda çalıştın.  Güçlü bir sinema oyuncususun. Dizilerde oynadın,  müzikle uğraşıyorsun ve iyi bir yazarsın.

Umut verimsiz bir topraktı, sense bu  uğurda hayat damarlarını kuruttun.  Neşe sonsuz bir bahardı, zaman  öldüğünde ise kış ayının sonuydu. Hayaller  kuruldu, yazıldı, bozuldu. Yine de hep içinde  vardı o düşler, düş kurmak da yaz kadar  sıcak bir oyundu. 

Bir çocuğun şaşkınlığı kadar bu dünyaya  saydam bakabilseydik, temiz toplum ya da  temiz edebiyat sözlerine kanabilirdim. Şimdi  bir yerlerde mırıldanıyorlar: — Ekonomi kirlenmiştir. — Politika kirlenmiştir. — Devlet kirlenmiştir. — Doğa kirlenmiştir. — Uzay kirlenmişt

Kötülüğün felsefesi belki her zaman  vardı ama insanların fırınlarda yakılıp  üzerlerinde feci deneyler yapıldığı  ortaya çıkınca, kötülük çiçekleri gibi kötülük  felsefesi adeta karalıktan bitti. Hannah Arendt,  kötülüğün sıradanlığından bahsederken aslında  yüzyıllar boyunca yapılmış olan dini yorumları  bir tarafa koyup hayatta hukuksuzluğun hüküm  sürdüğü yerlerde kötülüğün sıradanlığından  dem vurmuştu. Haklıydı da. Zira tüm  kötülükleri bir grup günahkâra atfetmek ya  da toplumun içinden günah keçileri seçip  kendini rahatlatmak etrafımızı sis gibi saran  kötülüğü temizleyemezdi. “

Cumhuriyet üçüncü çeyreğini  tamamladığında Ankara’da ilkokul  öğrencisiydim. Hatırlıyorum, bir  hatıra parası basılmıştı. Eski parayla Yüz  Bin Türk Lirası’nda yetmiş beşinci yıl logosu  yazı, kalpaklı Mustafa Kemal Atatürk  turaydı. Kalpağı ve üniformasıyla gördüğüm  Atatürk, o yıllardan itibaren düş dünyamda  önemli bir yer aldı. Atatürk’ün kafasında  neden daha önce görmediğim bir şapka  vardı? Öğretmenime sorduğumda Kuvayı  Milliye’den Samsun’a, Dumlupınar’dan  İzmir’e uzanan bir masal anlattı. Sonra  kazanımları, devrimleri, ülkemizin değişimini  ve elbette Cumhuriyet’i.. 

Salâh Birsel okurken… Bu girişi  açıklamalıyım, ama zaten içinde açık  geçtiği için de açık etmiş sayılırım ki,  Salâh Birsel bizim evde hep açık durur! Açık yani  apaçık. Orda burda, masanın üstünde, koltuğun  kenarında, yatağın yanında, bahçenin ortasında,  mutfak tezgahının üstünde... “

Sizsiniz! Ne varsa hayatımızda iyiye dair  olan, sizsiniz membası. Toprakta biten ağacın da, demir kafeslere  bürünmüş beton kolonların omuzlarında yükselen binaların da. Yolları kavuşturan köprülerin  ve viyadüklerin, akan derelerin, biriken göllerin,  dalgalanan denizlerin de… Arının konduğu  çiçeği açansınız.  Dağların da, onların başını örten karların da…  Gökten düşen her damlanın var edeni de  sizsiniz.  

Güzel… Yani güzelmiş… Annem babam,  öyle anlatıyor. Sırtındaki sorumluluğun  yükünün ağır olmadığı apayrı bir dünya  yaratıyormuş insan kendine. Bazen çevrende  olup bitenlerden soyutluyormuşsun kendini,  bulutların üstünde gibi hissediyormuşsun.  Daha sağlam arkadaşlıklar, bütün çılgınlıklar,  cesaretin zirveye ulaştığı, her şeyi yapabileceğin  düşüncesinin zihninin merkezine işlediği bir  şeymiş gençlik

Aydan Şener…  Ülkemizin tescilli güzellerinden… Güzellerinden diyorum, çünkü 1981 yılında aldığı  unvanı bu kadar çok hak eden ve güzel olmayı bu  kadar başarıyla sürdürebilen az sayıda kişi tanıdım.  Güzellik bir insana ancak bu kadar yakışabilir  diye düşünüyorum. “Güzellik kime yakışmaz?”  dediğinizi duyar gibiyim. Evet, bazı insana yakış - maz. Güzeldir ama donuktur, güzeldir ama buz gibi  soğuktur, güzeldir ama elini tutasınız gelmez çünkü  ruhuna işlememiştir, gözlerindeki canlılığa yansı - mamıştır ve en önemlisi kalbine bulaşmamıştır. “Fikrimin ince gülü, kalbimin şen bülbülü”  şarkısındaki o zarif, o bir görüşte âşık olunan kadın  gibidir Aydan Şener. 

Hoşgörü kavramı Anadolu kültürünün en büyük erdemlerinden  biridir. Yunus Emre’nin “Yaradılanı hoş gör, yaradandan ötürü.” veya Mevlana’nın “Gel, gel, yine gel, ne olursan ol, yine gel.” sözleri bu coğrafyada doğan, büyüyen, yaşayan herkesin aradan geçen  neredeyse 750-800 yıla rağmen zihin haritalarına, paradigmalarına  bir daha hiç çıkmamacasına işlenmiştir. Bizler de doğal olarak hayat  görüşümüzü inşa ettiğimiz temellerden birini hoşgörü olarak kabul  etmişiz. Karşılıklı olduğu ve toplumun tüm katmanları tarafından  paylaşıldığı sürece büyük bir üstünlük olan bu vizyonun, toplum içerisinde  barış, anlayış, huzur, denge ve refah, güvenlik gibi kazanımları olduğu  ulusal tarihimizde kayıtlıdır. 

Epikür paradoksunun göbeğinde çırpınıp  duruyordu kedi. Sonsuz bir fraktaldan  çıkabilmek için umutsuzca çabalamaktaydı. Çoğalıyor, azalıyor, büyüyor, küçülüyor, duvarlarını aşamıyordu. Bütün o hengâmede “Kötülükten kaçış  mümkün mü?” diye sorup duruyordu kendi  kendine. Nereden çıkmıştı hayatı çekilmez  yapan bunca kemlik?

KRİZALİT

George, arkadaşı Lennie ile 1930’lu yıllarda, Amerika’da çiftliklerde çalışır. Kendine  ait küçük bir çiftlikte hayatını sürdüreceği  günleri düşler. Bütün hayallerinde Lennie de  vardır. Buna mecburdur George. Lennie kendi  başına yaşayamaz. Dev cüsseli ve fizik gücü  çok yüksek bu adam, zihinsel olarak gelişmemiştir.

Doktora gelen adam “Hastayım.”  der, “Hayattan zevk alamıyorum.  Acılar aklıma geliyor, yemek  yiyemiyorum. Çıplaklar hatırıma  geliyor, onlarla birlikte üşüyorum. 

Seneler önce buluşmalarını belirli dönemlere  sabitlediğimiz bir kadın grubumuz var. Aynı okul mezunları olarak başladık, sonra  birinin iş arkadaşı, birinin çocukluktan beri dostu  uğradı derken içlerinden bazıları asli ekibe girdi,  çember genişledi.

Büyük usta Yaşar Kemal şöyle der: “İnsan  soyunun meselelerine yabancı kalmış kişi,  sanatında usta da olamaz. Yani o hüner  dediğimiz küçücük şeyi de gösteremez. Çünkü insanı  aşağılatan işlemlere karşı koymayan yürek, küçük  yürektir. Küçük yürek ne kadar hünerli olursa olsun,  ondan iyi sanat çıkmaz. Çıkamaz. Şu gelmiş geçmiş  dünya sanatına bakın, hep kalanlar büyük yürekler,  insan soyunu aşağılatanlara karşı koyan yürekler.  Bunun dışında belki birkaç kişi var, diyeceksiniz. Ben  buna inanamam. Varsa da, insanlar onları bir zaman  için yutmuşlardır. Boyaları gözleri kamaştırır. Bir gün  yaldızları sıyrılıp gerçek yüzleri ortaya çıkacaktır.”

Güzellik dünyayı kurtaracak… Güzellik  dünyayı kurtaracak… Güzellik dünyayı  kurtaracak… Güzellik dünyayı kurtaracak…  Günlerdir dilimin ucunda, kalbimde,  beynimde bu tümce dönüp duruyor. Bozuk  bir plak gibi. Sözün kaynağına giderken  Dostoyevski ile Sait Faik arasında dolaşırken  kendi kendime mırıldanıyordum: Evet, elbet,  mutlaka, kesinlikle, güzellik dünyayı kurtaracak. İster burada vatanımda olayım ister bu  sayfalarda tekrarladığım gibi “yeryüzü yurdum benim” diyerek, dünyanın herhangi bir  yerinde olayım, inancım tam: Dünyayı güzellik  kurtaracak...

Nitelikli yazarların iyilik kavramı üzerine  düşüncelerini derlemek fikri, değerli  filantrop dostlarım Ayşen Özyeğin ve  Ayla Göksel’den çıktı. Yıllardır yürüttükleri  sivil toplum kuruluşu çalışmalarının faydasını  sorgulamakla başlamışlardı, değerli yazarlarımızın katılımıyla proje kapsamı genişledi. Binlerce yıldır filozofların, doğa bilimcilerin,  antropologların, ilahiyatçıların ve daha pek  çok uzmanın incelediği iyilik ve kötülük kavramları üzerine yeni bir söz söyleyebilmek zor. 

Belgesel serüvenimizin ilk zamanları... Yıl  1997... Periyodik olarak portreler anlatmaya  başlamışız. Siyah-beyaz görüntüler hâkim  gelip geçen 60’ar dakikada... Müthiş arşiv zorluğu  var! Karanlıkta önümüzü görmeden yürüyoruz, yine  de 40 bölüm geride kalmış! Çok sevdiğim sinema  yapımcısı Necip Sarıcı’yla tanışmışız, zaman zaman  sahibi olduğu Lale Film’in duvarlarda, depolarda  ya da raflardaki külliyatından yararlanıyoruz.

İyilik ve (karşıtı) kötülük kavramlarının, soyut  kavramlar olmayıp, kişisel ve toplumsal  nedenleri, kökleri, kaynakları olduğu biliniyor. Sözgelimi, bir işveren, kötü insan olduğu için  değil, o nedenle değil, kapitalizmin gereği olarak  işçisini sömürmektedir.

Yok, bu Kayıkçı Kul Mustafa’nın yazdığı “Genç  Osman Destanı”ndaki Genç Osman değil…  Der demez, ‘nerden biliyorsun o olmadığını?’  dedim yine kendime. Öyle ya nerden biliyorum, belki de odur.

KASIM ÇİÇEK AÇTI

12Haziran 1943’te Eskişehir’de doğan  Sezer, okula başlamadan okumayazma öğrenir. Bu nedenle 7 yaşında,  ilkokul üçüncü sınıftadır. 1943 yılında, 1959’da  maddi imkânsızlıklar nedeniyle İstanbul Kız  Lisesi’nin ikinci sınıfından ayrılarak Haliç’teki  Taşkızak Tersanesi’nde vasıfsız işçi olarak  çalışmaya başlar. Bu tecrübeleri onun, çok  erken bir dönemde örgütlü olarak işçi sınıfının  bağımsızlık ve emek savaşıyla tanışmasını  sağlar. Bu nedenle Sennur Sezer’in şiirini dünya  görüşünden ayrı düşünmemek gerekir

Dünyayla yaralı, Cemal Süreya’nın  Zelda’sı, kadın edebiyatçımızdı Nilgün  Marmara… Türk edebiyatının kırılgan ve melankolik  şairlerinden Nilgün Marmara, Balkan göçmeni  bir ailenin iki kızından biri olarak, 13 Şubat 1958  tarihinde İstanbul’da doğdu. Liseyi Kadıköy  Maarif Koleji’nde okudu. Üniversite hayatına  İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı  bölümünden başladı ancak siyasi sebeplerle  burada devam edemeyip tekrar sınava girdi ve  Boğaziçi Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı  bölümünü kazandı. 12 Eylül 1980 Darbesi,  Marmara’nın hayatına etki eden dönemlerden  biri oldu. Üniversitenin kırmızı salonundaki  edebiyat, şiir tartışmaları sona ermiş; yerini  gizli ev toplantılarına bırakmıştı. 

Hiçbir şey olmadan geçiyor günler ya da  olan şeyler, onları fark edilir kılacak  manalara oturmuyor. “Yaşamak güzel, çok  güzel şeydi. En güzel dua buna erişemezdi.”  dese de Tanpınar, kendi içine doğru kuyu kazan  insan özgür olmakta zorlanıyor. Hem teslim  olmalı hem de cesur davranmalı hürriyet için.  Yüreğinin derinliklerinde gençlik günlerinden  bir parça da olsa aşk kırıntısı kalmalı. Kimsenin  halinden tam memnun olmadığı, herkesin  bir gün başka bir yere gitmek istediği, henüz  tam oluşmamış yerdeyiz. Keşke vatan bu denli  cennet gibi olmayaydı. Daha yavan, renksiz bir  yerde yaşasaydık da coğrafya omuzlarımıza bu  kadar yük vurmayaydı.

4. Uluslararası Maltepe Tiyatro  Festivali, 6-9 Ekim 2022 tarihlerinde  gerçekleştirildi.  Maltepe Belediyesi ve Avrasya Tiyatrolar Birliği  ortaklığı ile düzenlediğimiz festivalimiz, 11 farklı  ülkeden 168 tiyatro sanatçısını bir araya getirdi ve  toplam 16 performansı Maltepelilerle buluşturdu.  İstanbul Devlet Tiyatrosu’nun yanı sıra; Güney  Kıbrıs, Özbekistan, İspanya, Kırgızistan, Türkiye  ve Portekiz tiyatrolarının katılımıyla, yalnızca  Maltepeliler değil, tüm İstanbullular tarafından  yoğun ilgi gördü. 

Şişeden büyük bir yudum alıp ağzında  çalkaladı, yuttu. Dili kurumuştu  konuşmaktan. Neyse ki bitmişti de  çıkabilmişti. Yan taraftaki park mı, ne? En çok  ayak parmakları ‘eveet’ diye sevindi. Fazla çocuk  da yok üstelik. Birkaç küçük kaydırakta, iki minik  kız da salıncaktaydı.

Bu çok zor bir soru. Çünkü insanın kendini  anlatması zor. Ya ben sandığım kişi değilsem  korkusu ve kuşkusu hep içimizdedir. Bir gün  gelir hiç yapmayacağınız bir işin, bir eylemin  içinde bulursunuz kendinizi, ya da aklınızdan  hiç geçmemiş bir tümce ağzınızdan çıkıverir.  Ama kendimi bana soranlara şu yanıtı vermek  isterim. Beni bana değil, şiirlerime sorun. Çünkü  pek çok şiirim hayatımdan, duygularımdan,  sevdalarımdan ve duyarlıklarımdan izler taşır.  Yine de çocukluğumdan yola çıkıp anılarımı  da kurcalayıp bir şeyler söyleyeceksem, şöyle  başlamalıyım: Kalabalık bir aile odağında,  masalların, menkıbelerin, destansı anlatıların  uçkun kanatlarıyla cinlerin cirit attığı avlularda,  derin kuyularında zaman zaman çocukluk  düşlerinin boğulduğu, yine de paylaşımın...

Her anne baba, çocuğunun her şey  olmasını ister. Çocuk elindeki kaşığı  tencereye vurur, müzisyen olacak  sanırlar. Sol ayağıyla topa şöyle gelişigüzel  vurur, duvara posteri asılan futbolcu olacağını  hayal ederler. Beyaz kâğıda bir çöp adam çizer,  “Bir Van Gogh doğuyor!” diye haykırırlar. Bilinen  travmadır işte. Her anne baba, kendi olamadığı  ne varsa çocuğunun olmasını ister. Ne var ki  tüm bu olma savaşlarının çoğu hazin biter. Öyle  ya, yoksa dünya dâhilerden geçilmezdi.

Yüzümde tatlı bir gülümseme olduğunu  hissediyorum. O kadar rahat bir  uykudayım ki… Bunu fark edebiliyorum.  Sanki bir yatağın değil, devasa bir kuş tüyünün  üstünde, gökyüzünde süzülüyorum sakin  sakin… Gözlerimin açılmaması için yeterli  bir neden olan karanlık, kapalı gözlerimi  rahatsız eden oldukça kuvvetli bir ışıkla açıldı.  Saçı toplu, siyah bir kalem etek ve beyaz bir  gömlek giymiş bir kadın; ciddi bir ifade ile  “Zaman geldi efendim, hazırlanmalısınız.

Ahu Sungur’u on yılı aşkın süredir  tanıyorum. Bana göre Türkiye’nin  aydınlık, gülümseyen yüzlerinden biri o.  Oyunculuğunun yanı sıra Ahu’nun en sevdiğim  yanlarından biri aile kavramına, insan haklarına  olan inancı ve bu konudaki fikirlerini korkusuzca  dile getirmesi. Evet, Ahu’nun hayatındaki en  kıymetli kişi, benim de olduğu gibi, biricik oğlu  Ege… Ege basketbolcu, 17 yaşında genç bir  adam. Ahu’nun Ege’ye olan düşkünlüğünün  elbette tüm annelere örnek olması gerektiğini  düşünüyorum. Çünkü annelik kavramı, ülkenin  geleceği açısından çok kıymetli. Kadına şiddet  uygulayan erkekleri de biz anneler yetiştiriyoruz  sonuçta…

Semih’in kıpır kıpır hareketleri çoğalınca  ineceğimiz durağa yaklaştığımızı  anladım. Eve erken gittiği için annesinin  nasıl da sevineceğini anlatıp duruyordu.  Mutluyken hep böyle çok konuşurdu. Öğretmenimizin hastalanmasına üzüldük...

Salgınların, savaşların ya da başka  büyük toplumsal felaketlerin hayatı  kuşattığı zamanlarda, yazarın /  şairin yaratım süreci öncesinde ve yaratım  sürecinde hayatla kurduğu bağ, geçici bir  süre için de olsa kopmaya başlar, askıya  alınır. Ne kadar haklı nedenlerle olursa  olsun, edebiyatçıyla birlikte bütün bir  toplum bir kapanmaya doğru gider. Hayatın  olağan ve kaotik akışının dışında kalır.

Ara Usta ile 70’lerindeyken tanışmıştım.  Güler, o günden bugüne fotoğraf çekti  hep. 90’ıncı yaşını kutladı. Hatta,  Bomontiada’da yaş gününde açılan “Ara Güler  Müzesi”nde bir kez daha 90’ıncı yaş mumunu  söndürdü. Ödüllere boğulmuş, bu ödülleri  koyacak yer bulamamıştı. 

Koca bir milletin, şehitlerin ve gazilerin,  öksüzlerin ve yetimlerin olağanüstü  fedakârlıkları üzerine kurulan Cumhuriyet,  geride kimseyi bırakmamaktır. Cumhuriyet  için eğitimde feda edilecek birey yoktur,  çünkü Cumhuriyet kimsesizlerin kimsesidir.

Nazilerden kaçarak Türkiye’ye sığınmış  olan antifaşist bir insandı. Meslek hayatının 27 yılı Türkiye’de  geçti. Prof. Dr. Holzmeister, 1961 yılında TBMM’nin  yapımını tamamladı. Çankaya Köşkü’nün,  TBMM’nin, Güven Park Projesi’nin her yerinde  Nazilerin görevden attığı antifaşist, ilerici,  demokrat bir mimarın düşüncelerinden,  ideallerinden, emeğinden izler vardır. 

Cumhuriyet’imizin kuruluşunun yüzüncü  yılı yaklaşıyor. Şiirimizin yaşı ise çok daha eskilere uzanır. Şiirin doğuşu ile dilin doğuşu yaklaşık olarak  aynı zamanlardadır. Fakat o kadar eskilere gitmeyelim. Cumhuriyet dönemi şiirimizin kaynaklarını  sıralamakla yetinelim.

Başlık yanıltıcı olabilir. Cumhuriyet tarihi  bizim için 1923’te başladığı için ilk aklımıza gelen inkılap tarihimiz olacaktır  ama bugün dünya tarihindeki ilk cumhuriyeti  konu edeceğim için dümeni Doğu Roma’dan  antik Roma’ya çeviriyorum;

Yıllar önce eski Türkçe bilen bir arkadaşımla  Cumhuriyet gazetesi arşivinde Yunus  Nadi’nin “Yeni Gün” koleksiyonlarını  inceliyorduk. 30 Ekim 1923 tarihli gazetenin sekiz  sütuna çektiği manşet şöyleydi: “Kars’ın düşman işgalinden kurtuluşu  kutlandı.”

İpek mendil değilsin cebimde gezdireyim”  türküsüne inat, seni akıl cebime alıp şehir  şehir gezdirdim. Rukiye öyküsünü sevgiyle,  gönenerek anlattım. 

İşte böyle Savaş… O gün bizi arabadan atan bu çember sakallıların  nasıl mağdur ilan edilip de iktidara getirildiğini kaçırdım. Destek  bulduranların kimler olduğunu ise hatırladım. 90’ların sonunda  başlayan “kaynaştırma”, o dönemlerde ünlenen “küçük ünlüler”  sayesinde oldu. Kim mi bu “küçük ünlüler”? Yıllarca büyük ünlü  uyumunu bozup bozup senin, benim ve Şahap abinin içini deşenler.  90’lar veya 2000’lerin başı… Savaş mı çıktı? Patlatırlar tumturaklı bir  arabesk… Çocuklar mı katledildi? 

Güneş batmak üzere, hava yakın  kararmaya. Yakın benim gibi kara  ve uğursuz olmaya. Ekimin sonuna  doğru benim günümü kutlarsanız diye  gideceğim birkaç mum yakmaya. Ama  gitmeden evvel kolaçan edeceğim etrafı.  Gözlerimi sizin göremediklerinize dikeceğim.  Mahallenin güvenliğini tehdit eden bir iki  fare olursa bulup kafasını ezeceğim. Avcıyım  ama elimi bulamadım hiç kana. 

Devlet adamı ve tarihçi Şakir Paşa’nın  oğlu, Robert Kolej, Oxford Üniversitesi mezunu, Latince, Grekçe, İngilizce,  Fransızca, İtalyanca, Almanca ve daha birçok  dile egemen olan, babasını öldürme suçuyla tutuklanıp 18 yıl hapse mahkûm edilen, ancak bir  süre sonra aftan yararlanıp serbest kalan, yerli  ve yabancı dergilere yazarak geçimini sağlayan Cevat Şakir, acaba günün birinde “Halikarnas Balıkçısı” olacağını biliyor muydu? Daha doğrusu, sürgün edilmesine neden  olan, o kaderini değiştirecek yazıyı yazmasaydı “Halikarnas Balıkçısı” olur muydu? Bence,  elbet olurdu. Halikarnas’ın değilse de Anadolu’nun başka bir köşesinin balıkçısı ya da  bahçıvanı olurdu.

Attilâ İLHAN 1925’te İzmir’de doğmuş; Cumhuriyet döneminin dramlarını,  heyecanlarını yaşamış; hayal kırıklıklarına  tanık olmuş; Türk edebiyat ve sanatını şiir, roman,  senaryo ve fikirleriyle mavileştirmiş bir sanatçıdır. Babası Muharrem Bedrettin Bey, İstanbul’da Mekteb-i Hukuk’u bitirmiş, İzmir Menemen’de  savcılık yapmış bir hukukçudur

Bu yazımda Cumhuriyet'in önemini uzun uzun  anlatmak istedim. Ancak, Can Yücel'in bu  şiirinin Cumhuriyet'e dair fikirlerimi özetlediğini  düşünerek sizlerle paylaşmak istedim.  Hepimizin Cumhuriyet Bayramı kutlu olsun.

Çocukluğumun bazı dönemleri bir Ege köyünde  geçti. Çiftçiydi dedem. Bağları vardı.  Bağbozumu zamanı gün doğmadan  kalkardı tüm köy. Öğlen sıcağına kadar verimli  çalışabilmek için. Bir gün öncesinden tüm işçilerin  yiyebileceği kadar yemek büyük kazanlarda pişirilir,  bostandan domates-salatalık toplanır çuvallanır,  odun ateşine konan sacda yufka ekmekler çevrilir,  ayran yapılmak üzere yoğurt mayalanırdı. Bu seferberlik hâli koca bir şenlik gibi gelirdi bana.

Komet de göçtü. Seksen bir yıllık ömrünün  ardında sayısız resim, birkaç kitap  dolusu şiir bırakarak... Uğrunda türlü  cefa yüklenerek sürdürdüğü resim sanatına  unutulmaz bir imza nakşederek gitti.  Büyülenircesine tutulduğu çocukluk hevesine  sadık kalmıştı, ilkokul kitaplarında görüp de  tutulduğu resim hevesine. Ama resmin yanında  şiire olan tutkusunu yakın arkadaşlarından başka  bilen yoktu. 

Akşamın erken çökmesinin insan  bakışı üzerinde tuhaf bir tesiri vardır.  Yazın yalancı rehavetinin ardından  dünyanın bütün yükünü göz bebekleri sırtlar  sanki. Gökyüzüyle azalan irtibatın yeni adresi  kaldırımlardır artık. Soğuk yavaş yavaş siner  buğulu camlara. Yıldızlar hiç var olmamış gibi  hayatımızdan çıkıp kaybolur. Şarkılar değişir,  kitaplar değişir, filmler değişir, yüzler değişir.  Yüzsüz aynı yüzsüzdür, o ayrı. Sıcak günlerin dalkavuk kuyruğu eylül ayı  daha ne olduğunu anlamadan geçip gitmiştir.  Yakıcı güneşin aklı bile kör etmeye muktedir  parlaklığı tükenir, hayatın ve insanların hakiki  yüzü yeniden görünür olur. Düzeninden  kopamayanlar limanlarına bağlanırken  dört mevsimin delileri aynı tas aynı hamam  yaşamaya devam eder; biçilen kalıba  uymamanın tatlı yalnızlığında kâh gözyaşı  kâh kahkahayla serseriliklerinden zerre ödün  vermezler. 

Ortaokul birinci sınıfa başladığımda  babamdan bana bir bateri almasını  istedim.  İlkokuldan beri elime ne geçerse (tabure, tepsi,  sahan) çalan şarkılara ritim tutmaya bayılırdım.  Babam da bana müzikle uğraşmak istiyorsam  önce doğru dürüst müzik öğrenmem gerektiğini,  sonra istediğim enstrümanı seçmemi önerdi.

ARKADAŞLIK ŞİİRDİR

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

Son günlerde sıklıkla olduğu gibi uyanır uyanmaz yine  alnımı hatıralara çarptım. Hayatta batmaz diye övülen  bir transatlantikti sırrım. Buzdağına şiddetle kafa atınca,  her fani gibi ziyan olmuş bir ömrün galeyanına kapıldım.  Benim genç hayatım ve tahminlerle çok zorlanmadan  kurguladığım etrafımı çevreleyen insanların ilk gençlikleri,  zihnimdeki derin kılıç yarasının arasında saklanan  metrelerce tozlu filmi gün ışığına çıkarıp hiçlik sinemasında  oynattı.

Oysa ne çok severdi okumayı…  Gözlerini satırlar üzerinde  gezdirirken ormanlık alanda salınan  bir uçak gibi keyif alır, bıkmadan, usanmadan  büyük bir açlıkla okurdu. Onun için yemek  kadar, içmek kadar gerekli bir şeydi kitap.  Bundan dolayı her riski almaya değerdi. Her  gün babasından gizlice eve getirdiği kitapları  sedirin arkasına saklar, üzerine annesinin  baba yadigârı çam kakmalı rahlesini koydu  mu kimsecikler anlamazdı orada olduklarını.  Çünkü babası oldum olası sevmezdi “şeytan  icadı” diye yaftaladığı kitapları. Hele bir  defasında Şâkirdan’ın yasaklar listesindeki  kitabı görünce çileden çıkmış; “Hepimizi  kellesinden edecek bu kız.” diye söylenmişti.  

Hayır, 1800’lü yıllarda değiliz! Fransız işgalinin asilzadeler üzerindeki etkisi de değil  konumuz. Ve ben Tolstoy’un tırnağı olamam. Ünlü Rus yazar Lev Tolstoy’un “Savaş ve Barış” romanından yola  çıkarak bu başlığı uygun gördüm yazıma.  Savaş ne çok dönüyor etrafımızda umarsızca… Ne de güzel  kullanılıyor insanlar, başka insanlar uğruna… Başka ölümlere ne de  çok seviniliyor! Kuzeyimizde, doğumuzda, batımızda, güneyimizde ve  daha da uzaklarda kaç çocuk ağlıyor? Ve kaç çocuk daha boğulacak,  top mermisinden kaçarken güneşli bir sahilde? O çocuğun suçu mu bu  savaş dedikleri?

S arı safran bir ova kalmıştı aklında yıllarca.  Şimdi rüzgârın kollarında bir rüyada  sürüklenir gibiydi. Kıvrılarak giden yol boyu  sarının yerini alan bir kahve-kızıl renk cümbüşü  tüm görkemiyle kucaklıyordu gözlerini. Elleri  geliyordu aklına babasının hep. Kocaman açılmış  havada savrulan elleri. Büyük parmakları sonra.  Anacığının yüzüne inen, her indiğinde ardı güne  bıraktığı morluk. Sarı safran; mordu biraz da. Biri  kolunu avuçladığında sürekli irkilmesi bundandı;  kimse bilmez. Çok acısa da ses etmezdi ki hiç.  Oncacık zamanlarda bile acının büyüklüğü  karşısında küçük acıları umursamamayı  öğretmişti yaşam. 

Barış, sunumunu hazırladı. Son kez gözden geçirdi ve evet, hazırdı!  Okula gitmek için sabırsızlanıyordu. Atatürk’ün barışa verdiği önem  ile ilgili bir sunum hazırlamıştı. Huzurla yorganının altına girdi.  O sırada bir düşünce kapladı zihnini “Ya barış olmasaydı? Ne olurdu o  zaman?” Bu düşünce zihnini kurcalarken göz kapakları ağırlaştı ve gözleri  yavaş yavaş kapanmaya başladı. Yüksek bir ses duyunca açtı gözlerini,  ikinci bir sesle birlikte kapaması bir oldu. Elini kulaklarına götürdü,  çınlıyordu ses yüzünden. Seslerin kesildiğinden emin olduktan sonra açtı  gözlerini. Kapkaranlık bir odadaydı. Evin her yeri tahtadandı. Dışarıdaki  soğuk, aralardaki boşluklardan kolayca geçerek odayı dolduruyordu.  Barış, üşüdüğünü hissetti. Bir çığlık duyuldu, bir çocuk çığlığı… Ardından  da bir silah sesi… Barış, ayağa kalkıp tahtalarla kapatılmış pencereye  doğru yürüdü. 

Vaizler artıyor! Hayatın boşunalığını  vaaz eden vaizler. Bize Dostoyevski’nin  insanını öldürmemizi salık veriyorlar.  İçinde iyiyi ve kötüyü; hatta çokça da kötüyü  taşıyan o insanı. Modern Batı’yı, hâlâ daha en az yarım asır  geriden takip ediyoruz. Oralarda geçilmiş  eşikler, bizde yeni yeni afişe oluyor.

Nursel Duruel siz öyküler, incelemeler  (Cemal Süreya, Şairin Hayatı Şiire Dahil,  1995), “Güvercin Curnatası (Cemal  Süreya ile konuşmalar, 1997)” yazdınız,  ansiklopedilerde çalıştınız, reklam metni  yazarlığı yaptınız. İstanbul Radyosu’nda  eşsiz programlar yaptınız. Tiryakisi olduğum  TRT2’deki “Okudukça” programında öykü  değerlendirmeleriniz bir daha yapılabilir  mi, bilmiyorum. İstanbul Büyükşehir  Belediyesi Radyo Televizyonu’nda yönetici  olarak çalıştınız (1992). Sizin hakkınızda  bilinmeyenleri ya da eklemek istediklerinizi  öğrenmek isterim okurlarınızdan biri olarak.

Ece Uslu… Severim Ece’yi…  Küçük kız kardeşim gibi... Ne dese yanında,  arkasında durmak isterim; çoğu zaman  dediklerine katılırım… Bir kere İzmirli ve de  şehrinin kurtuluş günü olan 9 Eylül doğumlu.  Ona kanımın kaynamasının, adını andığımda  gülümsememin başlıca nedenlerinden biri  bu. Bir de asla yalan söylemeyeceğini, yalan  bakmayacağını düşündüğüm yeşil gözleri… Ağaçlara, annesine, babasına, çok sevdiği  birine sarılı gibi sarılmasına, oradan aldığı  enerjiyi kendine kullandığı yetmezmiş gibi,  ihtiyacı olan herkese dağıtmasına…

Ben Ece’nin ablasıyım. Gerçek ablası değil  de öyle sayılırmışım. Benden küçük ya, o  nedenle ablasıymışım onun. Ama okuma  yazmayı öğrendi Ece. Çoktan öğrendi, artık ikinci  sınıfa bile gidiyor. Hatta iki basamaklı toplama  işlemlerini yapabiliyor. Küçük olduğu için, biraz  yavaş yapıyor. Bir de, ara sıra bazı ödevlerinde  yanlışları çıkıyor. Ben ona yardım etmeliymişim. Öyle dedi annem ama biliyorum, aslında beni  buraya Ece’ye yardım edeyim diye getirmedi.  Babamla bir yere gideceklermiş, üç-dört saat sonra  döneceklermiş, ben evde yalnız kalamazmışım.  Büyümüşüm aslında, gerekirse yalnız  kalabilirmişim, ama Ece’ye derslerinde yardım  etmem daha iyi olurmuş

Ölüm bir gece toplantıya Çağırdı Genelkurmayını Kıtlığı, depremi Savaşı, hastalığı... Dedi, neler oluyor İnsanların dünyasında? Ölüm oranı Gitgide azalmada..

Bizim sinemalarımızın en güzel gülümseyen  aktörüydü Tarık Abi. Sevgiyle, güllerle,  şiirlerle, şarkılarla ve yüreklerimizden  fışkıran iyi sözlerle ve tabii ki gözyaşıyla uğurladık  onu yıllar önce… Tarık ağabeyin yiğit, onurlu ve  emektar geçmişine yakışacak anlarla… Gönlünden  geçenlerle… Binbir renkten filminden etkilenen, dik  duruşuna saygı duyan, ülkenin dört bir yanından  milyonlarca seveni de (eminim ki) en samimisinden  sevgi göndererek, anarak selam durmuştu, salon  filmlerinin yakışıklı prensine. Memleketten insan  portrelerini-manzaralarını en görkemlisinden  sinemaya aksettiren büyük aktöre...

Canlılar doğaları gereği rekabetçidir  çünkü en iyiyi, en güçlüyü, en uyumluyu  seçmeye programlı doğa bir rekabet  ortamıdır, fakat işbirliği de yaygındır.  Amiplerden fillere kadar çeşitli canlılar,  çoğunlukla gruplar halinde yaşarlar, çünkü  bunun avantajları vardır. Güvenlik, savunma,  saklanma, avlanma, besin bulma, ısınma, yavru  bakımı gibi günlük yaşamsal aktivitelerde  işbirliği hayatı kolaylaştırır.

Heykelinden mahrum kalmış  kaidenin yanından geçerek güneşin  batışına yürüyenlere bakarken  üşengeçliğinde azalma yoktu. Sırf bu  yüzden turuncunun tonlarına bürünmüş  muhteşem gökyüzüne sırtını verdiği  bir fotoğrafı olmayacaktı. Omuz  silkti. Aklı başka yerlerdeydi. Neden  eskimeye yüz tutmuş bir teknenin  yelken direğinden gelen ritmik sesi  dinliyorum, diye sordu kendine. Neden  şimdi? Bir eşek arısı başının üstünde dönüp  durmaktaydı. Eşek arısının cüssesi elindeki eriğin  yarısı kadardı.

Hepimiz / Hepiniz Yılmaz Güney’i  sinemacı (oyuncu, rejisör, senarist,  yönetmen) olarak tanıdık, bildik.  Doğru tabii ki. Ama ötesi var. O aslında bir  yazar. Nitekim ilk mahkûmiyeti de yazar  kimliğinden kaynaklı.

İlk türküyü ne zaman dinledim, ne zaman  anladım, ne zaman söylenen bir türküye eşlik  ettim, ne zaman sesime soluğuma bakmadan  türkü söylemeye başladım, bilmek mümkün değil.  Her şey sonsuz bir bozkırda başladı, sadece bunu  söyleyebilirim.

12 Eylül askeri darbesi biz solcular  tarafından hiçbir zaman takdir edilmedi.  Hep eleştirildi, yerildi, protesto edildi: Faşist askeri darbe denildi. İşkenceci paşalar denildi. Darbe lideri Kenan Evren’in “Asmayalım da  besleyelim mi?” cümlesiyle tavana vuran bir  öldürme edebiyatının baş tacı edildiği dönem  olduğu söylendi.

Kim bilir kimindi, neler görüp neler geçirmişti. Bir önemi  var mıydı? Yoktu. İzinsiz de olsa el değiştirmişti. Önce  bahçesine çıkardı, yeniden elden geçirdi. Zincirini yağladı,  gidonunu parlattı. Hatta umuyorum rengini de değiştirmiştir,  çünkü çocukluğumdan beri o sarı tonundan pek hoşlanmam. Şöyle  söylemeliyim o halde, rengini bile değiştirdi. Sepetini biz de sonradan  takmıştık ama olsun onu da değiştirdi. 

Mehmet Güreli: “Atlet Komple” Ortaköy Meydanı’nda 1988 yılbaşı gecesinde  şarkı söylüyor Güreli, başında fötrü elinde  gitarıyla. Siyah-beyaz bir fotoğraf, Cumhuriyet’te  yayımlanmış 2 Ocak 1988’de. O geceyi değil ama  Ayşe Tütüncü, Ümit Kıvanç, Bülent Somay, Timuçin  Gürer, Saruhan Erim, Tahsin Ünüvar’dan oluşan  Mozaik grubunu hatırlıyorum. Arnavutköy’de  sahilde şimdi belediyenin sosyal tesisleri olan  Kedi’de çalarlardı, dinlemeye giderdim. Mehmet  Güreli de aynı yerde Kömür adlı grubuyla çalardı.  Orda ve daha sonra Beyoğlu’nda da dinleyecektim  onu.

Eylülü hep sararmış yapraklar, yer yer  kapayan güneş, sepya tonlarla eşleriz. Güz  başlangıcı… Oysa beyaz olmalıydı rengi zira barışa adanmıştır. 

İ zmir’in kurtuluşunun yıldönümünün olduğu eylül ayı (dergimizin  çıktığı bu ay), Cumhuriyet’in kuruluşuna uzanan ekim ayı, aslında  topyekûn bir sonbahar, ulusal kurtuluşun ve devrimin baharıdır.  Kuşkusuz ilk müjde ilkbaharda 19 Mayıs’ta verilmiştir. “1919 senesi  Mayıs’ının 19. günü Samsun›a çıktım.” Nutuk eserine Mustafa Kemal  Atatürk bu sözlerle baslar. 

Homeros, hiçbirine değil, yalnızca hafıza  tanrıçası Mnemosyn’e yalvararak başlar:  “Söyle tanrıçam! Aşil’in öfkesini söyle!”  Ardından felaketi özetler: “Acı üstüne acıyı o kahredici öfke getirdi, nice delikanlıyı canlı canlı attı Hades’e, gövdelerini yem yaptı kurda kuşa.”

Şiddetin şiddeti doğurduğu, yeryüzünün  her zamankinden daha çok kanadığı  ve can çekiştiği günümüzde, her üç  saniyede bir çocuk ölüyor. Silahlı ya da  silahsız çatışmalardan, açlıktan, yokluktan,  yoksulluktan ölüyor.  Barış ne zaman mı?

Uzun yıllarını yurtdışında geçirmiş bir  gazeteci dostum,  “Burada neden bütün haberler kötü ve  olumsuz?” diye sordu.  Ben de güldüm. 

Barış gibi makbul bir mefhumun ne menem  bir tanrı ya da tanrıça olduğunu hiç merak  ettiniz mi? En iyi bildiğimiz Greko-Romen  panteonunun en genç ve güzel tanrıçalarından İrini  ellerinde bolluk boynuzu (cornucopia), meşale,  mısır, kadüsa veya asa taşıdığı için onu diğer  tanrıçalardan ayırt edebiliriz.

Kıbrıs Türk kültür hayatına ve elbette  siyasi tarihine de önemli katkıları olan  İsmail Bozkurt, 1940 yılında şimdi  Güney Kıbrıs sınırları içerisinde kalan Türk ve Rum  karma nüfuslu, sonradan Boğaziçi adını alan  Aytotro köyünde dünyaya gelir. Aytotro’nun en  belirgin özelliklerinden bir 1920’lerden itibaren  sosyal, kültürel ve sportif etkinlikleri organize  eden bir derneğin olması ve bu derneğin çatısı  altında canlı bir tiyatro ve futbol geleneğinin  olmasıdır. İsmail Bozkurt, 18 yaşında bu derneğin  başkanlığını üstlenir. Örgütçülüğü o tarihlere  dayanır.  

Denizlerimizin çokluğuna rağmen deniz temasını işleyen türkülerimiz  pek azdır. Onların da büyük bölümü ya denizin kıyısında yer tutar ya  daha ikinci mısrada karayla, karadaki unsurlarla bağlantıya geçer; bazen  bir çeşmeyle bazen düz ovayla, dağla, bayırla. Sözün kısası ayağı yere basar,  güvenli alana çekilir türküler. Aynı insanlar gibi. 

Edebiyat bize her zaman daha iyi bir dünyayı işaret eder. Yoksa yazmazdık. Bunu, ya  yaşadığımız dünyanın acımasızlığını daha  da ağırlaştırarak yapar ya da insanın özgürlüğünü  odağına alan bir geleceği ruhumuzun en derinlerine  işleyerek.  

Yaşar Kemal’in ilk öykü kitabı “Sarı  Sıcak”taki “Beyaz Pantolon” öyküsü,  “Çok sıcak vardı. Mustafa çocuk tere  batmıştı.” cümleleriyle başlar. Köşker kalfası  Mustafa, yırtık bir ayakkabıyı dikmektedir. Tere  batmıştır. O anda dışarıda kalın yapraklı incir  ağacının koyu gölgesinde dili bir karış dışarda bir  köpek upuzun serilmiş uyuklamaktadır.  Yaşar Kemal, öyküyü sinematografik bi

Türkçede ilk kez yayımlanacak Dostoyevski  kitabından bir yaprak “İstasyon  Dergisi”’ne yazmam için Maltepe  Belediyesi`nin kıymetli Başkanı Ali Kılıç  Beyefendi’nin davetine Fyodor Mihayloviç  Dostoyevski-Anna Grigoryevna Dostoyevskaya  arasında mektuplaşmalardan biriyle karşılık  vermemin yerinde olacağını düşündüm.

Türkiye, Uğur Mumcu’nun adını 1970’lerden  itibaren duydu, tanıdı, sevdi ve bir daha da hiç  unutmadı. O yüzden 1993’te Ankara’da katledilmesinden bu yana 30 yıl geçmesine karşın Uğur  Mumcu kitapları, yazıları, televizyon ve panellerde  yaptığı konuşmalarıyla yaşamaya devam ediyor.  Onun yıllar önce öngörüp uyardığı bütün gelişmeler Türkiye’de birer birer gerçekleşti.

Hep var mıydı? Yoksa doğmuş muydu? Ben bilmiyorum, bilene  rastlamadığım için de hayal gücüme bırakıyorum. Orada  tamamlıyorum öncesini ve geleceğini orada kuruyorum. Kendi  kelimelerimden merhamet bekliyorum. Bana kalırsa manzarasını  kıskanan genç bir kadındı. Elinde hiçbir şeyi yoktu, ormandan  dışlanmış ve de yalnız kalmıştı. Beğenilmemişti, avutulmamıştı,  ırmağın berrak yüzeyiyle su idi yakın arkadaşı.

Boşluk

Yaz çınlıyor, ben sana demedim mi, yaz  demedim mi, çınnnn! Yaz çınlar, kulak  dediğin eski yazların deniz kabuklarından  bir müze canım kardeşim, gelir, çınlar, duyarsın,  ama kulağınla, için duymaz, o duymazsa da gör  bu nice duymaktır?

Asuman’la erişte kesiyorduk. Olay orada kopmuş  meğer benden ötürü. Asuman bizim komşu, 20 senedir. Aslında  benden tam 20 yaş büyük ama teyze, abla vs. demiyorum. Senelerdir bekâr, dul aslında ama dul kelimesi  hiç kimseye yakışmadığı gibi ona da yakışmadığından;  bekâr. Neşeli olmasına ramak kalmış bir insan. Hep yapılması gerekeni yapar, her işi de en iyi yapar.

Tek tanrılı dinlere kaynaklık etmiş kutsal  kitaplar, dört nehirden söz eder. Bu  dört nehirden ikisi var ki çok önemli  uygarlıklara hem kaynaklık hem de ev sahipliği  yapmaları açısından kayda değerdir. Dicle ile Fırat bir oldu mu, dağlar da, ovalar  da önlerinde selama durur. İkisinin araya aldığı  bölge çağlar boyu “Mezopotamya” olarak  ünlendi. Bu bölgenin, “Yukarı Hilâl” ya da  “Bereketli Hilâl” olarak da adlandırıldığı bilinir.  Her dönemde bir dolu önemli işe mührünü  basmış Mezopotamya ve bu iki nehir. Bazen  bacı, kardeş olmuşlar. Çoğu kez de iki sevgili:  Dicle ve Fırat...

Bugüne kadar birçok yol hikâyesi okudum,  dinledim. Hepsi de birbirinden ilginç,  komik ve hüzünlüydü. Kimisi ayrılıkları  kimisi de kavuşmaları anlatıyor; benimkinde  ne ayrılık ne kavuşma ne de hüzün var. Benim  hikâyemin merkezinde insanlık var. Almanya,  Stuttgart’a bale ve modern dans çalışmalarına  katılan kızım Aycan’ı bir sonraki workshop  çalışmasının olduğu İtalya’nın Torino şehrine,  Zürih üzerinden götürmek için ailecek  mütevazı ufak arabamızla yola çıktık

Bir yere kültürel, mekânsal, toplumsal  olarak ait olmak ve bu aitlik sırasında  sizin kök saldığınız yeri etkilemeniz, yerin  de sizi etkilemesi… Karşılıklı bir etkileşim… Bu  kök daha sonra da genişleyerek bir toplumsal  ilişkiler ormanı yaratacaktır. Örneğin dedeniz  ile anneannenizin gittiği bir sinemaya sizin  çocuğunuzu götürmeniz, onun da belki ilk aşkını  götürmesi…

“ Cenk Taşkan” Türkiye müzik  dünyasının gelmiş geçmiş en önemli  bestecilerindendir. İstanbullu Majak’ı  herkes tanır, ama ismini kimse bilmez. Türkiye  onu “Cenk Taşkan” olarak tanımıştı. Cenk Taşkan,  Türkiye pop müzik dünyası için 400 kadar şarkı  besteledi. Cenk Taşkan olmadan Türkiye pop müzik  dünyası düşünülemez. 

“ Sanki kapı çalınıp çocukluk arkadaşınız yıllar  sonra tekrar çıkagelmiş gibi… Unuttuğunuz  bir anıyı bulmak gibi… Çok eskide kalmış,  yıllar sonra yeniden duyduğunuz anda geçmiş bir  zamanı size taşıyan bir şarkı gibi… Dağ yollarında  kaybolduktan sonra birdenbire bir dönemeçte denizle  karşılaşmak gibi…  Yaz… bitmesini hiç istemediğim eşsiz anlar ve  hiçbir şeyin, hiç kimsenin sonsuza dek benimle kalmayacağını anladığım ayrılıklar mevsimi…” Bu satırlar 2014 yılında yayımlanan “Yaz” adlı  romanımdan. 

Kış, Yunancada “yiyip bitiren” anlamına  gelen boralarıyla yıkıyorsa, Yaz, kızgın  ateşiyle yakar. Gölgelere davetiye çıkarır.  Çünkü her aydınlığın bir karanlığı vardır. Gecesiz  gündüz, cehennemsiz bir cennet eksik kalır. 

Güzel kırmızı sakalları mı boyunu daha uzun  gösteriyordu o akşamüstü yoksa giydiği  keten bej takımın içinde daha mı göz  kamaştırıcıydı Cenk? İkisi de söylenebilirdi, “o insanı  insana bağlayan güvenci” anlatan başka şeyler de.  Ne tuhaf, o kendi içinde kaybolmuştu ama aşkın  varlığı onu daha dik tutuyor, daha çok gösteriyordu.  Sanki bir film setindeydi, esas oğlan oydu, o  yüzden böyle giyinmişti. Esas kızsa Rodos. Ve her  şey film icabıydı sanki. Başrollerde Rodos ile Cenk  vardı, yardımcı rollerdeyse eskiden çalıştığı banka  yayınevinden, Kadıköy mekânlarından ve sıklıkla  meyhanelerde, biracılarda buluştukları arkadaşları,  küçük İskender, Orhan Alkaya, Turgay Kantürk,  Engin Turgut, Haydar Ergülen ve başka şairler... Rodos’u uğurlamak için toplanmışlardı, küçük  İskender’in “belki yalnızca siz ikiniz şiirdiniz, biz  geride kalanlar hikâye” diye yazdığı o yakınlığın  son töreni. Cenk’in belki de ömründe ilk ve son kez  giydiği o keten takım elbisenin de o ‘iki şiir’de bir  anlamı vardı elbette.

İKİ KUMRU

Günlerden cuma. Uzun zamandır kendi  başıma dışarı çıkıp uzun bir seyahate  çıkmamıştım. Nedir, ne değildir,  birçok şeyi unuttum. Aslında pek unutmak  da denemez, kısacası hatıralarımda silik bir  anı olarak kalıyor. Bu geç dışarı çıkmalar  kendimi inanılmaz bir boşluğa itmeme sebep  oluyor. Aslında tam olarak nereye gideceğim  de belli değil. Tahta bavulumu tozlu raflardan  çıkardıktan sonra güzel havanın azizliğine  kendimi bıraktım. Hava nereden baksan 25  derece var ya da yok. Akşama doğru yağmur  yağacak diyorlar ama ben zaten mümkün  mertebede akşama buralarda olamayacağım.  Tüm tahminlerim akşamı başka yerde  geçirmem üzerine. Ama baksanıza tahminler  bile bazen tam olarak tutmuyor. Üzerimdeki  ceketi gören havanın bu kadar sıcak olduğunu  bilmez. Her gördüğümüze ne kadar çok  inanıyorsak.

Şehirleri şehir yapan, kimliklerine  kavuşmalarını sağlayan özel isimler vardır.  Bazen hayır için bazen adı yaşasın diye  imzalarını atarlar o şehre ya da semte... Bu  imza, kimi zaman bir hastane, bazen köprü,  bazen bir plaj olur.

İçimden söyleniyorum; ‘yaz bitse de kalksak!’ -Efendim? Nereye kalksak? Dışımdan söylemişim. Hay allah! -Yan masa daha mı temiz? Oraya mı kalksak  dedim? -Yok güzel burası, gerek yok. Etlere  başlıyorum ben. Eşim Ömer.

Dilimde bir tekerleme… Yapıştı dilime ve de  gönlüme bir türlü kurtulamıyorum: “Yazsaydın, yazmazdım… Yazmadın yazıyorum:  Bütün yazım sana yazmakla geçti!” Haldun Taner  miydi bunu yazan? Emin değilim, bilmiyorum.

Hatırlamak çocukluktan itibaren bağlandığım,  benzersiz ve büyülü bir eylemdi benim  için. Geçmişi mekânlarıyla, olayların akışıyla,  günü, saati ve mevsimiyle, hava sıcaklığıyla,  kalabalık oluşu ya da ıssızlığıyla, kıyafetleriyle,  modasıyla, hatta ruh halleriyle ve yüz ifadeleriyle  hatırlıyordum. Hayat geçiyor, değişen hislerin  tortusu birikiyor ve ben sesleri, sonsuzlukta yok  olan cümleleri, zamanın ruhunu ve hissiyatını,  geçmişin ekonomisini ve siyasetini bir türlü  unutamıyordum. 

Yenikapı İstasyonu’ndan çıkıp  Cerrahpaşa’ya doğru giderseniz, küçük  bir zaman tünelinden geçersiniz.  Benim son demlerine yetiştiğim Topkapı Garajı  zamanları. 80’lerin ortası, hatırlıyorum: Ahmet Abi  ile Silivri’den Pendik taraflarındaki evimize  dönüyoruz. Ama öyle Silivri’den bin Pendik’te  in, mümkün değil. O zamanlar tüm yollar  Topkapı’ya çıkardı. Burası hem memleketin hem  de İstanbul’un dört bir yanına insan naklinin  merkeziydi.

Sezer Ateş Ayvaz, edebiyat dünyasına  şiirle başlayıp öyküde karar kılanlardan  biri olmuştur. Sosyolog ve “Kadınlara  Yönelik Periyodikler (1928-1938)” konulu tezle  yüksek lisans, “Türk Romanında Değişen  Bir Paradigma: Politik Roman” konulu tezle  doktora yapmıştır. 

Ağustosta ben havanın sıcaklığını değil,  sohbetin, ilişkinin, güler yüzün, samimi - yetin sıcaklığını hissediyorum, ne mutlu  ki bana. Çünkü bu ayki konuğum çok özel ve güzel  bir kadın. Sanat dünyasında bir kenara koyduğum,  arkadaş diye biriktirdiklerimden biri, sevgili Meltem  Cumbul. Yolculuğumuza başlarken her zamanki gibi yine  penceremizi olabildiğince indiriyoruz. Çünkü bu - lutların üstünde yolculuğumuz, sohbetimiz olacak.  Buna inanıyorum.

Mitolojilerin en açık ve en dünyevi  olanları Yunan ve Roma mitolojileridir.  Roma’dakiler, Yunan mitolojisinin  bazen basit bazen karmaşık kopyası, yeni yaşam  biçimlerine uyarlanmış devamı gibidir. Ama ikisi  de bugüne kadar Batı kültürünün demirbaşları  olagelmişlerdir. Tanrı ve tanrıça karakterleri,  hikâyeleri, meselleri bugünde de anlamlıdırlar.  Evrenin varoluş öyküsü, göğün ve yerin taşıdığı  sırlar, varlıkların oluş ve dönüşüm süreçleri,  mevsimlerin döngüsel nedenleri mitlerin asıl  konularıdır.

Mevsimler içinde şiir bakımından en verimli olanının güz  olduğu düşünülebilir. Yine güz mevsiminin en hüzün verici mevsim olduğunu  düşünmek akla yatkındır. Yağmur mevsimidir çünkü.  Yaz bitmiş, iç mekânlara, evlere çekilme günleri başlamıştır. İçe kapanma mevsimidir… Diyeceksiniz ki kış da öyledir. Tam öyle değil. 

Ağustos ayında, geçen yıl kaybettik  Ferhan Şensoy’u... Tabii ki çok  erken kaybettik ve acımız taze…  Seyircilerinin, dostlarının, evlatlarının,  tanıdıklarının ve sevenlerinin acısı çok taze...  Ben, kaybettiğimizi öğrendiğim 2021 Ağustos  sabahında çok üzülmüştüm. Üzgünüm yine.  Öğreteceği çok ders vardı tiyatrocu adaylarına,  gülümsetecek, düşündürtecek çok oyun vardı.  

Yaz mevsimi en sıcak mevsimdir; hava, toprak ve su ısınır, sıcaklık  farkları azalır, yağışlar düşer ve en uzun gündüzler olur. En sıcak  günler, kuzey yarımkürede 21 Haziran ile 22 Eylül arasında, güney  yarımkürede ise 22 Aralık ile 21 Mart arasında yaşanır. En uzun tatil  dönemi de yazda olunca, yaz ayları yıl boyu heyecanla beklediğimiz  aylar olur. Herkes kendine göre aylar öncesinden planlar, programlar,  rezervasyonlar yapar, hayaller kurar ve heyecanla sayılı günlerin geçmesini  bekler.

Havayı, var gücümle çektim içime. İki elimle yüzümü kapattım.  Hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladım. Arda, annesinin beni yalnız  bırakması gerektiği uyarılarına aldırış etmeden koşa koşa geldi  yanıma. Kocaman sarıldı önce. Sarıldığında bütün kederlerim kaybolmuş  gibiydi, içimdeki o sıkıntı yok olmuştu sanki. Beni sakinleştirmek ister  gibi sırtımı sıvazladı ve “Hatırladın mı anneanne?” dedi. “Hatırladın  mı?”.

Kış geceleri soba sönüp herkes uyuduğunda,  yorgan altında kısa dalga radyo kurcalarken  Ümmü Gülsüm'e tutulan, daha da iflah olmayan  çocuktum. Kadranın ağır ve yumuşak döngüsüyle  sarhoş olunan, bakmaktan çok işitmeye kıymet  verilen rüyalarda uyurdum.

Uzun zaman önce, hasta bir  gezegendeki yozlaşmış bir ülkede,  küçük tatlı bir evin derinlerdeki büyük  bodrumunda genç bir adam vardı. Her şeyden  bıkmış ve de usanmış, hiçbir şeyden –bilhassa  adalet sisteminden- umudu kalmamış ve bu  bozuk düzeni yok etmeye ant içmiş genç bir  adam.

1959, Şanlıurfa, Siverek doğumluyum.  Emekli sınıf öğretmeniyim. Çeşitli illerde görev  yaptıktan sonra mahallemizde bulunan Nezahat  Aslan Ekşioğlu İlkokulu’ndan emekli oldum.  2 dönemdir Girne Mahallesi Muhtarı olarak  görev yapmaktayım. Girne Mahallesi, 1995  yılında Zümrütevler Mahallesi’nden ayrılarak  kurulmuştur. 

Hayat sanki buralarda bir yerlerde  kalmalıydı.’ diye geçirdi içinden. Eğilip  tezgâhtaki kilime elini sürdü. Rehber  “Gidiyoruz!” diye bağırana kadar da öylece  kaldı.  Sabriye’nin hayatı tam ortadan ikiye  ayrılıyordu. Bu kazadan sonra da hiç umudunu  kaybetmedi. Bastonuyla umudu hep  ellerindeydi. Çocukluğunun kilimli odalarında  dolandı durdu ne zaman dara düşse göğsü. Hep  mutlu hep huzurluydu o odalar çünkü.  İnsan yaş aldıkça asıl olana yaslamak ister  ya sırtını. Şimdi altmış sekiz yaşında yollara  düşmesi de bu yüzdendi.  

Bir edebiyatçı için, bir yazar için en  heyecan verici an nedir? Kitabının  basıldığı ve matbaanın kokusu  üzerindeyken kitabın eline geçtiği o an… Her  şeyi bırakıp ona bakmak, baştan sona onu  okumak istersin. 

20 yaşında, Bilkent Üniversitesi İşletme  Fakültesi’nde okurken, dağcılık ve  doğa sporlarıyla tanışmıştım. Okul  yıllarında yoğun biçimde dağcılık, mağaracılık,  yamaç paraşütü, aletli dalış, bisiklet gibi  sporlarla ilgilenmiştim. Dağcılık ve diğer  doğa sporlarıyla tanıştıktan sonraki 4 yılımı  kendimi tanıdığım ve yeteneklerimi, sınırlarımı,  kapasitemi iyice öğrendiğim, yaşamdan ne  beklediğimi, ne yapmak istediğimi bulmaya  çalıştığım bir dönem olarak görüyorum. Bu dolu  dolu geçen 4 yıl, üniversite sonrası hayatımı  nasıl çizmek istediğime ve önümdeki ilk yılları  nasıl geçirmek istediğime de karar vermemi  sağlamıştı. Hayatın götüreceği yere değil kendi  istediğim yere gidecektim...

İnci Başkan’ım, PEN Yazarlar  Derneği’nde sizinle bir dönem birlikte  çalıştık. Sizi yakından tanımaktan büyük  bir onur duydum ve her fırsatta dile  getiririm. Kırk yılı aşkın yazı serüveninde  inadınızı toplumsal olaylar karşısındaki  ince duyarlılığınızla her zaman gösterdiniz.  Bunu kenardan izleyerek değil bizatihi içinde  yer alarak yaptınız. Bunları yansıttığınız  kitaplarınız ilgiyle okundu. Her ne kadar  sessiz görünseniz de bence yeraltı suları gibi  derinlerden çağlayanlardasınız. İç dünya  ile yazılarınızdaki dış dünya arasındaki  iletişiminizi sorsam neler söylersiniz?

Türk Sineması’nın demirbaşıydı… Dünyada daha Superman, Batman,  Sylvester Stallone, Arnold Schwarzenegger  yokken bizim Battalgazi’miz, Malkoçoğlu’muz ve  hatta Dünyayı Kurtaran Adam’ımız vardı. Müjde Ar’ın deyimi ile Amerikalılar Cüneyt  Arkın’ı geç keşfetti yani…

Düşü en uzak olan birkaç fikre kurulmuş  kalın iplerle. Kesilmiş, yontulmuş kısa boylu  ihtiyarın elinde. Ayakları kesiyor yerden,  ne kum savuruyor ne de duraklıyor sallanırken.  Üzerinde yaşasın diye imkânsız olarak düşlenen,  sıfatlar da değişiyor halkanın sonu yaklaşırken.

Ben de unutmadım, (milyonlarcamız gibi) o,  alçakların ve kalleşlerin canlarımızı yaktığı  geceyi… 2 Temmuz 1993’ü… Unutmadım...  Aklımda… Kalacak… Hep...  Oysa ne güzel ve aydınlık başlamıştı PİR  SULTAN ŞENLİKLERİ ve o gün... 

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

Dil Sürgünü

1984’te yayımladığı “Ökselerin Yöresinde”  kitabında böyle diyor, Şükran Kurdakul. Hüzün  ve karamsarlık da bir insanlık durumudur ve  umut kadar, öfke ve direnç kadar yakışır insanın  yüreğine. Kurdakul’un yaşamını ve kendisini  birazcık tanıyanlar, onun, ışığının biriktiği yerlere  geldiğine katılacaklardır, ama çekimin bittiğine,  hızın kesildiğine, saatin durduğuna elbette  katılmayacaklardır. Çekim bitmedi. On sekizindeki  pek çok gençten kesinlikle daha hızlı. Ve saat,  durmak ne demek, aynı şaşmazlık ve içtenlikle şiiri  ve insan onuruna yaraşır bir yaşamı vurup duruyor  yetmiş yıldır

Fransızca dersinden en yüksek notu  almışlar, böylece Gül Hoca’nın gözüne  girmişlerdi. Acaba esmer güzeli, Latin  bir havası olan hoca, onların aşkını fark etmiş  miydi? Öyle ya, arkadaşları yeni yaygınlaşan  İngilizceye, işlerine yarayacak Almancaya, pek  harıl harıl olmasa da çalışırlarken, onlar başka  dersleri (ve dertleri) yokmuş gibi Fransızca  çalışıyorlardı, beraber ve ayrı ayrı.

Genç kadın, sahnenin bir tarafından  girip yürümeye başlar. Üzerine düşen  spot ışığı, yeni mezun olduğu günlerini  aydınlatmaktadır. Sadece öğrenciliği değildir  geçmişte kalan; ailesiyle, özellikle de  babasıyla ilişkisi dönüşmektedir. Sahnenin  diğer tarafına doğru yürümeye devam eder.  Hâlâ bir çiçekli kızdır o.

Virginia Woolf, kadın yazarların kendilerine  ait bir odaya sahip olmadan, yani  kendilerine ayıracak zamansal ve mekânsal  özgürlükleri olmadığı için edebiyat dünyasında  minör rol oynadıklarını yazdığında yıl 1929’du.  Yıllar sonra Ursula K. LeGuin, Woolf’a hınzırca  muhalefet ederek Harriet Beecher Stowe gibi  kölelikten gelme kadınların bile kalabalık mutfak  masalarında üretebildiğini, yazar olabilmek için  illa da bir odaya gerek olmadığını söylemişti.

Anadolu Rock müziğinin en ateşli yılları  olan 1970’lerde ve sonrasında çok  severek dinlediğim şarkıcıların bazılarını  portre olarak, bazılarını uzun uzadıya yazıyorum  yazmasına da, hepsini tek tek yazmama olanak yok.  Bu nedenle de bazılarını kısacık yazılarla anmaya  çalışıyorum, elbette hiçbiri unutulmasın! Göz hakkı diye bir şey vardır ya, bence o göz  hatırı diye de yorumlanmalı, oradan yola çıkarak  söz hatırı, kulak hatırı da gündeme gelmeli.  Dinledik, birlikte söyledik, kendi başımıza  söyleyegeldik! Gönül telimizi titreten sesleri için bin  teşekkür hepsine!

Gelin şu temmuz ayında değişik bir şey  yapalım. Bugüne dek meslek gereği  insanlara çok soru sordum... Nice  röportajda söz dönüp dolaşıp hep aşk konusuna  geldi... İşte çok sevdiğim kimi yazarların aşk  tarifi

Çukurova’da 1930’lu yıllarda Adana Toros  Spor futbol takımında başlayan dostluk,  babam Servet Ersal ve Orhan Kemal’in  sonraki yıllar çok sık olmasa da İstanbul’da  devam eden görüşmeleri, evimizde yapılan  sohbetlerde anlatılan anılar, günümüzde baba  dostlarından kalan gelenek, evlatları olarak  benimle Işık Öğütçü arasında devam ediyor.

SERKAN ÖNGEL

Leylâ Erbil’in hemen bütün yapıtlarının ilk  sayfasında şu cümle vardır: “Bu kitap hiçbir yarışmaya katılmamıştır.” Edebi yaşamı  boyunca tanınmak için yapıtlarından başka bir  araca tenezzül etmeyen, edebi olmayan hiçbir  yola başvurmayan, bu tutumlarına aşırı titizlik  gösteren bir yazar karakteridir. Hiçbir ödül  jürisine yapıtını sunmadı, hiçbir yarışmaya katılmadı, hiçbir eleştirmenin, hiçbir editörün iktidarına tenezzül etmedi. Çünkü hepsinde açık  ya da gizli bir iktidar algılıyor; iktidar çarkını,  kötülüğün potansiyel kaynağı olarak görüyordu. Ayrıca ve önemle şu da var; bir kadın yazar  olarak gizli, açık, ikincil konum dayatmalarını  teşhir etmekten hiçbir zaman çekinmedi.

Ordinaryüs Prof. Dr. Onur Güntürkün  Almanya’nın, Türkiye’nin, dünyanın onuru  ve insanlığı aydınlatan bir güneştir. Halen  Bochum Ruhr Üniversitesi Biopsikoloji Kürsüsü  Başkanı’dır. Onur Güntürkün aynı zamanda  Alman Milli Bilimler Akademisi Psikoloji Bölümü  Başkanı ve Alman Bilimsel Araştırma Kurumu  yöneticilerinden biridir.

Günlük konuşma diline girmiş olsa da  sanatsal üretim konusunda “yaratma”  sözcüğü bana fazlaca kendini  beğenmişlik gibi görünüyor. Sanat yapılan mı, yaratılan mı bir şeydir? Sanatla zanaat arasındaki fark nedir? Sanatsal üretimin herhangi bir başka tür  üretimden farkı nedir?  Mayakovski en etkili şiirlerinden birinde “şair  işçidir” diyorduysa da, bu metaforu “şair aynı  zamanda da işçidir” diye okumak bana daha  doğru görünüyor...

Yıllar önce DOT tarafından sahnelen  ve Yüzleşme Tiyatrosu’nun önemli  örneklerinden biri olan Sansürcü (The  Censor) oyununun yazarı Anthony Nielson onu  asıl alakadar edenin – oyunun da odaklandığı gibi -  kişinin kendine uyguladığı sansür olduğunu söyler  ve fikrini aşağıda tırnak içine alınmış cümlelerle  ifade eder...

Denize bakan kayalıklarda dört kadın... Çocuklukları, gençlikleri burada geçmişti,  çoğu Egeli memur gibi onların da aileleri  buradan yazlık almıştı 90’larda. Kasabanın her yerinde anıları vardı, her  buluştuklarında geçmiş anıları yâd eder, kimine  güler, kimine hüzünlenir ve üzerine mutlaka  yenilerini eklerdiler.

Hekimden azade insanın da kendine  yazageldiği bir dermandır; unutmak.  Bir trajediyi unutmak, bir küçük sözü…  Yahut bedeninden sökülüp alınan bir parçanın  yokluğunu… 

Eserleriyle dünya edebiyatında unutulmaz  izler bırakan ünlü Rus yazar Lev Tolstoy’un  pek bilinmeyen özelliklerinden biri de, Türkiye  ile yakın ilişkiler içinde olması ve eserlerinin Türk  edebiyatını etkilemesi. Buradan yola çıkarak, ünlü  yazar ve Türkiye arasında karşılıklı etkileşimin  olduğunu da söyleyebiliriz. 

Cazseverler, Marsalis Kardeşler’i iyi bilir.  Trompetçi Wynton ve saksofoncu Brandford  yine ünlü bir caz piyanisti olan Ellis  Marsalis’in çocukları…

Temmuz Çiçek Açtı

Yoksulluktan ve geçim derdinden bahsedelim  arkadaşlar. Çekinmeyin, ayıp değil, utanmayın.  “Beyaz yakalı” diye bir sıfat icat edildiyse de  gerçekte tıpkı babanız gibi işçi olduğunuzu  unutmayın. Yürek gerektiren her işi bir başkası  yapsın istiyorsunuz. Kızgın hamaset döktüğünüz  kalıplarla alçıdan kahramanlar yaratıyorsunuz.  Çok şey bekliyorsunuz sonra kalbiniz kırılıyor.  Bayılıyorsunuz kâr amaçlı bir hayattan iyilikler  devşirmeye çalışan süfli laflara. Bir sürü insan  biriktirdim, diyorsunuz gururla.

Radyodan yükselen sese eşlik ediyordu Demir.  Acelesi vardı bugün aslında. Ankaray’la mı,  arabayla mı karar veremeyip, günün sonunu  düşünerek arabasına atlamıştı. Açtığı rastgele  bir kanaldan uyarıyordu spiker “Yer yer yağmur  geçişleri olabilir.” diye. Yetişmesi gereken semineri  düşününce epeyce beklediği ışıklarda yeşil yanar  yanmaz hızla gaza bastı.

Merhaba. Hem kendinizden hem de Çınar  Mahallesi’nden bize bahseder misiniz? AYŞEM MÖRÖY: Merhabalar. Ben Ayşem  Möröy. Çınar Mahallesi muhtarıyım. 10 Mayıs  1958 günü İzmir’de doğdum. Arnavut ve Selanik  göçmeni bir ailenin evladıyım. Kendim de 2 çocuk  annesiyim. Yaklaşık 20 yıldır Çınar Mahallesi  Muhtarı olarak görev yapmaktayım. Aktif olarak  sosyal sorumluluk projelerinde görev almakta,  10’dan fazla toplumsal dernekte aktif olarak  çalışmalar yürütmekteyim. 

Has şiirin büyük ustası Ahmed Arif, otuz  küsur yıl olmuş aramızdan ayrılalı. Yaşıyor  olsaydı 95’inde olacaktı. İnsan, ömrünün  bu denli az bir kısmını bu denli bağlısı olduğu  şehirde geçirir de bunca soylu dizeler dizer mi  şehrine dair? Dizer elbette. İşte, sanki kanıtıdır  Ahmed Arif.  

FULYA ÇIKARAN

Sil sil temizlenmez dinine yandığım. Beş  dakikalık iş canım dedi bir de dümbük, ağzını yaya  yaya. Bitirir öyle çıkarsın. Fazla mesai de yazmaz  kesin. Yarım saat oldu ortasına zor vardım hâlbuki.  Koca koca harfler! Şu K de ne imansız çıktı be; ov ov  arınmaz. Üzeri silme sinek boku. Rıza da bi çala bez  sürmezmiş demek ki şunlara. Tuvaletler, koridorlar  yetmezmiş gibi, Rıza gidince bir de salonlar kaldı  üstüme. 

Türkiye’nin çevre ve doğa bilinci karnesi genelde pek başarılı  sayılmazdı. Yakın zamanlara dek bazı belediyeler çöplerini  doğrudan yemyeşil ormanın içindeki can suyu derelere dökerdi.  Damperli çöp kamyonu yamacın kıyısına kadar rahatça yanaşıp  yamaçtan aşağıya çöpleri dökebilsin diye beton çöp dökme  platformları vardı. Bugün bile herhangi bir etkinlikten  sonra geride bıraktığımız çöp miktarı akıl almazdır.  Pikniğe, doğaya götürdüğümüz yiyecek içeceğin boş  ambalajını bile geri getirme zahmetine katlanmayız,  arkamızda bir çöp dağı bırakırız. 

Çocukluğumun sesiydi. Elma bahçelerinin  sesiydi. Buğday tarlalarından gökyüzüne  ağardı. Annemin gözyaşıydı. Anneannemin,  radyoda Zeki Müren’i dinledikten sonra, on üç  yaşındaki bana dönüp, “hadi Neşet’in ‘dane dane  benleri var yüzünde’sini bir oku” dediği buğulu,  pürüzlü hançeremdi. Babamın rakı bardağındaki  bütün zamanlardan kurtulmuş zamanlardı. Sesinin  vardığı yerlere varan bir şiir yazayım diye elli yıla  yakın bir zamandır çırpındığım ustamdı.

Bir yaz gününde bu kez yol  arkadaşım, sevgili Nur Sürer.  Hava elbette çok sıcak ve güzel.  Serinlemek için pencereyi açtık. Püfür püfür  esen rüzgâr o kadar iyi geldi ki ikimize  de… Doğa rengârenk gökkuşağı ile sarıp  sarmalıyor bizi. 17 yaşından bu yana yani  tam 50 yıldır onu sinemada ve ekranda hep  “Helal sana!” diye izliyoruz. Oyunculuğu,  aldığı ödüller ve her geçen gün sevenlerinin  sayısı ile belli. 

68 Kuşağı’nın en yakın öncüsü olan  bizim 60’lı yıllar kuşağımız üç  temel değere sahiptir: Hümanizm, Yurtseverlik, Sosyalizm. Hümanizmi çok erken yaşlarda hem kendi  ülkemizin (Reşat Nuri Güntekin, Sabahattin  Ali, Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Sait Faik vb.)  hem başka dillerin ve ülkelerin (Steinbeck,  Istrati, Exupery, Gide, Dostoyevski,Gorki,  Şolohov, Hemingway vb.) yazarlarının  yapıtlarından öğrendik.

Ülkemizin yetiştirdiği değerli orkestra  şeflerinden Rengim Gökmen, Zülfü  Livaneli’nin hem eski dostu hem çalışma  arkadaşı. Rengim Hoca’ya pandemi sonrası  yoğunlaşan programında, konserler ve projeler  arasında Livaneli’yi ve birlikte hazırladıkları  projeyi sorduk, tıpkı orkestra şefliğindeki gibi  keyifli sohbetiyle anlattı yakın dostunu ve onun  kendine özgü ‘notalarını’...

İstanbul-Moskova uçağındayım. Bu satırları  10.000 feet yüksekte başlıyorum yazmaya. On  yılların abisi Zülfü Livaneli’ni anlat dedi dostlar.  “İstasyon’da, kapağımızda Livaneli dosyası var.”  diye eklediler. En zoru, dostu yazmak, en streslisi,  abi yarısını anlatmak, en dikkat edilmesi gereken,  55 yıla varan efsanevi zamanları hatırlatmak, en  özenilesi de çokça sevgi köprüsü kurduğum bir yol  arkadaşını, yoldaşı anlatmak… Evet… 

Zülfü, yetmişlerden bugünlere kadar kuşaktan kuşağa besteleri ve  müziği çokça dinlenmiş, çokça sevilmiş; pek çok eseri düşünen,  duyarlı ve vicdanlı kesimlerin ezber ettiği, marş haline getirdiği, çok  değerli bir edebiyat ve müzik adamıdır.  Pek çok müzisyen ve bizler onun bestelerine hayran olduk.  Bestelerini hayranlıkla dinledik, hatta gıpta ettik, kıskanmadan. 

Büyük bir kültür insanı olan Zülfü Livaneli,  ülkeyi ve dünyayı sarsan romanlarıyla  adından söz ettirirken, onun romanları  kapsamlı bir incelemeyi de hak ediyor. Hem bu denli  yaygınlaşmak hem de edebi niteliği yüksek eserler  ortaya koymak, bu coğrafyada çok da kolay iş değil.  Hemen verilebilecek Yaşar Kemal, Sait Faik, Orhan  Kemal örnekleri tam bir kıyaslama içermiyor çünkü  Livaneli, entelektüel birikimin giderek gerilediği,  eğitim sisteminin çöktüğü ve kültür dünyamızın  çölleştiği bir iklimde bu çıtayı ve yaygınlığı  sürdürebiliyor. 

Edebiyatın cumhurbaşkanı Doğan Hızlan,  müziğin cumhurbaşkanı Zülfü Livaneli.  Parlamenter rejimin cumhurbaşkanı ama  yönetmekten çok yolgösteren. Sayılan, sevilen  ve tarafsız olmasa da, partilerüstü olan. Böyle  yazmakla acaba ben de bir aday önermiş ya da  adayımı açıklamış mı oluyorum? Niyetim bu  değildi ama olsa şahane olmaz mı? Olur. Keşke. Tüm çok ünlüler gibi tartışmalı. 

Okullar kapanır haziranda, tüm  okul hayatımız boyunca haziran yolu  gözledik hepimiz. Güzel bir karne gelip de salondaki  gümüşlük içerisinde yerini almışsa, bir hayali  gerçek edecek demektir anne-baba. Bu bir  bisiklet de olabilir, arzulanan bir kitap, çizgi  roman ya da fırfırlı elbise, lastik bir pabuç, en  yenisinden. Ya da iyi bir ortalama gelmişse  üniversitede, hakkımız olur arkadaşlarla baş  başa birkaç günlük tatil.

Söylenen sözlerin anlamı elbette öncelikle  içeriğinden kaynaklanıyor. Ama “anlam  yaratmak” bu kadar basit bir mesele değil.  Sözün nerede söylendiği, ne üzerine, ne zaman  söylendiği gibi etkenler de var. Kuşkusuz, nasıl  söylendiği de anlam yaratmanın en önemli  unsurlarından biri. Bazı kavramlar söz konusu  olduğunda ise, sözün anlamı, içerikten sonra,  belki de en çok kim tarafından söylediğine göre  oluşuyor

Hepimiz Chopin, Mozart, Beethoven,  Çaykovski, Vivaldi, Ravel, Brahms ve daha  birçok ünlü müzisyenden birinin bir eserini  en azından ıslıkla çalmışızdır. Yüzlerce yıldan bu yana özellikle klasik müzik  tutkunlarını adeta esir alan dev çalışmalar  bugün rock-pop tarzında da yorumlanıyor ki;  kaç yüz yıla daha taşınacak kim bilir. 

İlkokul 3’üncü sınıftayız. Resim dersinde hocamız,  sınıf arkadaşımız Yavuz'un babasını ressam  olduğu için davet etmişti. Uzun boylu babacan  güler yüzüyle, tahtaya tebeşirle çizdiği resimlerle  tüm sınıfı kucaklamıştı giderken. Hepimize ev  ödevi verip haftaya geleceğini söyledi, hiç aklımdan  çıkmıyor kapıldığım heyecan. Mahallemizin kedisi  Arapiço’yu dosya kâğıdının üzerine defalarca  çizdim; simsiyah bir kedi… Elime geçen boya ile  boyadım ve okula götürdüm. 

Nur İpek… Zihnimi zorlamaya başladım.  Kim bu kadın? Derin düşüncelere  dalmışken yoğun bir güneş ışığı aldı  gözümü; bembeyaz bir ışık, kâğıtta yazılanları  okunamayacak hâle getirdi. O sırada yanımdaki  uzun boylu kız, etrafta heyecanla koşuşturan  ufaklığa seslendi: “Arda, perdeyi kapatır mısın  anneciğim?” Arda… Torunumun adı Arda,

Şudur Nâzım’da 19 yaşın hikmeti: Yolculuğu 1  Ocak 1921’de Sirkeci’den kalkan Yeni Dünya  adlı vapurla başlamış, 30 Eylül 1921’de Batum’a  varmıştı. Yeni bir dünya umuduyla başlayan Sovyet  devrimine katıldığında 19 yaşındaydı. Dünyayı  değiştirmek için yakılan devrim ateşi delikanlı  Nâzım’ın yüreğinde ölene kadar sönmedi. O  dönemdeki arkadaşları da Nâzım’ın 19 yaşında  “doğduğuna” tanıklık ederler (Vâlâ Nurettin ve  Şevket Süreyya Aydemir, “Nâzım buluğ çağında  doğmuş gibidir.” derler). 

Uluslararası Yaşar Kemal Sempozyumu  6/7 Mayıs 2022 günlerinde Köln’de WDR  salonlarında yapıldı. Sempozyum Sevgili  Osman Okkan yönetiminde Türkiye Almanya  Kültür Forumu ile Yaşar Kemal Vakfı Başkanı  Ayşe Semiha Baban tarafından düzenlemişti.  Sempozyum, “Tehdit Altında Bir Doğa ve Kültür  Bahçesi” başlığını taşıyordu

Günün rengi sarı. Ellerinde flüt var bahçe  cücesinin. Sıcaklığa kavuşuyor gri  yağmur bulutları, rüzgârı da kendine  saklıyor gecesi. Otlar çoktan seyir pozunda  dikelmiş boylu boyunca çevrede, kurumuş  yaşlanmış. Mor yapraklar ölmüş, geriye bir avuç  çalı kalmış. Çıyanlar sarmış tepeleri baştan  aşağıya. Su değse de zaman zaman toprağa,  keskin bir nişancı var gökyüzünün alnında. O da  sarı. O da kurumuş yanmaktan.

“ Futbol hayata fena halde benzer.” 2000 yapımı Serdar Akar filmi  “Dar Alanda Kısa Paslaşmalar”la  hayatımıza giren, artık klişeleşmiş bu sözü  çok sever ve doğruluğuna inanırım.  Futbola düşkünlüğümü, tuttuğum takıma  gönül vermişliğimi beni yakından tanıyanlar  bilir. Kalecilik yapmış Albert Camus  misali ters köşeden gelecek topları bekler,  öğrenecek yeni şeyler ararım. Zaman zaman,  aynı yukarıda bahsi geçen filmdeki “Hacı”  karakteri gibi hayatın farklı parçalarını  futbola benzetirim.

Neye yetişeceğimizi şaşırdık artık. Tepki  gösterme yorgunuyuz epeydir. Çünkü  tepki olmazsa her şey aynı kalacak, hak  yerini bulmayacak. Yani ne kadar tepki, o kadar  adalet bölümündeyiz yaşamımızın. Dolayısıyla  bağırmalı, çağırmalı hatta bazen klavyeden  sallamalı bir hayat yaşıyoruz maaile. 

Kalktı ve yürüdü. Hâlâ da devam ediyor.  Durmaksızın. O yürümeyi seçerken,  diğerleri dört ayak üzerinde durmayı  veya sürünmeyi yeğledi. Asırlar, asırlardır yürüyeduruyor. Her  şeyin dünyasını ‘benim dünyam’ yaptı.  Bir kutuptan diğerine yürüyerek kat etti.  Kıtalara böldü; ülkelere, illere, ilçelere,  sokaklara böldü dünyasını. Okyanuslarına  isim verdi. 

İddialı bir başlık, farkındayım. Fakat bunu  ben değil belgeler, daha doğrusu taşlar  söylüyor. Tarihin ilk şairi M.Ö. 2285- 2250  yıllarında yaşamış bir kadın. Adı: Enheduanna.  Sümerce “En”; Başrahip ya da Başrahibe  anlamına geliyor. “Hedu” ise gurur kaynağı.

İki yılı geçen bir pandemi felaketi yaşadık. Bir  dünya savaşındaki kadar insan öldü.  Aşı bulunmasa belki çok daha fazla insan  ölecek ve hâlâ büyük bir korku içinde yaşıyor  olacaktık. 

FULYA ÇIKARAN

Erzincan’ın Mercan İstasyonu’nda trenden  indiğimde sabah saatleriydi.  Yaklaşık otuz saat önce Haydarpaşa Garı’nda  başlayıp iki gecemi alan bu uzun yolculuğun  ağırlığı hâlâ omuzlarımda, tanıştığım insanların  yüzleri bütün canlılığıyla gözlerimin önümdeydi.  Sahi, kimi Eskişehir’de, kimi Ankara’da, kimi  Sivas’ta inmiş; kimi Erzurum’a, Kars’a doğru  yol almaya devam etmiş o insanlara neden bir  gece boyunca kendimi, meramımı anlatmaya  çalışmıştım? Yıldızlı bir gökyüzünün altında ve  kurak bozkırlarda kıvrıla kıvrıla ilerleyen bir Doğu  Ekspresi trenin numarasız kompartımanında;  saçları sakalları birbirine girmiş, yeleği sırtında  eprimiş, filtresiz sigaradan bıyığı sararmış, ağır  iş yapmaktan elleri çatlamış bu insanlar, neden  onların hasmıymışım gibi hep birden, ağız birliği  etmişçesine bana yüklenmişlerdi.

Acayip rüyalar görüyordum. Hikâyeyi ve  kişileri bir türlü toparlayamıyordum.  Hepsi tam donmamış jöle gibi yarı akışkan  kafamda çalkalanıyordu. Derin dalmak, kedi  gibi kalkmak, rüyaları hatırlamak zordu bu  şehirde, çok zordu. Gece yarısı -sanki hüzünlü bir  robottum- uyandım.

Öncelikle bu konuya değindiğiniz için  size teşekkür ediyorum. Biz dernekte her  zaman birlik ve beraberliği anlatıyoruz. Yalnız  kaldığımız zamansa çocuklarımızın hatırasıyla  ayakta durabiliyoruz. Her annemizin evinde bir  köşe vardır. Çocuklarımıza ait ne varsa müze  gibi bir köşeye koymuşuz. Onların resimleriyle  bazen ağlıyor, bazen onlarla konuşuyoruz.  Allah kimseye evlat acısı vermesin. Bakıyoruz  her gün kaç evlat gencecik yaşında trafik  kazasında, hastalanarak veya türlü sebeplerle  ölüyor, çok üzülüyoruz fakat bizim acımız  daha farklıdır.

Huzursuzca kıpırdandı masada.  Başını gelen sese çevirdi. İçerden  çıkan iki adam da Can Bey’in  müşterileriydi. Kotayı dolduramazsa  arabanın taksitini nasıl yatıracağı konusunda  hiçbir fikri yoktu bu ay. Fena halde canı  sıkkındı. Gözlüklerinin ardından kıskançlıkla  baktı adamlara. Elindeki dosyadan liste  kâğıdını istemsizce çıkarıp, bir kez daha göz  gezdirmek için masaya koydu.

Türk Dil Kurumu (TDK) kapatıldığında ve  sonrasında İstanbul’dan pek güzel öneriler aldım,  Angaramı bırakamadım. Kitapta yazdım, beni  İstanbul’a çağıranlardan biri Ankara’da tanıştığım  sevgili arkadaşım Erdal Öz’dü.

Annelik ve anne - yavru ilişkisi özellikle  memelilerde ve tüm sosyal hayvanlarda  türün devamlılığı için yaşamsaldır.  Annenin varlığı, yavru için her şeyden önemlidir.  Yavrunun normal fiziksel ve ruhsal gelişimi için  anne bakımına ve sık dokunulmaya ihtiyacı  vardır. Özellikle memelilerde doğum sonrası  dönemde, örneğin kemirgenlerde doğumdan  sonraki ilk hafta veya insanlarda yıllarca  annenin bakımı, dokunması, temizlemesi...

Sonra gittiler. Giderken de epey söylendiler.  “Az eşya var.” demişim de, aman ne kadar çok  eşyam varmış da, bu fiyata bu iş olmazmış  da... Önce çerçeveleri asmam gerek. Nerede bu  çekiç, çivi? Bir evin senin olması için duvarında  senin astığın şeyler olmalı. Kolilerden bir kaçını  rastgele seçtim. Çıkan banyo malzemelerini  yerine götürdüm, sonraki kutuyu ambalaj bandını  çekiştirerek açtım. Çiviler kutunun altına doğru  dağılmıştı, çekici bulamadım. Avucumu açtım,  elimin iki tarafında izi kalmış eski bir yaraya  baktım. Çiviyi o izlere denk getirerek elimle duvara  bastırdım, bastırdım.

Vagonumun bugünkü konuğu, belki  fiziksel olarak yanımda değil ama onu  tanıdığım ilk andan itibaren kalbimin  en güzel yerinde. Sinemamızın efsanesi: Belgin  Doruk…

Şiir dünyaya yaklaşmanın adı mıdır,  öyle mi? Sanırım şiirin iki temel işlevi  var; bizi hem dünyanın içinde tutar,  hem de aynı anda dünyanın dışına çıkarır.  Biz, dünyanın içinde tutması üzerinden  gidelim. Dünyaya yaklaşmanın, ona  katılmanın, varoluşunu tamamlamanın,  dünyayı dönüştürmenin, geçmişi bilmenin,  içinde yaşamayacağımız zamanlardan pay  edinmenin... Saymak uzar gider, adıdır tabii  ki şiir. Hem şairin, hem okurun sandığından  daha derinlikli bir varoluş halidir. 

Osmanlı’da bayramlar dayanışmanın,  birlikteliğin, paylaşmanın yaşandığı,  sadece toplumu ayakta tutan değil;  aidiyet duygusunun, sahiplenmenin, hemşeriliğin  öne çıktığı zamanlardı. Aidiyet duygusu,  sahiplenme olmadığında, şehirli yaşadığı şehre  sevgi ve saygı duymadığında ne olur? Rant  ortaya çıkar, şehir korunamaz, hoyratlığın,  vurdumduymazlığın elinde yavaş yavaş  yağmalanır, maddi ve manevi değerler yok olur.  Bayramlar Osmanlı’da manevi ve çok önemli  bir gelenek olmasının yanı sıra, toplumun ruh  sağlığına da hizmet eden bir işleve sahip olmuş  hep.

Başı çatlayacak gibiydi, çok ağrıyordu.  Bu acıyı, kollarında ve bacaklarında da  fazlasıyla hissediyordu Barış. Ağrıyan  başını ovuşturmak için elini alnına götürecekken  fark etti elindeki yarayı. Yerdeydi… Düşmüştü  ama bunun farkında bile değildi. Doğrulmakta  zorlandı. Etraf çok sessizdi. Ne onu gören biri,  ne de ona elini uzatan biri vardı… Barış, bunları  düşünürken üstüne bir gölge düştü.

Yaşam, farklı yolları önümüze çıkaran ve  o yeni yolda hayallerimizi, umutlarımızı  ve beklentilerimizi değiştiren her anı  meşakkatli bir yolculuktur. Her yeni yolculuk,  düşlerimizin, inançlarımızın üstüne bazen  çizgi çeker. Bedri Koraman için de böyle oldu.  Babıali’ye ayak bastığı o günden itibaren güzel  bir gelecek yolu açılsa da, Bafra’dan yola çıkan  hayaller çizgilerinde kayboldu…

İnsanlığın toplumsal kabullere sıkı sıkıya  tutunduğu yer çekimli dünyamızda, ayakları  yerden kesilmiş bir hayalperestin hayatı  mücadeleden ibarettir. Hatta kolektif benliğin  bireyi zapturapt altına alma heveslisi normları,  ölümünden sonra dahi onun peşini bırakmaz;  kasvetli ritüelleriyle neşesini çalıp kendine  benzetmek, karmaşık ruhunu sıradanlaştırmak  için hazırlıklıdır.

Genç olmanın yaşla ilgili olduğunda kuşku yok. Yaş ise en genel anlamıyla bedenimizin yaşı demektir. Bu konuda yapılabilecek fazla bir şey yoktur. Zaman hükmünü yürütecek, geçmekte olan zamanla birlikte iç  organlar işlevlerini yerine getirmede güçsüzleşecek, yaşlılık dış  görünümde de kendini gösterecektir… 

Atatürk Samsun’a, Mondros’a uygun olarak, dağıtılmamış orduları dağıtması, halkın elindeki silahları toplaması, şuralara  son vererek yer yer başlayan direnişleri önlemesi  için gönderildi. 19 Mayıs 2022; Mustafa Kemal Atatürk’ün 19  Mayıs 1919’da Samsun’a çıkıp Milli Mücadele›yi  örgütlemeye başlamasının 103. yıl dönümü. Bugün,  “Atatürk’ü Anadolu’ya Padişah Vahdettin  gönderdi!” diyerek Milli Mücadele›den Padişah  Vahdettin’e “pay” çıkarmaya çalışanların tarihi  yalanlarına cevap vereceğim.

Modern insan fildişinden kentlerinde  kendisinden başka canlılara da hayat  tanıması gerektiğini kabul ediyor,  yavaş yavaş. Ama bu lütuf, şimdilik kediler  ve köpekler için gösteriliyor daha çok. Oysa  her yerine beton döktüğü toprakta yine de  doğa direniyor ve ötekiler de varlık kavgasına  tutuşuyor.

Nereye koyduğumu çoktan unuttuğum... Sakladığım yeri hatırlamamak için bir daha... Bin yıldır gün ışığından uzakta, zifiri  karanlıkta tuttuğum... Derinde, içimdeki en derin yerde gömüp,  gizlediğim... 

YUDUMİS

Şehirler büyüyor, birbirinin aynısı  binalar yükseliyor. Fransız balkon  aldatmacasıyla camların önüne metalik  borular koyuyorlar. Balkonda yemek yeme, kahve  içerken gözleri ufka dikme keyfi uzak bir hayatta  kalıyor. Dar sokaklarda binalar, duvarlara bakıyor,  camlara gölge eden ağaçlar her gün azalıyor.

Türkiye’de 1960’ların ilk yarısından itibaren  göreceli de olsa bir “politik bahar”  yaşanıyordu. 1961’de kurulan Türkiye İşçi  Partisi (TİP) aleni olarak sosyalizmi savunuyor,  emekçiler için “iktidarın” mümkün olduğunu  anlatıyordu.  

Her ne kadar dinlene dinlene dediyse de  soluksuz yürüdü mücadele yollarını… Büyük bir  mücadeleye direngenliğin, boyun eğmezliğin  güzelliğini kattı.

Yalnız geçmiş  diğer bir  gecenin  sabahında

Aynanın karşısında. Güneş dolu bir evde,  karanlık bir odada. Yeryüzüne doğmak,  gökyüzüne uçmak; yeryüzünde yaşarken  gökyüzünde var olmak. Baktım, gördüm.

Şili’de, San Carlos kenti girişinde bir tabelada şu  yazılıdır: “San Carlos: Violeta Parra’nın beşiği.” Şili başkentine epey uzak bu And Dağları  kenti, topraklarından dünyaya açılan müzisyeniyle  gururlanmaktadır. Nasıl gururlanmasın; hemen her  dilde söylenen o şarkıyı Violeta Parra bestelemiştir:  Gracias a la vida! (Hayat sana şükürler olsun!)

“ Arkadaş”la tanıdık. Bazı tanışıklıklar  araya giren zamana, onca şeye,  aldanışa, çöküşe, hayal kırıklığına  karşın hiç eskimez, aksine şarap gibi derler ya,  yıllar geçtikçe olgunlaşır, sağlamlaşır, hiçbiri  değilse bile unutulmaz olur. Melike Demirağ’ı  Yılmaz Güney’in “Arkadaş”ındaki o umarsız  duruşu ve ne kedere, ne sevince, galiba yalnızca  özleme benzeyen sesiyle ve o duygunun tınısıyla  görüp, duyup, tanıyıp sevdiğimizde vakitlerden  de sahiden ‘arkadaşlık’ vaktiydi. Bizim de  mahalle, semt, okul arkadaşlığından sınıf  arkadaşlığına, yoldaşlığa geçme arzumuzun  yaştan çok coşkuyla ölçüldüğü zamanlar.

Yaşar Kemal bir konuşmasında “Ben  masalların çocuklar için olduğunu kente  geldiğim zaman öğrendim.” demişti.  İnce bir eleştirel dokunuş var bu sözde. Çünkü  masallar, destanlar, halk hikâyeleri, maniler,  cönklerin içerdiği şiirler, atasözleri herkesindi  geçmiş zamanlarda. Aslında bugün de öyledir  bana kalırsa. Halk kültürünün kapsamı  elbette çok geniştir; halkoyunları,  yöresel motifler gibi yaşanmış ve  yaşanmakta olan her şey bu  sınıflama içindedir. Folklordür  bu: sözün kıymetli olduğu  kültür hazinesi.

Sevgili Hayat… “Eksildi ömrümüzden kim bilir  kaçıncı gün...” diyor şarkıda. Azalıyor musun  sessizce her gün ışığına uyandığımda? Usulca  tükeniyor musun vardığım yollar gibi. Eski dostum,  üzülme. Giderken ardında bıraktıkların yatağını  bulan su gibi ezberimde…

Her ne kadar 1969’dan itibaren kendi  sektöründe isim yapmış olsa da Rüstem  İbrahimbeyov adını ilk kez 1995 yılında  dikkate almıştım.

Nasıl başlayacağımı bilmiyorum. O benim arkadaşımdı. Rock meftunu arkadaşım, şair  arkadaşım, sözde kocam. Babamla tanıştırdığımda, “Merak etmeyin,  kızınıza benden zarar gelmez.” diyerek evlilik  teklifini büyük bir Shakespeare oyuncusu  edasıyla yapmıştı. Ondan sonraki yirmi küsur yıl boyunca  birbirimize “karıcığım”, “kocacığım” diye hitap  ettik.

Ah ne çok çocuk söyledi bu sözcükleri… Ne  çok çocuk bu sözcükleri söyleyebilmek için  didindi durdu… “Annem” diyebilmek için  ne çok çocuk yanıp tutuştu… Her mayıs, anneler  günü geldi mi, “annem” diye seslenememiş  çocukları düşünürüm ben… Bir de, bir de… Kendimi  hüzne kaptırmamak için, hemen annelerin annesini  getiririm gözlerimin önüne. Mustafa Kemal’in,  Atatürk’ümün annesini, Zübeyde Hanım’ı…  Başında beyaz yemenisi, gözünde o incecik çerçeveli  gözlükleriyle, Zübeyde Hanım’ın simgeleşmiş,  ikonlaşmış yüzü gelir yerleşir yüreğime…  Ne müthiş bir yaşam öyküsü var Zübeyde  Hanım’ın. Bugüne dek neden romanı yazılmadı, çok  şaşarım…

Ne çok zaman geçmiş.  O yıl yaz erken gelmişti. Cağaloğlu’ndaki  küçük yazıhaneye gittiğim gün yokuşu  çıkarken sıcaktan bunalmıştım.  Yine bir mayıs günüydü.

Beyaz

Hepimizin iç içe yaşadığı, iyi günlerimizi  paylaştığımız Romanların dinleri ve  mitolojileriyle ilgili ne az şey biliyoruz, hiç  düşündünüz mü? Dünyanın dört bir tarafında  gezgin ve göçebe yaşamlarıyla ilgili onlarca kitaba  ve filme ilham vermiş bu kadim halkı ya aşağılarız  ya da eğlence mevzu bahis olunca kemanlarından,  sazcılarından istifade ederiz ama onlara dair  merakımız ne kadar yüzeysel ve kıttır. Buradan  yola çıkarak bu ay sizlerle Romani tarihinden,  mitolojisinden ve ritüellerinden bahsederek  komşularımız, memleketlilerimiz, rengimizle ilgili  bazı bilgiler paylaşacağım.

Sen, esas âlemi seçeli 6 yıl oldu ve hiçbir cümle gittiğinde bize kalan boşluğu  anlatamadı... “Müzikte boşluğun karşılığı sessizlik... Kreşendo sessizlikten geçer, Seslerin en yüksek noktaya doğru yükseleceğini sessizlikle anlatabiliriz ve sessizlik doğru  kullanılmalıdır.” derdin.

Bir güvercin konmuştu, 20 Şubat 1937’de  güneşin hep kol gezdiği güneş gibi bir kente,  Gaziantep’e. ALLABEN Deresi gümüş  gümüş akmıştı “Ülkü” denilen bir ülkeye. Gün ile beraber bir güneş toplayıcısıydı doğan. Şanslıydı. Kitap kurdu bir ailenin ferdiydi.  Onların evinde en sevilen eylemin adı; okuma  ve yazmaydı. 

Gabriel García Márquez, 17 Nisan 2014’te aramızdan ayrıldı. Büyük  romancının aramızdan ayrılışından önce kaleme aldığım bir yazıyı  hatırladım. Güncelliğini koruduğunu düşündüğüm satırları aynen  aktarıyorum

Gülden: Sesi üzümden! Alfabetik sıraya değil, ses sırasına göre  Gülden’den önce Neşe var, Karaböcek. İki  kızkardeş, Neşe abla. Ses sırası deyişime  bakmayın, yaş sırası dememek için bunu  buldum. Şahane sesleriyle şakıma hususunda  ikisinin de üstüne yok, hangisinin daha yüksek  olduğuna karar vermeninse hiç mümkünü yok.  Belki Neşe, adını da katarak daha coşkulu,  çınlayan nağmelerle ruhumuzu sarıyor,  Gülden’se kara gözleriyle söyler gibi derdi  derunumuza değiyor, zülfü perişan ediyor.

Köy enstitülerinin kapatılmasından  sonra 1954’te, mevcut konumlarıyla  ilköğretim okullarına dönüştürüldü bu  eğitim kurumları. Ben de bunlardan birinde,  Hasanoğlan’da parasız yatılı olarak okudum.  Bizim okuduğumuz dönemde (1958-1964) ve  hatta 1970’lere kadar, enstitülerdeki eğitim-öğretimin bir kısmı eskisi gibi sürdürüldü.

Bütün kışı artık yağan karla bile kavga  edecek duruma gelip, büyük bir  umutsuzluk ve yorgunluk ile geçirdim.  Gökyüzünden düşen ne varsa sanki asfalta değil  de benim iki başı mamur omuzlarıma yuvalandı.  Ancak değişken ruh halime ve gündelik yaşamın  zorluklarına rağmen mutlu yaşama duyulan  susuzluk, benlik konseyimde liderliği ele aldı.  Hayat değişmeliydi artık, ılık bir nisan akşamı  kokusunda. Kaldı ki son birkaç gündür güneşi  gördüm göreli keyfim şiir tadında.

Çok ses var. Küçük bir bedene, yaklaşan  sıcak günlere reva görülemeyecek  türden sesler. Karmaşa var. Birkaç  küçük numarayla canlanacak olan oyunlar,  can çekişiyor nefes alırken. Küçük kız  koşuyor. Yeni arkadaşlar arıyor, günbatımına  yakın. Kimsecikler yok. Çok ses var. Usludan  usuldan geliyor da hâlbuki bahar. Kış şımardı  bu sene, kalkmadı yerinden. Çocuklar da  özledi sıcak günleri. Papatyalar açıyor  yukarıdaki tepeden, içine içine kapanan  gökyüzüne karşı

Nisan ayı geldi mi çocuk yaşlarda,  başlardı içim, yüreğim pır pır  etmeye… Kolay mı, yakında 23  Nisan olacak ve ben kürsüye çıkıp, avaz  avaz haykırarak şiir okuyacaktım…  Haydi gelin, sizi 8-9 yaşıma  götürüyorum: İzmir’e…

Geçenlerde Cem Karaca’nın da bestelerini  çalacağımız bir konsere hazırlanırken  70’li yılların ünlü müzik dergisi “Hey”de  yayımlanmış bir röportajını okudum.  İzmir Adnan Saygun sahnesinde opera  sanatçımız Tevfik Rodos’la birlikte Barış Manço,  Tanju Okan ve Cem Karaca’nın şarkılarını  seslendirdik.

Derler ki; “Mart; ayların Çingene’sidir.”  Gerçekten öyle midir? Geçtiğimiz marta  bakarsak bence de öyledir…  Aynı güne hem kar yağdı hem güneş açtı.  Sabah baharlı, akşam kışlı aralarda yaz ve kasvet  vardı geçtiğimiz martta. Biraz karıştık, çokça  şaşırdık. Ne giydiğimizi kabul etti hava ne de  buluşmaları önemsedi. Mart ayının sanki duygusu  vardı. Hiddetli, sevinçli, umutlu, hayalli, hüzünlü,  gerçekli… 

İstanbul, İstanbul akşamı gibi; ıhlamur  çiçekleri patladı patlayacak, balkonlar  semaverlerin saltanatına hazırlanıyor. Şehrin  tutarsız gözlerinde manalar değişiyor. Loş  vapur kamaralarında çımacılar uyuyor.  Radyoda eski, yazlık şarkılar çalıyor. Burnuma  hindistancevizi aromalı güneş yağı kokuyor.  Beyaz yakalılar sahilde haşlanmış mısır satıyor.  Çocuklar koridora havlu sermiş, güneşleniyor.

Bu yıl, güzel başlangıçlar yılı. İşte baharın  başlangıcıyla, nisan ayıyla birlikte geldi  bu kez ramazan ayı, ne güzel oldu. İman  edenler, inananlar orucunu tutacak, ibadetine  yönelecek, “fani” dünyadan geçip giderken  ne yaptığına, ne ettiğine kendince bir daha  bakacak.

Dersu Yavuz Altun’un Genel Sanat  Yönetmeni olduğu, başarılı oyuncu  Emre Karayel’in yönetim kadrosunda  bulunduğu sahnede, Tiyatro Yeniden’in tüm  tiyatro çalışmaları da Sahne Cumhuriyet›te  seyirciyle buluşacak

Aras içerden bağırdı; “Kolay kazanılmış  bir mutluluk mu, seni büyüten bir acı  mı?” Funda bir an için cep telefonunda daldığı  oyundan doğrulup gülümsedi. Yüksek sesle;  “Beni büyüten acı tabii ki. Nereden çıktı ki bu  soru şimdi?”

Tıbbiyeli yazarlarımızdansın. Öykü,  roman, deneme yazarısın. Çok çalışkan  ve hayatın her alanına el atanlardansın  ve ben bu huyunu çok sevenlerdenim. Seni ben  uzun anlatmayayım diye, sözü sana bırakayım.  Bilmediğimiz Alper Akçam için neler söylersin?  Kuşkusuz özel yaşamında birçok kimsenin  bilmediği fırtınalar kopan biriyim de, edebiyatçı  olarak, yaşam biçimi olarak yazdığıyla yaşadığını  birbirine harman etmeyi, kurgusunun ipuçlarını  yaşamın içinden çıkarmayı ve tarihe, olaylara saygılı  kalmayı seven bir yazarım…

Şiir

Kalın kırmızı perdelerin arasından  süzülerek odada rahatsız edici gölgeler  oluşturan sokak lambasının sarı ışığı,  ter içinde olmasına rağmen bir ölünün  soğukluğuna sahip iri vücudunda haşere  gibi süzülüyordu. Dizlerinin iç kısımlarından  gelen komutla, bütün bedeni bir kuklanın  dansını andıran seri hareketlerle yukarı  doğru çekiliyor ve sonrasında tekrar  yatağa düşüyordu. Odadaki altı gözlü  çekmeceyi mesken tutmuş tahta kurdu  ailesi, çıkarımlar yapılabilmesi mümkün  olan bir dil konuşuyorlardı. Ellerini yumruk  yaparak çenesinin altında birleştirdi. 

Muhibbi takma adıyla 400 yıl geçmişten,  Zigetvar Kalesi fethedilirken hasta  yatağından bize seslenen, Avrupalıların  Süleyman The Magnificent (Muhteşem  Süleyman) dedikleri, 46 yıl padişah olan Kanûnî  Sultan Süleyman, insan toplulukları için kudretli  bir devlete sahip olmanın değerini yüceltirken,  insanın sağlıklı olmasının da dünyanın en  değerli gücü olduğunu söylemiş bizlere.

Hareket değil, hareketsizlik uyandırdı. Neredeyim, neredeyiz?  Başımın camda bıraktığı yağlı izden tiksindim. Ne kadar yıkanırsam  yıkanayım… Kurtulamadığım iz. Camdan ötesi bulanık... Muavin  elinde oda spreyi “fıs fıs” diye yanımızdan seğirtti. Hepimizden nefret  ediyor olmalı ki haklı. Yolun karşısında kumaş pantolonlu zayıf adam,  elindeki canlı tavuğu koltukaltına sıkıştırdı.

Mart ayının son günleri minik minik  papatyalar baharın gelişini müjdelerken,  bahar dalları pembe-beyaz yaşamımıza  gülümsemeler katarken, “Kar biteli kaç gün oldu?”  diye düşündüm… Ne kadar değişken bir yaşam… Tren sanki bu kez her yere gidiyor. Düne, bugüne,  yarına… Memleketimin her bir köşesine…

1 Mayıs 1976, 7 yaşındayım. Babam, Ereğli Demir-Çelik Fabrikası’nda…  Yasaklı bayramlar zamanıydı; giyinip bayramlıklarımı elimde  pamuk helva, babamın omuzlarında bayram kutlamaya gitmişiz. Her şey çok güzel giderken birden toz duman, gündüz  vakti dünyam karardı, polisten yediğim ilk jopla yıldızlar  geçti gözlerimden. 

Bizim tuhaf ve bahtsız ülkemizde, nedense  işleriyle topluma mal olmuş şahsiyetlerin  büyük çoğunluğu öldükten sonra daha çok  anılır, üzerine konuşulur. Bu durum başka ülkelerde  böyle midir? Hiç bilmiyorum.

TÜRKÜLERİN EVRENSEL SESİ… Kayıtlar, kasetler, plaklar... İşte hepsi orada  duruyor. Bir de yüreklere kazınmış saz ve sözler... Yani, gürül gürül bir sesi, en vurgunundan  saza dokunuşları ve gönül nağmelerini kaydedip,  hapsedip ve saklayıp başka diyarlardaki yüreklere  ulaştıracak her ne varsa; arşivlerde, üniversite  tezlerinde, başucumuzda bir hazine gibi bize  bakıyor. Deyişler, nefesler, devriyeler, övgüler,  ağıtlar, taşlamalar ve destanlar…

Yaşar Kemal soğumaz, sönmez.* Yoksul insanların, mazlum insanların, gölgesiz  insanların; gündelik hayat içerisinde ancak bir  can sıkıntısı olarak hayatımıza değen insanların  yenik hayatlarından nasıl bir destan çıkabileceğini  dünyaya öğreten bir söz tanrısıyla, bir yazı  büyücüsüyle, hayatımızın kocaman bir yankısıyla  karşı karşıyayız. Ağzımızdan çıkan her söz birden  mucizeye dönüyor. Bu mucize taşlara kanat takıyor,  sesimize boncuklar diziyor, göklerin kanatlarını.

Salih, duyduklarını heyecanla tekrarlamaya  başladı: “Yani Salih Bozok, Atatürk’ün  çocukluk arkadaşıymış. Sonra yâveri olmuş.  Hep Atatürk’ün yanındaymış, onu hiç yalnız  bırakmamış; öyle mi anne?”

Nâzım Hikmet’in yolu bir gün Fransa’ya düşer.  Tabii ki, sanatıyla, ünü yaşadığı toprakların çok  çok ötesine geçen Picasso’yu da görmek ister  büyük usta. Tıpkı Fransa’da yaşayan birçok kültür  insanını görmek istediği gibi... Picasso’ya bir mektup  yazar ve mektubunda şu cümleleri kaleme alır...

Başrollerini Meg Ryan ve Tom Hanks’in  paylaştığı “You Have Got Mail” (1998)  filminde Ryan’ın canlandırdığı Kathleen  Kelly karakteri, gizemli mektup arkadaşına  Jane Austen’a duyduğu sevgiyi dile getiren bir  e-posta gönderir.

Gazete binalarının topluca Cağaloğlu’nda  olduğu “Babıali gazeteciliğinin” son  dönemlerinde (1990’ların başı), Milliyet  gazetesinin haber müdürü Zeki Sözer’in odasında  genel yayın yönetmeni Doğan Heper ile birlikte  çay sohbetine çağrılmıştım. Aslında bunun bir “iş  daveti” olduğunu tahmin etmek hiç de zor değildi. Hal hatırdan sonra Doğan Heper, kısa yoldan  beni neden çağırdıklarını açıkladı: “Bize bir Çingene  röportajı yap!”

James Cameron’ın “Avatar”ını görmediyseniz, görmelisiniz derim. Büyük paralar harcanarak yapılan “süperprodüksiyon”lar benim  için pek ilginç değildir. Nitekim aynı yönetmenin bu tür filmlerinden “Titanik”e hayran  kaldığımı söyleyemem. 

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

Elmayı ısırdığından beri Âdem, kendi yazgısını  yazmanın kavgasında insan. Yazılmış olanı,  küçük bir ısırıkla sildi attı çünkü. Atıldığı  yeryüzünden yine göğe bakıyor ama. Eğmiyor  başını.

Onlarca yıl evvelden bir arkadaşla  karşılaştım, İstiklal›de. Biraz birlikte yürüdük, o zamanlardan  tanıdığımız kimler kaldı diye söyleşe söyleşe. Nasıl olduğunu anlamadan  Mandabatmaz’da bulduk kendimizi, iki okkalı  kahveyle, eski günlerdeki gibi.

NİSAN ÇİÇEK AÇTI

En hafif tanımıyla, öncü, daha sıkı tanımlar  da var kuşkusuz, psychedelic rock müziğe  dek varan. Türkiye’de “Rock’ın Babası”  desem bundan en az üç şey anlaşılır, ilki 70’lerde  çoğu müzisyen Anadolu Rock adıyla kaynağa,  halk müziğinin verimlerine yönelmişken ve  hemen hepsi de bunu ‘modernize’ ya da ‘aranje’  ederken, o belki de müziğiyle olduğu kadar  tavrı, giyimi kuşamı, zamana “aykırılığı”yla  farklı bir baba olmuştur. Böyle de baba olur  muymuş türünden! 

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

1 Mayıs 1955’te, Çakırbağ’da doğdum.  Çocukluğumdan bugüne kadar KüçükyalıAydınevler sakiniyim. İş insanıyım; müteahhit  ve sanayiciyim. Doğru Yol Partisi Kartal-Maltepe  ilçe teşkilat başkanlığı yaptım. Dört dönemdir  muhtarım, 13 yıldır Maltepe Muhtarlar  Dernek Başkanlığı görevindeyim. İstanbul  Muhtarlar Federasyonu kurucusu başkanvekili,  Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu kurucusu  yöneticisiyim. Maltepe Esnaf Kredi Kefalet  Kooperatifi Başkanvekilliği, İstanbul Çankırı  Vakfı Başkanlığı beş yıl, şimdi onursal başkan  olarak daha birçok STK’de yöneticilik yaptım

HATİCE ASLAN

Sabah, Gebze treni uykumdan geçti.  Düşlerimde hâlâ bekârdım. Bomboş bir  kompartımanda uyandım. Tazeliğimi bir  fincan bayat kahvenin insafına bıraktım.  Pencereden, gece boyu ağlayan sokağa  baktım. Aynı çirkin manzara her gün başka  sözler söylüyor. Duvar kirli beyaz badana,  doğramalar havai mavi, alnımda bir  bandana. Kedi yumurtanın sarısını sevmiyor.  Tesisat eski, tazyik az; sanki damlalıkla  duş aldım. “Daracık Sokaklar”ı dinledim;  

Yığılan bellek saldırısından sağ  çıktın. Yara almaktan korkmaman  sayesinde öfkeni yitirdin. Zaten  kullanmazdın. Biraz fazla suskunsun, lakin  o da kabul edilir. Neler olmazla başladın.  Sorgun geldiğin yerde yeniden deneyecek.  Delecek kevgire yeni kapılar. Kaygılar  kayıp içinden derin kaplara dolacak.  Taşmak için yanan demliğe inat bağıra  çağıra gelecek gülümseyen. Bir kez kestin.  Testin değişti artık.

“ Kış kapıda.” dedi Leyla... Sanki  bilmediği bir dilde konuşmuş gibi  baktı ona. Şaşırmıştı. Odanın bir  duvarını boydan boya kaplayan pencereye  doğru çevirdi bakışlarını. Perdesi sonuna kadar  açık olan camdan, ne kadar süredir izlediğini  bilmediği manzarasına yeniden baktı; her şey  az öncekiyle aynıydı. Bulutlar birbiri ardına  sürükleniyor, bir yerlere doğru yol alıyorlardı.  Güneş arsızdı. Önünü kapatan bulutlara  rağmen, yerinde durmayıp direniyor, bulduğu  her boşluktan geçip, zayıf da olsa ışıldıyordu.  

Kömürlük niyetine yapılan bu küçük  merdiven altı, doğalgaz döşeneli ve  soba iptal edileli beri depo olarak  kullanılıyordu. Babasının yıllarca biriktirdiği gazete  arşivi, annesinin dergileri, plastik kova, leğen,  eski ayakkabılar, kullanılmayan giysiler, ahşap  yapıştırıcıları....

Sevgili Turhan, sen ülkemiz sol hareketin  tarihiyle ilgili çok emek veren, araştırmacı  yazarlarımızdan birisin. Hayat hikâyen her yerde  yazıyor, isteyenler oralardan bulup okuyabilirler  ama ben okurlarımız adına bilinmeyen  yanlarından söyleyeceklerini merak ediyorum?

4.02.2022, bugün “Sevgililer Günü”.  İstanbul Havalimanı’nda, pasaport kontrolü  sonrası bir bankta tek başıma oturuyorum.  Dünyanın dört bir tarafına dağılacak yolcular  heyecan içinde koşturuyorlar. Ben soğukkanlı  ve görev bilinci içerisinde biletime bakıyorum:  İstanbul/Mykolaiv! Zor ve mutlu bir gün benim  adıma…

Edebiyat pek çoklarına göre insanda  empatinin gelişmesinde büyük rol  oynamıştır. “Farklı hayat tecrübelerinin  estetik bir dille aktarıldığı edebi metinler  okurlarını sosyal, duygusal açıdan besler ve  geliştirirken onların düşünce dünyalarını da  zenginleştirir.” Edebiyat eşliğinde başkalarının  hayatları ile kendi hayatı arasında bağ kuran,  farklı dünyaları keşfederken insanı, dolayısıyla  kendisini de daha iyi tanıyan okur; anlayış  ve vicdan çıtasını yükseltecektir. 

Mart, hem baharı hem kışı içinde barındır…  Hem umuttur hem hüzün... Hem  tomurcuktur hem de vurgun yemiş  bahar dalları... Hem özgürlüktür hem de bağımlılık.  Özdemir Asaf’ın dediği gibi “Ama ben en çok şeyi, en  kısa zamanda sana söyledim. Yalnız sana...” kıvamında  bir zaman dilimidir benim için. Bir de mart, kadındır… 

Boynundaki kolyenin taşlarına dokunması  ve onlarla oynaması uzun sürdü. Bu eylem  aklına yıllardan kalan bir cümleyi havaya,  toprağa, suya düşen cemre gibi düşürdü. “Aşk  tek heceli ama uzun boylu bir sözcüktür.” Kadın  ve aşk, kadın ve şiir, kadın ve edebiyat uzadı da  uzadı.

Yeşilçam’ın büyük oyuncusu” demek bence  sade kalır Sadri Usta için… Evrensel değerde bir oyuncuydu. Tanıdım... Çok  sevdiğim, yakın dostum, abi yarısı Yavuz Özkan’ın  çektiği “Yengeç Sepeti” setinde tanıştım Sadri  Bey’le... Etkilenmemek mümkün değildi sahiden.  Yine bir başka büyük oyuncu, eşi Çolpan Hanım  da çok değer verdiğim, çokça sohbet ettiğim  dostlardandı. Oğulları Kerem de arkadaşım. Ve  yazı ve belgesel hayatımı etkileyen büyük kaptan  Attilâ İlhan da Çolpan Hanım’ın abisi olunca  ve düşünsenize her biriyle hatıralarınız varsa...  Daha ne olsun? Kerem’in çok şanslı olduğunu  düşünürüm. Çok kimse yerinde olmak isterdi.

Benim Kemal Özer’den okuduğum ilk şiir  “Ağıt” (Gül Yordamı), ilk kitap “Kavganın  Yüreği”dir. Ağıt şiirini, şiirin şairden ayrı  olarak, okur tarafından farklı algılanmasının  olağan, hatta gerekli ve kaçınılmaz olduğunun  anlatıldığı bir yazıda okumuştum: “Annem mi  bir kadın/ geciken bir kadın gece yatısına/ ölüm  kendini göstereli babamın saçlarından...

Yine geç uyandım, dün gece makul bir saatte  yatmıştım oysaki. Mevsim geçişlerinde ne kadar  uyursam uyuyayım az geliyor. Kederden ve  endişeden yorgun bedenimin ihtiyacı değil, yani  uykunun kucağında kök salmam. Hem güneş var  gökyüzünde, ne güzel bir sabah, iyi bir kahvaltı  ile daha da neşeli geçecek gün belli ki (Dışarıda 30  santim kar var ve buzdolabı bomboş)

Dünya tarihinin sayfalarına “ÇANAKKALE GEÇİLMEZ” diye yazdırdılar.   “Geldikleri gibi gittiler!” Acı, hüzün, direnç ve kurtuluşa uzanan zaferin ilk adımları 1914’te Birinci  Dünya Savaşı’nda atılmış, topyekûn bir seferberlik başlamış

Ne oldu? Sıra bana mı geldi? Herkes hâlâ  aynı yerde. Bu insanlar, ne kadar farklı  giyinmiş. Sıra bana gelmediyse ben  neden uyandım, kim uyandırdı beni? Karşımdaki  adam, benimle konuşuyordu. Adamın yüzüne  dikkatlice baktım. Ben, onu tanıyordum. O,  William Shakespeare! “Siz, Shakespeare’siniz!”  dedim heyecanla ayağa kalkarak. Adam  şaşırmıştı ama bozuntuya vermeden “Merhaba,  beni tanıdığınızı bilmiyordum. Ama ben,  yine de kendimi tanıtayım size. Ben, William  Shakespeare.” dedi elini uzatarak. 

Atatürk der ki; “İnsan topluluğu kadın ve erkek denilen iki cins  insandan oluşur. Kabil midir bu kütlenin bir parçasını ilerletelim,  ötekini ihmal edelim de kütlenin bütünü ilerleyebilsin? Mümkün  müdür ki bir cismin yarısı toprağa bağlı kaldıkça, öteki yarısı göklere  yükselebilsin?

Bu, kırık ve incecik Bir veda havasıdır. Tutuşan ellerimden Parmak uçlarına değen sıcaklık, İncinen bir hayatın yarasıdır... Hoşça kal canımın içi, Hoşça kal...

Cinsel birleşme öncesinde dişi  ateşböceğinin en çok ışık saçan erkek  ateşböceğini aradığını öğrendiğimde,  doğanın bu minicik yaratığın dişisine bahşettiği  seçicilik özelliğine hem şaşırmış hem hayran  kalmıştım.

1873’te İstanbul’da doğdu, Mehmed Âkif  ERSOY. Türk milletinin ölüm kalım savaşı olan İstiklal  Savaşı’nın önderi Mustafa Kemal’in doğmasına yıllar  vardı; fakat aynı milletin “İstiklal Marşı”nı yazacak  olan Asım’ın Nesli’nden bir şair hazırlanıyordu, o  büyük cenge cenk başlamadan önce.  Kökleri İPEK’e dayanıyordu. 

Şiir

Karşı evin balkonunda bir karga. Çöpten  bulduğu irice kemiği didikliyor. Gagasını  kemiğin deliğine sokup, iliği emmeye  çalışıyor.

Hayat Geçer Sanat Kalır

Okırgınlığın taşıdıkları, bir odada  yankılanıyordu. Söylenebilenlerle...  Suçlu kelimelerle... Onların da içinde  söylenmemiş, gizlenmiş ve görünmemiş  olanlar var mıydı gerçekten? Nasıl bir odaydı  karşımızdaki? Nereye hangi hayaletlerinizi  sığdırabiliyordunuz?  “Belli bir an vardı çocukluğumda. 

İnsan duygularının yoğunlaşarak tutkuya dönüştüğü, gitar, ölüm  ve şiir kenti Granada’da, nefes kesici güzellikteki Elhamra sarayı...  İnsan elinin binbir hünerini sergileyen oymalar, süsler,  kakmalar arasında, mahrem bir cennet gibi uzanan, akla ziyan  Elhamra bahçeleri...

Yakınlarda tuz kokusu var. Bugün de  inanıyorum ki dalgaların şen şarkısıyla  sonlanacak günüm. Son saate varana  kadar kuşlar da katılacak gökyüzünde  sahne alan orkestraya. Huzuru içimde  taşıyorum. “Zeytin Ağacı” diyorlar adıma  da. Yalan konuşmayı bilmem, aldıklarımı da  geri veririm fazlasıyla. 

Mitoslar, gece göklerinin çok parıldayan,  yol gösterici, ilham uyandırıcı  yıldızları gibidirler. Bir gün kadim  zeytinlerin nereden geldiğini merak ettiğinizde  Athena’nın armağanı; ağlayan bir kayanın  esrarını araladığınızda, kahrolmuş bir annenin  kibrinin cezasını bulursunuz. İnsanların hayatı  anlamlandırmak için yazdığı hikâyeler bize en  temel sorularımızı ve sorunlarımız karşısında  ne kadar korkulu ve savunmasız olduğumuzu  gösterir. Yaradılış mitlerinin işlevi, hayatı ve ölümü  anlamlandırma çabasından ibarettir. Kadın ve  erkeğin dünya yüzündeki varoluşları gibi...

“ Bir kişiye yapılan haksızlık, tüm  topluma karşı işlenmiş bir suçtur.  Susanlar da bu insanlık suçlarına  katılmış olur.” 

Yıllar önce, üniversite yıllarımda bir  süre Avusturya’nın Salzburg kentinde  kalmıştım.  Öğrenci bütçesiyle ancak küçük yerlerde pizza,  sandviç gibi şeyler yiyebiliyorduk.

“ Ben… Şimdi… Doğduğumda Vahdettin  padişahtı hâlâ varım. Bugüne kadar  yaşadım. Bin türlü karışık işin içinde  de oldum; gazete yazılarından tutun da,  mimarlar odası görevlerine kadar… Baştan  aşağı karmakarışık işler yaptım. Ama deseniz  ki: Bir daha dünyaya gelsen ne yaparsın?

Her şey gibi hayatın da bir sonu olduğunu  ve eninde sonunda bir sokaktan  içeri girip insan içine karışmak zorunda  olduğumu göz ardı ederek, zihnimde  gerçekliğini tartıştığım kaldırımda  yürüyorum.

-Yaraladım ayrılırken onu ben. Görüşmez  benimle asla! -Aa yazık! Duygusal bir adamsa demek. Ayrılık  acısı geçince yarası da geçer barışır, barışır. -Kız yok! Yaraladım bildiğin. İmzamı attım.  Ciddiyim! -Nasıl? Ciddi misin sen? Yuh!

Ortadoğu’nun en büyük ırmakları arasında yer alan, Türkiye’de doğup  Irak’a doğru akan, oradan da Basra Körfezi’ne dökülen güzel isimli  Dicle’nin kıyısında, Diyarbakır’ın madeni bol Ergani’sinde bir çocuk  doğar, adını “Sezai” koyarlar. Adı kaderi olur; sezer durur hayatı boyunca,  öyle bir sezmektir ki bu, bazı şairler için söylenen “başka diyarların  sesi” olur o da.

Öner Yağcı, ülkemiz okurları için  bilinen bir isimdir. Ben bu söyleşileri  yaparken bilinenlerin tekrarından  öte, hayat hikâyemizde bazen söylemekten  geri durduğumuz, anlatmadığımız gizli  çekmecelerimizde her daim bir şeyler olur.  Böyle olması da kaçınılmaz bir gerçektir  yaşanmışlıklardan sonra acının dilinde sessizliğe  bürünen anıların indinde.

Olcay’ı ilk orada görmüştüm ve sonra bana “Bu  kadın mutlaka bu filmden ödül alacak.” demişti.  “Sen niye ödül almıyorsun, niye illaki karşındakinin  ödül alması seni daha çok ilgilendiriyor?” diye  sorduğumda “Kızım bize ödül vermezler.” diye  cevap vermişti. 

Kurmaca yazımı bir çeşit hikâye  avcılığıdır. Bu avcılığı kendi duyular  evrenimizden ve birikimimizden yola  çıkarak yaparız.

Evrensel gazetesinde 8 Ocak 1996 günü sabah toplantısında haberler  için görev dağıtımı yapılırken Metin Göktepe “bu haberi mutlaka  ben izlemeliyim” diye atılmıştı. 

Hatırlamıyorum…  Ne bebekliğimi, ne çocukluğumu, ne  gençliğimi… Gerçi kaç kişi bebekliğini  hatırlar ki! Garip olan benim hiçbir şey  hatırlamıyor olmam… Tek hatırladığım…  Tek hatırladığım…

Salondaki kasvetli ve ağır mobilyaların tam  ortasında duran tablası mermer sehpanın  altına, oyun bahanesiyle girip sümüğümü  sürdüğüm günlerdi. Henüz babama motosiklet  çarpmamış ve sırtı kapitone, yaz günü bile bir  sonbahar gününü anımsatan koltuğumuzun  arkasında Duygu’yu kıstırıp öperken anneme  yakalanmamıştım. Duygu yan komşumuzun  kızıydı. Bizim eve göre çok daha modern dizayn  edilmiş evleri hep çok ilgimi çekerdi. Onların  evinde pek az oynardık annesi çalıştığı için.

Bir yıl önce toprağı hiç mahsul vermeyen yoksul çiftçi, perişan halde  ellerini açmış ve Tanrı’ya yalvarmış: “Rabbim, çoluk çocuk perişanız… Ne olur bu sene yağmur yağdır,  rüzgâr estir, güneş açtır… Açtır ki buğdaylarım başak olsun… Açtır  ki ekmek yüzü görmeyen çocuklarımın karnı doysun… Açtır  ki borcumu, harcımı ödeyeyim… 

Aylarca işsiz kaldıktan sonra nihayet  bir iş bulmuştu. Ama bir maaşı yoktu.  Yüzde hesabıyla çalışıyordu çünkü.  Sattığı maldan prim alıyordu. Yeni bir çağ başlamıştı. 

Yüzden fazla ülkeyi görünce anladım ki  futbol ve edebiyat iç içe geçince ortaya  çarpıcı manzaralar çıkıyor... Çok uyumlu  bir ikili... Futbol ve edebiyat... Aklıma hemen  Albert Camus geliyor... Yazının efendisinin  futbolla dansı.

Ona sorduğumda dalıp gitti uzaklara.  Edilmiş kelamlardan yola çıksak dedim,  hafifçe kafasını sallayarak kabul etmedi.  Horasan’dan Yemen’e düşelim peşine, bulalım  izini dedim, olmaz dedi. Banaz’da görürüz oraya  gidelim dedim, zor dedi. 

Çocukluğumun hatırladığım ilk  zamanlarında (3-4 yaşlarımdan itibaren  hatırlıyorum bu arada) televizyon yayınları  henüz siyah beyaz idi. İlk renkli yayın sanırım  bir yılbaşı akşamındaydı ve sonraları ara ara  renkli yayınlar çıkardı tüplü ve üzeri dantelli  televizyonlarda.

İletişimin, kendini gerçekleştirmenin ve ifade  etmenin aracıdır dil. Bütün sorunların ve bütün  önemli paylaşımların, hatta bütün eylemlerin  temelinde dil vardır.

Cemal Süreya’nın bende en çok iz bırakan  şiirlerinin başında, içinde olduğu kitaba da  adını veren “Üvercinka” gelir. Üvercinka ne demek? Bunun bir önemi yok. O  bir imgedir. Yenilikçi, taze, canlı bir imge. İçinde “güvercin”i barındırıyor.

Edebi ortamda bugün kimin eksikliği  duyuluyor diye sorulsa, çok sayıda insanın  ilk aklına gelen hiç kuşkusuz Cemal Süreya  olacaktır. O ne yazsa sanat ortamı az çok  dalgalanır, düşünüşte ve duyuşta bir meltem  eserdi. 

Susuyorum! Konuşacak bir şey yok  Senle alakalı olmadıkça. Oysa; Ağaçlar, Ağaçları kucaklayan kızı hatırlatır. Konuşurum. Kuşlarsa, Onlara günaydın diyen kızı. Yine konuşurum. Simit, çay, vapur Hep bir şeyler hatırlatır. Ben konuşurum

Sesini yeni yeni duymaya başlamıştık, Selda  ile aynı zamanlarda olabilir, TRT’de de  duyduğumu sanıyorum onu. Askeri darbe  dönemlerinde bile, özerkliğini koruyamasa  da, halkın radyo-televizyonu ve sesi olduğunu  unutmayan, şimdiyse ‘sahibinin sesi’ neyse o  olan bir kurumdan. 

Az gidip uz gittiğimiz günler masallarda kaldı. Dünyada  ayak basılmadık, canına okunmadık yer bırakmadık. Öyle  ki, bağırsağımızda götürdüğümüz mikropla, teknemizin  omurgasına yapışan yosunla, gemimizin dip ambarına dadanan  kemirgenle Antarktika’nın bile defterini dürdük.  İnsanlık böyle marifetlidir.

Küçük balıklar bizi içimizdeki çok derin  bir denize götürmüştü. O derinliği inşa  eden neydi? Yaşadıklarımız elbet. Belki  de yaşayamadıklarımız. Kaybettiklerimizden  kazandıklarımız da mı diyelim?

Eyyyy Koca Nâzım Hikmet! 120 yaşındasın!  Daha binlerce yıl yaşayasın! Biliyor  musun, aynen senin dediğin gibi olacak.  Hani bir mektubunda kalbinin kızıl saçlı  bacısı Piraye’ye yazmıştın ya: “Ben kendimin,  her namuslu insan gibi yurtsever ve halkını  sever olduğunu bildikten, bu hususta vicdanım  rahatken, birkaç münferit yalan kusmuşlar  umurumda değil. 20 sene sonra, 50 sene sonra,  birçoğunun adını bile unutacak Türk milleti…  Hâlbuki bu millet var oldukça, yeryüzünde  Türkçem konuşuldukça, ben bu dilin ve bu  halkın en namuslu şiirlerini yazmış insan olarak  yaşayacağım. Sen üzülme.”

Ah, kendime ve Paris’e bu kadar geç  kalmasaydım.” diye hayıflanmıştı,  elli iki yaşında nihayet Paris’e  gidebildiğinde. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın da  (23 Haziran 1901 - 24 Ocak 1962), kuşağının da  kâbesiydi, Paris. Sanat, edebiyat ve düşünce  adına yeni ne varsa bu kentten başladığına  inanırlardı. Paris, dünyanın kültür başkentiydi.

Mahalleye geçen ocakta bir mekân  açıldı, adı; “Ocak”. Ocak ayı anlamına da geliyor  olabilirdi ama içeride büyük masanın yanında  ışıklı bir tabela var. Büyük beyaz harflerle önce  “ocağın” yazıyor, sonra yazı önce yeşil “sönsün”  sonra kırmızı “yansın” oluyor.

seyreldi başımdakiler  ortası bulanık kalanı tamamlanmamış  şimdi tam şurası desem ekmek bayat  benim sevmem için  bunca zahmet  huzurlu olmam için  gökyüzünün onayı gerekiyor 

Sosyal girişimcilik; çözümün bir parçası  olarak, yaşadığımız topraklardaki  toplumu ilgilendiren sorunlara  sahip çıkmaktır. Nitekim ben de bir sosyal  girişimciyim, AKUT da birinci sınıf bir sosyal  girişimcilik projesi. Peter Drucker; “Sosyal  girişimciler toplumun performans kapasitesini  değiştirirler.” der. 

Onat Kutlar, kuşkusuz kültür  hayatımızın maruf simalarından  biridir. Yalnızca ödüllü filmlerin  senaryolarına attığı imzalarla veya kurucusu  olduğu “Sinematek” ile değil, kaleme aldığı  şiir, öykü ve denemeleriyle de adını edebiyat ve  sinema tarihimize yazdırmıştır.

Bellek… İnsanın bilme, unutma ve anımsama  yetisi. İnsanın, farkında olarak yaşama  ayrıcalığı. Beş duyumuzla algıladığımız her  şeyi kaydettiğimiz bir özel alan. Yaşadığımız her  şeyi; zamanı, olayları, doğayı, toplumsal olguları,  geçmişe ve geleceğe taşıdığımız, üç boyutlu hale  getirdiğimiz, aralarında ilişkiler kurduğumuz,  karşılaştırmalar ve değerlendirmeler yaptığımız,  böylece kendimizi ve dünyayı anladığımız,  çoğalttığımız bir bilgi ve bilinç hali… Yaşamayı  biyolojik ihtiyaçlar ve zorunluluklar alanından  çıkarıp, etik, estetik, ideolojik, dinsel ve felsefi bir  değerler silsilesine doğru taşıyan yetisi insanın.  Bize hayal kurma, haz alma, acı duyma, sevinçten  korkuya kadar pek çok heyecanı yaşama imkânı  veren; bizi bedensel varlığımızın ötesine geçiren;  estetik yaşantılar tasarlama ayrıcalığı veren, kısaca  varlığımızı insan kılan bir büyülü özelliğimiz…  Erken söylenmiş bir sonuç cümlesi sayılmazsa,  ödülü ve cezası insanın.

Gazeteler ve TV kanalları aralık ayında şu  haberi verdiler; “Son dakika: İstanbul  Boğazı Ahmet Telli adlı tankerde yaşanan  arıza sebebiyle gemi trafiğine kapatıldı. Kıyı  Emniyeti Genel Müdürlüğü’ne bağlı kurtarma  ekipleri müdahale için bölgeye gönderildi.”

Tam yirmi sene oldu limandan ayrılalı.  Kaptanın heyecanlı, şimdikinden genç  hevesiyle yardımcılarına haykırışı  aklımdan çıkmıyor; “Sancak Alabanda!”  Ve limandan gövdesini ayırmış gemimizin  bodoslaması ufkun sağına…

Sen, Virginia Woolf, bize neler yazdın, neler  söyledin… Kitaplarında, konuşmalarında, derlediğin  yazılarında, elimize yol haritamızı çizmek için  yollar, kavşaklar, dönemeçler gösterdin. Bizden  önceki kuşaklar da biz de, bizden sonraki  kuşaklar da sözlerini kulaklarına küpe edecekler. Biliyorum ki, 20. yüzyılın en önemli  yazarlarındansın

Bir kaçış rotası çiziyorum. Şimdiki zamanın  haritasında, geleceğin yüklerinin  geçmişinkilerden hafif olduğu diyarlar  arıyorum. Rengârenk bir bisikletim olsaydı -ya da belki  mavi- ve onu sürmeyi öğrenebilseydim, daracık  patikalar dahi işimi görebilirdi.  Gürültüyle sesin birbirinden ayırt edilebildiği,  bir arada olmakla kalabalığın aynı şey olduğu,  acayipliklerin sevildiği bir yere çevirirdim yönümü.  Yolumu kaybetmek, kusurdan öte alışkanlığımdır.  Bir kediden meraklı oluşumdan ya da en iyi  öykülerin hiç bilmediğim yolların sonunda  saklanmasından böyleyimdir belki, bilemiyorum.  Durmadan kaybolmaktayım.

İstanbul’da doğup büyüdüysen, Bakırköy  ve Yeşilköylüysen, bir de deniz kültürü,  iyot kokusu, balık merakıyla iç içeysen yaş  aldıkça peşinden ayrılmazsın, peşine düşersin,  kubbeli, mavi bir limanın; İstanbul’un. Cem  Karaca, bu tarife tıpatıp uyardı. Nereye gitse  şehrini, isyanlarını, çocukluğunu, meraklarını ve  kültürünü götürürdü… Karaca’nın yakın dostu  Taner Öngür, Karaca’nın tutkusuna dair harika  bir hikâye anlatır...

Kimi insanlar vardır ki onlar hep sizin  özbeöz canevinizdendirler; evinize,  mekânınıza, yerinize-yurdunuza,  şehrinize gel(e)meseler de, bilirsiniz ki aslında  hep sizinle birliktedirler! İşte büyük usta Yaşar Kemal, benim için  böyle bir adamdı. Mehmed Uzun’un hastalığı  (2007) ve ölümü (2008) sonrası defin günü ...

Cam kokusu vardı havada. Öyle soğuk.  Soğuk da kokar mıymış hiç? Kokuyordu  işte bal gibi. Her an kırılmaya hazır ama  bir o kadar sağlam cam gibi, evet evet cam gibi.  Parlak, cazip ve umarsız. Buradaki asıl soru cam  kokar mıymış hiç?  Gülüyorum elbet kendime. Cam kokusuydu,  bal soğuğuydu derken saçmalamamın ardındaki  olay aslında çok üşümemdi. Gerçekten  üşüyordum ve olay yerine en yakın battaniye,  hipotermi geçirmemi sağlayacak kadar  uzaktaydı. Önce bütün cesaretimi toplayıp  odanın ısısını mı artırsam, diye düşündüm.  Çünkü kombi daha yakındı.

Sel Suyu

Bize önce, “Kamyonlar kavun taşır ve ben/  Boyuna onu düşünürdüm” dizelerini  ezberletti. Sivas Lisesi’ni 1936’da bitiren,  kumaşını türkülerin ve masalların dokuduğu genç  adamın, okumak için geldiği İstanbul’da büyük  kentle karşılaşmasının ilk verimidir o güzelim  İstanbul şiiri... “Ayrı su, ayrı hava, ayrı toprak/ Sonra  âlem değişiverdi.” Hemen arkasından, yaklaşık  altmış yıldır şiiri bilen bilmeyen herkesin ezbere  bildiği birkaç şiirden birisi olan “Hikâye” ile bize  yalnızlığımızı duyumsattı. “Senin dudakların  pembe/ Ellerin beyaz/ Al tut ellerimi bebek/ Tut  biraz.”

İnsanın kendi kendisini karantinaya alması  ne tuhaf. Zaten hastalığın getirdiği  bir yorgunluk, hiçbir şeyden keyif  alamama hali varken, odana kapanıp tüm  rutinlerinden uzaklaşmak daha zor geliyor.  Hayat koşturmacası, kendimize ayırdığımız  vaktin kısıtlı olması derken uzun zamandır  yapmadığım bir şey yaptım.

İçlerinde susturamadıkları bir ses vardı…  Tezer, Furuğ, Sylvia ve Nilgün… Onlar hiç  karşılaşmadılar. Birbirlerini hiç görmediler,  birbirleriyle konuşmadılar… Aynı uçaklara, aynı  trenlere binip birlikte yolculuklara çıkmadılar…  Randevulaşıp sinemaya, tiyatroya, ya da  konserlere gitmediler… Aynı masa çevresinde  çay üzerine çay içip, sigaralarını tüttürmediler,  kahve fincanlarında birbirlerinin geleceğini  görmeye çalışmadılar… Farklı zamanlarda,  farklı coğrafyalarda, farklı kültürlerde doğdular,  yaşadılar, yarattılar ve öldüler. Ama öyle ya da  böyle, bence bu dördünün de bir “ruh kardeşliği”  vardı…

Limana uzanmış, yeşil ışığın uzun kolları. İmkânsız gibi bir hali var, ona  sarılmanın. Ne de güzel saçılmış oysaki dört bir yana. Birisi var kafasını  karıştırdığı, selam söylüyor kaptana. Takip edip durdu gece boyunca  o destansı gemiyi. Bir kayboluş var bu hikâyenin kalbinde. Çalkalanıyor  kanı dalgaların, ileri geri denizlerde. Kırmızının zarif ellerinden tutuyor,  dümenin sahibi. Dümen de kayboluyor gecenin karanlığında. Gece mum  gibi kaptanın şatafatlı limanlarında. Süslenmiş incilerle maviliğin her bir  teli. Mumlar aynası gökyüzünün. Isıtıyor karanlığı sıcak, mavi avuçlarında.

Güneş parlıyor gökyüzünde, yalnızca birkaç bulut var. Hep Güneş’in ve  benim çok iyi bir ikili olduğumuzu söylüyorlar; ne yalan söyleyeyim,  ben de severim Güneş’i… Bugün, 21 Ağustos… Neden bilmiyorum ama  yaz aylarını pek severim, özellikle bu mevsimde bol bol yeşil renk giyinirim.  Uzun bir zamandır Yalova’dayım. Buranın en sevdiğim şeyi de masmavi denizi…  Derin derin izlerim her gün ve neredeyse günün her saati… Her gün onlarca  gemi, vapur geçer buradan. Mesela bu yat, hani üstünde “Ertuğrul Yatı” yazıyor  ya, Bursa’ya gidiyor olmalı… Bir dakika, bu rıhtıma mı yanaşıyorlar? Sanırım  kısa bir mola vermek istediler. En öndeki, Güneş’in altında altın sarısı saçları  parlayan… O, “Atatürk” mü yoksa! Rıhtıma gelenler hep ondan bahsediyor.  

Dağlarla, doğayla, gökyüzüyle ve  denizlerle tanıştığım ve kendimi onların  kardeşi olarak görmeye başladığım  yirmilerimin başındaki en atılgan çağlarımdan  bu yana hayatımı; insanoğlunun doğuştan  sahip olduğu algılarıyla hissedebileceği  en yüksek duygu olan aşk üzerine kurmuş  olduğumu, ancak otuzlarımda kelimelerle ifade  edebilecek olgunluğa eriştiğimi görmüştüm.  Aslında ilk günlerden itibaren hep benzer  duygularla, müthiş bir tutku ve bastırılamaz  bir coşkuyla aklımı ve bedenimi oradan oraya  savuruyordum, ancak adını şimdiki gibi koyup  tanımlayamıyordum.

Ahh pandemi, pandemi... Nasıl başlasam bilemedim… O kadar zor bir sürecin  içindeyiz ki bizler, çocuklarımız büyüyünce olup bitenleri anlattığımızda  inanmayacaklar. Maskeden nefes alamamamız mı, sürekli elimizi yıkamamız  mı? Evet, bu önlemler bir anda hayatımızın parçası oldu. Ama her şey sağlığımız  için. Kolonya, dezenfektan…

Ne bitmez sevgililer günüymüş arkadaş,  bütün şubat kırmızı kalplerle geçiyor. Oysa bazen insan sevgilisizliği de  kutlamak istiyor. Yıpratıcı, zorlayıcı, çok kurallı, dayatmalı  kısacası toksik bir ilişkiden sonra o kırmızı  kalplerle bezeli şubata “alayınıza isyan” diye  başkaldırmak istiyor. Böyle dönemlerde biteviye özgür kadın  arkadaşlar insana iyi gelir. Herkesin kutlamasını  anlattığı ve ekseriyetle beklentilerinin  karşılanmadığından bahsettiği sohbetlerden  yorulunca Nurhan’ı aradım. 

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

HAYAT GEÇER ŞİİR KALIR

Öyle bir yerde, Sivas’ta, 1927’de doğdu  Hasan Hüseyin KORKMAZGİL. Kıpır  kıpır, soluk soluğa gitti 1942’de parasız  yatılı Niğde Ortaokulu’na. Adana Erkek  Lisesi’ni 1948’de bitirdi. Adım adım, kulaç kulaç  ilerleyecek Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nden  1950’de mezun olacaktı. Yay gibiydi; coşkulu ve  öfkeli… Nehirler boyunca gitti. Öğretmenlikten  siyasi eylemleri gerekçesiyle atıldı, yetmedi  tutuklandı ve hüküm giydi. Amacı koşmak  değil denize varmaktı. Nehirler gibi zor, çetin ve  umutluydu.

Sanat, en güzel anlatıcı ve aktarıcı… Edebiyatla, müzikle, sanat dalları ile aşk  dilsizlere dil olur. Kaç gönül kıpırdamaz Cemal Süreya’nın aşk  şiirindeki: “Şimdi sen kalkıp gidiyorsun./ Git/  Gözlerin durur mu onlar da gidiyorlar./ Gitsinler./  Oysa ben senin gözlerinsiz edemem bilirsin.” Sanatçının hevesle başlayan, tutkuyla süren,  aşka dönüşen eseri kalıcı oluyor. 

Yunus Emre “Aşk gelicek cümle eksikler  bitecek” demişti. Bu sözden aşkın, insanın  kendini tümlemesi (gerçekleştirmesi) için  bir olanak olduğunu anlıyoruz. Öyledir; kendisinden  başlayan bir aşk ile yeryüzünü aşklaştırmanın ilk  adımı aşktır insan için. Öyleyken, insanın varoluşu  o kadar girifttir ki; kendisiyle, öteki’yle, başkasıyla,  daha uzaktakiyle, hatta doğayla kurduğu ilişki,  çatışma-uzlaşma-çatışma zemininde sürüp gider.  Şöyle de söylenebilir...

Sahip olduğumuz en değerli şey, zaman. En  hunharca harcadığımız şey de yine zaman. Kendimi hep zamanı sorgularken  yakalıyorum. Ve her defasında yeni bir milat  koyuyorum: “Tamam, artık zamanı daha  fazla duyumsayacağım. Her anını iliklerimde  hissedeceğim. Avuçlarımda tutacağım, sımsıkı.” Sonra… Parmaklarım gevşiyor. Uçup gidiyor  zaman ellerimden. Tüm sözlerim boşlukta asılı  kalıyor. Kendimi, yine günlük hayhuya kaptırıp  gitmiş buluyorum.

Nâzım Hikmet, mahpushanedeyken  adı sanı konmamış, binası, kürsüsü,  hocası olmayan ama katılımcıları  giderek çoğalan bir sanat okulu kurmuştu.  Tasarlanmış, örgütlenmiş değildi bu okul; arı  için petek nasılsa öyle var olmuştu. Nâzım’ın  devrimci gayretinin kendiliğinden meyvesi. Bu  okulun kadrosuna, eserlerine, işlevine bakınca,  “modern Türk edebiyatı hapishanede kuruldu”  demek hiç de abartılı olmayacaktır

Cem Karaca’yla Barış Manço’yu, Fikret  Kızılok’la Bülent Ortaçgil’i beraber  hatırlar gibi, Metin Ersoy’la Salim  Dündar’ı da unutmadan, Coşkun Demir ve Ersan  Erdura da beraber geliyor aklıma, İskender Doğan  da var, unutulmaz “Kan ve Gül”ün şarkıcısı, onu  bu iki ada yakın buluyorum bulmasına da, yine  de ayrı yer etmiş zihnimde. Dev-Genç zamanları.  Tüm devrimcileri halkın Dev-Genç diye gördüğü,  sevdiği genç ve güzel zamanlar.

Efsane midir değil midir, bilemem. Ama  bir hikâye vardır ki bana pek dokunaklı  gelir. Şehrin duygu tarihini de anlattığı için  mi? İhtimaldir. Rivayet olunur ki bir zamanlar,  balık avlanma yasağının bittiği günlerde,  Boğaz’ın Karadeniz’e açılan ucunda bazı  balıkçılar ilk gelecek palamutları beklermiş.  Bir balığın yolunu gözlemek... Sadece lezzeti  için mi? Sanmıyorum. İlk palamutlar yeterince  yağlı, dolayısıyla da lezzetli değildir zaten.  Değildir ama bekleyiş de bekleyiştir neticede.  O balıkçılara sanki bir miras devredilmiştir.  Hem de yüzyıllar öncesinden. Yeterince farkına  varmasalar da. Belki de asıl önemlisi mirası  böyle taşımalarıdır. Herhangi bir balık değildir,  bize çok eski çağlardan bile göz kırpar neticede  palamut. Bizans sikkelerini

Eskiden saatler ne önemliydi.  Bugün hâlâ pek çok kentin simgesi gibi bir  saat kulesi vardır. Eskiden bunların hepsi  çalışırdı.  İnsanlar bu saatlere bakarak işlerini  ayarlardı.  Saat kulesi önünde mutlaka bir fotoğraf  çektirilirdi

Romancılar da şairler de kâğıt üzerine  cümleler, kelimeler yazarlar ama  yaptıkları iş arasında niteliksel bir  fark vardır. Yani roman ile şiir arasındaki  fark, birinin uzun ötekinin kısa ya da birinin  kafiyesiz birinin kafiyeli oluşu gibi niceliksel  bir alanla sınırlanamaz. Romancı anlatır, şair  ise sezdirir. Bir şair için her dize, dünyaya  ve insana ait bir sırrın açıklanış halidir. 

Bu sözler bugün yüzümde küçük tebessüm  oluştursa da, o tebessümün bedelini 4 asır  öncesi öder, şair Nefi. Babasını da yerer,  sultanını da. Neden paylamasın sadrazamı? Onu  da yerer hicve zorla tövbe ettirilmiş diliyle. Göz  olanı görür, kulaklar doğruyu işitir, ruh karanlığa  itilirse dil neden dursun, o da söylenir. Bazıları çok  bile yaşamış der şair için, bazıları yazık olmuş...  Kimi özler şairi doğruya aç kaldığı için, kimi anmaz  adını o doğruyu sakladığı için. Kesin bir şey var ki  dilinin kesileceğini, yağlı urgana gerileceğini veya  ansızın ciğerini deşecek bir kılıç olduğunu bilse de  sözün sonunda geri durmadı Nefi. 

Fotoğraf 1985 yılına ait olmalı. Ankara’da  bir çatı katı. Duvarları, şairlerin kendi  el yazılarıyla yazdığı şiirlerle kaplı bir  evdi. Çok yıllar sonra evin bulunduğu sokağa  yolum düştüğünde, yerine çok katlı otopark  yaptıklarını gördüm. Binanın yıkımına başlandığı  günlerde, evde kalan bazı eşyaları almaya giden  arkadaşımıza, evi yıkan işçilerin sordukları soru enteresandır...

“Hfz. kökünden gelen hafıza ‘saklayan, muhafaza eden şey veya kadın’  sözcüğünden alıntıdır.”1  Hfz. hem saklama, koruma anlamına gelir, hem  de ezberleme. Neden özellikle kadın? Kadın saklamayı, korumayı daha iyi  mi bilir?

Limana uzanmış, yeşil ışığın uzun kolları. İmkânsız gibi bir hali var, ona  sarılmanın. Ne de güzel saçılmış oysaki dört bir yana. Birisi var kafasını  karıştırdığı, selam söylüyor kaptana. Takip edip durdu gece boyunca  o destansı gemiyi. Bir kayboluş var bu hikâyenin kalbinde. Çalkalanıyor  kanı dalgaların, ileri geri denizlerde. Kırmızının zarif ellerinden tutuyor,  dümenin sahibi. Dümen de kayboluyor gecenin karanlığında. Gece mum  gibi kaptanın şatafatlı limanlarında. Süslenmiş incilerle maviliğin her bir  teli. Mumlar aynası gökyüzünün. Isıtıyor karanlığı sıcak, mavi avuçlarında

Nasıl Bilirdiniz

Bu kadar insan severse insan, yaşamaya  bağlanmanın bir haddi hududu olmazsa,  sona yaklaşıldığında nasıl yakıştırırsın  ki kendine ölümü? Sanki günler bir tek  onun için geçiyor, zamanın gaspının  mağduru yalnız o, sadece o göçecek vakti  geldiğinde, kederlenecek bütün bunlara  öfkeli bir çaresizlikle. Orta yerinden  çatlayacak; bölünerek çoğalacak kendi  kendine. Cinayet ve taassubu yeniden icat  edecek; ta ki bu fikrisabit onu mahvedene  dek. Yaşlandıkça, bir şeyleri ömür boyu  beklemek mümkünmüş gibi gelecek sonra. 

Koşarak çıktı merdivenleri. İçi içine  sığmıyordu. Sanki kaynayan bir çaydanlık  vardı, tam kalbinin ortasında. Âşık  olmuştu. Daha önce de lisedeyken olmuştu  ama hiç içinden söylemek gelmemiş, kendine  bile itiraf etmesi aylar sürmüştü. Bu başkaydı.  Herkese söylemek, deliler gibi bağırmak  istiyordu. Hiç tanımadığı bu çocukla üç ay  yemekhanede bakışıp durmuşlardı. Tolga ile  sonunda kalabalık bir masada tanıştırılmışlardı.  Yanakları kıpkırmızı “Ben Dilek.” demiş, masadan  kalkana kadar da her şeyi bahane edip gözlerinin  içine bakıp durmuştu Tolga’nın. Çok âşıktı. Beş  dakikada bir sırıtmasının nedeni buydu.

İnsanın kendini tanıması ve anlatması çok  zordur sanırım. Kimse kendisini net göremez  çünkü. Ayna da yetersiz kalır bu konuda. Ama  şöyle kabaca nelere önem verdiğimi düşünecek  olursam, belki biraz yaklaşırım kendime. En  başta adalet duygusu geliyor galiba. Sonra  vicdanlı olmak.

Bir umut şiiri… Seher yeli çık dağlara Güneş topla benim için Haber ilet dört diyara Güneş topla benim için

Adım Turgut Pala. 1974 İstanbul Altıntepe  Mahallesi doğumluyum.  Aslen Kastamonuluyum. Evliyim ve bir  erkek, bir kız çocuğu babasıyım. Muhtar  olmama vesile olan benden önceki rahmetli  muhtarımız Dilaver Doğan abimizin azasıydım.  1 Kasım 2017’de muhtarımızın vefatı sonrası  Kaymakamlık tarafından atanarak bir  buçuk yıl vekaleten muhtarlık yaptım.

Düşünsenize sahnede 7- 8 yaşlarında bir  çocuk… Hevesli mi hevesli, heyecanı  onu izleyen herkese geçiyor… İçimden  sahneye çıkıp onu kucaklamak, sımsıkı sarılmak  istiyorum. Tatlı, muzip ve cin gibi bakışlarıyla  onu sevmemek ne mümkün…

Bir mini minnacık kadın… Ve fakat sesiyle, sözüyle, nefesiyle bu  coğrafyanın bütün çocuklarına, bütün acılarına  şarkılar yapmış bir koca yürek Sezen… Yeri gelir 17’sinde darağacında asılan Erdal  Eren’e ağıtlar yakar… Yeri gelir “Cumartesi Anneleri”nin feryadına  nefes olur… Bu topraklarda nerede bir yürek sızlasa… Bu coğrafyada nerede bir haksızlık varsa… Dermanını muhakkak bir Sezen şarkısında  bulur…

“ Hannover Türk Toplumu” adlı örgüt  adına Halit Ayaroğlu, 1990’ların ilk  yarısında beni Almanya’ya davet  ederken bir de müjde vermişti: -Fatma Girik ile birlikte geleceksiniz! Hannover’de çeşitli etkinlikler yapılacaktı.  Fatma Girik ile birlikte panelde konuşma  yapacaktık. Benim bir de imza günüm  olacaktı

Mozart,  Mayakovski,  peynir,  ekmek,  karanfil v.s.

Hüseyin’den olma, Fadime’den doğma,  1330 tevellüt Nazım’ın kısaltılmış hayat  hikâyesi veya daha yeni kelimelerle  yaşam öyküsüdür.  Nazım’ın doğum günü belli değildir. Kafa  kâğıdındaki boş hane, nüfus memuru tarafından  ortalama bir hesapla sonradan doldurulmuş,  “1 Temmuz” olmuştur. 

Evvel zaman içinde, köyün birinde  melun mu melun bir çoban yaşarmış.  İnsan demez, hayvan demez her  bir mahlûkata eziyet edermiş. Kötülüğü  yüzüne yansır, çirkinliğinin ünü dağlar  ovalar aşarmış. İnsanlar cani ruhundan  korkar, yanına bile yaklaşmazmış. Karakola  düşermiş çoban; bir şekilde çıkar, zulme  kaldığı yerden devam edermiş. Köylüden  dayak yermiş çoban, çıkar ahaliye eziyete  devam edermiş. İnsanlar neylesin,  “elleşmeyelim de çoluğa çocuğa tebelleş  olmasın” derlermiş.

Ben, bayrağım dalgalanırken, İstiklal  Marşı hep bir ağızdan söylenirken,  Kurtuluş Savaşı ve devrim ilkeleri  yüceltilirken, Mustafa Kemal Atatürk özlemim  ağır bastığında gözyaşlarını tutamayan  kuşaktandım. Çünkü ne güçlüklerden  ne olanaksızlıklardan sonra, eşsiz bir  bağımsızlık savaşı verdikten sonra,  Cumhuriyet “mucizesinin” nasıl gerçekleştiğinin  bilincindeyim.

Faili meçhul fikirlerin uçuştuğu, bütün  kederlere intihar süsü verilmiş bir devirdi,  bin dokuz yüz doksanlar. İstanbul’da kendi  Rönesans’ını arzulayan, mütevazı bir bohem  hayatı yaşanırdı. Bu hayatı eşsiz bir estetik hissi  sarmalardı. Hâletiruhiyem, isli kandillerle titrek  mahyalara yazılırdı. Göz göze geldiğim herkes,  sanki beni tanırdı. Yüreğim, tekir ağı gergili  salaş meyhane tavanlarından, kurutulmuş  iskorpitler ve çelimsiz denizyıldızlarıyla birlikte  sarkardı. Fanilere vurulduğumda, Boğaz’ın  kıyısında oturup şilepleri sayardım. Hangi ses,  hangi Şirketi Hayriye vapurunun, uskurunun  dönüşünden tanırdım. Herkes hiddetle kabaran  denizden çekinirken, ben çöldeki vahadan  korkardım. Doğuluydum Batı’daydım. Batılıydım  Doğu’daydım. 

Bendeki Çetin Yiğenoğlu; üretken,  hep toplum için bir şeyler yapmaya çalışan,  didinip duran çelebi bir Çukurovalı insandır.  İsterseniz siz anlatabilir misiniz, Çetin  Yiğenoğlu kimdir? 

Elinde çikolatası, siyah pantolon ve ceketi,  beyaz gömleği, topuklularıyla girip  dükkâna, en köşedeki koltuğa doğru  ilerledi. Tam Hasibe’nin yanından geçerken  “Bana bir orta kahve.” diyerek elindeki cebe  davrandı.  -Geldim güzelim ben

Bu ay vagonumda yine çok özel  bir kadın var. Onunla yolculuk  etmek, hem heyecan verici, hem  eğlenceli, biraz hüzünlü, biraz sevinçli.  Şerif Sezer…

Romancıların, romanlarını nasıl yazdıkları  sıkça merak edilir. “Nerede yazıyorlar,  masaları nasıl, evleri nasıl, kaç günde  bitirdiler, üzerinde nasıl çalıştılar…” gibi sorular  okurun kafasını kurcalar. Roman yazarlarının,  roman karakterleriyle özdeş tutulmasının  da etkisiyle romancıya dair magazinsel bir  ilgi oluşur. Livaneli’nin anlattığı bir anısında,  Fransa’da sokakta yatan bir şarapçının Yaşar  Kemal’i görüp Fransızca “Eşkıya Memed”  demesi, roman karakteri ile yazar arasında  kurulan özdeşliğe de bir örnek. 

Hep o en zor olanın, sadeliğin ve yalınlığın  peşinde; zarif, net, açık sözlü, kıvırmayan,  yaranmayan, adı gibi adil, vicdanlı,  yurtsever, en çok edebiyatı sonra tarihi, yaz  sonlarını, kıyı evlerini, abilerini, kitap okumayı,  düşünmeyi ve yazmayı, biricik sevgilisi Halim’i,  bir Ankaralı olarak Tarabya’daki evinden Taksim’e  yürüyüp İstanbul’u keşfetmeyi, flüt bardakta  şampanya içmeyi seven; ailesini, arkadaşlarını  ve değişen ülkesinin insanlarını düşünmeyi, elini  uzatmayı, faydalı olmayı, paylaşmayı hayatının  son günlerine kadar hiç bırakmayan, hep üreten  Yalın Bir Kraliçe… Adalet Ağaoğlu...

An için zamanın en küçük birimi diyorlar.  Bilemiyorum ama ben yıllarca bu tarifin  ekmeğini yedim. Dünsüzleştiğimde  de yarınsızlaştığımda da, hep anın sihrine  sığındım. Felekten çal çal, bitmiyordu geceler  Beyoğlu’nda... 

Orhan Veli, kendisini anlattığı “Ben  Orhan Veli” adlı şiirinde “Bir de  sevgilim vardır, pek muteber/İsmini  söyleyemem/Edebiyat tarihçisi bulsun!” der.  Edebiyat tarihçilerine fazla gerek kalmadan pek  çok kişi biliyordu, Orhan Veli’nin “pek muteber”  sevgilisinin Nahit Hanım olduğunu. Hasan Pulur, 13 Ekim 2011’de Milliyet’teki  köşesinde “Orhan Veli’nin Sevgilisi Bulundu”  başlıklı yazısında konu hakkında uzun bir  yazı kaleme almış “Meğer ne kadar çok kişi  biliyormuş Orhan Veli’nin sevgilisini.” diye  yazmıştı. 

Huzursuz olmakla başladı her şey, ne  yapacağını bilememenin kıpır kıpır  sancıları. Korku, endişe, güvenli yere  koşma isteği ve hatta panik atak krizi derken  aylar geçti böyle taş gibi. Yaz bitti, kış geçti,  bahar geldi derken yine yaz geldi (gelmiş).  Sıcaktan ejderhaların anası gibi dolanırken  ortalıkta ve üstüne üstlük sevgili yaz mevsimi  uzaktan nanik yaparak olanca endamıyla  önümden geçip giderken bir baktım sevimli bir  teknedeyim, yer gök mavi.

Gürültüde çelişiyor hayallerim. Şehre  tutkunluğum, sessizliğe özlemimle  savaşta. Bütün silahları yok edip,  bizi sükûnet çağına taşıyacak büyük devrimi  bekliyorum. Doyasıya bir eğlencenin ardından  konuşacak mecali kalmamışların mutluluğundan  ilham almış, hiç uyumayan şehri derin bir uykuya  yatıracak, ninnileri diline pelesenk etmiş bir  devrimin geleceği yöne bakıyorum.

ağacın dalı yeşil yapraklarına bir ilkbaharda bir kuşun  konmasıyla  kaç yerinden kırılır?

Ev fiyatları artınca emlakçılara da bir haller  oluyor. Sanki emlak bakanına ulaşmaya çalışan  magazin muhabiri gibi hissettiriyorlar insana. Onların çok önemli işleri var, holding  patronlarıyla golf oynarken salon zeminini tek  parça İtalyan mermeri kaplamayı planlıyorlar  da ben o arada arayıp, iki artı bir ev var mı diye  soruyorum. 

Biliyoruz ki Türkiye’de kitap az okunuyor.  Çok sayıda kitap basılıyor, kitapçılar  yeni ürünlerden geçilmiyor ama her  kitabı yüz binin üstünde satılan ancak beş altı  yazar var. Çoğu kitap, adı bile duyulmadan  kaybolup gidiyor. Herhalde bundaki en büyük  etken, genç kuşağın kitap okumaya meraklı  olmaması.

Türk edebiyatının kurtuluş savaşı,  öncelikle Türkçenin kurtuluş savaşıdır.  Bu bakımdan ve bu anlamda da öncülük  Mehmet Emin Yurdakul’un 1898’de yayınlanan  “Türkçe Şiirler” adlı ilk şiir kitabındadır. Servet-i  Fünûn şiirinin etkinliğini sürdürdüğü bir  dönemde, öz ve özlü Türkçesiyle şimşek gibi  parlayan bu şiirler toplamı, örneklediği ana  dil ve ulusallık bilincinin yanı sıra toplumsal  adaletsizliğe karşı insancıl vurgularıyla da  önemlidir. 

Gerçek Demokrasi, Irkçı ve/veya Dinci  Diktatörlerin yutturmaya çalıştıkları  gibi sadece “Sandığa dayalı çoğunluk  yönetimi” değildir. Gerçek Demokrasi, çoğunluğun her dediğinin  yapıldığı bir rejim hiç değildir.

Çok zor elde edilen Büyük Zafer’den  sonra halkın O’na karşı benzersiz  sevgisi, sonsuz inancı, güveni ve desteği,  kendisinin sınırsız gücü olmasına rağmen,  Atatürk ülke yönetiminde “tek adam olmayı,  hilafeti taşımayı, saltanatı sürdürmeyi,  Başbakanlıkla Cumhurbaşkanlığını  birleştirmeyi, ömür boyu Cumhurbaşkanı  olmayı ve benzeri bütün anti demokratik  talepleri” elinin tersiyle itmiştir. Canından çok  sevdiği milletine sadece gerçek ve sürdürülebilir  demokrasiyi, çağdaş medeniyeti layık görmüş  ve ‘’Türk Milleti’nin karakterine ve adetlerine  en uygun olan idare, Cumhuriyet ilkesidir.’’  diyerek Cumhuriyet’i armağan etmiştir...

Son yıllarda özellikle İstanbul, Ankara,  İzmir gibi büyük kentlerimizin  sokaklarında santur çalan sokak  müzisyenlerini görmüş olmalısınız.

Tuhaf bir merak, karşılığı olmayan bir soru,  zaman zaman gelir aklımın başköşesine  oturur. Kuşkusuz, hayatlarıyla, yazdıklarıyla  beni yetiştirmiş, büyütmüş; varlığım varlıklarıyla  anlam bulmuş insanlar içindir böyle bir merak, bu  karşılıksız soru: Şimdi yaşasalardı ne düşünürlerdi,  ne yaparlardı, nasıl yazarlardı… Ne kadar büyürsek  büyüyelim, gizli bir tutunma ihtiyacı, aklımızın bir  büyük akla değme büyüsü ve gittikçe büyüyen bir  yalnızlık olmalı böyle bir arzuda. Yazdıkları, yapıp  ettikleri aynı yakıcılıkla bizi var etmeyi sürdürse  de; ilk okumadan bu yana her okumada yıkıp  yıkıp kursalar da dilimizi, bu çaresiz meraktan, en  azından ben kurtulamıyorum. Evet, yazdıkları var,  bir sonsuzluk gibi çınlayıp duran. Ancak bu yalın,  insani ve yanıtsız soruyla dönüp dönüp bakıyorum  kendime ve dünyaya: Yaşasalardı, bugünlerin şiirini  nasıl yazarlardı…

Eylül de geçti artık. Şimdi Ekim... Bir  yaz daha bitti, yaşandı gitti. Kötü mü?  Bilmem... Karar veremiyorum artık. Yazı  hâlâ çok seviyorum oysa. Denize bir daha  kavuşabildiğimden mi? 

Gündpğumu Düşü

Soyadını bilmiyordum, Nazikioğlu’ymuş,  Alpay’ı evveleski severim. Bir defa  Ankaralıdır, o pasajın adı Büyük  müydü, Kızılay’da Gima’nın karşı köşesinde,  ilk açılan pasaj olmalı 70’lerde, orada da bir  mağazası vardı, giysi satıyor olabilir miydi?  Birkaç kez görmüştüm Alpay’ı o pasajda.  Adnan Azar’ı anımsatır. “80 Kuşağının  Prensi” yakışıklı, hınzır, âşıkane, komik, çok  sevgili şair arkadaşım.

Her kim onun hakkında bir şeyler  duymaya, ondan bir şeyler okumaya  başlamışsa, bu soruyu mutlaka  soracaktır, sormuştur, sorar: Bu nasıl bir  şair? Efsane mi gerçek mi? Efsane ya da  gerçek; bu şair karakter, hemen hemen yüz  elli yıldır şiir dünyasını meşgul ediyor, daha  da edecektir.

Üstadım, yolculuğumuz daha yeni başladı  ama yanınıza oturur oturmaz keşke daha  engin denizlerde daha fazla vakti paylaşma  imkanımız olsaydı diye düşündüm.  “Bazı küçük yolculukları anlatmaya sayfalar,  kelimeler yetmez Ulaşım” 

Ben ve öteki arasında bakış açısı farkının  yarattığı durum, düşünce tarihinin temel  sorularından biri olmuştur. Bugünün de  en çok tartışılan sorularıdır.  

Aynı marka arabaya en zengin ülkelerde  ödenen paranın iki-üç katını ödeyerek  binen bir milletiz.  Ama bu durum araba satışlarını etkilemiyor.  Büyük kentlerde trafik tam bir keşmekeş ve o  kadar çok araba var ki yayalar onların arasından  kendine yol bulmaya çalışıyor.

Çok zorlu bir süreçten geçmeye devam  ediyoruz… Dünyamızı saran Covid-19 salgınının  etkisinden henüz kurtulamadığımız gibi,  rahatlatıcı bir nefes alma dönemine de  giremedik. Konunun uzmanlarına kulak  tıkayan insanlar, daha ne kadar süreceği  belli olmayan salgının uzamasına bilinçli  bilinçsiz neden oluyor. İş hayatımız, sosyal  yaşantımız ve en önemlisi geleceğimize yön  verecek olan çocuklarımızın eğitimi doğal  olarak olumsuz etkileniyor

Güneşin en donuk saatleri. Ağaçların  dalları ısınmak için sallanıyor sanki.  Sis var ıslanmış çakılların üzerinde,  uykulu gibi şehrin hali. Dün geceden yağmış  yağmur.

“Haddinden fazla asabi birisin.” dedi  telefonun yön bulma uygulamasında  konuşan kadın, “Sevgi sende bir okşayıştan  çok barbar bir yağma şeklinde tezahür ediyor.  Şiddet, yerleşik topluma dönüşmeye meyilli  konar-göçer bir kabile olmuş bedeninin  çorak vadisinde. 

Beyaza kesmişti sahil. Gemilerin  lumbuzlarından sızan ışıklar  eşliğinde, günü karşılamak  için bu banka oturmuştu. 

Küçük bıçağıyla üç hamlede kabuklarından  sıyırdı, leğene attı. Çıkan şıkırtı sesi para  çuvalına düşen yeni teklikler gibiydi. Bu  küçük kara kabukların 3 bin tanesi 100 liralık  yevmiye etmezdi. Damarlı elleri çalışırken  kambur sırtını hafif düzleştirdi, bir bardak daha  çay istedi. Tavşankanı…

Zaman anlaşılmaz biçimde çok çabuk geçiyordu, cümle sorunların  yanına sos mahiyetinde ve üstelik hayatın kendisi zaten bir  muamma iken. Bak işte dünya döndü dolaştı, başladığı yere geldi  yine, salına salına. Ömürden yediğimiz bu bir yılda umduğumuz mu,  bulduğumuz mu önemli ya da ah o eski günler mi, kah gelecek günler  mi değerli bilemem. Yine sene sonu ve belki sonraki senenin planları,  belki geçen yılın hesaplaşmaları, belki hayal kırıklıkları sohbetlerde yerini  aldı. Lakin benim beklentim yüksek olmadı hiçbir zaman. Ne hayattan  ne kendimden... Ben sadece öylesine biriyim, sıradan bir âdemkızı,  ayrıcalıklarım yok kader nezdinde.

Yetmişine merdiven dayamış bir ömür geçti geçecek, Yeşilden sarıya yol aldı yapraklar, döküldü dökülecek Kimi kara ruhlar sevinçten çıldıracak olsa bile, Umarım, dostların gönlünde gölgemden bir iz kalacak Zengin kültürel hayatlara örnek bir yaşam  sürmektesiniz. Beş dilde şiir ve roman  çevirileri yapmaya devam ediyorsunuz. 

“Mahallenin Muhtarları” çok önemli  bir diziydi. Tıpkı o dönem çekilen  diğer diziler gibi, bir mahalleyi  anlatan ve bir mahalle metaforundan ülkeyi  anlatan bir diziydi. Bir sürü değerlerin olduğu,  değerlerimize sahip çıkıldığı, komşuluk ilişkileri,  büyük-küçük ilişkisi, hep birlikte yaşama  ilişkisi açısından çok önemliydi, “Mahallenin  Muhtarları”

“Mahallenin Muhtarları” isimli dizimiz öncelikle orta sınıf  denilen -ve bugün olup olmadığı tartışılan- halk kesiminin  yaşantısını yansıtan, komedi yanı da olan bir diziydi. On  yıl süren ve 340 küsur bölümün Maltepe’de çekilmesi, hem konuya  yatkın atmosfer oluşturduğu için hem de Maltepe halkının sıcak,  sevecen yaklaşımı nedeniyle çekim ekibi ve hepimiz için büyük bir şanstı.  Evindeki vatandaştan Maltepeli esnafa kadar herkes ekibe kolaylık  gösteriyor, yardımcı oluyordu. Sanırım dizideki konulara kendilerini yakın  hissetmeleri de etkiliyordu onları. Örneğin, bugün ekranlardaki gibi, her  bölümde tabancaların patladığı, peş peşe cinayetlerin işlendiği, kadınerkek herkesin kötülük düşündüğü bir dizi yapsaydık hem Maltepelilerden  hem de Türk seyircisinden bu ilgiyi göremezdik.

Kentlerin, semtlerin ve mahallelerin belleklerinde sanatın yeri çok  önemli bir olgudur. Kimi yerlerin gerçekleştirilen bir festivalle  anılmak, kimi yerlerin bir heykelin estetiğinin hayata yansıması,  kimi yerlerinse mimarlık üzerine adından söz ettirmesi gibi kaderi vardır.  Resim, heykel, müzik, edebiyat, sinema, fotoğraf, tiyatro, mimarlık  gibi disiplinler arası zenginliği de içinde barındıran yaşam alanları hem  fazlasıyla takdir toplar, hem de konforlu hayat tarzı geliştirir.

“Mahallenin Muhtarları” dizisinin  unutulmaz oyuncusu, sinema ve  tiyatro sanatçısı Cihat Tamer’le,  eski Bakırköy’ü, mahalle kültürünü ve bu yıllara  olan özlemi konuştuk

İnsan denize benzer, derin yerleri de sığ  yerleri de vardır.” der Cengiz Aytmatov.  Bence haklıdır da. Sonuçta her insanın  da katmanları, derinleri, sığları vardır. Bu katmanlar en sığ olanıyla, dışarıdan  gözükenle başlar. Her nasıl ki denizd

“ Doksana 1 kala” törenini unutmam  mümkün değil! Fikret Otyam’ın 90’ına  1 yıl kala Maltepe’de muazzam bir  doğum günü kutlaması yapılmıştı… Başkan Ali Kılıç  ev sahipliğinde, CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun  da onurlandırdığı şenlikli, türkülü, konuşmalı bir  yaş alma gecesi... Doğum günü kutlaması yapılacak  kişi saygın ve ülkenin “muhteşem adam”larından  biri olunca akan sular da durmuştu... 

Eski fotoğrafları çıkardım çekmeceden.  Tanıdığım, tanımadığım, hayal meyal  hatırladığım, unutulmuş ya da hafızamda  hiç yer etmemiş insanların, mekânların,  zamanların seyrine daldım. İyi ki fotoğraflar  var. Şehrin belleği gibi benimkinin de kolayca  silinebildiğini fark ettim. Hatıralarla daha sık  görüşmek gerekiyor belki de, lakin hayat bunun  için fazla çetin. 

Yarım gibiydi. Önümdeki bilgisayarın  kapağını birden şak diye kapatıp, ayağa  kalktım. Üzerime bir baharlık mont  aldım. Kapıyı çekip çıktım evden. Telefonumu  almadım. Biliyorum, akşama kadar defalarca  çalacak. Onlarca da mesaj gelecek. Artık  insanları en çok “mesaj geldi sesi” mutlu  ediyormuş. Bir süre mesaj falan gelmezse,  depresyona girenler oluyormuş. Herkes  telefonuyla evli. 

Halil Ergün… Dostum o benim… Severim onu… En çok da egosunu terbiye edişini severim.  İnsanlarla dostluğunu, gönül adamı olmasını… Bir de dönemin değil, kalbinin adamı  olmasını. Kendi doğrusunun arkasında aslanlar  gibi dimdik duruşunu. Kıvırtmayışını…  Sanat dünyamızın çok yönlü sanatçılarından  biri… Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu.

Son yıllarda sanatın işlevine yeni bir  kategori daha eklendi: Terapi. Bir terapi  olarak sanatı okumak, öncelikle  onun dilini çözmeyi, duygusuyla  düşüncesine eşlik etmeyi beraberinde  getiriyor. Bu işlev, süreç içerisinde  bir yönteme dönüştü. 

Öyle afili toplumsal gerçekçi cümleler kurmayı  da pek beceremem ama… Devrimcilik gençlik günlerimden kalan, bir baba  fırçasına mağlup hüzünlü bir macera… Ama mesela herkes sıcacık evlerde, kocaman  sevgilere uyansa yarın sabah… 

Behçet Necatigil’in şiirleri saksı  çiçekleri gibi gelir bana.” diyordu  Cemal Süreya, “Beşiktaş’ta, Fatih’te  ya da İstanbul’un başka bir bucağında birçok  katlı ahşap evlerden birinin önce sokağa, sonra  İstanbul’a, daha sonra da yeryüzüne açılan bir  penceresine koyulmuş bakımlı saksı çiçekleri.  Yağmur yağınca, kar yağınca, soğuk olunca eve  sığınır, sokaktan kurtulamaz. Hava açtı mı,  gök güzel bir mavilik edindi mi taçyapraklarını  sokağa uzatır, bu sefer ev bırakmaz.”

Gaz lambasının, dünyayı küçücük odalara  sığdırdığı, uykuları korkulu bir hayale  çevirdiği zamanlardı. Akşamlara  kadar toprak yollardan, buğday tarlalarından,  yalınayak çocukların meraklarından kalkan  tozlar, sabahlara kadar ince bir yorgan  gibi örterdi yatakları. Puhu kuşları taşların  başına, delice kuşları bahçedeki akasya  ağacına konardı. 

Bizim özel ve güzel ülkemizde bazı  kavramlara biraz geç alışılıyor. Ama  sonunda içselleştirmeden de olsa bolca  telaffuz edilir hale geliniyor. Buna da şükür tabii… Mesela “İnsan Hakları” konusu, bunların içinde  en fazla mesai yapılan kavram oldu yıllar boyu…  Üzerinde enine-boyuna çalışıldı. Ölçüldü biçildi.  Belli noktalarda karar kılındı. 

Şimdi bir ses çok uzaklardan geliyor. Bir  Edip Cansever şiiri... Uzun ve derin bir tarih  duygusundan damıtılmış gibi... “Hisarlı  balıkçı ağlarını ayıklıyor/Ağları pembeden hüzne  giden/Dip sularında mercanlar gibi koyulaşan (...)  İstavritler kıpır kıpır dibinde sandalının/Balık dedin  mi, oynamaz gözleri hiçbirinin, tertemiz/bir resim  gibi/bakarlar insana/Günlerce bakarlar, bıraksan  yıllarca bakarlar belki/ Gözlerin gibi senin, yıllardır  unutamadığım/Ve bu yüzden olacak düşünemedim  şimdiye kadar/bir balığın ölebileceğini.” 

Hava buz gibi. İnsanın içi titriyor. Üzerimde,  geçen hafta uçaktan iner inmez Moskova’dan  aldığım kalın ve kürklü bir mont var. Yine  de titremekten kendimi alamıyorum. Dün  Moskova’daydım. Şimdi de 800 kilometrelik tren  yolculuğundan sonra bu güzel kentteyim işte.  Kazan’dayım..

“Sadece geçerken hızlıymış zaman…”  Sevgili Erdal Güney, o muhteşem şarkısının bir dizesinde bize böyle  sesleniyor.  Zaman… Bazen su gibi akıp gider, nasıl geçtiğini fark etmeyiz bile.  Bazense dakikalar geçmek bilmez. Evet, görecelidir zaman; sanırım bu  konuda aklımıza gelen ilk ve tek isim “Einstein” olacaktır. On yedinci yüzyılda Newton kütle çekim yasasını ortaya atarak,  kütle çekiminin cisimlerin kütleleriyle doğru orantılı olarak arttığını  söylemişti.

Yeni yılı karşılamak bütün kültürlerde çok  önemlidir ve bu günde büyük kutlamalar  yapılır. Yılbaşına, insanlar hatta devletler  günler öncesinden hazırlanır. O gün insanlar  geçip giden eski yılı mutlulukla uğurlar, yeni yılı  umutla karşılarlar.

Sevilmeye teşne… Alnı ışık,  ruhu âli, emeği yüce… Bir  masaldır ya her ömrün  hikâyesi, yazan da Âli olunca  kendi kendine açıp solmaz  Anadolu çiçekleri.

Büyük düşünür Carl Sagan,  insanoğlunun barbarlığını R  kompleksine (reptilian complex)  bağlıyor. R harfi ingilizce “reptile”  kelimesinden geliyor: Yani sürüngen.  İnsanoğlunun beyninin altında yer alan  “beyin sapı”, sürüngen dönemimizden  genetik izler taşımakta. Hiyerarşi ve  sahip olma duygularımızın kaynağı  burada. Aynen dinozorlardaki ya  da timsahlardaki gibi “Ben senden  üstünüm!” kavgaları ve “Burası benim  çöplüğüm!” mücadeleleri veriliyor.

SABAH Güneşin tepede mızrak  olup saplandığı, asfaltın  çakmak taşı gibi tüttüğü,  horozbina balıklarının  “Yandım anam!” diye  bağırarak köprüdeki  balıkçıların kucağına atladığı  bir temmuz sabahı Eyüp  Efendi, istasyon caddesinde  sırtında küfesiyle volta  atarken, günün ilk treninin  düdüğünü duyup koşturdu  garın içine doğru. 

Edebiyatımızın seçkin bir yazarı, sinema insanı  Onat Kutlar’ı yitireli 26 yıl olmuş. 30 Aralık  1994’te The Marmara Oteli’nin pastanesinde  patlayan bomba yaralanmasına, 11 Ocak 1995’te  de ölümüne yol açtı onun. Geride şiirleri, öyküleri,  denemeleri, portre ve sinema yazıları kaldı.

Sonradan bir müzik dehası oldu.. Ancak.. Çocukluğunda iki büyük  sevdası vardı: Piyanosu ve Constantia Gladowska’sı... Piyanosuyla  dünyayı selamladığında henüz 12’sindeydi. İlk bestesini  Gladkowska için yaptığında ise 16 yaşına yeni basmıştı. Ah işte o savaşlar  yok mu... Savaş, onu 20 yaşında yurdundan etti. Çarlık Rusya’sı doğduğu toprakları işgal edince, soluğu Paris’te aldı.  Piyanonun dâhi çocuğu, 39 yaşında ölene kadar memleketi Varşova’nın  hasretiyle yanıp tutuştu. O, Frederic Chopin’di..

Umudu yeşerten sanattır. En muhteşem  anlatıcı da… İnsanı, doğayı, hayvanı, olayları en  güzel, en kalıcı sanat anlatır. Öyle anlatır ki yürek telleri titrer, zihinlerde iz  kalır, geleceğe ışık tutar. Bazen günlerce bir şairin dizesi ile gezinir  insan... Sanat öyle etkili, öyle nahif, öyle yumuşak bir  güçtür ki sizi dünyaya taşır.

Her kuşak kendisinden sonra gelen yeni  kuşağı eleştirir, yaşlandıkça geçmişte  her şeyin daha iyi olduğunu düşünmeye  başlar.  Belki de çoğu zaman biraz değiştirilmiş,  güzelleştirilmiş bir çocukluk nostaljisiyle  hatırlarız bazı şeyleri…

mühürlenmiş dildeki sözcükler gidenin sustuğudur  ve iç çekişidir yalnızlığın  paylaşılmayan  kasırganın söylediğidir  saatlerin göstermediği  kayıp anlardır  vurup kaçan  mühürlenmiş dildeki sözcükler  tarihin ağırlığıdır  ve yüküdür yaşamanın  taşınamayan

Erol Evgin: Eski Türkiye’nin hariciyecileri  “monşer” ilan edileli beri, bu sıfatı taşımak  bir şeref oldu aslında. Nerde eski monşerler  mirim? Hafif Osmanlı tarzları da yok değildi  ama Cumhuriyet’e aittiler ve onlara şu ya da bu  biçimde sataşanlardan, saldıranlardan hiç kuşku  yok ki kat kat kıymetliydiler!

Aklınla mı, hayal etme yetinle mi  yazıyorsun diye sorsalar, yanıtlamakta  güçlük çekerim. Sanırım sanatın bütün alanlarında ürün  verenler için aynı güçlük söz konusudur. “Her ikisiyle de” diye yanıtlamak belki en  doğrusu… 

Kendimi aradığım yeri bulduğumda, bunu  fark edemeyecek olmanın kırılganlığı  yola devam etmemi sağlıyor. Kendimi  aradığım yeri bulduğumda, bulduğumu  anlayamayacağımı biliyorum. Bu benim sürekli  devinim içinde olduğumun da kanıtıdır. Kendini  arama deviniminin bitişsizliği… 

Betül’den çok hoşlanıyordu Faik. Beni ne zaman çay sırasında görse onu  soruyordu: -Betül ne yapıyor? Gözleriyle öyle güzel güzel  bakıyor mu? -Evet Faik, kör olmadı kadın, hâlâ bakabiliyor.

Japon küçük kız Sadako dedi ki: “Keşke  şu bombayı atmasalardı. Keşke benim  yaşımdaki binlerce çocuk ve anneleri babaları  ölmeseydi. Keşke kentimiz yıkılmasaydı. Keşke  ben kâğıttan bu kuşları yapmasaydım…”

Yılın belki de en çok iple çekilen dönemi, aralık ayının sonu olur.  Önce gelenekselleşmiş bir alışkanlık olan yılbaşı gecesi hazırlıkları  başlar. Henüz ev ekonomisinden bihaber çocuklara yılbaşı  sofrasında eksiklik yaşatmamak için markette baba, mutfakta anne iyice  terler. Hindi yoksa tavuk butları tabaklara dağıtılır, şen şakrak sofraya  oturulur.

Aralık Çiçek Açtı

EKİM ÇİÇEK AÇTI

Sınırlarınızda dolaşacak, damarlarınıza  basacağım. Girilmez sulara girecek,  tehlikeli uçurumlardan atlayacağım.  Bir gün gelip aranıza almadığınız bedenimle  kıyılarınıza vuracağım. Yaşa dediğinizde ölecek,  öl dediğinizde yaşayacağım. Her sabah ölgün  yığınlar gibi sessizce yürüyorsunuz ya aranıza  girip haykıracağım. Atmak isteyeceğiniz zehriniz  gibi kanınızda dolanacağım.

Yaşar Kemal, Rıfat Ilgaz için, “Böylesine büyük  ustalarımızın kadrini ancak seng-i musallada  biliriz” yazmıştı. Babam hep bir bahardan  söz ederdi, yemyeşil bir bahardan. Yaşamının son  çeyreğinde sözünü ettiği o baharı göremedi. 

Birileri gerçeklik algımızla oynuyor.  Deneyimlerimizi, elle tutup gözle  gördüklerimizi alıyor, sanal yansımalara  dönüştürüp bize hayal satıyor; kendi hayalini  satabileceğini de söyleyerek. 

Yahya Kemal’in edebi doğum yeri Paris,  Nâzım Hikmet’inki Moskova’ydı.  Türkçenin iki büyük şairi, bu kentleri  dünya başkentleri olarak deneyimlediler. Ama  iki karşıt dünya; Paris kapitalizmin vitrini,  Moskova sosyalist dünyanın doğumevi.

İstanbul üzerine fazla düşününce, onu terk  etmekten başka bir seçenek kalmıyordu geriye.  Var olduğum dünden beri buradaydım. Bütün iç  acıları ve hatıraları bir dolmuşun ön konsoluna  sığdırırdım. Bambaşka bir açıdan, mesela  Galata’dan bakınca, bilinmez bir ülkede, ıssız ve  gür ormanlarla kaplı bir yarımadanın ucunda,  sakin ve sessiz bir mabet gibiydi Ayasofya.  

Coşkun Aral, 2013 yılının Ekim ayının  ortalarında telefon ederek “Savaş mesaj  atmış.” dedi: -Ölüyorum, gel vedalaşalım! Ertesi gün İZTV’de buluşup Bakırköy’deki  Doktor Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma  Hastanesi’ne giderken, Savaş Ay ile olan  arkadaşlığından kısa kısa hikâyeler anlatıyordu  Coşkun. 

Bugün İstasyon Dergisi’nde vagonumdaki  konuğum, sevgili Jülide Kural. Beraber bir kış  yolculuğu yapacağız onunla. Pencerelerimiz  ne kadar kapalı olsa da ufkumuz apaçık, uzun uzun  sohbetimiz olacak. 

Türkiye’nin her şeyinde izi olan Atatürk, Sümerlerin ve ardından  gelen diğer Anadolu ve Mezopotamya halklarının araştırılması  konusunda da öncüydü. Bundan yaklaşık 5500 yıl kadar önce  Mezopotamya’ya gelip yerleşerek, zamanının en büyük medeniyetini  kuran bu halka büyük ilgi duymuş ve Orta Asya’dan göç eden Türk  kavimlerle bağlantılarının araştırılmasını düşünmüş, bunun için dil, tarih  ve coğrafya kurumlarını kurdurmuştur.

Sevgili Eren, biz seninle çok eskilerden  tanışırız. Şair baba, dilci annenin kızısın. Çok  geniş bir edebiyat çevresi içinde büyüdün. İlk  sorumda, seni ben tanıtmak yerine Eren Aysan  olarak sen kendine dışarıdan bakarak nasıl  anlatmak istersin?

İnsan yaşamı boyunca o kadar çok etken  tarafından belirlenir ki; kurduğumuz  ilişkiler, arkadaşlıklar (bana arkadaşını  söyle sana kim olduğunu söyleyeyim) ebeveyn  olma durumumuz, yaptığımız iş, çalıştığımız  kurum, mesleğimiz, evliliklerimiz, evlat olma  durumumuz gibi

En verimli, en üretken dönemini  yaşayan Anadolu insanının, işe  aşa muhtaç olanlarının bir kısmı  Almanya'ya gönderildi. 

Günümüzde nasıldır bilmem, bizim ilkokul  çağlarımızda “öğretmenim” hitabı,  anneye, babaya, sevdiğimiz, güven  duyduğumuz bir büyüğümüze sesleniş demekti. Öğretmenimiz sıkıntılarımıza mutlaka çözüm  bulur, sorularımıza yanıtlarıyla içimizi rahatlatır,  evlerimizin dışında annelerimizin babalarımızın  yerini tutardı. 

Tarih 10 Kasım 1938, Perşembe…  Dolmabahçe Sarayı…  Atatürk’ün Son Nöbet Defteri’ne şöyle  yazıldı: “Saat 09.05’te vefat etmişlerdir.”  Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak,  hıçkırıklarla karyolanın yanına diz çöktü.  Atatürk’ün sağ elini avuçlarının içine alarak  öptü ve yüzüne sürdü. Muhafız Komutanı  İsmail Hakkı Tekçe aynı eli öptükten sonra  yorganın altına koydu. Prof. Dr. Mim Kemal  Öke, Atatürk’ün göz kapaklarını, o derin mavi  gözlerinin üstüne örttü.

Pandemi önlemlerinin hafiflemesi nedeniyle  kentlerdeki kültür etkinlikleri canlanmaya  başladı. Belediyelerin ve sivil toplum  örgütlerinin düzenlediği sanat buluşmalarını  sosyal medyadan öğreniyoruz. Bu türlü  çalışmalar pandeminin bunaltısını bir parça da  olsa gideriyor denebilir. Çünkü kültür ve sanat,  insana yöneliktir ve bireyin iç gerçekliğinin  özgürleşmesine yol açabilir. 

Masal gibi başlar bazen bazıları için  hayat ve masal gibi devam eder. Olga Cynthia, 1920’de Orient  Express ile İstanbul Sirkeci’ye iner yanında  ilk eşinden üç yaşında oğlu ve ona âşık  Ahmet Naci’yle. Bu muhteşem kente  büyülenen kadın dünyanın en âşık, en mutlu  bir o kadar da çilekeş kadınlarından biri  olacaktır. Boğaz’ı seyrederken, Çamlıca’daki  köşke giderken masal kente bir masal aşk  taşır, vefalı bir yürekle. Aşkları ödedikleri  bedeller kadar değerlenir.

Kalkıp aynada bir daha baktı kendine.  İçine sinmişti bu mor fitilli. Altına spor  ayakkabısı, üzerine de kapüşonlusunu  giyecekti. Olmuştu ya, güzeldi. Eğilip bir daha  yakından baktı aynaya. Bu defa kaşlarını düzeltti. 

Kendimi bildim bileli kitaplar oldu hep  etrafımda... Kitap kurdu olduğumu falan iddia  etmiyorum ama varlıklarıyla bir tuhaf huzur  buldum her zaman...

Berkant: “Bir şarkısın sen ömür boyu sürecek/ Dudaklarımdan yıllarca düşmeyecek”. Sanki ulusal  marşın nakaratı gibi söylendiğini anımsıyorum  bu dizelerin. 1960’ların sonu, 11-12 yaşlarında  olmalıyım.

Ülkemizi tanımayan bir yabancı, Türk  dizilerini izlese nasıl bir izlenime  kapılır, merak ediyorum. Eski filmlerdeki “kötü adam” figürü biraz  şaşmış durumda örneğin.  

Kasım Çiçek Açtı

İnsanın bilinçaltı ve beş duyusu, kendisine  rağmen çalışır durur ama bilinci, yazmak  için neye odaklanmışsa, aşk, ayrılık, ölüm,  zaman acısı, bedenin arzuları, yalnızlık...  Yalnızca onunla boğuşur. O yaşantının  kalbinde açtığı yarayla, o yaranın halleriyle,  hayal hanesinin neler gördüğüyle, neler  düşündüğüyle... 

“Şiir bizim eski suç ortağımız  Biz ne işledikse onunla işledik.” Böyle diyordu biricik sevgili Gülten Akın…  Şiirimizin ana kraliçesi…  2015 yılının 4 Kasım’ında aramız

Kırk Yaşın Leyla'sı

Rıfat ILGAZ röportajı

İki kokunun birbirine karıştığı değil, hayır,  birbirini karşıladığı günlerde de söylenir,  birlikte eylülün önünden yavaşça ve  arkalarında usulca gençlik tüten civan bir koku  bırakarak uzaklaştıkları güz günlerinde de. Kavunu bilmem ama karpuz yazdır.

Hani uzaya insanlık hakkında bilgiler,  müzik, şiirler yolluyorlar ya zaman  zaman, diyorum ki olumlu puan  alma açısından “İşte bir insan örneği”  üst başlığıyla onlara Audrey Hepburn’ü  sunsak. 

İstanbul’un hafızasında birçok pastanenin  gömülü bulunması neyi anlatır? Birçok vedanın  bulunmasını belki. Bir lezzet tarihini de mi?  Mümkündür. O kadar çok anlatılandan ve geriye  bırakılandan sonra... 

Eleştirmen Memet Fuat, onun için “Ne  yazsa şiir oluyor.” demişti. Orhan Koçak’a  göre, edebi işlevi daha da kapsamlıydı bu  şairin: Batı’da yüz küsur yıldır yazılagelen modern  şiirin kazanımlarını, Türkiyeli şairler 1930 ile 1970  arasında özümsedi. B

Biz, kendi üstüne kapanarak yaşayanlar. Gerçek kalesi biziz  alçaklığın. Bizim gözümüzün içine söylenir yalan, aklımızın  ortasına. Biz inanırız. Biz susarız. Yetmez, alkışlarız. En cesurumuz  en çaresizimizdir. 

Tezer Abla, şu an bu kentteki en mutlu insan  ben olabilirim. Güzel bir İstanbul gününü  benimle paylaştığınız için teşekkür ederim.

Ne çok öldü savaşlarda insan… İnsanlık… Özellikle, yirminci yüzyılda yaşanan,  Birinci ve İkinci Dünya Savaşı’nın  insanlık tarihine getirdiği yıkım çok büyüktür.  Rakamlarla düşündüğümüzde sadece Birinci  Dünya Savaşı’nda on milyon askerin, on üç  milyon sivil insanın öldüğü, yirmi milyon kişinin  ise yaralandığı tahmin edilmektedir.

Yıllar önce bir sofranın başında yemek yiyip, sohbet ettiğimiz  programı tasarlarken hemen herkes karşı çıkmıştı.  Bu aslında bir yemek programı değildi. O güne kadar TV’de  çok farklı formatta programlar yapmıştım. Ama canlı yayınlarda bile  konukların gerçek kimliğini ortaya çıkarmak çok zordur.  Konuklar, özellikle TV’ye alışık olmayanlar, stüdyonun  soğuk ortamından huzursuz olurlar.

Dallardan kristal buzlar sarkan, kömür  kokan bir Saraybosna manzarasına  uyandım. Her ne kadar Slav kederinden zevk  alsam da, geyik izi sürecek bir dağlı kadar  heyecanlıydım. Başladım Vişnjik’ten aşağı  koşmaya. Şehirleri sokaklarında koşmadan  içime alamaz, içlerinde var olamazdım. Titova  Bulvarı’na varınca hızlandım. Imperijal’in önünde  biraz soluklandım. 

Cengiz Bey ve Mihrimah Hanım’ın üç  oğlu vardı. 1900 yılının ilkbaharında,  en küçük çocukları Ebru açtı gözlerini  hayata. Yemyeşil gözleri ve hokka burnuyla  babasını andırıyordu. Cengiz Bey, hekimdi.  Mihrimah Hanım, büyüklerinin baskısı  sebebiyle ilkokuldan sonra okuyamamıştı.

Sevgili Zeynep, ben seni az çok  tanıyanlardanım. Ama şöyle yapalım  istiyorum; ülkemizin okunan bir öykücüsü  olarak yazarlık serüvenini, baştan alarak  günümüze kadar getirsen, nasıl olur mu? Sondan başa gitsek çok sevinirim sevgili Halil  İbrahim. 

Zülfü Livaneli’ye ait “Ada” şarkısının hakkını vere vere yaşamak gerek.  Birlikte ve sevgiyle daha güzel insanoğlu, sokaklar, şehirler daha güzel,  dünya daha güzel… Hislerimizi paylaşmak, tecrübelerimizi paylaşmak,  kimi zaman dertlerimizi paylaşmak güzel.

Sıcaktan sinekler kondukça kollarına,  elinde yelpaze niyetine kullandığı  şapkasını sallıyordu Nazlı. Mavi güneşten  hafif solmuş elbisesi, elindeki dantel büyük  şapkası, zayıf kemikli ayaklarına geçiriverdiği  terlikleriyle oturduğu bankta telaşlıydı.

Entarisinin uçuştuğu güzün, hazin  öyküsünü anlattı. Yüzü sarı… Katlanılır bir acı. Kurumuş kabuğun  rahatsızlığı kadar. Kurudu. Kuru.

Mahallelerin, toplumun genelinin  dışında bir hayat yaşayan ama  toplumdan da bir şekil kabul gören,  adının başına sıfat diye “deli” kelimesi layık  görülen insanları vardır.

Değil kırkı, yedisi çıkmadan unuttuk. Çünkü hâlâ daha sığındığımız  gölgeler var. Ama işte, sadece hâlâ daha. Hepsi bu kadar.  Çok sürmeyecek, biliyorum. Siz de. Ben bilge değilim, cahilim.  Cahilliğimle de olsa biliyorsam, kıyamet yakındır. İnsan elinden çıkmış bir  kıyamettir, biz bekleyen. 

“Sevgili dostum, yalnızlığı kendimiz  seçiyoruz. Herkes kendi seçtiği  yalnızlığından şikayet ediyor, oysa  gururu ve kibri yüzünden bu gördüğün insanlar  yalnız... Bak dostum, kimse kimseyle konuşmuyor,  kimse kimseyle gülüşmüyor, bak dostum iyi bak,  bu insanlar kendi seçtikleri yalnızlıklarından  şikâyetçi. Fakat kibirleri yüzünden bunu bile  göremiyorlar...”

İstasyon Dergisi’nin vagonunda,  bugünkü konuğu; benim için çok  özel bir kadın: Selda Alkor. Ben ona aslında “Orman gözlü  Selda abla.” derim, o da bana  “Hemşerim, canım Bircan’ım.” 

Ne yalan söyleyeyim, bazı okuyanın  gülümseyerek belki de anılarını yâd  edeceği, küçükken istenmeyen hareketler  yapınca baldıra cimcik, ardına terlik yiyen o  meşhur nesildenim. Henüz çocuk psikolojisinin,  Waldorf’ların, Montessori’lerin zerresi yok tabii,  tevellüt o kadar eski olmasa da en azından bizim  evde yok bu ecnebi fikirler. O zamanlar en revaçta  olan “Elâlem ne der?” sisteminden feyz alıp, bayır  aşağı vurdurarak gidiyoruz tam gaz. Dolayısıyla  aman bir büyüyelim de kadınmış, kızmış, hakmış,  özgürlükmüş sonra bakacağız bir çaresine. 

Eylül ayı genel olarak her coğrafyada hüzün  içerir. Yazın bitip de sonbahara evrildiği bir  dönemeç noktası olması, güzel geçen tatil  döneminin sonuna denk gelmesi, bir sonraki yaza  uzak mesafede bulunması hüznün kaynağını  oluşturur. 

Hilal Özdemir

Eylül ayı… Hüzün ayı… Fransız şair Jacques  Prevert’in o ünlü şiirini belki bilirsiniz,  dilimize çok kez çevrildi. Belki de Joseph  Kosma’nın muhteşem bestesiyle şarkı olarak  dinlediniz… Adı: “Les Feuilles Mortes” yani “Ölü  Yapraklar”… 

“Yaman eski arkadaşımdı... O, Ankara Sanat Tiyatrosu’nda oyuncuydu, ben öğrenci... O zamanların Ankara’sı, herkesin birbirini tanıdığı bir yerdi. ‘Sürü’ filmiyle sinemaya geçince İstanbul’a gelmişti, ben daha sonra  geldim... 

Ne garip! İnsan az tanıdığı kişiler hakkında bir şeyler anlatabiliyor  da hayatının uzun yıllarında beraber yürüdüğü bir sanatçıyı  anlatmakta zorlanıyor. Çünkü o kadar çok anı, o kadar çok  yaşanmışlık, o kadar çok sararmış fotoğraf var ki zihinsel arşivinizde,  hangi birini çıkaracağınızı şaşırıyorsunuz.

Faşist 12 Eylül Darbesi, ne çok kişinin yaşamını değiştirdi. Bu kişilerden biri de benim. Gerçi alçakça, haince, acımasızca yaşamdan koparılan  gepgenç insanların ve ailelerinin acılarının yanında benimkilerin  ve benzerlerimin kayıplarının sözü bile edilmeye değmez. Fakat yine de ateşin düştüğü yeri yaktığı deyiminde bir  gerçeklik payı olduğunda kuşku yok.

Destanlar dönemindeki tanrılarla tanrılar  arasında süren savaş, insanlar arasına  ne zaman girdi? Bunu Hâbil ile Kâbil  kavgasına kadar götürenler olabilir belki ama  kimilerine göre de savaş, sınıfların ortaya  çıkışıyla başlamıştır. 

Uzmanlar, son dönemde ülkemiz dâhil  Akdeniz bölgesini ve tüm dünyayı  sarmış olan büyük orman yangınlarının,  küresel iklim değişikliği nedenli ısınmadan  kaynaklandığını ifade ediyor. 

Sene 2006… Namık Nagdaliyev  bir beste yapmış, üzerine söz  yazacağım. Büyük şans. Üstelik muhteşem  sesli, kocaman kalpli, cesaretli mi cesaretli biri  söyleyecek şarkıyı. Bütün gece melodiyi dinleyip  kulağıma yerleştirdim. Biliyorum ki kelimeler  kendiliğinden gelecek...

İncecik yollar vardı gözlerinin içinde İstasyon saatleri, ağzı kapalı mektuplar, kilitli bavullar Beni ihmal edince doğru çıkan bir matematiği vardı hayatının

Der ki büyüğümüz biri: “Düzyazıyla bezemiş erkeği, şiirlerle kadını.  O kusursuz kalem,  Kâinat yazıcısı. ( (Kitabı şereftir yanımda_ Okuram bilirem.”) Demişti ki bir diğeri:  “Şu gül yüzlü dünya İki nadir bedenle bezeli Biri çiçek, teri zarif emeğin Biri kadın, kâinatın göz bebeği.”

“ Suyun gürültüsü bedenimi özetliyor.” O ince beden, yaşamın gürültüsü  arasında sessizce yürüdü ve gitti.  “İskender’i ihmal ettik mi?” ile “İskender’i  yorduk mu?” arasında salındığımız o yıl  gitmiştim Bodrum’daki evine. Yormaktan  ürkerek… Gençliğimde hayran olduğum bir  şairin yazdığı derginin yöneticisiydim, bir  şeyler yapmalıydım ama yapabileceklerim  sınırlıydı. Evinde olabilecek kadar az kaldım.  “Hayati önemi olan acılar” şiirinde dediği gibi,  “sözcükler büyüdü, sözcükler düğümdü.” O yaz  benim için küçük İskender yazı oldu.

Israrcı, laubali bir yaz. Bazı yıllar böyle  olur, yaşamayı zül sayarsın. Mevsim  kiralık katil gibi dolaşır terleyen  şakaklarında. Ortalamaları tutturmuş  zavallı ömründe, seni tatmin edememiş  yazları düşünüp hayıflanırsın. Tenini  dağlayan tek taraflı aşkın, mütecaviz  cehennemini dindirmek istersin. Güneşten  kavrulmuş kan kızılı mahşeri meydanlarda,  günah çıkarmak ihtirasındaki azgın  kalabalıklara ölü doğmuş gövdeni siper  edersin, havada uçuşan kaya parçalarının  gölgelerinde bir nebze serinlemek uğruna.  Erirken, bir ruh dilersin ömürden ağır, bir  gövde dilersin tüm serinkanlı mahlûkatın  bünyesinden umutlu. Söyle Taranta Babu,  ölümlü beden midir daha acınası, yoksa  ölümsüz ruh mu?

Mezarsız Ölü, Sabah Yıldızı, Bir  Uzak Dağ Rüzgârı Sabahattin  Ali’yi Rodop’ların aydınlarından  değerli hemşehrisi Selâhattin Karabaşev ile  ölümünün 73. yılında saygıyla anıyoruz.

Mahallemizde bir iki estetik apartman  varsa bile, yüzlercesi sadece barınmak  için yapılmış birer apartmankondu.  Dış cephelerinden mantar gibi çanak antenlerin  fışkırdığı, duvarlarından Pinokyo burnu gibi  doğalgaz bacalarının çıktığı, iki pencere  arasında çamaşırların asıldığı bitişik, karaktersiz  apartmanlar. Kimisi kiremitli, kimisi ondulinli.  Mimari, toplumun aynasıdır. “Ayna ayna,  söyle bana biz nasıl bir toplumuz?” desem,  “Kaotiksiniz.” der, bana...

Efendim neymiş; çok sıkılmış, hayat -üstelik  pandemili olanı- çok zormuş, hayallerinin  peşinden koşmaktan yorulmuş. Neymiş,  bir de kimse onu anlamıyormuş…  

- Gereğinden fazla özenli davranıyorum  belki de hayata. Kimse böyle olmadığından  yaptığım davranışın karşılığını da alamıyorum.  Nahif ve kırılganım biraz. Neden kimse  fark etmiyor, bilemiyorum. Onlara göre  hastaneye kapatılacak bir ruh hastasıyım.

“Boşuna çekilmedi bunca acılar İstanbul Bekle bizi Büyük ve sakin süleymaniyenle bekle Parklarınla köprülerinle kulelerinle  meydanlarınla Mavi denizlerine yaslanmış Beyaz tahta masalı kahvelerinle bekle Ve bir kuruşa yenihayat satan Tophanenin karanlık sokaklarında Koyunkoyuna yatan Kirli çocuklarınla bekle bizi Bekle zafer şarkılarıyla caddelerinden geçişimizi Bekle dinamiti tarihin Bekle yumruklarımız Haramilerin saltanatını yıksın Bekle o günler gelsin İstanbul bekle Sen bize layıksın"

Kendimizi keşfetmek için içimizdeki ben’i daha iyi tanımamız ve  ona daha fazla kulak vermemiz gerekir. Zamanımızı bir şeylerle  doldurmak yerine, yapmaktan keyif aldığımız ve içimizdeki  mutlu, coşkulu, tutkulu tarafı ortaya çıkardığını düşündüğümüz şeyleri  hayatımızda çoğaltmaya çalışmalıyız.

Her yıl ağustos ayının on ikisi geldiğinde  Datça’da olan Can Yücel okurları, dostları  onun mezarı başında mütevazı anma  toplantıları yaparlar. Sonra da Eski Datça’da Can  Yücel Sokağı’ndaki “Can Evi”ni ziyarete giderler. 2020 yılının Mart ayına kadar Can Yücel  anmasından dönenleri Güler Yücel karşılardı. Tabii  30-35 hatta 40 dereceye varan yaz sıcaklarıyla yarı  baygın halde yatmıyorsa…

Her seçkin şair kendi ses tonuyla, imgeleriyle, temalarıyla,  kendi özgün kişiliğiyle seçkinleşir. Yine her seçkin şair, bir şiir  dünyasının, başka şairlerle (sadece şairlerle mi, yazarlarla,  sanatçılarla) ilişkilerinin ürünüdür. 

Can Baba buraya gelmeden önce doğum  günüm olduğu için "denize bir masa  atıp hem sohbet ederiz hem de güzel  bir doğum günü anısı olur" diye düşünmüştüm.  Sonra sizi tam hayal ettiğim gibi bulmak çok  heyecanlandırdı beni. ( Yüzüme baktı. Gizli  bir tebessümle elini birkaç kez karşısındaki  sandalyeye doğru sallayarak oturmamı istedi). “Bazen de böyle olur, hayal edersin ve sade’ce  olur…” 

“Malım, mülküm, servetim, hepsi evde kaldı Oğlum, kızım, akrabam, geçtiğim yolda kaldı Dostlarımdan birisi, benden hiç ayrılmadı Allah için yaptığım iyilikler bende kaldı.”

Beynimdeki kum Ayakkabımın içindeki taş  Nen varsa o anda benden sana  Gözümdeki yaşı kurutan kadın  Kuş rüzgârgülüne isteyerek çarpar mı? Şarkıya başladığımdaki hevesim sen  Sonu Sözleri Her Seferinde Ezberlememiş Olmam Bilinmedik Ne Varsa Aramızda Anlaşılmaz  Hisset Titreşimini karıncanın Bi çaktıysam gözümdeki feneri sana  Sen olursun  Tek vazgeçemediğim şey  Tamam bana sevgim yeter  Yeter ki  Benim hissettiğim olabildiğince sana hissettirdiğim olsun

Adamo: Tabii “Her yerde kar var.” Tabii  Eskişehir, tabii çocukluk. Her şey çok tabii.  Yılbaşı da öyle. Adamo da. Belçikalı. “Karlar  Düşer” şarkısı da onun. Çocukluk, kar ve  Eskişehir, Sezen Cumhur Önal gibi söylersek,  Adamo’nun dilinden üstümüze akide şekeri  tadında yağıyordu! Orta halli evlerde yılbaşı  kutlamanın mutluluğuyla konuklara likör ikram  edilen bayramların mutluluğu, hayatın hep o  mevsimde yaşanacağı hissini uyandırıyordu  ya, işte o mevsim yazdı. Yılbaşı da olsa, kar da  yağsa, Adamo “tombe la neige” dese de, sanki  Eskişehir’in göçmen, tatar, yerli, manav, çoğu  yoksul ve küçük evlerinin üstüne Dıranas’ın  ürpertici “Kar” şiiri serpiştirilmiş gibi ıssız,  uçsuz, sonsuz bir beyazlık, günlerce gecelerce  sürüyordu sürmesine de, her yer yazdı, her yerde  yaz vardı! Şarkıyı Türkçe söyleyen Adamo’nun  kırıktan hallice ve epeyce ılık Türkçesinden belki  de, o günler bana hayatımın yazı gibi gelir. Bir  şarkı, bir ses bu duyguyu yıllar yılı yaşatabilir.  Adamo’nun sesiyle küçücük evimizde dede,  babaanne, anne, baba ve altı kardeş yaz gibiyiz!  Yaz gibiydik! Üstelik Eskişehir’de, ayazı, karı kışı  kıyamet olsa da duygusu sıcacık şehrimde! Ah  bu şarkıların...

“ Eski Ustalar”ın (1) kahramanı Reger’e  sonsuz saygı duyarım. Hayranlığı  küçümser Reger, ben de bu fikirde  onunla ortaklaşırım. Sivri dilini, öfkesini, bilgisini,  bilgeliğini, deliliğini, akıllılığını, rutinini fena  halde kıskanırım huysuz kahramanın. Buna itirazı  olmazdı diye düşünüyorum.

Motorlu taşıtların seri üretimi ve  yaygınlaşmasının tarihi çok değil,  yüzyıl öncesine dayanır (1908 Henry  Ford seri üretimi). Dolayısıyla “Fordizm” öncesi  insanın gayet yavaş bir yaşamın içinde olduğu  söylenebilir. 

Edip Cansever’in dediği gibi girdik bu yıl  yaz aylarına. Ne diyordu şair Kirli Ağustos kitabındaki bir şiirinde: “Her şey o kadar  anlamsızdı ki, yaz / Bunu bir daha pekiştirdi.” Pandemi yüzünden tüm sosyal ilişkiler askıya  alınmış, kentler kasabalar, köyler mevsimleri,  mevsimlerin ruhuna uygun yaşayamamıştı. Bir  kâbustu pandemi süreci. Siyasanın insanımız  üzerindeki baskısı da eklenince günler, aylar  bu kâbustan ne zaman uyanacağız endişesiyle  geçti; geçti de sayılmaz gerçi henüz.

Geçtiğimiz sohbette kapısından biraz da  çekinerek girmeye çalıştığımız Markiz  Pastanesi bize ne çok eski sesi duyurmuş  ve hatırlatmıştı. Bazı hikâyeler şehrin hafızasından  kolay silinemiyordu neticede. Mirası taşımayı  bilmek gerekmiyor muydu? Mirası taşımak... 

Bizim sokakta yıkıldı yıkılacak gibi duran bir  bina vardı. Üç katlı, camları kırık, kapısı asma kilitle  kapalı, perişan halde bir yerdi. Bir gün tadilat başladı. Kim usta, kim mimar,  kim şantiye şefi anlamadım. Ha bire birileri gelip  binayı dıştan seyrediyor, sonra bakıyorum elleri  alçı, üstleri boya içinde çalışıyorlar. 

Ölüm bu ara çok oldun sen Ortalığı kırıp geçirdin Dostlara taktın, gençlere taktın kancayı… Kendim için söylemiyorum, yanlış anlama, bak! Nasıl olsa benim miyadım doldu, Ama sen de bokunu çıkarma işin! Bir süre ara ver bu iş güzarlığa! Tek dur biraz! Ne dersin tam maaşla emekliliğe? İşsizlik sigortası da veririm istersen… Ölüm bu! Can Yücel’i dinler mi

Başkomutanlık Meydan Muharebesi 30 Ağustos Zaferi sonrasında  bir millet, bütün dünyaya "onur" kavramını bir kez daha  hatırlatmış olsa da bunun bir de öncesi vardı. Öncesi; işgal  kuvvetleri topraklarımızdan atıldıktan sonrasının planlanmasıydı. Mustafa Kemal, umudu ve kararlılığı zirveye taşıyan “Geldikleri  gibi giderler.” 

Her şey kötü gidiyor. İşsizlik, parasızlık, güvensizlik,  kimsesizlik, çaresizlik, üstüne de ölen  ölene... Binlerce yıl her geleni göçeni  kucaklamış, herkese eşit davranmış,  iki lokması varsa birini komşusuna  vermiş koca bir millet ne yapacağını  bilmiyor.

İşgal altındaki topraklarımızı  düşmandan kurtaran büyük zaferin ilk  muharebesi, 26 Ağustos 1922 tarihinde  Kocatepe’deki taarruzla başlamış, dört  gün dört gece sürmüş ve Dumlupınar  Meydan Muharebesi’yle zafere ulaşmıştı.  Atatürk ordularına “Şimdi ilk hedefiniz  Akdeniz!” emrini işte o zaman vermişti.  Yunan ordusu, İzmir, Yalova ve  Bandırma’ya doğru kaçıyordu.

İnsan yaşlandığını ne zaman anlar?  Biriyle karşılaştığında “Afedersiniz, çıkartamadım.” dediği zaman mı? “Şu bizim çok konuşan Konya’daki büyük teyzenin adı neydi?” derken mi? 

Röportaj için buluşma yerine gittiğimizde  Aydın Ilgaz’ın eşi ve misafirleri yanındaydı.  İstasyon trafikte yorulur mu? Yorulduk..  Nereden geldiğimiz merak konusu oldu. Eski  İstanbul’dan geldiğimizi söyledik. Acıyan  yüzlerin her biri “Geçmiş Olsun” der gibiydi. Biz  soluklanırken Aydın Ilgaz İstanbul’da yaşadığı bir  anısını paylaştı. Biraz gençliğe sitem etti. Haklıydı  yaşadığı şeyden sonra sitem etmekte. Sonra bir  Üniversitede yaptığı bir söyleşiyi anlattı. 

Bir kumrunun kanadına takılıp gider, Süzülürüm Akdeniz’e, yüzümde tatlı bir meltem Aşkların ve imparatorların şehri karşılar beni orda Dayamış sırtını kadim Toroslar’a -mış’lı geçmiş zaman hiç bu kadar gerçek olmadı! 

Derinlerde, nefti rengi otlukların altına  gizlenmiş kekamoz kaplı granit  kayaların kuytularında, iri eşkinalar,  tepsi kadar karagözler uyumaktadır.

Çanakkale Savaşı’ndan ‘kalan’  Çanakkale Türküsü’nü, o acıklı  ağıtı, incecik, hüzünlü, yanık yanık,  narin bir kadın söylüyordu. 1923’te  Amerika’da taş plağa alınmış bir kayıttı  bu.

Pencere önünde bekleyiş sıkıntısına  benzetiyorum, bazen seninle hayata dair  konuşmalarımızı. Gidenler, kalanlar ve  içinden kimselere göstermediğin ince bir sızıyla,  yazdıklarını okurken şaşırıveriyorum. İşte o zaman  duaya başlamadan önceki sessizlik yayılıyor etrafa.  Duvarlardaki yazıların solmuş boyaları dökülüyor  usulca. İnceden bir yel esiyor, hatıraların üstünden.

Kanatsız kuşlar  Göğü selamlarken dipsiz kuyudan Pinhan olur gözleri Bir başka alemi Resmeder

Yerden kırıntıları toplarken, kafasını  sürekli kaldırıp indiren tedirgin kuşlar  gibiymişiz. Kanatlarımızı şöyle açıp da  bir gerinmemişiz. Bir yere varamazmışız ama  koşar adım gidermişiz. Serap gördüğümüzü fark  etmezmişiz. İnsana değermişiz de dokunmayı  bilmezmişiz. Meğer birbirimize hasretmişiz...

Zirveye tırmanmanın ilk adımı zirveye ulaşmayı  istemektir, başarmanın ilk adımı da başarmayı  istemektir. Ama öylesine istemek değil,  gerçekten istemek; ruhumuzla, bedenimizle,  yüreğimizle, aklımızla, tepeden tırnağa bizi biz  yapan her şeyimizle istemektir.

Oysa başka bir şeydi Beylerbeyi her yaz.  Bu gri çamurda sabahın köründe  görünen değil.

Kederini de neşeli, ironik bir oyunla yazardı. Anne kaybı, çok erken  başlayan “üzgün oluşlar”ının hiç değişmeyen odağı olacaktı. Anne  mi? “Kocaman bir dağ lalesi”. Kaybın açıp bıraktığı derin boşlukta  yitmemeliydi; kendisi yoksa küçüğü Işıl vardı. Kendini yeniden doğurmaktan  daha doğru, daha kısa yol var mıdır, bilmek istememiş olmalı. Yasın acısına  dayanabilmek için Işıl ile bulduğu oyunlar, şiire doğru giden yolculuğun ilk  adımlarıydı. 

İbrahim Balaban ile ilgili bugüne kadar  yazdığım metinlerde hep “Yaşayan en büyük  Türk ressamı” ifadesini kullanıyordum. İlk  kez “yaşayan” diyemiyorum. İbrahim Balaban’ı  9 Haziran 2019’da kaybettik. O sabah onun  gibi ressam olan büyük oğlu Hasan Nazım,  telefonda ağlamaklı bir sesle “Adaş.”

“Bi kahve hazırlar mısın?” deyip,  odasına geçti. Ev rahatlığında  döşenmiş, geniş ofis odasındaki  koltuğa uzandı. Yorgun düşmüştü. Kolay  değil, dört saat sürmüştü duruşma. İçi tam  geçmişken, “Buyurun efendim.” dedi sekreter.  Filtre kahvesini sehpaya bırakıp çıktı. Doğrulup bi iki yudum aldı. Telefonu çaldı. 

Ahlak sorunumuz var bizim Bayan YS ile  birlikte, bu konuda çok dertliyiz. Hem  YS’nin benden daha hırçın olduğu da bir  gerçek. Genelde kendimi onu sakinleştirmeye  çalışırken buluyorum, o ise laf anlamaz, deli bir  rüzgâr. Ah be kadın geldin kaç yaşına, ne bu hiddet  bu celal, tüm yanlışları düzeltemezsin, bırak  bilen bildiğiyle eğlensin. Lakin kendisi duyusal  anlamda benimle aynı faktörlere maruz kalmasına  rağmen, şahsına münhasır bir kişilik olduğundan  tepkileri benimkilerden bazen farklı oluyor. Bu  aralar ahlak, erdem, emek, insanlık konularına  takılmış durumda. Keza ben de öyle. Uzak diyarlara  yaptığımız meşakkatli yolculuklardan beri,  kendisi ile bu kadar hemfikir olmamıştım sanırım  (yaptığımız bir demiryolu seyahatinde, treni  izleyen büyükbaş sayısının yıllara göre nüfus artış  hızı hakkında).

2 Temmuz 93’te Sivas Madımak otelinin islâmcı  faşistlerce yakılması ve bunun sonucu otuz  üç can’ın katledilmesi, bu ülkenin can damarına  saplanan bir hançerdi. Otuz üç aydın, sanatçı ve  gencecik semahçıların acısı, duyarlı olanlarda hiç  dinmedi, hiç dinmeyecek. O tarihlerde yayımlanan  kültür ve sanat dergileri “Sivas’ı Unutmayalım”  damgasıyla çıkmıştı. Her yıl bir biçimde  Madımak’ta yitirdiklerimiz için etkinlikler yapıldı,  yitirdiğimiz can’ları unutmadığımız dile getirildi.

Zaman küçük, söz büyük

Eşek arıları bize müsaade deyip topluca  istifa ettiler bugün. Evvela, yaz geldi de,  ağustos böceklerine özenip mesuliyetten  kaytarıyorlar sandım.

Beklenmedik ağır bir acıyla zamansız ve  apansız yitirilmiş, çok özlenen bir babayı  anlatmak bir anlamda onun ‘bu dünyada  bir yeri olsun’ diye çok söylemek, çok sevmek...  Bir görev...

Arkadaşım boşanıyor, morali bozuk.  Böyle günler için var dostluklar,  yanında olacağım, söz veriyorum. Tatile gidelim, iyi gelir? “Rahmetli anneannemin evine gidelim, orada  huzurlu olurum.” diyor.

Vardım Veysel’in yurduna Sordum koyun kuzusuna Kurtlar sarılmış postuna Sivas eli Sivas eli Bir yel esti deli del

Yaşlı Denizci, albatrosu öldürmeyecekti.  Bu bir romanın ilk cümlesi değil. Evrensel  bir yazgı olarak, kendisine iyilik edeni  öldürmenin trajedisi ve bu trajedinin lanetli  bir hal olarak sürmesi.

16. yüzyılda, “Sivas ellerinde sazım çalınır”  dizesi 20. yüzyılda Sivas ellerinde sazım  yakılıp, karanlığa ve unutulmaz acılara  evrildi… Sanatçılarımız, aydınlarımız, kadınlarımız,  gençlerimiz yandı

Sivas’ta Madımak Oteli’nde katledilen arkadaşlarımın yüzlerini  düşünüyorum. O sevecen, yumuşak ifadeli, hüzünlü yüzlerini.  Onlarca yıl geçti aradan ama dostlarımın yüzlerini hâlâ dumanlar  arasında görüyorum.

HAYAT GEÇER SANAT KALIR

O benim yaşımdayken öldü, ben ise şimdi  babamın öldüğü yaştayım... Ve aslında  babamdan 1 yaş büyüğüm bile... Madımak  büyütmüş bizi... O öldüğünde, onlar yakılarak  öldürüldüklerinde doğan çocuklar, şimdi 28  yaşında arkadaşlarımız oldular... 

Yıllar geçiyor. Göz açıp kapayıncaya kadar  geçiyor. Yirmi sekiz yıl oluyor. Onulmaz bir  yara gibi izler bırakıyor. Geride ince bir sızı  kalıyor. Biraz kalbin üstüne eğilince acıyor, acıyor.

“Bir Ülkenin Fiyatı” 1967’de 27 yaşında öldürülen Nikaragualı şair ve gerilla Fernando Gordillo Servantes’in bir şiirinin başlığıdır…

Başta itfaiye görevlileri olmak üzere  insanların bir yangında alevlerin tehdit  ettiği bir kediyi kurtarmak için seferber  olduğunu düşünürsek, Madımak Oteli’ndeki  katliamı alkışlarla izleyenlerin tutumu nutkun  tutulmasına yol açıyor.

Markiz Pastanesi’ni kaç kişi hatırlıyor  şimdi? Şehrin hafızası yaşananları  elbette bir yerlerde saklıyor... Sadece  anlatılabilecekler için değil, artık anlatılmak  istenmeyecekler için de...

İnsan bu haliyle, yani modern insan olarak,  elli bin yıldır var. Var olduğundan beri de  kendini anlatma, ifade etme derdinde.

Nâzım Hikmet söylemişti: “Sen  yanmasan/ Ben yanmasam/ Biz  yanmasak / Nasıl çıkar karanlıklar  aydınlığa”

Hasan Saltık ismini merak edenlerin her  yerde açıp okuyacağı bilgi budur: Zaza  asıllı, Türk müzik yapımcısı ve Kalan  Müzik’in kurucusu. Klasik Türk Müziği’nin,  Anadolu, Kafkas ve Balkan halk müziklerinin  nadide örneklerini derlemiş ve yayımlamıştır.

-Açma güneş doğduğunda gözlerini Gözlerinde büyüsün göz bebeklerin Hangi caddene uzansam yaralı uyanıyorum Hangi sokağına sapsam çıkmaz sokak Yolumu çeviriyor savaş sevdalıları Gencecik ömrüm yaş almadan soluyor Muammalı pazarlıklar dönüyor gıyabımda Sonu belli senaryolar yazılıyor gün karına Bilmediğim acılar saplanıyor bağrıma Son dakika haberi oluyorum gazete  sütunlarına Ah be hayat Baharında öleceklerse Neden doğuyor zemheride çocuklar?

İlkyaz, belki her yerde güzeldir ama benim için  İstanbul’da eşsizdir.  Kimbilir belki herkes çocukluğunun  kentini, semtini ilkyazla hatırlarken benim gibi  hissediyordur.

Cumartesi pazarından dönerken  dolmuşta unuttular beni. Kelebek  camından hayatı buğularken dalgındım.  Kaderleri yeniden yazılmış Amerikan  arabalarında haddinden çok sefer  yaptım. Dünyada henüz birkaç yıl var  olmuş biri için fazlaca efkârlıydı aklım.  Kayboluşun eşsiz korkusunu örtünüp  derin uykulara daldım.

“Kentlerde iniştir arka bahçe Diktiğin gül çeliğini yoklamaya uçarak inersin tüy yaprak  baharlar dönüşte sonra yokuş ağırlığınca yüklenir üstüne sonra bu serseri mayın nereden gömülmüş gizli toprağına kayarsın elinde değil mayın o sezdiğin yerinde (sessiz) seni beklemede bir sürçme, belki bir acele kayma kayma kayma kayma kayarsın”

Saat 1’de buluşmak üzere sözleştiler.  Telefonu zorlukla tutabilmişti. Avucu ter  içindeydi. Onunla konuşurken yüzü de  sanki ergen sivilceleriyle kaplanmıştı. İstemsizce  yüzünü sıvazladı. Üzerinden bir dakika  geçmemişken daha, saatine baktı. Yarına kadar  zaman nasıl geçecekti?

Veyahut başka bir hayatta, herhangi bir  zamanın herhangi bir anında o acılar  unutulmaz, yaralar kanar da kanar. Özlediğine  canın yanar, öpemediğine için kanar.

“ Şimdi geçmişten gelen bir yamayım,  bugüne dikili.” diyerek boşalan  bardağını doldurdu Figen. Koray dönüp  baktı; “Yeni bir şiir mi?” -Bir dize, ilk mısrası ama

Selanik’te 20 yıl arayla dünyaya gelen iki  sarışın Osmanlı, yirminci yüzyılda bu ülkenin  tarihine geçti. 1881’de doğan Mustafa  Kemal, Kurtuluş Savaşı’nın lideri ve Cumhuriyet’in  kurucusu oldu.

Hatırlıyorum. Nâzım Hikmet deyince hatırlıyorum hep. Dinleye  dinleye ezberlediğim o şarkının sözlerini ve şiirlerle henüz  tanışmamış benliğimin hislerini. Birçok eşsiz cümle sindi  hayatıma o günden sonra. Mesela; büyüyemediğini öğrenmiştim ölü  çocukların ve zulmün benimle yaşıt bir kızın saçlarını yakabileceğini  öğrenmiştim. “Kız Çocuğu” adında bir şarkı idi benim bildiğim, şiirlerin  varlığından da habersiz olduğumu söylediğim zamanlar işte. “Nâzım  Hikmet”, o bir şairdi evet, ancak ben şiiri tasvir edemeyecek kadar  küçük, şair nedir anlatamayacak kadar bilgisizdim. Kim olduğunu, ne  yaptığını bilmeden tanıştım o gün onunla ve adı aşina oldu bir süre sonra  kulağımda.

Fransızca kökenli “karakter” kelimesinin  Osmanlıcada ve güzel dilimiz Türkçedeki  karşılığı; “seciye, ira, özyapı”dır.

Onların sadece sözcüklere  hükmettiklerini düşünürüz. Değil. Yeri  geldi meşin yuvarlakla da muhabbete  girdiler... Hatta yazmakla kalmadılar; sahalarda,  cezaevi avlularında kıran kırana kapışmaları bile  girdiler

Ahmed Arif’i 40’lı yıllar toplumcu şairleri  arasında sayabilir miyiz? Soruyu yanıtlamak için öncelikle doğum  tarihlerine göz gezdirelim. 40 kuşağını 1909 doğumlu Hasan İzzettin  Dinamo ve 1911 doğumlu Rıfat Ilgaz’la  başlatabiliriz

Diyarbakır’a ilk gidişim, ilk gençlik  yıllarıma rastlar! Jandarma onbaşısı  olarak Diyarbakır’da askerlik yapan  ortanca ağabeyi ziyaret… Ama… Yazı çizi  dünyasına girişimden 5-6 yıl sonra gittim asıl!  Diyarbakır Demir Otel’deki hallerimizi asla  unutamam. Onlarca muhabir, bölgenin kan ve  ateş anlarından tanıklıklarını anlatıyor birbirine.  Çokça olup biten köy yangınlarının kan kırmızı  alevi de anlatıma eşlik ediyor ne yazık ki. Öyle ya...  Cizre’den, Silopi’den ya da Şırnak’tan endişeyle  gelinmiş haber-foto geçiliyor gazete merkezlerine  (Bir başka sefere anlatırım)! Son gidişim de zor  günlerin sonrasıydı... Bu kez şehrin merkezi SUR  yanıp yıkılmıştı!

Sanki dünyanın öbür ucundaydım. Hayır,  doğru değil. Sadece Altay Dağları’nın  eteklerinde bir yerdeyim. Moğolistan, Sibirya  ve Çin’in birbirine iyice yaklaştığı sınır bölgesinde,  Sovyetler Birliği’ne bağlı Gorno Altaysk adını  taşıyan, Tanrı’nın unuttuğu bir yerde… Sovyetler  Birliği dememe şaşmayın, yıl 1988’di…

Bağımızın bozulduğu bir fotoğraf elimde Küplerdeki kızıl suların akmadığı İçimize damladığı bir fotoğraf. Bir yangın yerine şahit olanlara, Toprağın pekmezle birleştiği yerlerin kokusunu getiren. Annem demir pervazlara biberleri asıyor bir bir  Herkesin ve her şeyin  Bir yere bağlı olması gerektiğini düşünerek.  Yanıltmıyor biberler annemi benim aksime... Kör makasla kesilmiş bir fotoğraf elimde, Gelen ayazı engellemek için eksilmiş bir parçası.

Küçük, küçücükken her çocuk gibi  hayal kurardım. Parasız  olmamız  hayal kurmama engel olamazdı ya. Bu  düşlerimde birçok oyuncağım olurdu. Arabalar,  tekneler, teneke insanlar ve de trenler benim  hayallerimin zenginliğiydi. Oysa gerçek tam  tersiydi. Evde pazardan alınmış tenekeden  kurmalı bir cankurtaran arabası, bir de  tekerlekleri bozuk üç tekerlekli bisiklet. Bütün  oyuncaklarım bunlardı. Ama en büyük oyuncak  hazinem annem ve ablamın dikiş dikerken  kullandıkları ipliklerin boşalan tahta  makaraları  ve kibrit kutularıydı.

Sargın çocuklar haber verdi Esaretimi Can evimde uçuştu alıcı kuşlar Gel saklanma Kulak ver bana ey kalbim Dünya durdu gözlerimde Vurgun yedim gün ortası Tarihsiz kitapsız sürgüne çıktım Yine ateşe verdi beni Hüznün başıboş seli Sevdamın dili karla kaplıdır Sözümün itirazı var

İster inanç ister evrim teorisi; bir tek kişiyle  başlayan insanlık macerasına bugün 8 milyar  ortaktır. Uçsuz bucaksız coğrafyalarda  dilediğince at koşturan insanlar, bugün yaşadığı  sınırları aşmak istediğinde kendi ülkesinden  ‘çıkış’, gitmek istediği ülkeden de ‘giriş’ izni  almak zorundadır. Binlerce yıla yayılan istilalar,  dağdan gelip bağdakini kovmalar, artık mazide  kaldı.

Nicelerini doğuran ağaç ana  Kırağı sinmiş, gecenin ayazı işlemiş kuru bedenine  Rüzgâr deşmiş, soğutmuş seni, Baştankaralar öter çıplak dallarında Hazan gelmiş, yüz çevirmiş mevsim yaza Bundan böyle saklanmıyor yaprakların ardına Çimlerin üzerinde kurumuş sarı yapraklar  Düşmeyi beklemekte kalanlar Yorgan olup sessiz örtmekte erenleri,  Ya tutarsa tohumlar Erisin, yunsun toprağa bahara kadar Sislerin ardında göğe uzanan dalların Sabah yağmurda öptüm, soğumuş bedenine sarıldım  Neden bu vaat, bu geçici veda Sormalı köklerine  Orda mısın, uykuda mısın?

Dur anlatayım: Kuzey Ege’de, turizmin öyle çok da  patlamadığı bir köydeyiz. Beş yıldızlı oteller yok, devasa su kaydıraklı  tesisler, her şey dâhiller yok

Zamana karşı yarışmak, yerini zamanla  yaşamaya çalışmak haline bırakmıştı,  ama bu kedi ve zaman arasında bir barış  anlaşması manasına gelmiyordu. Aksine,  günler saatlere ya da saniyelere değil de,  başı sonu belli tasarılara bölündükçe, kediyi  hafakanlar basıyordu.

Kazım Koyuncu’yu 2005’in 25 Haziran’ında  otuz üç yaşındayken yitirdik. Türkçenin  büyük ozanı Yunus Emre, herhalde  böylesi yitikler için söylemiştir şu dörtlüğü: "Bu dünyada bir nesneye Yanar içim göynür özüm  Yiğit iken ölenlere  Gök ekini biçmiş gibi."

İnsan, doğası gereği ihtiyaçlarını giderecek  kadar tüketmek zorundadır. Ancak zaman  içinde amacını aşarak, yaşamak için tüketen  insandan tüketmek için yaşayan insana  dönüşmüştür.

Artık çok uzaklarda kalmış bir duygu...  Kim bilir nereden geliyor. Belki bir  hikâyeden, belki eski bir sohbetten,  belki de geçmişe gömülmüş, geriye sadece  duygusunu bırakmış bir şarkıdan...

Senin gördüğün sevgilim… Hani o kalabalık  metrobüste çocuğuna tokadı basan, azıcık  da kapüşonundan tutup sarsan öf-pöfçü  anne… Hani asla olmayacağını iddia ettiğin anne…

İşte o zaman, dört duvar arasında solgun şair, evrenin şarkıcısı olacaksın ve sen bahtı kara, ince ruhlu, hasta şair halkın güçlü şairi olacaksın.”

1904 yılında, İstanbul’un Çengelköy semtinde  büyük bir konakta dünyaya gelmiştir.  Kayıtlı bir şecereyle Mevlana Bektut  Hazretleri’ne dayanan Dulkadiroğulları’na  bağlı “Kısakürek”ler soyuna mensuptur. Babası  Mekteb-i Hukuk mezunu; Gebze Savcılığı ve  Kadıköy Hâkimliği görevlerinde bulunmuştur.  Annesi Girit muhacirlerinden Mediha Hanım.  İlk dini telkinlerini aldığı büyükbabası Mehmed  Hilmi Efendi, İstanbul Cinayet Mahkemesi ve  İstinaf Reisliği’nden emeklidir. İ

Her türlü tehdit ve kaygıdan uzak bir  hayat yaşıyordu. En kötüsü hesaplanmış,  çok sonraları da planlanmış bir hayat.  Her şeyi yolundaydı..

Dara düşenlerin yardımcısı Hızır  ile denizlere hükmeden İlyas’ın  Dünya’da buluştukları günde,  kitapta “İki denizin birleştiği yer”  diye anılan bentte; ab-ı hayatı içmiş  Hızır, ölümsüzlük âlemine geçmiş.  Baht açmışlar birlikte, bahtiyar edip  niyet çıkarmışlar. Bilmem kaç bin yıl  boyu, tanyeri ağarırken jaleyle yoğurt  mayalamışlar. Çiçekler açtırmışlar.

Bozkır ortasında bir çocuk, on-on bir  yaşlarında var yok… Buhara’ya bir saat kala, etrafında dağ,  nehir, göl, deniz olmayan bir düzlük… İpek Yolu’nda ilerliyoruz sabahın  erken saatlerinde, güneş henüz Çin’in  tepesindeyken… 

Engin, sen başla der gibi işaret etti. Buket, sarıçiçekli elbisesinin ucunu  düzelterek söze girdi.

Kurmacaya (hikâyelere) neden ihtiyaç  duyarız? “Evren hikâyelerden oluşur, atomlardan  değil.” diyor şair ve yazar Muriel Rukeyser. Hayatımıza dâhil olan her bir hikâye ile yeniden  düşünür, yaşadıklarımıza yeniden anlam  vermeye çalışırız.

Benim kuşağım Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın idamını  dün gibi hatırlar. Oysa aradan 49 yıl geçmiş. O karanlık yıllarda,  ilkel intikam duygularını tatmin etmek için üç genci darağacına  gönderenler, bugün hâlâ aramızda. Yaşıyorlar, gülüyorlar, konuşuyorlar.  Memlekete nasıl hizmet ettiklerini anlatıyorlar ballandıra ballandıra.  Oysa yaptıkları hizmet değil, ihanetti. Üç gencin idamı adalete duyulan  güveni yok etti, vicdanları kanattı, Türkiye’yi çürüttü. Daha önceki üç idam  da ülkeyi onulmaz biçimde yaralamıştı. Adnan Menderes, Hasan Polatkan  ve Fatin Rüştü Zorlu’nun idamları, Türkiye’yi geri dönülmez bir karanlığın  içine yuvarlamıştı. Sonra üç idamın intikamını almak için, bu olayda hiçbir  sorumluluğu bulunmayan üç öğrenciyi darağacında öldürdüler.

Titizdim eskiden, artık değilim. Kirliyim,  senelerdir temizlenmemiş bacalar gibi ve  kirliyim, herhangi bir yolcunun herhangi  bir bavulunda unutulmuş mendiller gibi. Kir,  ter ve bilinmezlik içindeyim Beyoğlu’nun arka  sokakları gibi…

Türkiye’de “insan hakları” denildiğinde akla  gelen ilk isim olan Akın Birdal, 2011 yılında  bana hayatımın en değerli beş yılının  kapılarını açan bir teklifte bulunmuştu: -Nazım Bey, Vedat abinin belgeselini çeker  misiniz?

“Önlememiz gereken şey,  sorumluluğumuzun suçluluğa  çevrilmesi ve elli yıl sonra bize şunun  söylenmesidir: Bu insanlar bu dünyaya en büyük  felaketin geldiğini gördükleri halde sustular.”

15Mayıs 1919… İzmir Körfezi’nde gözün  gördüğü her noktada Fransız, İngiliz  ve Yunan deniz filoları. Karada da  kentin dışından içlere doğru adım adım işgale  başlayan Yunan Ordusu… Yunan işgal kuvvetleri,  Konak Meydanı’na ulaştığında bu feci duruma  dayanamadı genç bir adam. Silahını ateşledi  işgalcilere doğru! Ne yazık ki anında kurşun  yağmuruna tutulacaktı! “İlk kurşun” olarak  tarihe geçen bu tek kişilik direnişin kahramanı  Gazeteci Hasan Tahsin’di! İzmir’in ilk şehidiydi.  Ama hayat ki... Aradan 3 yıl geçecek, o  meydandaki hükümet konağına, gerçek bir  yurtsever olan Hasan Tahsin’in, uğruna şehit  düştüğü yurdunun bayrağı çekilecek ve yine o  meydana, heykeli dikilecekti; bir onur abidesi  olarak, sonsuza kalarak!

Bebeklik, çocukluk, gençlik, olgunluk,  ihtiyarlık dönemleri bireysel hayatımızda  kalıcı kavramlar değildir. Hepimizin bildiği  ve yaşadığı gibi; doğanın zorunluluğu gereği her  birimizin peşi sıra geçirdiği süreçlerdir. Dışarıdan  bir gözle bakıldığında rahatlıkla anlaşılacağı gibi,  sosyal hayatımızın herhangi bir zaman diliminde  her biri aynı anda var olur. Yani toplumlarda aynı  anda bebekler, çocuklar, gençler ve diğerleri var  olurlar. Bizler de bunları genel kavramlar olarak  algılar ve kullanırız. Oysa bu kaçınılmaz geçiş  süreçleri bir birey üzerinden ele alındığında her  dönemde farklı bir anlam ifade eder.

Kara cuma vakitleri

“N’oolur Hasan Çavuş uçurumun  kenarına, uçurumun kenarına!” Küçücük bir kız çocuğu. Kapkara saçlı,  kapkara gözlü. Dört yaşında ya var ya yok.  Korucu Hasan’ın kucağına tırmanmış,  eliyle bu yüksek düzlüğün ucunu  gösteriyor. O ucun kıyısı uçurum. İkisinin  de en sevdikleri ve sık sık oynadıkları bir  oyun bu. Korucu Hasan, küçük kızı havada  fırlatıp tutuyor. Küçük kız bir süre havada  uçuyor, sonra tam düşerken kendini  Hasan’ın güvenli kollarında buluyor. Ama  bu oyunu o düzlüğün herhangi bir yerinde  değil, tam uçurumun kenarında oynamak  istiyor her zaman.

Bir pazar sabahı... Uyandınız... Yüzünüzü  yıkadınız... Sofra hazır... Ev halkıyla  günaydınlaştıktan sonra oturuyorsunuz  kahvaltıya. Kahvaltınızı ederken birden bir  ses; 

Mayıs ayı bayram ayı. Doğa uyanıyor,  ilkbahar her yerde açıyor, en olmaz  denen yerden, taşların arasından  yeşil otlar çıkıveriyor. Ama insanda gam,  kasvet varsa, o yeşil otla göz göze gelmek bile  cesaret istiyor. Mayısta hem bahar bayramı  hem “İşçi ve Emekçi Bayramı” var ayın birinde,  sonra Atatürk’ün gençlere armağanlarından  biri var, adını duyunca heyecanlandığımız  “19 Mayıs”ımız ve bu yıl mayısa denk gelen  “Ramazan Bayramı”mız. Bir ay boyunca sadece  yemek, içmek değil, pek çok alışkanlığını  değiştirmeye niyet edip, nefsiyle mücadele  edenlerimizin, ellerini, yüreklerini yaradanlarına  açtıkları, dualarla arınıp, doydukları ayın  sonundaki mükâfatları.

Herkes kendisi için yürüyor karanlık ormanda Kestane ağaçlı bu yolda, dikenli  Meyveler büyütüyor kalbimiz, yan yana  Kuyruklu bir yılanı yansılıyor ayın yüzü...

Aslında anneler tekil olamaz, gerçeği,  doğrusu annelerdir. Anne; her şey anlamına geliyor. Doğuran, besleyen, sevgi veren,  şekillendiren, tüm yaşamını evladına adayan,  merak eden, dualarıyla uzaktaki yavrusuna  destek olmaya çalışan, gerektiğinde evladı için  canını veren bir sevgi bulutu... Son dönemde  “sevgi yumağı” sözü çok kullanılıyor ama anne  bir yumak değil, çok daha büyük, çok daha  güçlü, çok daha etkili...